BIZKAIKOHITZA

MARISOL RAMIREZ / FOKU

Herri arteko mugikortasunean bizikletari indarra emateko, bidegorri sarea sendotzeko asmoa dudiputazioak b Sare sendoa eta ondo komunikatua izan behar dela uste dute erabiltzaileek b 2-3

Bizikletak,bidegorri zain

Gaztelugatxe Biotopoarensarbidean aparkalekua egitea

kaltegarri litzatekeela salatu dute

8Ingurumena Klima aldaketarenaurkako borroka hauspotzeko,

Sukar Horia kolektiboa sortu dute

5Ostirala

2019ko azaroaren 22aX. urtea422. zenbakia

www.bizkaia.hitza.eusbizkaia@hitza.eus

2BIZKAIKO HITZA

Ostirala, 2019ko azaroaren 22aAstekoa

Ibai Maruri Bilbao Bilbo

Imanol Pradales Bizkaiko Azpie-

gituretarako eta Lurralde Kohe-

siorako diputatuak eta Aintzane

Urkijo Santurtziko alkateak joan

den astelehenean bisitatu zituz-

ten Santurtzi Zierbenarekin eta

Arenako hondartzara doan bide-

gorriarekin lotuko dituen bidego-

rri tarte berriak. Santurtzi eta

Zierbena lotuko dituena abendu

hasierarako egongo da erabilga-

rri. Santurtzi eta Arenako hon-

dartzara doan bidegorria lotuko

dituena, berriz, 2020ko otsailera-

ko egongo da prest. Bizkaiko Foru

Aldundiak egindako azken bide-

gorri tarteak izango dira. Baina

gehiago etorriko dira: datorren

urtean 3,5 milioi euro inbertituko

ditu Azpiegituretarako eta Lurral-

de Kohesiorako Sailak hainbat bi-

degorri egiteko: Gamiztik Fikara-

koa, La Herreratik Zallarakoa eta

Martiartutik Arrigorriagarakoa.

Horrez gainera, lehen bidegorri

ardatzen proiektuak abiatzeko

asmoa ere badu: Bilbo eta Zaldibar

artekoa, Bilboko itsasadarraren

eskumako ibarrekoa eta Ugaotik

Basaurira joango dena.

Bizikletentzako autobideak

ipini die izena Unai Rementeria

diputatu nagusiak. Mugikortasun

berriaren oinarria izango direla

esan du. Etorkizunean eraiki be-

harreko autobideakhoriek izan-

go direla uste du. «Bizikleta egu-

neroko joan-etorrietan lehen au-

kera izatea lortu nahi dugu. Hori

da gure erronka». Helburu horre-

kin Bidegorrien Lurralde Plan

Sektoriala osatu nahi du diputa-

zioak.

Gaur egun herri arteko hama-

lau ibilbide ditu diputazioak. Bes-

telakoan errepide arruntetatik

joan behar izaten dute txirrindu-

lariek. «Leku batetik bestera joa-

teko ez dugu beste alternatibarik,

eta, sarri askotan, arriskutsua iza-

ten da, ibilgailuen gidariak ez

daudelako konforme errepideak

txirrindulariekin partekatu be-

harrarekin. Iruditzen zaie euren

martxa moteltzen dugula», na-

barmendu du Javi Monederok.

Barakaldoko BarakaBizi txirrin-

dularien elkarteko presidentea

da. Salatu du Bizkaiko errepide-

ak, oro har, ez daudela bizikletan

ibiltzeko baldintza egokietan.

«Ibilgailuei lekua utzi nahi diegu

gehienok; gu bazterretik joan eta

errailak eurentzat libre. Baina

bazterrak ez daude egoki: harriak

egoten dira, istripuen aztarnak...

Eta errepide askotan estuegiak

izaten dira handik ondo joateko;

ez gara kabitzen, eta errailetik

joan behar izaten dugu».

Horregatik, bidegorriak ezin-

bestekoak direla iruditzen zaio.

«Egia da txirrindulari asko ez di-

rela bidegorrien zaleak. Gurago

izaten dute errailetatik joan, ez di-

relakoan bidegorrian taldean ka-

bitzen. Baina taldean ezin da joan

ez bidegorrietan ez errepidean»,

aitortu du Monederok. Berak se-

gurtasun berme modura hartzen

ditu; errepidean sentitzen ez

duen segurtasun bat sentitzen du

bidegorrietan. Eta badu horreta-

Bizikletak autobidea izango duBizkaiko Diputazioak datorren urtean abiatuko ditu ‘bizikletentzako autobideen’ lehen proiektuakb Mugikortasunaren oinarrian bizikleta jartzea da erronka b Txirrindulariek segurtasuna dute premia

Bi txirrindulari bidegorrian, Mungiatik

Plentziarako errepidean, Andraka

parean (Lemoiz). MONIKA DEL VALLE / FOKU

lukete. Eskoletan goiz eta arra-

tsaldero egoten diren auto pilake-

tak saihesteko modu ona izango

litzatekeela iruditzen zait».

Bidegorri sare sendo bat ezin-

bestekoa iruditzen zaio, bizikleta

mugikortasunaren ardatzetako

bat izatea nahi bada. «Herbehe-

reetan hala da. Bizikletak autoak

baino eskubide gehiago ditu;

ia-ia oinezkoek baino eskubide

gehiago dituzte txirrindulariek.

Baina beste kultura bat dute, gu-

rearekiko oso ezberdina. Guk ere

hobera egin dugu azken urteetan,

baina oraindik asko falta dugu

maila on batera iristeko». Moby-

con Herbehereetako mugikorta-

sun aholkularitza enpresako

aholkularia da Robin Kleine. Biz-

kaiko Diputazioak gonbidatuta

Bilbon egon da, bere herrialdeko

esperientzia azaltzera etorrita.

Ados dago Monederok esandako-

arekin: «Egungo mugikortasun

eredua aldatu nahi bada Bizkaian,

ezinbestekoa da bidegorri sare

handi samar bat osatzea, ondo sa-

retua dagoena, eta garraiobide

publikoekin lotura ona duena;

batez ere, metroarekin».

Bizkaiko hainbat herritatik ibili

da bidegorrien egoera ezagutzen.

Eta iruditzen zaio loturarik ez du-

ten bidegorri tarteak eraikitzea ez

dela eraginkorra. «Lehentasuna

izan behar da loturarik ez duten

tarteak elkarrekin lotzea, txirrin-

dulariak bizikleta hartu eta bide-

gorritik irten gabe bere helburura

joateko aukera izan dezan. Beste-

la, zertarako hartuko du?».

Erronka bat ipini du: auto gida-

rien %10 konbentzitu behar da

bere mugikortasun eredua bizi-

kletan oinarritzeko. «Herbehere-

etan lortu dugu hamar gidaritik

batek bizikletarako saltoa ema-

tea, eta horrekin hirigune askota-

ko auto pilaketak erabat desager-

tu dira. Bide batez, airearen kali-

tatea nabarmen hobetu da eta

tokian tokiko merkatari eta osta-

larien diru sarrerak hazi dira».

Errepidetik aparteBilboko itsasadarraren bi ertzek

komunikaziorako aukera aparta

eskaintzen dutela uste du Klei-

nek. Iritzi berekoa da Biziz Bizi

Bilboko txirrindularien elkarteko

kide Javier Umaran ere. Euren al-

darrikapen nagusietako bat da

Bilbo eta Getxo lotuko dituen bi-

degorria. «Gaur egun, herri bate-

tik bestera bizikletaz egiten diren

joan-etorriak aisialdiari lotuta

egoten dira. Eta normala da, egu-

neroko joan-etorrietarako behar

den konexiorik ez dagoelako. Be-

netan penagarria da Bilboren

egoera». Barakaldo eta Bilbo ar-

tean kilometro eta erdi dagoela

esan du. Baina ez dago bidegorri-

rik, errepidetik egin behar da

joan-etorria. «Auto artean etorri

behar duzu, eta tartean aldapa

handi bat igo behar duzu. Horrek

jende askori atzeraka eragiten

dio, normala den moduan. Itsasa-

darraren ertzetik bidegorri bat

egongo balitz, jende askok hartu-

ko luke bizikleta hiri batetik bes-

tera joateko, kilometro eta erdi ez

da distantzia handia eta».

Aukerarik egokiena hori irudi-

tzen zaio Umarani: bidegorriak

errepideetatik aparteko lekuetan

egitea. «Bidegorria errepide on-

doan badago, ibilgailuek isurtzen

duten karbono dioxido guztia ar-

nastu behar dugu». Iritzi bereko-

ak dira Monedero eta Klein ere.

Baina badakite beti ezingo dela

horrela izan. «Kasuan-kasuan

aztertu beharko litzateke zer den

teknikoki eta ekonomikoki egin-

garriena», esan du Umaranek.

Diputazioa gaur egungo egoera

zein den aztertzen ari da. Garraio-

ak eta Mugikortasun Jasangarria

Sustatzeko Saila txirrindularien

ohiturak, premiak eta eskaerak

zein diren ikertzen ari da, bere

politikak diseinatzeko. Datorren

urterako izango dituzte emaitzak.

Sail honena da erabilera sustatze-

ko neurriak hartzeko eskumena.

Helburu horrekin bizikletentza-

ko aparkaleku seguruak ipiniko

dira «leku estrategikoetan», bi-

zikletaren eta garraio publikoa-

ren arteko intermodalitatea ahal-

bidetzeko. Kleinen esanetan,

Herbehereetan metro geltoki

guztietatik gertu bizikletentzako

aparkalekuak dituzte, edozein le-

kutan utziz gero lapurtuko dioten

beldur izaten delako jendea.

Bizikleten alokairuaz ere ohar-

tarazi du Umaranek. Ondo balo-

ratu ditu Bizkaiko hainbat herrik

dituzten alokairu publikorako

zerbitzuak. Baina herri barruan

erabiltzeko izaten dira bizikletak.

«Ni Bilbon bizi banaiz eta Eran-

dion lan egiten badut, nire bizi-

kletarekin joan behar dut. Aukera

izan beharko nuke Bilboko bizi-

kleta publiko bat hartu eta Eran-

dion uzteko». Herri arteko joan-

etorrietarako kaskoa eskaintzea

ere ezinbesteko jo du. Uste du

erraztasun guztiak eman behar

direla, «bizkaitar asko» bizikle-

taz ibiltzeko gogoz daudelako.

rako arrazoirik. Eusko Jaurlari-

tzako Segurtasun Sailarenak dira

datuak: iaz, Bizkaiko errepidee-

tan, 26 txirrindulari zauritu ziren

larri; azken lau urteetan bikoiztu

egin da kopurua. Eta txirrindulari

bat hil zen. Istripuen %72 herri ar-

teko bideetan izan ziren.

Barakaldon bizi da Monedero,

eta Petronorren findegian egiten

du lan, Muskizen. «Gaur egun,

tarte batzuetan bidegorria dago,

baina ezin dut etxetik lanera bi-

degorritik joan. Gogotsu nago

noiz amaituko duten, bizikletaz

joan ahal izateko. Neguko egun

euritsuetan ez, baina giro ona da-

goenetan ni pozarren joango nin-

tzateke bizikletaz». Seme-alabak

ditu, eta oinez etxetik bost minu-

tura dute eskola. Bizikletaz ibili

zaleak diren arren, ez die uzten

eskolara bizikletaz joaten. «Ba-

dakit edozein egunetan auto ba-

tekin istripuren bat izan dezake-

tela. Ez dut arriskatu nahi. Agin-

tariek bizikletaren erabilera

sustatu nahi badute, erabiltzaile-

en segurtasuna bermatu beharko

3BIZKAIKO HITZAOstirala, 2019ko arazoaren 22a Astekoa

Agintariek bizikletarenerabilera sustatu nahibadute, erabiltzaileensegurtasuna bermatubeharko lukete»Julen MonederoBarakaBizi txirrindulari elkartea

«Mugikortasun ereduaaldatzeko, bidegorrisare osatua behar da,eta garraio publikoariondo lotuta dagoena»Robin KleineMugikortasunerako aholkularia

«Bilbon bizi banaiz etaErandion lan egitenbadut, aukera edukibeharko nuke bizikletapublikoan joateko»Javier UmaranBizizBizi txirrindulari elkartea

‘‘

BILBO b Azaroaren 30era bi-

tartean, erosketak egiteko bi-

zikletaz mugitzen direnek sa-

ria izango dute BilbaoCentro

merkataritza elkarteko kide

diren dendetan. Izan ere, mer-

katarien elkarte horrek eta

Bilboko Udalak bizikleta bi-

dezko mugikortasuna susta-

tzeko kanpaina bat ipini dute

martxan. Erosleek zozketa

batean sartzeko txartela jaso-

ko dute.

Bi sari mota egongo dira.

Batetik, 50 euroko hogei opa-

ri txarteletako bat eskuratu

ahal izango dute. Txartel ho-

riek Gabonetako kanpainan

erabili ahal izango dira, mer-

kataritza elkarteko kide diren

dendetan. Hau da, urtarrilaren

6a arte gastatu ahal izango

dira. Bestalde, Euskadi Fun-

dazioak eta Bilboko Maestre

Bikes dendak emandako bizi-

kletan ibiltzeko lau material

sorta ere banatuko dituzte.

Abenduaren 2an egingo da

zozketa.

Alemaniako 37 hiritan egin-

dako ikerketa bat aipatu du

Alfonso Gil Bilboko Mugikor-

tasun zinegotziak: «Frogatu

dute autoentzako aparkaleku

asko eraiki dituzten hirietan

baino nabarmen gehiago

kontsumitzen dela oinez, bizi-

kletaz edo garraio publikoz

joan-etorri gehien izan ohi di-

tuzten hirietan».

