Bizkaie! Agerkari Digitalaren Azterketa

14
Multimedia testuen estrategia linguistikoak Agerkari digitalaren azterketa soziolinguistikoa eta funtzionala Multimedia testuen estrategia linguistikoak Bizkaie! agerkari digitalaren azterketa Xabier Paya Ruiz [email protected] www.gidoifaktoria.blogspot.com

Transcript of Bizkaie! Agerkari Digitalaren Azterketa

Page 1: Bizkaie! Agerkari Digitalaren Azterketa

Multimedia testuen estrategia linguistikoak Agerkari digitalaren azterketa soziolinguistikoa eta funtzionala

Multimedia testuen estrategia linguistikoak

Bizkaie! agerkari digitalaren azterketa

Xabier Paya Ruiz [email protected]

www.gidoifaktoria.blogspot.com

Page 2: Bizkaie! Agerkari Digitalaren Azterketa

Multimedia testuen estrategia linguistikoak Agerkari digitalaren azterketa soziolinguistikoa eta funtzionala

AURKIBIDEA 0. Sarrera 3

1. Ezaugarri orokorrak 3

1.1. Hedabide-mota 4

1.2. Eragileak, historia eta helburuak 4

1.3. Erabiltzaileak eta erabilera-datuak 5

1.4. Hedabidearen lekua (euskarazko) komunikabideen mapan 6

2. Dimentsio soziolinguistikoa 7

2.1. Komunikaziorako baliabideak: hierarkia eta baliabideen arteko harremana 7

2.2. Lehentasunak: edukiak vs komunikazio-dinamika vs hizkuntza bera 7

2.3. Multimediaren, hipertestuaren eta elkarreraginaren ustiatze-maila 8

2.4. Funtzio soziolinguistikoa: nork, zer, norentzat eta nola 8

3. Dimentsio pragmatiko-funtzionala 9

3.1. Produktuaren funtzioa(k) komunikatzeko estrategiak 9

3.2. Edukiak antolatzeko eta nabarmentzeko estrategiak (aurreikuspenak) 9

3.3. Nabigazioa eta elkarrekintza bideratzeko estrategiak (ekintzak) 10

3.4. Eskaintza: elkareragina, egunerokotasuna, entretenimendua (asetasuna) 11

3.5. Komunikazioaren helburuak eta komunikazioaren dinamika 11

4. Testu-dimentsioa 11

4.1. Testu ereduak: nolakotasuna, banaketa, funtzioa… 12

4.2. Testuen txantiloiak: segmentuak, segmentuen arteko lotura, egitura… 12

4.3. Testuaren eta elementu grafikoen arteko lotura 13

4.4. Hipertestuaren eta hipermediaren erabilera eta garapena 13

5. Estiloa 13

5.1. Hizkuntza-eredua: erregistroa eta moldea 13

5.2. Informazioaren kudeaketa: kohesioa eta koherentzia 13

5.3. Hizkuntza-baliabideak: argitasuna, zehaztasuna eta funtzionaltasuna 14

5.4. Hizkuntza-ereduaren egokitasuna 14

Bibliografia 14

Page 3: Bizkaie! Agerkari Digitalaren Azterketa

Multimedia testuen estrategia linguistikoak Agerkari digitalaren azterketa soziolinguistikoa eta funtzionala

Oharra Txostenak aipu bibliografikoak eta estekak ditu. Aipu bibliografikoak bukaeran ageri dira zehaztasunez eta testuan zehar egilea eta argitalpen-data aipatuko dira. Estekei dagokienez, helburu bat baino gehiago izan lezakete kokapenaren arabera:

Izenburu edo izen ofizialen kasuan: didaktikoa.