Erosketak bizikletaz egiteraanimatu nahi du Bilbok

BilbaoCentroko kide diren dendetan erosketakbizikletaz egiten dituzten erosleak sarituko dituzte

BilbaoCentro elkarteko eta Bilboko Udaleko ordezkariak. BIZKAIKO HITZA

211,6BIDEGORRI KILOMETROAK

Bizkaiko Foru Aldundiak herri arte-

ko hamalau bizikleta ibilbide edo

bidegorri ditu eginda gaur egun.

Guztira, 211,6 kilometro dira.

Barakaldo-Muskiz.27 kilometro.

Zailtasun ertain-txikia.

Muskiz-Itsas Lur.18 kilometro.

Zailtasun txikia.

Areeta-Bolue.14 kilometro.

Zailtasun txikia.

Gurutzeta-Ansio.12 kilometro.

Zailtasun txikia.

La Quadra-Zalla.14 kilometro.

Zailtasun txikia.

Zalla-La Mella.12 kilometro.

Zailtasun txikia.

Basauri-Atxuri.8,5 kilometro.

Zailtasun ertaina.

Arrigorriaga-Abusu.9,5 kilome-

tro. Zailtasun ertaina. Tarte batean

errepidetik joan behar da.

Lekeitio-Aulesti.14 kilometro.

Zailtasun ertaina.

Forua-Busturia.14 kilometro.

Zailtasun ertaina.

Gallarta-La Aceña.18 kilometro.

Zailtasun txikia.

Zeanuri-Areatza.14 kilometro.

Zailtasun ertain-txikia.

Areatza-Dima.14 kilometro.

Zailtasun ertain-txikia.

Galdames-Sopuerta-Artzentales.

22,6 kilometro. Zailtasun txikia.

4 BIZKAIKO HITZAOstirala, 2019ko azaroaren 22aIritzia

RPARAJETIKIgor Elordui Etxebarria

Euskahaldundu

Bost urte atzera egin dut bat-batean eta 19. Korrikaren lemaetorri zait burura:

Euskahaldundu.Honezkero, ahalduntzeari bu-

ruz ari garenean badakigu, gutxigorabehera, zeri buruz ari gareneta, zorionez, mugimendu femi-nistak aspaldi horrenbestekoarrakastaz zabaldu eta garatuzuen kontzeptua bere egin duteminorizatutako hainbat kolekti-bok. Honakoa da, Euskaltzain-diaren Hiztegiaren arabera, ahal-duntzea: Pertsona edo talde ahuledo babesgabe bat indartsu edo

ahaldun egin. Sarritan gertatzenden moduan, azalpenak ematendio definizioari argitasun handia-goa: Eskubide baten alde borro-katzeak ahalduntzen gaitu,

eskubide hori mantentzeak

ahalduntzen gaitu. Beharrezkoa eta zuzena izana-

gatik (horrexegatik preseski),ahalduntzeak badauka bere aldetxarra, eta hori ere erakutsi digufeminismoaren aldeko borrokak.Kolektibo bat eta bere kideakahaldundu ahala, kontrako erre-akzioak gordindu egiten dira.Horren adibide da Irantzu Vare-lak azken aldian jasan behar izandituen eraso eta mehatxuak(bihoakio lerroon bidez nire el-kartasuna Irantzuri).Duela aste biko kontua da

orain azalduko dizuedana, hauteskundeen egunekoa, hainzuzen ere. Goizean EmakumeMaster Cup emakumeen pilota-txapelketaren kanporaketa, Zaratamon. Eguerdian mezu

elektronikoa jaso dute antolatzai-leek, kexa-mezua: «Egun on,Emakume Master Cup ikustenegon naiz Zaratamon eta umilia-tuta sentitu naiz euskara ez jakitehutsagatik. Komentario guztiak,berriro diot, komentario guztiak,euskaraz izan dira eta sentitzendut gogoraraztea, gustatu zein ez,Euskadiko hizkuntza ofizialagaztelania dela, eta jende piloadagoela, motibo bat dela edo bes-tea dela, euskaraz ez dakigunaeta, zintzotasunez, errespetu faltadezente handia iruditu zait nire-ganako. Oxala hurrengoan erres-petu nahikoa izatea eta, euskarazegitearen kontra ez banago ere,hitz egiten ez dugunok errespeta-tzea eta gaztelaniaz ere izatea».Imajinatuko duzuenez, gaztela-niaz jaso zuten mezu hori etaneuk euskaratu dut.Amorruz, ironiaz zein pedago-

gia eginez erantzun dakioke ha-lako bati, testuinguruaren arabe-ra (antolatzaileak, zentzuko, az-ken aukeraz baliatu dira).Oraintsuko txio honi, ostera,

erantzun aparta eman zioten iro-nia erabiliz (jarraian doazkizue,neuk euskaratuta biak ala biak):«Nire emaztea euskal herritarrada, Bilbon jaioa eta hazia. Maistrada eta ezin da han aritu euskarazez hitz egiteagatik, bere gurasoekLizeo frantsesean ikas zezan etafrantsesez egin zezan gurago izanzutelako (askoz baliagarriagoamunduan euskara baino)».Erantzuna: «Nire lehengusuak

Vienako filarmonikoan jo nahidu baina ezin du, ez dakielakoinstrumenturik jotzen; bere gu-rasoek Telekomunikazioa ikaszezan gurago izan zuten (askozbaliagarriagoa munduan biolinajotzea baino)». Laostiada azaldu beharra zer-

gatik den euskara frantsesa bainobaliagarriagoa eskolak euskarazemateko.Etorriko dira gehiago. Bide

onean goazen seinale. Egin die-zaiegun aurre, pedagogia eginezeta umorez, kasuan-kasuan;amorrua eta pena eurentzat gordeta.

‘Laostia’ da azaldubeharra zergatik den

euskara frantsesabaino baliagarriagoa

eskolak euskarazemateko

BIZKAIKO HITZAk irakurleen

eskutitzak plazaratzen ditu. Ez

dituzte 1.400 karaktere baino

gehiago izan behar, tarteak

barne, eta BIZKAIKO HITZAk

mozteko eskubidea du. Helbi-

de honetara bidali behar dira,

izen-abizenak eta herria adiera-

zita: Bizkaiko Hitza, Uribitarte

kalea 18, 3-C, 48001 Bilbo. Es-

kutitzak Internet bidez bidaltze-

ko aukera ere badago:

bizkaia@hitza.eus.

%

Aquariumekolangileak, grebamugagabean

GETXO bGetxoko Aquariumekolangileek greban jarraituko dutezuzendaritzak kaleratutako bilankideak berriz hartu eta gizarteesku hartzeko hitzarmen kolek-tiboa osotasunean aplikatu arte.Beharginek salatu dute enpresagreba eskubidea urratzen aridela.

Irudia b Plentzia

Pantalanen proiektuaren legezkotasuna, zalantzanPlentziako portuaren berrantolaketak hautsak harrotu ditu. SOS Itsasadarra plataformak deituta, elkarretaratzea egin zuten joan den igandean

—irudian—, eta giza katea deitu dute etziko; 12:00etan egingo dute, Plentziako Ontziola plazatik Barrikako San Telmo auzora. Txipio Bai elkarteak,

berriz, Plentziako eta Barrikako udalei eskatu die proiektua legezkoa den ebazteko txostena eskatu diezaietela euren idazkariei, arkitektoei eta ahol-

kulari juridikoei. Uste dute proiektua ez dagoela jasota hirigintza arauetan sistema orokor gisa; ezta Barrikako edo Plentziako portuko sistema oroko-

rren plan berezietan ere. Proa elkarteak batzarrera deitu ditu bazkideak biharko, proiektuaren aurrean zer jarrera hartu erabakitzeko. M. DEL VALLE / FOKU

Harrera eta hiletazibilentzako lekua,Galdakaon

GALDAKAO bHileta zibilak etajaio berrien harrerak egiteko es-pazioa izango dute galdakozta-rrek, aurrerantzean. Udaletxekobilkuren aretoa eta Torrezabalkultur etxeko areto nagusia es-kainiko ditu udalak ekitaldi ho-riek egiteko. Horietako bakoitzaerabiltzeko egun eta ordu batzukzehaztu ditu udalak.

Peru Azpillaga Diez Bilbo

Klima aldaketak azken hamarka-detan mundu osoko kontzien-tziak astindu baditu ere, neurrigutxi hartu dira hura ekiditeko.Hala uste dute Sukar Horia kolek-tiboko kideek, eta, horregatik,klima aldaketatik «klima larrial-dira» igaro garela ohartarazidute. Bizkaiko mugimendu eko-logistako zenbait kidek egungo-larrialdi egoera horri aurre egite-ko eratutako kolektiboa da SukarHoria. Hodei Rodriguez (Getxo,1994) da kide horietako bat. Aza-roaren 27ra bitartean jardunaldibatzuk egiten ari dira Bilbokozenbait tokitan; elkartea ezagu-tzera eman eta ekologismoareninguruan era zabalean hausnar-tzea da jardunaldien asmoa. On-doren, hilaren 28an, bilera irekibat egingo dute aurrera begirakopausoak era parte hartzaileanerabakitzeko.Klima aldaketatik klima larrialdi-

ra igaro garela diozue. Zer esan

nahi du horrek?

Kontua da urteak daramatzagulaklima aldaketari buruz berbetan,baina karbono dioxido emisioekgora egiten segitu dute, eta, orain,egoera larri batera heldu gara.Emisioen jaitsiera drastiko bategin ezean, klimaren aldaketabortitzek ondorio benetan ikara-garriak ekar ditzakete.Azkenaldian badirudi pil-pilean

dagoen gaia dela, eta politika-

riak ere sarri berba egiten dute

klima aldaketaren aurka. Ba al

dago benetan pausoak emate-

ko borondaterik?

Itxurakeria egon badago, bainaegia da, oro har, Europak betida-nik egin duela klima aldaketarenaurka. Hori bai, bere interes geo-politikoek bultzatu dute horreta-ra; izan ere, Europan apenas da-goen erregai fosilik. Gainera, due-la gutxi ateratako txosten batenarabera, Bruselatik 300 milioieuro inbertitu dira klima aldake-

taren aurkako neurriak geldituahal izateko.Euskal Herrian, zuen ustez, si-

nesgarria al da tokiko agintariek

azaldutako jarrera?

Hemen itxurakeria ikaragarriaizaten ari da. Zurikeria hutsa. Ba-tetik, klima aldaketaren kontraneurriak hartzen ari direla diote,baina, era berean, klima aldaketaareagotzen duten makroproiek-tuak sustatzen dituzte era naba-rian; hala nola Bilbo HegoaldekoSaihesbidea eta abiadura handikotrena. Hemen ere, badira larrialdihonen arduradunak, eta badaasko egiteko.Zer egin daiteke egoerari buelta

emateko?

Lehenik eta behin, oso garrantzi-tsua da lobby energetikoen etapetrolioaren aurkako kontrabo-tere bat eratzea. Haiek estutzendituzte gobernuak ezer egin ezdezaten. Horregatik, funtsezkoada herritarren mobilizazioak sus-tatzea horri aurre egiteko neu-rriak aldarrikatzeko.Sukar Horitik zer proposatzen

duzue?

Guk oraindik kolektibo moduanez dugu neurri zehatzik, hori28ko bilera irekian erabaki nahidugu, guztion artean. Dena den,argi dugu klima larrialdia amai-tzeko apurtu egin behar dugulaazken urteetako logika neolibera-la. Badirudi gizarte honetan in-porta duen bakarra kapitalarenmozkinak handitzea dela; kapita-laren etengabeko birbalorizaziohorretan bizitza alde batera uztenda, agintzen duen bakarra kapi-talaren legea delako.Nondik jaio da Sukar Horia ko-

lektiboa?

Bere garaian Tosu Betirako plata-forman egondako kideak gara.Ikusi genuen oraintxe bertan gaihau pil-pilean dagoela, eta pen-tsatu genuen bazela garaia haste-ko neurriak hartzen eta ekintzakegiten, bestela egoera oso katas-trofikoetara joan gaitezkeelako.

Horregatik erabaki dugu jardu-naldi hauek egitea, gogotsu dago-en jende gehiago batzeko borrokahonetara.Zergatik erabaki duzue jardu-

naldi batzuk antolatzea?

Asko hitz egin da klima aldaketariburuz, baina marko oso zabale-tan, jakin gabe zehazki zertaz hitzegiten den, testuinguru politiko-tik urrun. Guk gaiari behar duensakontasunarekin heldu nahi ge-nion, ikuspegi desberdinetatik.Guk mahai gainean jarri nahi du-gun gako bat da, gaur egun, gizar-te krisi bat dugula, eta ,horri aurreegiteko, ezinbestekoa da tresnaksortzea eta diskurtso honek gizar-te mugimenduetan eragina iza-tea.Klima larrialdiaren gaia alderdi

oso desberdinetatik landuko

duzue jardunaldietan: migra-

zioa, feminismoa... Zer dute

ikustekorik klimarekin?

Klima aldaketak gure gizartekoalderdi guztietan izango du eragi-na. Hori da agerian jarri nahidugun gauzetako bat. Larrialdiekologikoa terminoari lotutadago. Baliabideak mugatuak diramundu honetan, eta klima alda-ketak sistema ekonomiko osoaberregituratzea ekarriko du; nahieta nahi ez, langileriarengan era-gina izango du. Gaur egun, esate-rako, Afrikan edo Hego Amerike-tan milaka nekazarik berenlurrak utzi behar dituzte klimaaldaketak haien lurretan izanda-ko eraginagatik eta multinazio-nalen politikengatik; errefuxiatupolitikoez ari gara.Zeintzuk dira datozen egunetan

landuko dituzuen gaiak?