Gainerakoen kasuan: argudio edo azalpenezkoa. 0. Sarrera EHUk eta EITBk lankidetzan antolatutako Multimedia Komunikazio Masterraren baitan, Multimedia testuen estrategia linguistikoak izeneko moduluan, hedabide multimedia eta digitalen alderdi soziolinguistiko eta funtzional esanguratsuenak aztertu ditugu. Hizkuntza handiagoenean ez bezala, euskararen tamainako ele gutxituen kasuan ezinbestekoa da euren ezagutza sustatzeko eta erabilera hedatzeko normalizazio-estrategien eragile bihurtzea informazioa sarearen bidez zabaldu nahi duten hedabideak. Horretarako, funtsezkoa da komunikabide multimedia eta digitalen ezaugarri orokorrak identifikatzea eta aztertzea zer eragin izan dezaketen Euskal Herriaren bilakaera soziolinguistikoan. Identifikazio eta azterketa lan horiek maisuki bildu dituzte Euskara hedabideetan txostenean. Hizkuntza Politikarako Sailburuordetzak egindako argitalpenak batik bat kontsumitzaileak (irakurleak eta ikus-entzuleak) aztertu bazituen ere, Herri Aginteen Koordinaziorako Batzordeak hamazazpi lagunen gogoeta-idazlanak erantsi zizkion aurreko azterketa kuantitatiboari. Txostengileok hamabost punturen inguruko iritziak emanik, idazkiko lehenbiziko atalak, “Sintesi txostenak”, ezadostasun eta adostasun handienak zerrendatzen ditu. Hauek dira adostasun batzuk:

1. Ikus-entzunezkoen sektorea da lehenetsi beharrekoa (pribatuena eta publikoena). 2. Multiplataforma-estrategia bultzatu beharra dago. 3. Nerabeak eta gazteak dira lehentasunezko taldea. 4. Hiriburuetako euskaldunei aparteko arreta eskaini behar zaie. 5. Garrantzi berezia du Internetek (irratiarekin batera). 6. Aniztasuna behar da eta, aldi berean, elkarlana eta sareak bultzatu behar dira, produktuen

optimizazio eta koordinazioa helburu. 7. Estilo serioak eta arinak konbinatu behar dira euskal hedabideen zabalkunderako.

Azpimarratzekoa da kontsumitzaile ereduen atalaren bukaerako aipu hau (HPS, 2008): “erronka da nola erakarri euskaraz irakurtzen, entzuten eta ikusten duen gehiengo euskalduna. Ildo horretatik, bereziki landu beharko lirateke euskara ikasia ondo jakin, baina euskarazko produktuak kontsumitzeko ohiturarik ez daukatenak.” Adostasun horiek guztiak oso garrantzitsuak dira gure azterlanerako, izan ere, horiek izango dira Bizkaie! Agerkari digitalaren bideragarritasuna eta egokitasuna aztertzeko parametro nagusiak. 1. Ezaugarri orokorrak 1.1. Hedabide mota Bizkaie! agerkari digitala 2002ko apirilaren 8an sortu zuen Bilboko Bizikai Kultur Alkarteak. Bizkaiko Foru Aldundiko Euskara Sustatzeko Zuzendaritzaren eta Eusko Jaurlaritzako Hizkuntza Politikarako Sailburuordetzaren laguntzaz abiatu zen; sortu zenetik, euskara bultzatzea izan du helburu, bizkaieraren bidez. Sorrerako ezaugarriak hauek ziren:

Page 4: Bizkaie! Agerkari Digitalaren Azterketa

Multimedia testuen estrategia linguistikoak Agerkari digitalaren azterketa soziolinguistikoa eta funtzionala

Atalak

Agendea Barriketan Beren beregi Kulturaren kritikea

Jo begiz Bizkaian zehar

Euskerea berbagai

Jan-edanak Bidaide Bertsotan Euskaldunok munduan

Antxina-barri Sarean Irakurlearen txokoa

Eguneratze-maiztasuna 15 egunean behin

1.2. Eragileak, historia eta helburuak Bizkaie.biz irabazi asmorik gabeko Bizikai Alkarte Kulturalaren ekinbidez sortutako web orria da. Zehazki, mendebaldeko euskalkia eta teknologia berriak uztartzea helburu nagusi dituen aldizkari digitala izateko sortu zen (HPS, 2002). Bizkaieko arduradunek honela azaldu zituzten agerkariaren helburu nagusiak lau urte geroago, agerkaria berritu zutenean; bizkaieraz, nola ez (Sustatu, 2006):

*…+ Aldizkariaren sorrera prozesuan finkatutako helburuei eustea da asmoa aurrerantzean be, besteak beste, mendebaldeko euskalkia gaur egungo teknologiak erabiliz sustatzea, bizkaiera idatzia normalizetan eta bateratzen laguntzea, mendebaldeko euskalkia darabilgunon konplejua baztertzen laguntzea, euskerazko (bizkaierazko) irakurzaletasuna sustatzea, mendebaldeko euskalkia aisialdian gehiago erabilteko bidea zabaltzea (Interneten bidez eta arlo ludikoa beren beregi jorratuz) zein gazteen hizkuntza gaitasuna sendotzea.