Azaroaren 26an ekofeminismoaizango dugu mintzagai, hots,ekonomia feminista klima la-rrialdiari aurre egiteko tresnamoduan. Azaroaren 27an, berriz,instituzioek eta herri mugimen-duek klima aldaketaren kontrazer egin dezaketen hausnartukodugu.

«Hemen ere badira klimakrisiaren arduradunak,eta asko dago egiteko»

Hodei Rodriguez b Sukar Horia kolektiboko kidea

Bizkaiko mugimendu ekologistako zenbait militantek Sukar Horiakolektiboa eratu dute, krisi ekologiko egoera dela-eta lanean hasteko.Kolektiboa aurkezteko jardunaldiak antolatu dituzte Bilbon.

ARITZ LOIOLA / FOKU

ATE IREKIAKUNIBERTSITATE GRADUAK

_2020/2021 ikasturtea

INGENIARITZAGOIERRI AZAROAK 28

OSTEGUNA 17:30

ARRASATE AZAROAK 30

LARUNBATA 10:30

ORONA IDEO ABENDUAK 14

LARUNBATA 10:30

BILBO URTARRILAK 15

ASTEAZKENA 18:00

HIRIETAN AURKEZPENAK:

DONOSTIA ABENDUAK 11 18:00

Kursaal Jauregia

ENPRESA KUDEAKETABIDASOA AZAROAK 23

LARUNBATA 11:00

OÑATI AZAROAK 30

LARUNBATA 11:00

BILBO ABENDUAK 14

LARUNBATA 11:00

EKINTZAILETZA BIDASOA AZAROAK 23

LARUNBATA 11:00

OÑATI AZAROAK 30

LARUNBATA 11:00

BILBO ABENDUAK 12

OSTEGUNA 18:00

HEZKUNTZAESKORIATZA ABENDUAK 14

LARUNBATA 11:00

BILBO OTSAILAK 8

LARUNBATA 11:00

KOMUNIKAZIOAARETXABALETA ABENDUAK 14

LARUNBATA 11:00

BILBO OTSAILAK 8

LARUNBATA 11:00

HUMANITATEAKBILBO OTSAILAK 8

LARUNBATA 11:00

GASTRONOMIA — Basque Culinary Center

DONOSTIA ABENDUAK 14

LARUNBATA 10:30

www.mondragon.edu/prest

Etorriko zarela jakinarazi!

5BIZKAIKO HITZAOstirala, 2019ko azaroaren 22a Berbetan

Ibai Maruri Bilbao Trapagaran

Trapagaranen, Ortuellan eta Zier-benan, Zugaztieta, Triano etaCampillo auzoetan, bizilagunak«haserre» eta «kezkatuta»dau-de. BI-2757 errepidean istripu«mordoa» egoten direla salatudute; batez ere ibilgailuek bidehorretan hartzen duten abiadu-ragatik. Berez, orduko 50 kilome-

troko muga dago jarrita, baina,bizilagunen arabera, inor gutxikerrespetatzen du. «Asko dira 110edo 120 kilometroko abiaduranpasatzen direnak», azaldu duJose Quintana abeltzainak. Ga-llartakoa da, baina Zugaztietanditu animaliak.Zugaztietako golf zelaiaren ko-

munikazioa hobetzeko eraikizuen Bizkaiko Foru Aldundiak

BI-2757 errepidea. 2005ean inau-guratu zen Zugaztieta inguruandagoen Meaztegi golf zelaia, etaordurako egin zuten bidea. Ez dutrafiko handirik: diputazioakemandako datuen arabera, egu-nero, batez beste, 2.411 ibilgailukerabiltzen dute; ordubetean ehunibilgailuk, horrenbestez. Errepidea eraikitzen hasi zire-

nean ere protesta egin zuten bizi-

lagunek eta talde ekologistek, in-guruko abere eta animalia basa-tientzat arriskutsua izan zitekeelauste zutelako. Diputazioak esandu urteotan guztietan ez duelaizan animalia basatiekin izanda-ko istripuengatik jarri diren sala-keten berririk. Quintanaren esanetan, «ero-

mena» izan da azpiegitura hauzabaldu zutenetik bizi izan dute-na. Eta azken aldian okerrera eginduela kexatu da. Urteotan izan-dako istripuek hildako bat eragindute; bi autoren artekotalka izan zen. Aurten,Ertzaintzak emandakodatuen arabera, bostzauritu izan dira auto is-tripuetan errepide ho-rretan; iazko urte osoanzenbatutakoak baino bigehiago. Quintanak uste du oi-

nezkoren bat edo txirrin-dulariren bat harrapa-tzeko arrisku handia da-goela. «Zeren zain daudeneurriak hartzeko? Ba-surtun ere [Bilbo] luzaro-an ibili ziren semaforoeske, baina ibilgailu batek harra-patuta neskatila bi hil ziren arteinork ez zien kasurik egin. Istri-puaren biharamunean han zeu-den semaforo berriak jarrita. He-men ere horrelako ezbehar batgertatu behar al da?». Autoen abiaduraz gain, errepi-

dearen iluntasuna ere arazo delaazpimarratu du abeltzainak. Esandu errepidea argiteria jartzekoprestatuta dagoela hasieratik,baina inork ez duela farol bakarbat ere ipini. Gallartatik Zugaztie-tara doan autobus linea bat dago-ela erantsi du: «Urte sasoi hone-tan oso goiz iluntzen du. Eta erre-pide hau oso iluna da. Edozer ger-ta daiteke, edozein egunetan».

Abeltzainen arduraInguru horretan abeltzaintza danagusi. Ganadua bazkatzen iza-ten dute abeltzainek. Quintanakeman du datua: BI-2757 errepideamartxan dagoenetik, behi, zaldi,ahuntz, ardi eta asto, 30 aberetikgora hil dizkiete. Azkena harenaizan da: istripu batean asto bat hilzioten urrian. Horrez gainera, do-zenaka animalia basati ere hil di-tuztela esan du: basurdeak, orka-tzak, azkonarrak... topatu dituz-te. «Halako lekuetan behartutadaude errepideetan pasabide zi-negetikoak jartzera, baina hemenez dute bakar bat ere jarri. Anima-lia basatiek errepidea gurutza-tzen dute, eta istripuak horrelagertatzen dira». Errepide bazte-rreko arbolak ere aterata topatudituzte behin baino gehiagotan,

azkarregi joandako auto batenkolpea jasota.Trapagaran, Ortuella eta Zier-

benako alkateek ere kezka agertudute. Xabier Cuellar Trapagaran-go alkatea da. Azaldu du ibilgai-luen abiadura dela arazoetakobat. «Jendeari asko gustatzenzaio abiadura. Errepide zabala da,tarte zuzen luzeak ditu, eta badi-rudi batzuek legez kanpoko las-terketak egiteko erabiltzen dute-la». Han inguruko aparkalekubatera autoarekin zibarena egite-

ra ere joaten direla kexatu da.Esan du Udaltzaingoarekin zain-tza lanak egiten dituztela, baiabiadura kontrolatzeko, bai ber-matzeko ez direla legez kanpokolasterketak egiten. Baina aitortudu gauero zaintzea ere ezinezkoadela. Bizkaiko Diputazioari eska-tu izan diote neurriak hartzeko,eta oraindik ez du ezer egin. Astehonetan, Cuellar bera berriro el-kartu da diputaziokoekin, eta gaihoni buruz ere egin dute berba.Dena den, Trapagarango alka-

tearen arabera, auto gidariak ezdira arazo sortzaile bakarrak.Abeltzainengan ere jarri du arre-ta. Horregatik, diputazioarekinegin beharreko bileretan, Azpie-gituratarako eta Lurralde Gara-penerako Saileko ordezkariek ezezik, Iraunkortasuna eta Inguru-ne Naturala Zaintzeko Sailekoekere egon beharko luketela dio.«Abeltzainek ez dituzte behar be-zala zaintzen euren abereak.Errepide horretan hesiak ipini ge-nituen horrelako arazorik ez sor-tzeko, baina abeltzainek ez dituz-te abereak biltzen gauetan eta ne-guan; orain hemen daude, gerohara doaz, eta errepidera irtetendira; istripuak eragiten dituzte». Cuellarren esanetan, Zierbena-

ko elkarte batek eta diputazioakganadua uzteko leku bat adostuzuten, baina abeltzain batzuek ezdute erabili gura. Quintanak esandu bere abereak eremu itxietandaudela, baina saihetsezina delagainetik salto egitea edo pasabi-deren bat zabalik geratzea.

Istripuen beldur diraTrianoko mendietanZugaztietako, Trianoko eta Campilloko bizilagunek salatu dute BI-2757 errepidean ez zaiola kasurik egiten abiadura mugari etaistripuak izaten direla bAzken hamarkadan 30 aberetik gora hil dituzte

Joan den urrian agertu zen hilik azken ani malia: Jose Quintana abeltzainaren asto bat. JOSE QUINTANA

6 BIZKAIKO HITZAOstirala, 2019ko azaroaren 22aGaiak

Urteko sasoi honetan oso goiziluntzen du. Errepide hau oso iluna da, eta edozer gerta daiteke, edonoiz»Jose QuintanaAbeltzaina

«Errepidean hesiak jarrigenituen, baina abeltzainek ez dituzte abereak biltzengauetan eta neguan»Xabier CuellarTrapagarango alkatea

‘‘

Peru Azpillaga Diez

Bi urteko prozesu luze baten oste-

an, behin betiko geratu da bertan

behera Lezamako azken HAPO

Hiri Antolamenduko Plan Oro-

korra. Espainako Auzitegi Gore-

nak ez du onartu Lezamako Uda-

lak jarritako helegitea. 2018ko

otsailaren 15ean, EAEko Auzitegi

Nagusiak baliogabetu zuen hiri-

gintza plana eta epai haren aur-

kako helegitea jarri zuen udalak

Auzitegi Gorenean. Orain iritsi da

erantzuna. Hala, epaitegiek biga-

rren aldiz eman diote arrazoia Le-

zama Bizirik auzo elkarteari.

Udalak plan berri bat garatzeko

prozesua martxan jarriko duela

jakinarazi du. Izan ere, orain

1988ko arau subsidiarioa dago in-

darrean –HAPOen aurrekaria–.

Erabakiak eragina izango du Ath-

letic futbol taldeak Lezaman di-

tuen azpiegiturak handitzeko

zuen proiektuan ere.

Auzo elkartetik epaitegien era-

bakia txalotu dute. Hamar urte

baino gehiago luzatu den proze-

sua itxita, eskua luzatu diote uda-

lari HAPO aurrerakoi eta adostu

berri baten negoziazio eta trami-

teetan laguntzeko. «Urtarrilean

hasiko dira plan berri bat egiteko

tramiteak; luze jotzen duen pro-

zesua da. Begira zelan joan den

orain arte, ia hamabost urte dara-

matzagu arau urbanistikorik

gabe», hasi da azaltzen Txema

Pico Lezama Bizirik auzo elkarte-

ko kidea. «Espero duguna da

oraingoan benetako parte har-

tzea egotea eta kontuan hartzea

herritarron hitza garapen plan

egoki bat osatu ahal izateko; izan

ere, badakigu gure eredua ez da-

torrela udalaren garapen eredua-

rekin bat».

‘Déjà vu’ egoeraLezama Bizirik auzo elkarteak bi-

rritan salatu du Lezamako Udalak

aurkeztutako hirigintza plana.

«Berriro ere Lezamako herria-

rentzat guztiz eragin kaltegarria

izango zuen garapen plan bat gel-

ditu dugu». Hala ere, larrituta

azaldu dira badakitelako udalerri

txiki batentzat kaltegarria dela

arau urbanistikorik ez izatea, egi-

ten diren lanak «kontrolik gabe»

egiten direlako. «Dena den, ezin

genuen onartu neurriz kanpoko

etxebizitzak eraikitzea, eta espe-

kulazioa sustatzeko gure landa

lurren okupazioa helburu zuen

plan zentzugabe bat», argudiatu

du Picok.

Kontatu duenez, orain dela ha-

mabi urte hasi zen prozesu guztia:

2007. urtean, lehenengo plan ur-

banistikoa adostu zutenean; pla-

na baino gehiago, arau subsidia-

rioa zen. «Azkena 1988koa zen,

berez hamar urtero edo berritu

behar da, baina, Lezaman, ez zu-

ten 2007ra arte egin. Garai harta-

ra arte, egindako eraikuntza guz-

tiak arau horri moldaketak egi-

nez eraiki zituzten». Lezamak

3.000 biztanle baino gutxiago di-

tuenez, udalak 2007an onartuta-

ko arau subsidiarioak diputazioa-

ren oniritzia behar zuen aurrera

jarraitzeko, eta hala izan zen.

«Kontuan izan behar da 2007an

boomurbanistikoan murgilduta

geundela, eta gutxira etorri zela

krisia», ohartarazi du Picok.

Hori dela eta, plan urbanistiko

hura hazkundeari begira egina

zegoela nabarmendu du. «He-

men 1.000 etxebizitza daude erai-

kita, eta horietatik 200 inguru

hutsik daude. 2007ko arauan

beste 1.000 eraikitzea aurreikus-

ten zen», salatu du. Horrekin ba-

tera, 600.000 metro karratu lan-

da lur, lur industrial bihurtu nahi

zituztela jakinarazi du. «Hori se-

kulako galera litzateke gurea be-

zalako herri batentzat. Gainera,

ez zion eskaera zehatz bati eran-

tzuten». Picok dioenez, Lezaman

2.000 metro karratuko eremu in-

dustrial bat dago, 30 urte dara-

matzana egoera horretan, eta

oraindik ez dago beteta. «Ez du

inolako zentzurik».

Plan urbanistiko bat garatzeko

orduan, beharrezkoa da herrita-

rren iritzia jasoko duen prozesu

bat martxan jartzea. Lezamako

Udalak halakorik egin ez zuenez,

Lezama Bizirik auzo elkartetik

epaitegietara jotzea erabaki zu-

ten. 2009an EAEko Auzitegi Go-

renak arau subsidiarioa bertan

behera utzi zuen. «Argudio zo-

rrotzak erabili zituen. Bata parte

hartze faltari lotuta, eta bestea in-

gurumenarekin zerikusia zuten

zenbait tramite ez egiteagatik».

Udalak helegitea jarri zuen Au-

zitegi Gorenean eta, bi urte be-

randuago, 2011n, EAEko Auzitegi

Nagusiaren epaia berretsi zuen.

«Urte hartan bertan hasi ziren

HAPO berri bat garatzen –lege

berriarekin izena aladatu zi-

tzaion, arau subsidiario barik, hi-

rigintza plan izango zen–, baina

eduki bera mantendu zuten». Pi-

cok azaldu duenez, udalak argu-

diatu zuen aurreko planean izan-

dako arazoek formarekin soilik

zutela zerikusia, eta, beraz, edu-

kiak «egokiak» zirela. Emaitza

ordea, berbera izan da. «Berriz

baztertu zuten prozesu parte har-

tzailea, eta, etxebizitza berrien

kopurua zertxobait murriztu ba-

zuten ere, plan urbanistikoa bere

horretan mantendu zuten».

2018an, EAEko Auzitegi Nagusiak

bertan behera utzi zuen hirigintza

plan berria eta, orain, Espainiako

Auzitegi Gorenak baztertu egin

du berriro ere Lezamako Udalak

jarritako helegitea.

Athletic taldeari kalteHirigintza plana bertan behera

geratu denez, 1988ko arauak ja-

rraitzen du indarrean, eta horrek,

besteak beste, Athletic futbol tal-

deak Lezaman dituen instalazioe-

tan ere eragina du. Planean futbol

taldeak bere azpiegiturak handi-

tzeko zuen proiektua ere biltzen

zen: 3.200 metro karratuko erai-

kin bat altxatu nahi zuten. Baina

orain, plana bertan behera geratu

denez, ia erdira murritzu beharko

dute eraikin berria, 1988ko

arauetara moldatu ahal izateko.

«Orain arte nahi duten guztia

egin dute Athleticekoek, eta uda-

lak ez die inolako trabarik jarri.

Legez kanpokoak ziren obrak egi-

tera ere heldu dira», salatu du Pi-

cok. Gainera, zenbait hedabidek

albistea argitaratzerakoan haien

elkarteari emandako trataera ere

jarri du ezbaian: «Badirudi uda-

lak dena ondo egiten duela, eta gu

agintariak izorratzea beste asmo-

rik ez duten lau zoro baino ez ga-

rela; eta ez da hala!».

Hamabi urtean bigarrenez utzi duteLezama hirigintza planik gabeGorenak ez du onartu udalak EAEko Auzitegi Nagusiaren 2018ko epaiari jarritako helegitea

Lezamako Udalak HAPO berri bat sortzeko prozesua jarri beharko du martxan. MARISOL RAMIREZ / FOKU

7BIZKAIKO HITZAOstirala, 2019ko azaroaren 22a Gaiak

8 BIZKAIKO HITZAOstirala, 2019ko azaroaren 22aGaiak

Natalia Salazar Orbe Bakio

Ukaezina da: Game of Thrones

telesailean agertu zenez geroztik,izugarri areagotu da bisitari ko-purua Gaztelugatxeko Donie-nen. 6.000 baino gehiago elkartuziren egun bakarrean, udan. Ho-rretan bat datoz Bermeoko etaBakioko herriak eta BizkaikoForu Aldundia. Egoera berri ho-rrek sortzen dituen arazoei kon-ponbidea emateko orduan sortudira desadostasunak. Aldundiak51 autorentzako aparkalekuaegiteko proiektua dauka. Horiauto pribatuen erabilera bultza-tzeko bidea dela uste du, berriz,Bakion sortu berri den SOS Gaz-telugatxe plataformak, eta ga-rraio publikoaren alde egiteaproposatu du. Aparkalekuarenaurkako sinadurak biltzen aridira change.org-en. 20.000 in-guru lortu dituzte. IngurumenSailarekin batzartu nahi dutebestelako pausorik eman aurre-tik. Hala ere, irtenbiderik ezean,mobilizazioak iragarri dituzte.

Bakiotik Gaztelugatxera doanBI-3101 errepidea eta Eneperi ja-tetxerako bidea elkartzen direneremuan egin nahi du aparkale-kua Aldundiak. Urizarreta izenazezaguna den inguruan, hain zu-zen. 1.600 metro koadroko plata-forma bat kokatuko dute bertan.Gaur egun inguru horretan da-goen autoentzako aparkalekua,berriz, egokitu egingo dute: 24autorentzako aparkaleku horikendu, eta bi autobusentzako le-kua egingo dute. Horrez gain, bi-zikletentzako toki bat ere iragarridute, 14 metro koadrokoa.SOS Gaztelugatxe plataformak

uste du egitura berri horrek ezduela ezer konponduko. LibeArenaza bertako kidea da: «Al-dundiaren arabera, helburuatrafikoa gutxitzea eta ordenatzeada. Baina beste aparkaleku bate-kin autoa bultzatuko dute». Bio-topora iristeko bestelako mo-duen aldeko apustua indartu be-harraz mintzatu da. «Garraiopublikoaren bidez irits daitezelabisitariak bertara».

Dena den, bisitarien kopuruaere kontrolatu beharrekoa delauste du Arenazak. «Gazteluga-txeko Doniene leku txikia da,baina, bi hilabete eta erdian,255.000 bisitari zenbatu dituzte.Ezin da jasan», kritikatu du. Horidela eta, sarrera mugatzeko neu-rriak aldarrikatu ditu. «Urede-rran [Nafarroa] 450 lagun egondaitezke aldi berean. Ordutegiaketa bisitarako txandak finkatu di-tuzte». Antzeko neurriak eskatuditu Bermeoko biotoporako.Eraikuntza berriak ingurume-

nean izango duen inpaktuagatikere kezka azaldu du plataformak.«Hormigoizko horma itzelak ja-rriko dituzte: bat, 105 metro luzeeta 3,55 metroko garaierakoa;beste bat, 34 metro luze eta 6,5metroko altuerakoa; eta hiruga-rrena, 15 metroko garaierakoa».Horrez gain, 3.000 metro kubikolur hondeatuko dituzte, eta9.500 metro kubiko betegarribota. Horietatik 6.500 metro ku-biko Foruko eta Ereñoko harro-bietatik ekarriko dituzte.

Betegarri horrekin aparkale-kuaren azpian dagoen baso batestaliko dutela salatu du Arena-zak. Bertako espezieekin birlan-datu zuten baso hura. «Bermeo-ko bide berria egin zutenean lan-datu zituzten arbolak, inpaktuakonpentsatzeko. Basoa haztenari da; denetariko espezieak dau-de bertan. Baita txoriak ere. Au-rreko batean izan ginen han, eta,besteak beste, urretxindorrak,txepetxak, kaskabeltzak etatxantxangorriak entzun geni-tuen. Zuhaitzei dagokienez, de-netarik dago: urkiak, haritzak,hurrondoak, arteak... Hori guz-tiori estaliko dute».Aparkalekua egin asmo duten

tokia hiru babes eremuk muga-tuta dago: Gaztelugatxeko Do-nieneko Biotopo Babestua, Gaz-telugatxeko Donieneko Kontser-bazio Bereziko eremua eta Urdai-baiko Itsasadarreko Hegaztien-tzako Babes Bereziko eremua.«Aparkalekuen ingurua ez dagobabes eremu horien barruan,baina hiruren mugan dago. Al-

Gaztelugatxerako proiektuak autopribatua sustatuko duela salatu duteAldundiak 1.600 metro koadroko aparkalekua egin nahi du Gaztelugatxerako sarbidean b BakiokoSOS Gaztelugatxe plataforma proiektuaren aurka dago b Bermeotarrei bat egiteko deia egin diete

Ohikoa bihurtu da

Gaztelugatxerako

eskaileretan gora eta behera

turista kopuru handia

aurkitzea. LUIS TEJIDO

3.000 metro koadrobaino gutxiago duenez,ez dute egin beharingurumen inpaktuarenazterketarik»

«[Proiektua] Ez du inorkonartu. Sintesi batbesterik ez zutenaurkeztu BakiokoUdalean»

«Mundua aldatu eginda, badakit, bainadatozen belaunaldiekez dute ezagutukoGaztelugatxe»Irene ArenazaSOS Gaztelugatxe plataformako kidea

‘‘

9BIZKAIKO HITZAOstirala, 2019ko azaroaren 22a Gaiak

dundiak agindutako txostenak

esaten du baso hori ez dela berezi-

ki garrantzitsua, berria delako.

Zein da tranpa? Aprobetxatu dute

ingurua ez dela sartzen babes ere-

mu horien barruan, eta 1.600 me-

tro koadroko aparkalekua plan-

teatu dute. Izan ere, 3.000 metro

koadro baino gutxiago duenez, ez

dute egin behar proiektuak ingu-

rumenean izango duen inpaktua-

ri buruzko azterketarik. Nortzuk

dira eurak esateko ez duela izango

inpakturik?».

Horren harira, gogora ekarri du

Eusko Jaurlaritzak aurrekontuak

finkatzeko orduan aurreikusi

duela hainbat milioi euroko sai-

lak bideratzea klima aldaketaren

aurkako neurrietara. «Ikerketa

guztien arabera, kalterik handie-

nak jasango dituzten inguruetako

bat Urdaibaiko biosfera da. Padu-

rak galtzeko arriskua dago. Urak

gora egiten duenean eta padurak

desagertzen direnean, nora joan-

go dira hango hegaztiak? Eremua

gero eta artifizialago bihurtzen

badugu, ez da egongo lekurik.

Natura suntsitzen ari gara, eta gu

ere natura garela konturatu be-

har dugu».

Horrez gain, salatu du aldun-

diak proiektua ez duela inon aur-

keztu: «Itxaropena genuen azke-

nean zerbait itxurosoa egingo

zuela. Pozik geunden denok, esa-

te baterako, Bakiotik Bermeora

doan bide zaharrean pasealeku

ederra egin dutelako. Bermeora

arteko oinezkoentzako bidea egi-

teko proiektua dago. Baina, gero,

Deloitte enpresari agindu zion

plan hau egiteko. Ez dute inon

erakutsi; ez du inork onartu. Sin-

tesi bat besterik ez zuten aurkeztu

Bakioko Udalean. Eta bertan tu-

rismoaren alorra besterik ez zu-

ten aipatzen».

Turismo jasangarriaAldundiak Gaztelugatxe aurkez-

tu du turismo jasangarria erakarri

eta ekonomia sustatzeko bide

gisa. Plataformako kideak ez da-

toz bat planteamendu horrekin:

«Sustatzen den turismoa da

orain arte egin den turismo mota

berbera: autoz doana bertaraino,

argazkia atera, ‘non dago Roca-

dragon?’ galdetu, ikustean ‘a ze

kaka zaharra!’ esan, eta buelta

eman eta joan egiten dena. Turis-

mo mota hori ez dugu nahi».

Inguruaren balio historiko eta

kulturala babestu eta sustatu be-

har dela sinetsita dago. «Arran-

tzaleak santuari kanpaina ona es-

katzera joaten ziren; seme-alaba-

rik izan ezin zuten emakumeek

ere hara jotzen zuten. Erromesal-

diak egiten zituzten. Leku hori

bere testuinguru historiko, kul-

tural eta naturalean ezagutu be-

harko litzateke».

Plataformak argi esan du ez da-

goela turismoaren aurka. Eta bes-

te eredu bat sustatu behar dela

uste du Arenazak. «Jendeak, eto-

rri, eta herrian geratu behar du.

Orain, argazkia atera, eta bado-

az». Turismo iraunkorra nahi

dute, «jasangarria urteetan ze-

har, beste belaunaldi batzuek ere

aukera izan dezaten Gazteluga-

txera joateko. Turismo eredu ho-

nekin eremua hormigoiz beteko

bada, balio naturala galdu egingo

du. Gaztetan hainbat aldiz egon

naiz han bakarrik. Mundua alda-

tu egin da, badakit, baina datozen

belaunaldiek ez dute ezagutuko

Gaztelugatxe».

Lagun talde baten ekimenez

sortu den plataforma hazten ari

da. Joan den ostiralean bilera egin

zuten, eta Bakioko Txakolingu-

neko aretoa bete egin zuten. Ber-

meotarrak ere egon ziren, eta egi-

tasmoarekin bat egiteko dei egin

diete. Bizkaiko Batzar Nagusieta-

ra joateko asmoa dute orain. Jaso-

tzen duten erantzunaren arabera

erabakiko dute mobilizazioak an-

tolatuko dituzten ala ez.

Ibai Maruri Bilbao Bilbo

«Gizon eta emakumeen arteko

desberdintasunean oinarritutako

gizarte batean bizi gara, adieraz-

pen ugari dituen desberdintasun

batean», ohartarazi du Teresa La-

espada Enplegua, Gizarte Inklu-

sioa eta Berdintasuna Sustatzeko

diputatuak. Horri buelta emateko

asmotan, beste kanpaina bat

abiatu du Bizkaiko Diputazioak,

Indarkeria Matxistaren Kontrako

Nazioarteko Egunaren harira.