Koldo Isusi Bizkaieko zuzendariaren hitzek argi uzte dituzte helburu gehienak; bada, ordea, azalpen edo arreta handiagoa behar duen xede bat: mendebaldeko euskalkia darabilgunon konplexua baztertzen laguntzeaz ari denean, gerta liteke halakorik sentitu ez duenari arrotz edo zentzugabe egitea asmo hori. Halere, Koldo Zuazok berak oso ondo azaltzen du sentsazio hori Euskararen sendabelarrak liburuan (Zuazo, 2000). Honela jasotzen du ikuspegi hori Larraitz Zubeldiak egindako kritikak:

Hirugarren kapituluan, norberak bere euskalkia erabiltzeko dituen lotsez eta beldurrez ari da. Hain zuzen, bizkaieraz mintzo direnek izan dituzte gehienbat sentipen horiek; euren (eta zuberotarren) hizkera baitago erdialdekotik, euskara batuaren oinarrian dagoen euskalkitik urrutien. Galtzaile sentimendua izan dute, eta hortik etorri da erdialdekoa miretsi eta eurena zokoratzea. Hori baieztatzen duten lekukotasunak biltzen ditu, eta Mogelengandik hasita hainbat idazlek aldarrikatutakoa jasotzen du; norberak bere euskalkia lotsa eta beldurrik gabe erabiltzeko, alegia. Mendebaleko euskarak literaturan izandako bitasuna du hizpide hurrengo kapituluan. Idazle batzuek sartaldekoan idatzi dute; beste batzuek, sortaldekoan. Bosgarrenean, berriz, gramatikalariek izandako jokabidea gaitzesten du. Esaterako, Zabalak bizkaieran "arauzkoena" bultzatu zuen; hedatuena eta, era berean, jatorrena eta zuzenena bultzatu beharrean. Azkuek ere berrikuntzak jaso zituen bere gramatikan, nahiz eta beranduago lan hura "gaztetako bekatua" izan zela aitortu. Jokabide horiek tradizioari traizioa egiten zioten, eta bizkaiera beste euskalkietatik urrundu. Seigarren kapituluan, EAJ eta Sabino Aranaren jokaeraz ari da. 60-75eko iraultzara arte batasunaren kontrakoak ziren gehienak, eta bereizketa bultzatu zuten: bizkaiera (sartaldekoa gainera) bultzatzen zuten. Hortik aurrera iritzia aldatu zuten.

Produktua bizkaiera hutsean idaztea egungo merkatu segmentatuan ezin hobeto kokatzeko gakoetako bat du Bizkaiek, aurreko iritzien antzekoek batasunaren aurkako edo aniztasunaren aldeko egin badezakete ere. 2002tik hona, agerkariak bi aldaketa garrantzitsu izan ditu:

Page 5: Bizkaie! Agerkari Digitalaren Azterketa

Multimedia testuen estrategia linguistikoak Agerkari digitalaren azterketa soziolinguistikoa eta funtzionala

2004an eguneratze-maiztasuna handitu zuen, eta hamaboskaria izatetik astekaria izatera pasatu zen. Horretaz gain, atal batzuei bizitasun handiagoa eman zieten, jaso ahalako informazioa sareratzeari ekin baitzioten atal. Halere, atal gutxi batzuk baino ez ziren; Interneteko informazio-korronteen abiadura hori baino handiagoa zen.