Tipo apartak nahi ditugu leloa

ipini diote, gizontasun eredu bati

aipamen eginez.

Laespadak azaldu du zelakoa

den kanpainak aintzatesten duen

gizon eredua: «Errespetatzen,

baloratzen eta babesten duten gi-

zonak, partekatzen eta aintzates-

ten dutenak, eta, aldi berean,

kontrolatzen ez dutenak, umilia-

tzen, iraintzen, erasotzen eta hil-

tzen ez dutenak dira. Berdintasu-

na babesten dute, indarkeria ma-

txistaren aurka daude maila

guzitetan, ez dira heroi erroman-

tikoak, baina ezta sexu harrapa-

riak ere, berdintasunezko afekti-

bitatea eta sexulitatea garatzen

dutelako. Ingurukoak zaintzen

dituzte, zainduak izan behar dire-

la onartzen dute eta zaurgarriak

direla onartzen dute».

Kanpaina honekin gizonek du-

ten jokabidean eragin nahi du di-

putazioak. Izan ere, modu horre-

takoak diren gizonek «pauso bat

ematea» lortu nahi dute, Laespa-

daren esanetan. Horretarako kar-

telak ipiniko dituzte Bizkaiko

hainbat tokitan —autobus eta me-

tro geltokiaetan, kaleko iragarki

paneletan, ikastetxeetan, denda

eta tabernetan...—, eta iragarkiak

herrialdean kontsumitzen diren

hedabideetan. Horrez gainera,

kanpainaren materiala sortu

dute: 3.000 kamiseta, 250.000

eranskailu, 16.000 kartel, 1.500

koaderno, 1.500 motxila, 1.500

poltsa, 41.000 txapa eta mila trip-

tikotik gora. Azaroaren 25ean

bertan banatuko dituzte Bilboko

Emilio Campuzano Lanbide He-

ziketa Institutuan eta Guggen-

heim museoaren atzeko aldean.

Baita abenduaren 6tik 8ra Bara-

kaldoko BEC erakustazokan

egingo den Fun & Serius bideo jo-

koen jaialdian. Helburua gizarte

osora iristea da, baina, batez ere,

beladunaldi gazteenetara.

Horrez gainera, Enplegua, Gi-

zarte Inklusioa eta Berdintasuna

Sustatzeko Sailak antolatzen

duen Gizartegune foroaren 14.

ekitaldia gizontasun ereduari es-

kainiko diote. Azaroaren 28an

egingo da, Bizkaia aretoko Mitxe-

lena gelan, Gizonak, begirada fe-

minista emakumeen ikuspegitik

lelopean. Besteak beste, Amparo

Tome soziologoak ikerketa baten

emaitzak aurkeztuko ditu. Hona-

koa da bere berbaldiaren izena:

Hezkidetzaren erronkak XXI.

mendean. Nola gehitu ume, gaz-

te eta gizonak gizarte berdinago

bat lortzeko.

Bizkaiko Batzar Nagusiek, bes-

talde, adierazpena onartu zuten

eguaztenean, Gernika-Lumon

egindako osoko bilkuran. Besteak

beste, indarkeria matxistaren

biktimen erreparazioaren ga-

rrantzia azpimarratu dute, «ko-

munitateko bizitza berrezartzen

laguntzeko». Era berean, bikti-

men eskubideak politiken erdian

jartzeko ere eskatu dute.

Diputazioak gizontasunereduari erreparatuko dioAzaroaren 25aren hariraKanpaina bat abiatu du ‘Tipo apartak nahi ditugu’ lelopean b Mutil etagizonak berdintasunera zelan erakarri aztertuko du 14. Gizartegunean

Komunikazio kanpainaren aurkezpena, joan den astelehenean. BIZKAIKO HITZA

10 BIZKAIKO HITZAOstirala, 2019ko azaroaren 22aGaiak

Bizkaiko zahar etxeen kudeaketapribatua salatu du LAB sindikatuak

BILBO bLAB sindikatuak ohar bat kaleratu du aste honetan Bizkaiko

zahar etxeen sistema salatzeko: gaitzetsi du diputazioak diru publikoa

erabiltzen duela zahar etxe berriak egiteko, baina gero haien kudeake-

ta enpresa edo fundazio pribatuen esku uzten duela. Hain zuzen ere,

sindikatuak emandako datuen arabera, herrialdean dauden 186 zahar

etxeetatik soilik 33 kudeatzen ditu Gizarte Ekintza Sailak zuzenean.

Maren Goienaga Galeako entrenatzaileakjasoko du Argia Ereiten Euskara Saria

GETXO bAzaroaren 26an banatuko du Getxoko Udalak aurtengo Ar-

gia Ereiten Euskara Saria. Maren Goienaga entrenatzaileak jasoko du.

16 urterekin hasi zen futbolean jokatzen, eta 24 urterekin entrenatzai-

le lanetara pasatu zen. 27 urte ditu, eta Galeako senior mailako A tal-

dea entrenatzen du egun. Klubeko arduradunen esanetan, Goienagak

egindako lanari esker taldeak gero euskara gehiago erabiltzen du.

Milioi bat janari kilo bildu nahi ditu Elikagaien Bakuak

Gaur eta bihar urteko bilketa nagusia egingo dute Bizkai osoko 300 denda eta supermerkatutan

BILBObUrteko bilketa nagusia

egingo du Bizkaiko Elikagaien

Bankuak gaur eta bihar artean.

Iaz milioi bat elikagai kilo bildu

zituzten, eta aurten ere kopuru

horretara iritsi nahi dutela esan

du Miguel Angel Fernandinok,

elikagai bankuko presidenteak.

«Hainbatetan erakutsi dugu

Bizkaia herrialde solidarioa

dela, eta berriro ere argi geratu

behar da hala dela».

Azken unera arte boluntario

bila ibili dira. Izan ere, milaka

bizkaitarren laguntza behar du

elikagaien bankuak gaur eta

bihar herrialde historikoko 300

denda eta supermerkatu baino

gehiagotan elikagaiak biltzen

ibiltzeko. Bereziki, Ezkerralde-

an, Gernika inguruan eta Bilbo-

ko zenbait barrutitan daude la-

guntza premian. Boluntarioen

garrantzia azpimarratu du, eta

ez soilik egiten duten lan fisiko-

agatik. «Supermerkatura sartu

eta boluntarioak ikusteak jen-

dea animatzen du elikagaiak

ematera. Boluntariorik ez dago-

enetan baino askoz gehiago

biltzen da boluntarioak daude-

netan»

Fernandinok elikadura bono-

en garrantzia azpimarratu du.

Erosleak elikagaia eman ordez,

diru kopuru bat uzten du den-

dan, harekin elikagaien ban-

kuak jatekoa eros dezan premia

dutenean. «Elikagai asko behar

dugu, baina iraungitze tarte la-

burra dutenak oso gaitzak dira

ondo kudeatzeko. Halako ka-

suetan egokiago izaten dira eli-

kadura bonoak, elikagai horien

falta dugunean guk geuk zuze-

nean erosteko».

«Bilboko kaleetan egunerosufritzen ditugu lapurretak eta erasoak, eta gure udalakarazoari ematen dion erantzunbakarra zergak igotzea da»Raquel Gonzalez PPren bozeramailea Bilboko Udalean

«Ez da logikoa 20.000 biztanlepasatxo dituen eskualde batean[Lea Artibain] udalez gaindiko bi erakunde izatea. Eztabaidatuegin beharko genuke»Koldo GoitiaLea-Artibai Amankomunazgoko presidentea

Eider Mugartegi

Liburu, eskutitz, agiri,

artikulu, mapa eta

margolan zaharren

hautsak astindu, eta

argazkiak egon au-

rreko Lekeitio berreskuratu du

Aitor Iturbe Gabikagogeaskoak,

Lekeitio, idatziak eta irudiak:

1325-1884 liburuaren bidez. His-

torialari lekeitiarrak argitaratu

berri duen Kresaletatik bilduma-

ren lehen liburuak iraganeko Le-

keitiora hurreratzeko bidea ema-

ten die herritarrei, hiribildua sor-

tu zenetik 1884ra arte.

55 artikulu eta era askotako in-

formazioarekin osatu du «nahie-

rara» eratu duen lana. Urteka an-

tolatu ditu gaiak. Horietako ba-

tzuk etxean zituen gordeak,

«horrelako liburu bat noiz atera-

ko zain». Maketazioa ere zaindu-

ta dauka erabat; hamar hilabete

behar izan dituzte zehatz-mehatz

amaitzeko. Azaleko irudia Ibai Si-

licato marrazkilari lekeitiarrak

egin dio; eta txisteak, Markuesek.

Lanaren izenburuak aditzera

ematen duen modura, 1325 urte-

tik 1884 urte bitartean Lekeitiori

buruz idatzi, kontatu edo irudi-

katu dena bildu du lanean Itur-

bek; batez ere, liburu eta egunka-

rietatik aterata. Azaldu duenez,

artxibo lana ez dago horrenbeste,

eta ahal izan duen neurrian Inter-

netera bideratu du irakurlea libu-

ruan gaineratu dituen begien bi-

tartez, informazioa osatzeko edo

gehiago lortu ahal izateko.

Bildumaren bigarren liburuki

bat aterako duela argi dauka, eta

seguruenik 1936ra arteko epea ja-

soko du. Liburuak osatuz joan

ahala, momentu batetik aurrera

ezin izaten da informazio gehiago

gehitu; horrek liburuki gehiago

ateratzea eskatuko diola esan du.

Hala ere, bere asmoa beste istorio

batzuk ere kontatzea bada.

Bildumako lehen lanean, ar-

gazki aurreko Lekeitio agertzea

nahi izan du; horrela, irudi, koa-

dro, akuarela eta litografiak dau-

de, baina argazkirik ez. Hurren-

goan hasiko da argazkiekin. Ar-

gazki asko eta, batez ere, orain ar-

te ezagutzen ez direnak gehitu

nahi ditu, kristalen ostetik atera

eta bigarren liburukian barnera-

tu. Jada argazki «dotore eta eder»

batzuk baditu esku artean, baina

gehiagoren bila dabil. «Beti eza-

gutzen ditugu berdinak: portua,

eliza... baina kaletxoenek ere egon

behar dute». Lekeitioko postale-

kin eta beste artikulu batzuekin

osatuko du lana, eta jada baditu

«ia prest» artikulu batzuk.

Bigarren liburukia datorren ur-

tean argitaratzeko asmoa dauka,

baina hirugarrenak zalantzak

eragiten dizkio. Alde batetik, ez

dauka 1936tik aurrerako ezer

eginda, eta horrek «lan handia»

eskatuko dio. Bestalde, gertu gel-

ditzen diren urteak izanik, histo-

riatzat ere ez dira hartzen ia, eta

material gehiegi ere badago; be-

raz, esan du zaila izango dela era-

bakitzea liburuan sartzea zerk

merezi duen edo zerk ez.

AldizkariakKresaletik bildumako liburua ez

da Iturbek idatzitako lehenengoa

lekeitiarrak herriaren iraganera

hurreratu asmoz. Kurik izeneko

aldizkariarekin hasi zen Lekeitio-

ko historia ezagutarazten, beste

historialari eta historiazale ba-

tzuekin batera. Orain dela bede-

ratzi urte ondare batzordea sortu

zuten Lekeition, eta bertan batzen

zirenetako batzuek erabaki zuten

herriko historiari buruzko aldiz-

kari bat ateratzea, Lekeitioko his-

toriari kurik egin asmoz—ate zu-

lotik edo leihotik disimuluarekin

begiratu—.

Ondarea modu arin eta diberti-

garri batean ezagutaraztea du

helburu aldizkariak. «Jakiteaz

gain, dibertitzea ere badelako

gure nahia». Katu bat dago has-

teko, eta katua noizean behin

agertzen da. Harenak dira edito-

rialak, esate baterako, eta katu

horrek badauka askatasun pixka

bat lantzean behin testuetan

agertzeko eta gaiari umore apur

bat jartzeko, baina betiere histo-

ria ardatz hartuta.

2014an argitaratu zen Kurikal-

dizkariaren lehen zenbakia.

«Made in Lekeitio da, baina on-

darroar ukitua ere badauka, Iñigo

Zabala ondarroarrak diseinatuta-

koa da-eta izena». Aldizkariak

harrera ona eduki du herritarren

artean. Izan ere, urteak aurretik

egin ziren aldizkari batzuk, baina

ez horrelako itxurako aldizkaririk

eta ez horren zaindurik.

Batez ere hiruren artean egiten

dute lan, bakoitzak bere ekarpe-

na eginez. Kurik-en lehen zenba-

kian, Iñaki Madariaga Valle, Iñaki

Goiogana Mendiguren eta Aitor

Iturbe Gabikagojeaskoa bera zeu-

den lantaldean, Maite Garamendi

Lekeitioko artxibozaina ere

ondoan zutela. Horrela, Iñaki Ma-

dariagak utzitako lekua Gara-

mendik hartu zuen bigarren eta

hirugarren zenbakietan. Eta his-

torialari, arkeologo, eta idazle en-

tzutetsuek ere idatzi dute aldizka-

rirako: Miren Agur Meabek, Jose

Julian Bakedanok, Igone Etxeba-

rriak, Eduardo Berganzak, Jose

Luis Arribasek, Amaia Apraizek,

Sabin Salaberrik, Iñaki Irigoie-

nek, Koldo Lenizek, Mikel Onain-

diak, Alfredo Morazak, Patxi Jua-

ristik, Koldo San Sebastianek,

Oier Gorosabelek eta beste askok.

Marrazkilari bikaina ere aurkitu

zuten: Jon Zubiaur. Eta berak egin

ditu Kurik guztietako azaletako

zein barruko orrialdeetako ma-

rrazkiak.

Era askotako kontu eta irudiak

argitaratu ditu aldizkariak: lan

landuagoak eta arinagoak, aspal-

dikoak eta oraintsuagokoak, he-

rritarrenak eta herriarenak, istorio

kuttun-kuttun eta polit-politak,

artikulu edota gertaera bitxiak eta

txantxaren bat ere bai, betiere datu

eta argazkiekin lagunduta eta do-

kumentatuta. Haietako bat Aero-

plano bi pasata abestiaren ingu-

rukoa da. Abesti hori Euskal Herri-

ko kostaldeko hainbat herritan

abesten da, baina ez zegoen hegaz-

kina benetan non erori zen froga-

tzen zuen datu edo dokumenturik.

Halako batean, Lekeitioko etxe ba-

teko album batean galduta, non

aurkitu zuten hegazkina-

ren argazkia Lekeitioko

barran, aireplano hori az-

kenik Lekeition erori zela

egiaztatuz.

Baliteke 2021ean argi-

taratzea laugarren aldiz-

karia. Baliteke azkena

izatea ere. Horregatik,

«inoizko alaiena eta gan-

berroena» izatea nahi du

Iturbek. Jaiak, kantak... Antzarak

ere kolpe egin nahi ditu, guztia

azaldu eta datuekin biribildu. Bi-

dean daude, badituzte artikulu

batzuk eginak eta erdi presta-

tuak, bai eta eskatuak ere.

Dena dela, Iturbek komiki eran

ere kontatu nahiko luke historia:

umorez eta irudien bitartez azal-

duta. Hori, hala ere, aurreragoko

kontua izango da.

Aitor Iturbe historialari lekeitiarrak 1325etik 1884ra arteko Lekeitioren historiajasotzen duen liburu bat argitaratu du. ‘Kurik’ aldizkaria ere ateratzen du, lantaldean.

Argazkien aurreko Lekeitio

Lantaldean argitaratu dituzten hiru Kurik aldizkariak eta Iturbek idatzitako Lekeitio, idatziak eta irudiak: 1325-1884 liburua. EIDER MUGARTEGI URIZARBARRENA

55 artikulu eta era askotakoirudi, koadro, litografia etaplanoekin osatu du lana Aitor Iturbek, «nahierara»

Ondarea modu arin eta dibertigarri bateanezagutaraztea du helburu‘Kurik’ aldizkariak

11BIZKAIKO HITZAOstirala, 2019ko azaroaren 22a Gaiak

12 BIZKAIKO HITZAOstirala, 2019ko azaroaren 22aProposamena

Txotxongilo jaialdiaren 38. edizioan mota eta estilo askotako emanaldiak egingo dira Bilboko hainbat tokitan, aste osoan. BILBOKO NAZIOARTEKO TXOTXONGILO JAIALDIA

Peru Azpillaga Diez Bilbo

«Bizitzarik ez duten objektuei

arima ematean datza txontxongi-

loen artea». Hala deritzo Juanjo

Corrales Bilboko Nazioarteko

Txotxongiloen Jaialdiko 38. edi-

zioko antolatzaileetako batek.

Haren esanetan, objektuei bizitza

emanez hamaika istorio konta

daitezke, errealak zein fikziozko-

ak. «Egungo material eta tekni-

kei esker, gainera, kontaezinak

dira txotxongilogintzak eskain-

tzen dituen aukerak». Hori dela

eta, besteak beste, arte diziplina

horrek duen balioa aldarrikatze-

ko eta berriz ere kulturaren lehen

lerrora ekartzeko antolatu dute

txotxongiloen jaialdia, beste

behin ere. Bihar bertan emango

diote hasiera, eta hurrengo asteko

igandera arte iraungo du. Bedera-

tzi egunotan, hainbat emanaldi

eskainiko dituzte Bilbon zehar sa-

kabanatutako sei tokitan: Deus-

tu, Errekalde eta Otxarkoagoko

udaltegietan eta Pabiloi 6, Fabri-

ka eta Campos Eliseos antzokie-

tan. Hain zuzen ere, Campos Eli-

seosekoa izango da agertoki na-

gusia, eta hantxe egingo dira

programazioaren barruan or-

Txotxongiloei garai bateanizan zuten entzutea emannahi diete, bihartik, BilbonNazioarteko jaialdia bederatzi egunez egingo da, hurrengo igandera arteb Aurten, lehenengo aldiz, hiriburutik kanpo ere izango dira emanaldiak

13Proposamena

dainpekoak izango diren ikuski-

zun bakarrak. «Txotxongiloen

antzerkia sustatu nahi dugu, bere

garaian izan zituen zaleak berres-

kuratu ditzan berriro ere», na-

barmendu du Corralesek.

Azaldu duenez, 1982. urtean

sortu zen Bilbon txotxongiloen

jaialdia, eta garai hartan bazego-

en egun hori «irrikaz» espero

zuen publiko zabal bat. «Zale

haiek berreskuratu nahi ditugu,

eta erreferentzia bat

bilakatu txotxongiloen

munduan, hango eta he-

mengo konpainien gara-

tzeko eta profesionalta-

sun minimo bat lortzeko

aukera izan dezaten».

Era berean, txotxongilo-

gintzak arte eszeniko

gisa duen balioa aldarri-

katu nahi dutela ere go-

gorarazi du Corralesek.

«Bai arte estetiko mo-

duan zein tresna pedago-

giko legez duen balioa

aldarrikatu nahi dugu;

txotxongiloen alde estetikoa eta

alde soziala kontuan izanik, indar

handia duen tresna pedagogikoa

izan daitekeelako».

Corralesek gogora ekarri due-

nez, txotxongiloak antzinako arte

bat dira, historian zehar gizartea-

ren garapenean presente egon di-

renak. «Ezin da esan zehazki noiz

sortu ziren, baina, zenbait teorien

arabera, lehenengo itzal jokoak

historiaurrean ere kokatu daitez-

ke». Azkenaldian, ordea, txo-

txongiloen arteak indarra galdu

duela onartu du Corralesek Bere

garaian, jaialdia martxan jarri ze-

nean, egitasmo berritzaile bat ba-

zen ere, aitortu du gaur egun, pu-

blikoarentzat ez dela hain ezagu-

na. Batez ere, azken urteetan hau-

rrentzat bideratu izanari leporatu

dio egungo egoera. «Arte eszeni-

koen barruan duen nortasun kul-

tural eta artistikoa galdu ditu az-

ken urteetan». Bere historia oso-

an, ordea, publiko helduari zu-

zendutako artea izan dela azpima-

rratu du.

Jende gehienak uste duenaren

aurka, Corralesek adierazi du

txotxongiloen artearen barruan,

teknika eta mekanismo askori es-

ker, mota guztietako diziplina eta

ikuskizunak daudela. «Ez dago

soilik eskularruko txotxongiloa,

edota hari bidezkoa, beste asko

ere existitzen dira; zaharrak zein

garaikideak, gainera».

Euskal Herrian txotxongiloen

artea oso hedatuta ez dagoen

arren, Corralesek esperientzia

«politak» daudela azaldu du. To-

losako Topic jaialdia jarri du adi-

bidetzat. «Guretzat, horiek dira

erreferentzia nagusia, programa-

zioaren zati bat haiekin batera el-

karlanean osatzen dugu». Izan

ere, Topic jaialdia Bilbokoa baino

gazteagoa den arren, komunitate

zabal bat osatzea lortu duela

erantsi du Corralesek. «Garran-

tzitsua da batera lan egitea, Eus-

kal Herrian ere txotxongiloen ar-

tea normalizatu eta garatzeko au-

kerak zabaltzeko».

Aurtengo egitarauari lotuz,

zenbait herrialdetako artistak bil-

du dituzte Bilboko Nazioarteko

Txotxongiloen Jaialdiko 38. edi-

zioan: Grezia, Italia, Espainia, Bra-

sil, Herrialde Katalanak, Galizia...

«Oso programa oparoa osatu

dugu. Eskaintza benetan zabala

da, eta askotariko proposamenak

egongo dira aukeran: pantomi-

matik hasi eta antzerki musikale-

raino, paperezko, irudi bidezko

edota itzal bidezko antzerkietatik

igaroz». Eskaintza zabal horren

artean, Veronica Gonzalezen obra

azpimarratu du Corralesek. «Ha-

ren proposamena benetan berezia

da; oinekin egiten du antzerkia

Gonzalezek, eta munduan artista

oso gutxik eskaintzen dute halako

proposamen bat».

Hedapenari bultzadaHirugarren urtez jarraian, Bilbo-

ko Nazioarteko Txotxongiloen

Jaialdiak zabalpen prozesu bate-

an murgilduta jarraitzen du.

Hala, toki bakarretik, Bilboko

hainbat auzotara hedatu ostean,

aurten, Bizkaiko beste zenbait

udalerritara zabaltzeko apustua

egin dute. «Iaz oso ondo joan zen,

eskolekin egindako saioek arra-

kasta handia izan zuten, eta saio

irekietan ere audientziak gora

egin zuen». Corralesek esplikatu

duenez, 2017az geroztik jaialdia

deszentralizatzeko ahalegina egi-

ten dabiltza. Auzoetatik igaro

ostean, oraingoan Bizkaiko zen-

bait herritara zabalduko dira.

«Arratiako eta Txoriherriko

eskualdeekin saiatuko gara aur-

ten, eta, ondoren, are gehiago

zabaltzea da asmoa».

Hala ere, jaialdiaren muinean

dagoen Campos Antzokia man-

tenduko dutela gogorarazi du Co-

rralesek. «Zentro hori manten-

duko dugu, Bilboko erdigunean

dagoelako; bertara bideratzen

dugu programazioaren atalik ga-

rrantzitsuena, arratsaldero ema-

naldi bat eskainiz». Gainontzeko

saio guztiak doan direla gogorara-

zi du Corralesek. «Jaurlaritzak eta

diputazioak ematen dizkiguten

diru laguntzak herritarrengan in-

bertitzen ditugu zuzenean, uste

dugulako oso garrantzitsua dela

zaleak sortzea eta kultura herrita-

rrengan hurbiltzea». Horregatik

erabaki dute, besteak beste, kul-

turak eta arteak presentzia gutxi

duen tokietara hedatzea jaialdia.

Ideia berari jarraituz, hiru ikas-

taro jarri dituzte martxan, nazio-

arteko formakuntza ziklo bat osa-

tuz. «Formakuntza ikastaroen

helburua txotxongiloen mun-

duan aktore lanetan dabilen per-

tsonei zabaltzea da, arte mota ho-

nek dituen ezaugarriak ezagutu

ditzaten», azaldu du Corralesek.

Baliabide askorik ez duten

arren, gutxinaka aurrera doazela

uste du, eta urte batzuen bueltan,

jaialdiak presentzia eta garrantzi

gehiago izatea espero du Corrale-

sek. «Oso eskertuta gaude urte

gutxi hauetan egindako ibilbide-

az eta eskura ditugun baliabideez.

Horiek erarik eraginkorrenean

baliatu eta denborak aurrera egin

ahala, jaialdia Bizkaia osora heda-

tzea espero dugu». Corralesek

ohartarazi duenez, Euskal He-

rrian oraindik ez dago Herrialde

Katalanetan edota Andaluzian

duten txotxongiloen kultura eta

tradizioa, baina «bidea egiten»

ari direla deritzo. «Sortu egin dira

zenbait konpainia. Ez da oso he-

datuta dagoen arte mota bat, be-

raz, oraindik badugu egiteko lan

asko, Gure jaialdiak bultzada

eman behar die hazten ari diren

artista guzti horiei».

NABARMENTZEKOAK

‘Kantukantari II’

La Enana Naranja konpainia.

Bilboko konpainia honek egune-

rokotasuna era kritikoan lantzea

du helburu. Txotxongiloak balia-

tzen dituzte familiako antzerki

garaikidea garatzeko. Kontukan-

tari ikuskizunak oroimenean di-

tugun abestiak bildu eta erritmo

ezberdinetara eroanda berrikusi-

ko ditu.

‘No toquen mis manos’

Teatro de sombras chinas de

Valeria Guglietti. Ikuskizun ho-

netan itzal txinatarrek bat egiten

dute beste hainbat elementure-

kin: hitzik gabeko zinea, txotxon-

giloa, komikia, musika... Elemen-

tu guztiak Valeria Gugliettik be-

rak eginak dira eta istorio bildu-

ma bat osatzeko baliatuko ditu.

‘Cocina en punta de pies’

Il teatrino dei piedi di Veronica

Gonzalez.Musika, olerkia, errit-

moa, grazia eta edertasuna dira

lan honen osagaiak. Zartagin eta

lapiko artean, fruta eta barazki er-

dian, ametsak eta errealitatea ia

bereizgaitzak diren parajean,

Gonzalezek sukaldeetako arteak

tindatutako ikuskizuna sortu du.

‘Chopatelicos’

Titiriteros de Binefar.Maria Lui-

sa Gefaello idazlearen liburu ba-

tean oinarritutako lana da Cho-

patelicos. Artista ibiltarien aben-

turak kontatzen dira, Anton

ipotxaren ikuspegi samur eta

atseginetik.