2006an askoz aldaketa handiagoa egin zuen (Sustatu, 2006):

Bizkaie! aurrerantzean ez da aldizkaria izango, jarraiko edo etenik bako edizinoa baino, hau da, barriak jaso ahala interneteratuko doguz. [...] Era berean, prentsa digitalean nagusi dan jokereagaz bat etorriz, aldizkariaren diseinua aldatu dogu, orain arteko hiru zutabeak baztertu eta lau zutabe agiriko dira azalean, atal desbardinetako barriei leku gehiago eskainiz eta barri laburragoetarako be tartea eginaz; horrezaz ganera, aldizkariaren alde bisuala indartu gura izan dogu eta, horretarako, azalean bertan, argazki gehiago agertzeaz ganera, ‘Begi-betegarri’ ataleko irudia edo marrazkia be hor agertuko dira. Laugarren zutabean, eskumako horretan, hain zuzen be, egungo dinamikeagaz bat etorriz blogak sartuko doguz. Ahala dala, erabiltzaileak zirikatzea eta arlo desbardinetan eztabaida sanoa biztea da asmoa. Beste barrikuntza bat, RSS sindikazino sistema automatizatuari esker, geure intereseko webguneak xurgatu eta erabiltzaileei eskaintzea izango da. Gauzak holan dirala, Eitb, Sustatu, Argia edo Eibar.org lako guneetako barriak zuzenean eta denpora errealean irakurri ahal izango dira Bizkaie!-n. Azken buruan, harpidetza-orria egunero bialduko deutsegu harpidedunei e-postaz eguneko barrien bildumeagaz.

Azken eraberritzeak Bizkaie! agerkari digitalaren definizioa moldatu zuen. Gaur egun etenik gabeko agerkari digitala da, gaiak bizkaiera hutsez lantzen dituen gunea, baina horra iristeko pauso kualitatiboak eman ditu bere ibilbidearen zazpi urteetan. Hauxe litzateke bere eskema kronologikoa:

NOIZ? ZER?

2002-04-08 Bizkaie aldizkari digitalaren sorrera.

2004 Hamaboskari izatetik astekari izaterako jauzia.

2006 Diseinu berria eta multiplataforma-estrategiak aplikatzeko lehen urratsa.

2007 V. urteurrena, bilduma berezia.

2009 Sare sozialetarako saltoa.

1.3. Erabiltzaileak eta erabilera datuak Bizkaieren xede-taldeari dagokionez, 25 eta 45 urte bitarteko irakurleak jotzen dituzte bezerotzat. Durangoko Azokan jendearekin izandako harremanek iradoki diete tarte hori, hurbiltzen diren asko eta asko adin horien bitarteko pertsonak izanik (azpimarratzekoa da irakasle eta hizkuntzaren arloko adituen presentzia). Fideltasunari dagokionez, 2004an neurtu zuten azkeneko aldiz bisitari kopurua: 90.000 lagun urte osoan. Unai Break Argian plazaratutako elkarrizketan, bide batez, bada horri buruzko azalpen mamitsu bat (Brea, 2006):

«Guk, hala ere, garrantzi handiagoa ematen diogu bisitari kopuruari baino bisitaren iraupenari», azpimarratu du Koldo Isusik, «halako argitalpenetan lauzpabost minutukoa izaten da eta gurean, berriz, hamar eta hamahiru minutu bitartekoa. Jendeak denbora hartzen du Bizkaie! irakurtzeko».

Pentsatzekoa da bisita horien artean bizkaieraz dakien eta ez dakien jendea egongo dela. Edozein kasutan, emandako datuek leku onean utziagatik agerkaria, facebook-en 38 (http://eu-es.facebook.com/Bizkaie, 2010-

Page 6: Bizkaie! Agerkari Digitalaren Azterketa

Multimedia testuen estrategia linguistikoak Agerkari digitalaren azterketa soziolinguistikoa eta funtzionala