‘Cocina en punta de pies’

El retrete de Doryan Gray. Ikus-

kizun handiak sortzen dituzte ob-

jektu txikiak baliatuz. Paperezko,

latexezko eta oihalezko mun-

duak eraikitzen dituzte, txotxon-

giloak maneiatzeko teknika pro-

pioak garatzuz. Hitzik gabeko

ikuskizunak egiten dituzte, iru-

dien poetika nabarmenduz haien

lanetan.

‘Esos días azules’

Accidental Company.Antonio

Machadok idatzitako azken ber-

tsoa da lan honen izenburua.

Izan ere, gitarra flamenkoak la-

gunduta baina, hitzik baliatu

gabe, objektu eta txotxongilo an-

tzezlan honek Machadoren bizi-

tzan murgilaraziko ditu umeak

zein helduak.

Txotxongiloen antzerkiasustatu nahi dugu, beregaraian izan zituen zaleakberreskuratu ditzan»

«Oso programa oparoa osatudugu; eskaintza benetanzabala da, eta askotarikoproposamenak egongo dira»Juanjo CorralesTxotxongilo jaialdiko antolatzailea

‘‘

MUSIKA

ARRIGORRIAGAAnder Marzana

eta Sofia Martin.

bGaur, 20:00etan, Lonbo aretoan.

BARAKALDOLa Cosa Nostra.

bGaur, 19:30ean, Retrokafen.

BARAKALDOChaman.

bGaur, 20:00etan, El Tubon.

BARAKALDOBlue Hole

eta La Banda de Jalber.

bGaur, 21:30ean, Mendigon.

BARAKALDOFaltons

eta Artaza Combat.

bBihar, 20:00etan, El Tubon.

BARAKALDOAmaral.

bBihar, 21:00etan, BEC-eko

Cubec aretoan.

BARAKALDO Indrid eta Chaman.

bBihar, 21:30ean, Mendigon.

BARRIKANashville 5.0.

bBihar, 20:00etan, Golfo Norten.

BASAURIMy Bastard Friend.

bGaur, 22:15ean, Ezetzen.

BASAURIAlbert Pla: Miedo.

bBihar, 20:30ean, Social antzokian.

BASAURIBrothers Till We Die,

Worth It eta Sin Mas.

bBihar, 22:00etan, Txarraska

gaztetxean.

BERMEOOld Eskool Festibala:

Grip, Gatazka 2.0 eta Rat-Zinger.

bGaur, 22:00etan, Nuntxakun.

BERMEOCapsula eta Moonshakers.

bBihar, 22:00etan, Kafe Antzokian.

BERMEOOld Eskool Festibala:

Sta. Cruz, Hexen eta The Capaces.

bBihar, 22:00etan, Nuntxakun.

BILBOContra Viento y Marea,

My Bastard Friend, Taide Harpa,

Eskolan Kantari Atxuri, Bilboko

Txistulariak, Lur Soinuak eta

Ibon Ajuria bertsolaria.

bGaur, 17:00etan, Atxuriko

tren geltokian.

BILBOMusicalmente Konpainia

eta Bilboko Orkestra Sinfonikoa:

Soinu belusatuak.

bGaur, 18:00etan, bihar, 12:00etan

eta 17:30ean, eta etzi, 10:30ean eta

12:00etan, Euskalduna jauregian.

BILBO Infiniteloop, La Nevera

Vacia eta The Shiny Souls.

bGaur, 18:30ean, Shaken.

BILBOAnder Garcia Trio.

bGaur, 20:00etan, BBK aretoan.

BILBOEl Chojin.

bGaur, 20:00etan, Stage Liven.

BILBORosoinuak.

bGaur, 20:00etan, Muellen.

BILBOLa Carroceria.

bGaur, 20:30ean, Cotton Cluben.

BILBOGeoff Farina.

bGaur, 21:00etan, Azkuna

zentroan.

BILBORafael Basurto Lara:

Una leyenda llamada Los Pan-

chos.

bGaur, 21:00etan, Campos Eliseos

antzokian.

BILBOMeridian eta Samoah.

bGaur, 21:30ean, Azkenan.

BILBOLomoken Hoboken.

bGaur, 21:30ean, Irish Stonen.

BILBOLa Fuga.

bGaur, 22:30ean, Kafe Antzokian.

BILBOMr. Klin.

bGaur, 22:30ean, Ambigun.

BILBOTxufo Wilson eta Karba DJ.

bGaur, 00:00etan, Muellen.

BILBOPers.

bGaur, 02:00etan, Kremlinen.

BILBOWOP Festival: Los Delto-

nos, Fakeband, El Inquilino Comu-

nista, El Deseo del Doctor, Gari,

Zea Mays, The Kleejoss Band,

Moonshakers, Basurita, Santiago

Delgado y Los Runaway Lovers

eta William (Los Brazos).

bBihar, 12:00etatik 23:00etara,

Euskalduna jauregian.

BILBOPedro F. Razkin (La Fuga).

bBihar, 14:00etan, Brixton Dendan.

BILBOLe SuperHomard, AK/DK,

Airu eta DJak.

bBihar, 20:00etan, Muellen.

BILBOBlas Canto.

bBihar, 20:00etan,

Campos Eliseos antzokian.

BILBOTria.

bBihar, 20:00etan, Konpartitun.

BILBOSacred Reich

eta Night Demon.

bBihar, 20:00etan, Santana 27n.

BILBO Iker & Ruth Discofagia.

bBihar, 20:00etan, Abusun,

Rock’n’Ron aretoan.

BILBOTecanela.

bBihar, 20:30ean, Cotton Cluben.

BILBOThe Longboards, La Mafia

del Baile eta Los Retumbers.

bBihar, 21:00etan, Azkenan.

BILBOEven Mud.

bBihar, 21:00etan, Shaken.

BILBOThe Cowboy.

bBihar, 21:00etan, Skullsen.

BILBOGarry.

bBihar, 21:30ean, Vespa Cafen.

BILBOXabi Aburruzaga.

bBihar, 22:00etan, Kafe Antzokian.

BILBOMaria Ruiz.

bBihar, 22:00etan, Via de Fugan.

BILBOMai et Moi.

bBihar, 22:30ean, Ambigun.

BILBOTommy Stinson.

bBihar, 23:00etan, Crazy Horsen.

BILBO J. Psycho.

bBihar, 02:00etan, Kremlinen.

BILBODom la Nena.

b Igandean, 19:00etan, BBK aretoan.

BILBOThe Waterboys.

b Igandean, 21:00etan, Santana 27n.

BILBOD_A_D.

bAsteartean, 19:30ean, Stage Liven.

BILBOHolygram.

bAsteartean, 20:30ean, Shaken.

BILBOUdal Txistulari Banda

eta Araba Txistu Taldea.

bAsteazkenean, 19:30ean,

Euskalduna jauregian.

BILBOTamed Rock.

bAsteazkenean, 20:00etan,

Sarean elkartean.

BILBOTania Martin.

bOstegunean, 19:00etan, Fnac-en.

BILBOBilboko Orkestra Sinfonikoa:

Bidaia Eskoziara.

bOstegunean eta ostiralean,

19:30ean, Euskalduna jauregian.

BILBOKuve, Lorelei Green,

Maren eta Travis Birds.

bOstegunean, 19:30ean,

Bilborocken.

BILBOTxozas.

bOstegunean, 19:30ean,

Satelite T-n.

BILBOMausoleo eta Serpiente.

bOstegunean, 20:00etan, Muellen.

BILBOLichis & Ruben Pozo:

Mesa para dos.

bOstegunean, 20:30ean,

Cotton Cluben.

BILBOPetti.

bOstegunean, 20:30ean, Biran.

BILBOOlatz Salvador & Xabi

Bandini.

bOstegunean, 22:00etan,

Kafe Antzokian.

ELORRIOTrizak.

bGaur, 22:30ean, Arriola antzokian.

ELORRIOAnthony Stelmaszack.

bBihar, 22:30ean, Arriola antzokian.

ELORRIOMicky & The Buzz.

b Igandean, 20:00etan, gaztetxean.

ERMUAAlboka musika eskola

eta Txindurri dantza taldea.

bGaur, 22:15ean, Ermua antzokian.

GALDAKAOAle & The Hops.

bBihar, 22:00etan, Urkin.

GERNIKA-LUMOTobaco Road

eta Xabi Señor No.

bGaur, 22:00etan, Aterpen.

GERNIKA-LUMOTukatukada

batukada, Bad Sound System

eta DJ Kool Thing & TPR.

bBihar, 22:00etan, Astran.

GETXOLand Rover Band.

bGaur, 21:00etan, Igeretxeko

Terrazan.

GETXOSonic Free Station.

bGaur, 22:30ean, Zear Biden.

GETXOSabes Muy Bien.

bGaur, 22:30ean, Barria billarretan.

GETXOSpace Jam.

bGaur, 23:30ean, El Comercion.

GETXOGolden Wood.

bBihar, 13:00etan, Txinuken.

GETXOLos Malditos.

bBihar, 22:30ean, Barria billarretan.

GETXONoran.

b Igandean, 13:00etan, Txinuken.

GETXOLos Muy Panchos.

b Igandean, 21:00etan, Igeretxeko

Terrazan.

MARKINA-XEMEINLos Cosmeticos

eta The Owl Project.

bBihar, 20:30ean, Uhagonen.

PORTUGALETEArgia zortzikotea.

bGaur, 20:00etan, Santa Klara

kultur etxean.

PORTUGALETELa Burbuja Warp.

bGaur, 22:00etan, La Perdizen.

PORTUGALETEBlossoms Street

Singers.

bBihar, 20:00etan, Santa Klara

kultur etxean.

PORTUGALETESin Legado,

Diversion Rock eta Spartans.

bBihar, 20:30ean, Adimusiken.

PORTUGALETEMuñatones

eta Errobi Kanta.

b Igandean, 12:00etan,

Alde Zaharrean.

PORTUGALETETwin Room.

b Igandean, 13:30ean, La Perdizen.

SOPELAPatricia Kraus: Pioneras.

bGaur, 20:00etan, kultur etxean.

SOPELAZanibar Aliens.

bGaur, 22:00etan, Gardokiko

Atalaian.

SOPELABlanco y en Botella

eta Eztandap.

bBihar, 21:30ean, Plaza Beltzan.

ZALDIBARSeñor No

eta The Renegados.

bBihar, 20:00etan, gaztetxean.

Bilbo b WOP Festival

Musika, gaitzak osatzekoWalk On Project fundazioak antolatuta, WOP Festival egingo dute bihar,

12:00etatik 23:00etara, Bilboko Euskalduna jauregian. Los Deltonos, Gari,

Fakeband, Zea Mays —argazkian— eta beste hainbat talde ariko dira, eta

gaitz degeneratiboei aurre egiteko baliatuko dute biltzen den dirua. FOKU

14 BIZKAIKO HITZAOstirala, 2019ko azaroaren 22aAgenda

ANTZERKIA

AREATZADromocosmicas:

Vagor & Bellavita.

bAstelehenean, 12:00etan, eskolan.

ARRIGORRIAGATomaxen

Abenturak: Azken balea.

bGaur, 18:00etan, Abusu zentroan.

BARAKALDOXirriquiteula: Laika.

b Igandean, 18:00etan, Barakaldo

antzokian.

BASAURIGlu Glu: Mari Errauskin.

b Igandean, 12:30ean, Social

antzokian.

BERANGOSalto Sorkuntzak: Lau.

b Igandean, 18:00etan, antzokian.

BERMEOGlu Glu: Pinotxo.

bGaur, 18:00etan, Nestor

Basterretxea aretoan.

BERRIZA Panadaira:

Elisa y Marcela.

bBihar, 20:00etan, kultur etxean.

BILBOPablo Allende: En espera.

bGaur, 19:30ean, Castañoseko

udaltegian.

BILBOLosdadae: Juana.

bGaur eta bihar, 19:30ean, eta

igandean, 19:00etan, Arriagan.

BILBOAizpea Goenaga: Esquinas.

bGaur, 19:30ean, Campos Eliseos

antzokian.

BILBOMEM Urbanbat:

Yak42-ren Différence et Répétition,

Amas-en Pearls, Ignacio Galilearen

Mardideta Jessica Llorenteren

La indescriptible.

bGaur, 20:00etan, Bilborocken.

BILBODromocosmicas:

Vagor & Bellavita.

bBihar, 17:00etan, eta igandean,

12:00etan, Pabiloi 6an.

BILBO Jamming On Tour.

bBihar, 18:30ean eta 21:00etan,

Campos Eliseos antzokian.

BILBOLa Pacheca Collective:

Lo que fue de ellas.

bBihar, 19:00etan, Buiako

udaltegian.

BILBOPabiloi 6: Sabias ellas.

bBihar, 20:00etan, eta igandean,

19:00etan, Pabiloi 6an.

BILBOFlo & Mota & Segura:El

sentido del humor. Dos tontos y yo.

bBihar, 21:00etan, Euskaldunan.

BILBOSovint: En el pais de las

sombras.

b Igandean, 10:30ean, Pabilioi 6an.

BILBOOpera Divertimento:

La flauta mágica.

b Igandean, 12:00etan eta

18:00etan, Campos Eliseos

antzokian.

BILBOLa Enana Naranja:

Kantukantari II.

b Igandean, 18:00etan,

Campos Eliseos antzokian.

BILBOLida Varvarousiren Lost

Loveeta Vivirdelaire Peppet-en

Miramar, altrament dit Althea.

b Igandean, 19:00etan, Fundicion

aretoan.

BILBOValeria Guglietti: No toquen

mis manos.

bAstelehenean, 18:00etan,

Campos Eliseos antzokian;

eta asteartean, 18:00etan,

San Frantziskoko udaltegian.

BILBO Il Teatrino dei Piedi

di Veronica Gonzalez: Cocina

en punta de pies.

bAsteartean, 18:00etan,

Campos Eliseos antzokian;

eta asteazkenean, 18:00etan,

Errekaldeko udaltegian.

BILBOTartean: Simplicissimus.

bAsteartean eta asteazkenean,

19:30ean, Arriaga antzokian.

BILBO Javier Aranda: Vida.

bAsteazkenean, 18:00etan,

Campos Eliseos antzokian.

BILBOTxurdinaga Behekoa

Institutua: Esperando a Federico.

bAsteazkenean, 19:30ean,

Basurtuko udaltegian.

BILBOA la Sombrita: El tesoro

de Barracuda.

bOstegunean, 18:00etan,

Campos Eliseos antzokian.

BILBOEl Retrete Cabarete:

El retrete de Dorian Gray.

bOstegunean, 18:00etan,

Deustuko udaltegian.

BILBOBanarte: Comunicado

de muerte.

bOstegunean, 19:30ean,

Errekaldeko udaltegian.

DURANGOPabiloi 6ko Gazte

Konpainia: ¿Qué fue de Ana García?.

bBihar, 19:00etan, San Agustinen.

DURANGOEnrique San Francisco:

La penúltima.

b Igandean, 20:00etan, Plateruenan.

ELORRIOPabiloi 6ko Gazte

Konpainia: Zer gertatu zitzaion

Ana Garciari?.

bGaur, 20:30ean, Arriola antzokian.

ERANDIOTartean: Ghero.

bOstegunean, 20:00etan,

Josu Murueta kultur etxean.

ERMUAAnita Maravillas: Jon Braun.

bBihar, 17:00etan, Ermua antzokian.

GERNIKA-LUMOArtedrama, Axut

eta Dejabu: Zaldi urdina.

bGaur, 20:30ean, Lizeo antzokia.

GERNIKA-LUMOLa vida nos da

sorpresas.

bAsteartean, 17:00etan, Elai-Alai

aretoan.

GERNIKA-LUMOMicu y Ticu,

Entre rejas, Año nuevo vida nueva

eta Auto escuela Fitipaldi III.

bAsteazkenean, 17:00etan,

Elai-Alai aretoan.

GERNIKA-LUMORamon Batista

el trapero.

bOstegunean, 17:00etan, Elai-Alai

aretoan.

Getxo b ‘Getxoko islak’

Funtzio erraldoi batPablo Viarren zuzendaritzapean eta Javier Liñera, Jose Luis Raymond, Unai

Elorriaga, Haizea Baiges, Matxalen Bilbao eta Getxoko abesbatza eta talde

ugari parte direla, atzo estreinatu zuten Muxikebarrin Getxoko islak funtzio

erraldoia. Gaurtik igandera, beste bost alditan emango dute. HITZA

GETXOPablo Viar & Javier Liñera:

Getxoko islak.

bGaur, 19:30ean, bihar, 12:00etan

eta 19:30ean, eta igandean,

12:00etan eta 18:30ean,

Muxikebarriko Ereaga aretoan.

GETXOKalamua: Amama mia.

bBihar, 20:00etan, Erromoko

kultur etxean.

GETXOEstigma: Los primeros

de Europa.

bBihar eta etzi, 20:00etan, Utopian

aretoan.

LARRABETZUPirritx, Porrotx

eta Marimotots: Bizi dantza.

bGaur, 18:00etan, frontoian.

LEIOALos Sueños de Fausto

& Factoria Urogallo: Gugu ¡Tras!

Feliz despertar.

bBihar, 12:00etan eta 17:00etan,

Kultur Leioan.

LEIOAArena en los Bolsillos:

Max txikia.

b Igandean, 12:00etan eta

17:00etan, Kultur Leioan.

LEIOA 7 Grados: Y todo por amor,

Confluenceren musikarekin.

bAsteazkenean, 20:00etan,

EHUren campusean.

PORTUGALETELas Amigas

elkartearen antzerki amateurra.

bBihar, 19:00etan, Santa Klaran.

SANTURTZIKamikaze: Jauría.

bGaur, 20:30ean, Serantes aretoan.

SANTURTZICie. LMP: Piti Peta

Hofenshow.

bBihar, 19:30ean, Oinezko bidean.

SANTURTZICarlos Saura & Okapi:

El coronel no tiene quien le escriba.

bBihar, 20:30ean, Serantes aretoan.

SOPELAEngruna: Loops.

b Igandean, 18:00etan, Kurtzion.

UGAOTxalo: Zoaz pake santuan.

bGaur, 20:00etan, Jane jauregian.

DANTZA

BARAKALDOSol Pico: Dancing

With Frogs.

bGaur, 20:30ean, Barakaldo

antzokian.

BERANGOBilbo Goth Dark.

bBihar, 19:00etan, antzokian.

BILBOSigi Saga taldea.

bGaur, 18:00etan, Atxuriko plazan.

BILBOMarco Flores: Extrema.

bBihar, 19:00etan, Guggenheim

museoan.

ZORNOTZALa Pulga & Berriketan:

Berriketan.

bBihar, 20:15ean, Zornotza aretoan.

BERTSOLARITZA

AJANGIZBertso afaria:

Andoni Egaña eta Nerea Ibarzabal.

bGaur, 21:30ean, Kanpantxuko

txokoan.

GERNIKA-LUMOBertso bazkaria:

Amets Arzallus eta Andoni Egaña.

bBihar, 14:00etan, Gerizpe txokoan.

GETXOBertso Irish Fest:

Aitor Sarriegi eta Jone Uria,

Gloverwind taldearen musikarekin.

bGaur, 21:00etan, Silver’s Tavernen.

JATABEBertso afaria: Sebastian Li-

zaso eta Aitor Mendiluze.

bBihar, 21:00etan, Jatazpi txokoan.

PORTUGALETEBertso afaria:

Iñaki Apalategi eta Iratxe Ibarra.

bGaur, 21:00etan, Alkartetxean.

HITZALDIAK

AULESTI June Prieto: Ekuador.

Urre beltza urre berdearen aurka.

bGaur, 20:00etan, liburutegian.

BERRIATUA36ko gerraren

eragina Asterrikan eta Berriatuan.

bBihar, 11:30ean, Asterrikako

eskolan.

BILBODorleta Guarde, Javier

Pradini eta Ignacio Quintana:

Ekonomia zirkularra, betebeharra

eta aukeramahai-ingurua.

bGaur, 11:00etan, Burtsan.

ONDARROAAne Murueta-Goiena:

Begiak garunari begira.

bAsteartean, 18:30ean, Beikozinin.

IKUS-ENTZUNEZKOAK

GERNIKA-LUMOVolar, Bertha

Gaztelumendiren filma.

bBihar, 19:00etan, Lizeo antzokian.

LEKEITIOEuskal Zine Bilera.

bBihartik azaroaren 30era arte,

Ikusgarri aretoan.

BESTELAKOAK

ARRIGORRIAGASun magoa:

Bat, 2, hiru Magia!.

b Igandean, 18:30ean, Lonbon.

BERRIZErika: Nirekin bidaiatu

ipuin musikatua.

bBihar, 12:15ean, kultur etxean.

BILBOLi Qingzhao: Caudal

de poesíaerrezitala.

bAstelehenean, 19:00etan,

Idatzi-Irakurri elkartean.

15BIZKAIKO HITZAOstirala, 2019ko azaroaren 22a Agenda

June Prieto

Bezeroen jakin-mi-

nak bultzatu zuen

Maribel Egizabal

irakurketa talde bat

osatzera. Gernika-

Lumoko Inurri Gorria liburu den-

daren jabea da, eta feminismoa oi-

narri duen irakurketa taldean di-

namizatzaile lanak egiten ditu.

Taldera elkartu direnek feminis-

moa eta literaturarekiko zaletasu-

na dituzte amankomunean.

Urrian egin zuten aurkezpena,

eta hamabi emakumek eman zu-

ten izena. Aurretik egindako bes-

te irakurketa saio batzuetan, zor-

tzi bat pertsona bildu izan dira,

baina oraingoan gaiak arrakasta

handia izan du. «Emakumeak

gara denak, 30 urtetik gorakoak.

Feminismoak batzen gaitu, eta

hainbat arrazoirengatik etorri ga-

ra taldera. Batzuek ezagutu berri

dute feminismoa, eta horren in-

guruan eztabaidatzeko leku ba-

ten bila datoz. Beste batzuek lite-

ratura feministan jarri dute inte-

resa», kontatu du Egizabalek.

«Ez da feminismoan maila ona

eduki behar, baizik eta interesa»,

gehitu du liburu saltzaileak.

Lehenengo saioetarako auke-

ratutako liburuek lotura estua

daukate Afrikako emakumeekin.

Ghanakoa da lehenengo idazlea:

Ama Ata Aido. Haren herrialdea

deskolonizatuta dago, baina

haren bizipenek ez dute gauza

bera kontatzen Our Sister Killjoy

liburuan. Bigarren liburua ezagu-

nagoa dela dio Egizabelek:

«Americanah liburua Chima-

manda Ngozi Adichiek idatzi

zuen, eta Estatu Batuetara ailega-

tzerakoan izandako esperien-

tziak kontatzen ditu; besteak

beste, bere burua arrazializatuta

ikustearena lehenengo aldiz».

Euskara eta gazteleraAukeratutako liburuak gaztele-

raz irakurriko dituzte; halere, tal-

deko eztabaidak euskaraz egite-

ko asmoa daukate. Azaroaren

29an eztabaidatuko dute lehe-

nengoa, eta urtarrilerako utziko

dute bigarrena —Americanah—.

Azken hori 700 orrialde baino

gehiagoko liburukotea da, eta,

Gabonak tartean daudenez, bi

hilabeteko epea hartzea erabaki

dute taldeko kideek.

Eztabaidak pizteko, metodolo-

gia berezia erabiliko dute, talde-

kide guztiak gustura egon daite-

zen eta parte hartzea ahalik eta

handiena izan dadin. «Idazleak

eta liburuak kontuan hartuta,

ildo batzuk markatuko ditugu ja-

rraitzeko asmoz; alegia, eztabaida

gidatzeko». Gizon batzuek inte-

resa adierazi dute, baina azkene-

an ez dute parte hartuko. «Ira-

kurketa talde bat gara, eta gizon

baten iritzia beti zango da emaku-

me batena bezain aberasgarria».

Liburutegian bertan egingo

dituzte saioak, Egizabalek esan

duenez, horretarako erabili izan

duten txoko batean. Aulkiak

borobil batean jartzeko bezain

beste leku dago bertan.

Inurri Gorria ez da ohiko liburu

denda bat; nortasun handiko

edukiek betetzen dituzte haren

hormak, eta liburuek ere gai bere-

ziak jorratzen dituzte: feminis-

moa, sozialismoa, 36ko gerra eta

internazionalismoaren gisakoak.

«Liburu denda espezializatua da,

baina, aldi berean, literatura oro-

kortuago bat ere eskaintzen dugu.

Gernikaren moduko herri batean

beharrezkoa da biak uztartzea».

Hormetan jarrita daude Aizan

erakunde feministaren kartelak,

36 gerrari buruzko koadroak,

Giuseppe Pellizza da Volpedoren

Il Quarto Statokoadroa eta Zu-

metaren Gernika, besteak beste.

«Bezeroak etxeko egongelan

egongo balira bezala sentitzea

nahi genuen. Sartzen zarenean

konturatzen zara horretaz».

Deskatalogatutakoak Egizabalek dokumentazio zentro

bat ere badauka, non feminismo-

ari buruz deskatalogatutako libu-

ruak gordetzen dituen. «Nire li-

buruak dira gehienak, aspaldi ira-

kurritakoak edo, batzuetan,

Interneten lortzen ditudan biga-

rren eskukoak».

Irakurketa tailerrean parte

hartzeko epea amaitu da, eta,

bertan parte hartzeko, kideek

hamar euroko kuota bat ordain-

du beharko dute. Liburua Inurri

Gorria dendan erostekotan, ez da

kuota hori ordaindu beharko.

«Liburu ez oso garestiak propo-

satzea pentsatu dut, hogei euro

baino gutxiagokoak, ahal bada».

Beste irakurketa talde batzuetan

ere hala egiten dela baieztatu du

Egizabalek.

Liburu denda ezagutarazteko

aukera bat da horrelako taldeak

sortzea. Duela urtebete zabaldu

zuen, eta, ordutik, ia hilabetero

liburu baten aurkezpena edo

hitzaldi baten emanaldia egin du.

«Uste dut ezaguna banaizela,

baina egia da beste gauza batzuk

eskaintzen badituzu jende ezber-

dina hurbiltzen dela».

sBIDELAGUNAK

BIZKAIKO HITZAOSTIRALA, 2019ko azaroaren 22a

Zuzendaria: Ibai Maruri Bilbao. Argitaratzailea: Bizkaiko Hedabideak SM.Lege gordailua: SS-1515-2010 ISSN: 2173-1721

www.bizkaia.hitza.eus bbizkaia@hitza.eus

Besteak beste, sozialismoan, internazionalismoan eta 1936ko gerran espezializatu daGernikako Inurri Gorria liburu denda. Irakurketa talde feminista sortu dute aurten.

Afrikako andereak irakurgai

Inurri Gorria liburu dendan egindako hitzaldi bat. INURRI GORRIA

Bi liburu aukeratudituzte azaroan etaurtarrilean irakurtzeko:‘Our Sister Killjoy’ eta‘Africanah’

Hamabi emakumebilduko dira irakurketataldean. Gizonek baduteaukera tailerrean parte hartzeko