01-15) lagun baino ez izateak errealitatea bestelakoa dela erakusten du. Badu albistegia mezu elektroniko bidez jasotzeko harpidetza sistema ere, baina dauden datuek, behinik behin, erakusten dute inplikazio maila baxuko irakurleak dituela (bide batez, geroko elkarreraginaren azterketak irakurle horiek pasiboak ere badirela erakutsiko du) agerkariak. Aipatzekoa da puntu biz (.biz) markaren erabilera. Domeinuentzako marka hori berez ekonomia eta enpresen arlorako sortu arren, euren produktuaren posizionamenduan Bizkaia edo izaera bizkaitarra argi utzi nahi duten erakunde edo hedabideek aukera paregabea aurkitu dute atzizki zibernetiko horretan. Lehenago aipatu bezala, Bizkaie sare sozialetan murgiltzen hasita dago. Urtebete ez da facebook-en ageri denetik, hiru eguneko aldizkakotasunez sare sozialean txertatzen ditu agerkarian plazaratutako zenbait albiste. Gainerako euskal hedabide gehienek bezala, sare soziala bere lanen zabalkunderako erabiltzen du batik bat, zaleen fideltasuna lortzeko edo joan-etorriko komunikazio-sarea eratzeko aparteko ahaleginik egin gabe. Amaitzeko, esan beharra dago Bizkaiek ez duela papererako ediziorik, idazkera oso paperekoa badu ere. Auzi hori, edozein kasutan, aurrerago landuko dugu. 1.4. Hedabidearen lekua (euskarazko) komunikabideen mapan Ezin esan liteke Bizkaie produktu multimedia denik: papereko idazkera duen euskarri digitaleko eta komunikazio norabide bakarreko informazio-gunea da, bizkaieraz jardutea bereizgarri duena, baina ez du audiorik, ez bideorik (sarrerako gunearen goiko aldean jarritako sinboliko batzuk baino ez). Bere indargune nagusia bizkaiera da, euskarazko komunikabideen mapan beste inork ez duen ezaugarria izanik. Gainerakoan, azpimarratzekoa da ez duela informazio praktikorik ez gertakari izaerako albisterik ematen. Politikari dagokionez, esan liteke neutrala edo “indiferentea” dela, gertakari politiko esanguratsuenetan (hauteskundeak kasu), ez baitu inolako aipurik egiten.

Agerkariak Interneten bilatzen duen lekuari dagokionez, argi dago bizkaieraz jardutean datzala euskarazko komunikabideen mapan ezberdin eta bakar egiten duen ezaugarria. Bizkaiko Foru Aldundiak abian jarritako proiektuek eurek ere ez dute ezaugarri hori. Hala ere, agerkari honek bizkaiera du sorburu eta helburu. Hortaz, Bizkaiera joko dute informatzerakoan testuak bizkaieraz izatea lehenesten dutenek, baina ez:

Informatzeko premia larria dutenek.

Informazio sakona eta osatua nahi dutenek.

Informazio multimedia bilatzen dutenek.

Elkarreragina bilatzen dutenek. Kontua da aztertzea ea zein den bizkaieraren presentzia gizartean. Yrizarrek 1970. urtean egindako ikerlanaren arabera (Alvarez & Aurrekoetxea, 1987), bizkaieraz 200.000 lagunek egiten zuten hitz, eta Euskal Herriko lehenengo euskalkia zen hiztunen

Page 7: Bizkaie! Agerkari Digitalaren Azterketa

Multimedia testuen estrategia linguistikoak Agerkari digitalaren azterketa soziolinguistikoa eta funtzionala

kopuruari dagokionez. Kontua da azken 30 urteotan euskararen egoera asko aldatu dela Bizkaian, eta euskaraz egiten duten pertsonak askoz ere gehiago direla gaur egun, zorionez; dena dela, ez dago jakiterik zehatz-mehatz zelakoa izan den bizkaieraz berba egiten dutenen bilakaera. Begi bistakoa da hezkuntza sistemari esker, euskaraz ikasi duten askok euskara batuaz ikasi dutela eta ez bizkaieraz. Edonola ere, ondoko irudian ageri den bezala, kontuan izan behar dugu bizkaierak hiru azpi-euskalki dituela: mendebaldekoa, ekialdekoa eta Gipuzkoakoa. 1970etik Bizkaiko populazioak gora egin duen neurrian, hezkuntza politikak euskara batuaren alde egin badu ere, pentsa liteke bizkaieraren hiztun kopuruak ere gora egingo zuela. Beraz, ondoriozta daiteke Bizkaiek komunitate horrentzat diharduela, eta izan liteke bizkaieraz ez dakiten euskaldunek ere tarteka agerkarira jotzea, talde hori oso txikia izango den arren. Euskara hedabideetan (HPS, 2008) txostenetik ateratako parametroak azter ditzagun, Bizkaieren kasuan zeresana eman dezaketenak lehenetsita: a) Multiplataforma-estrategia bultzatu beharra dago. Txostena barne hartzen duen Euskara Biziberritzeko Plan Nagusia 2006-2009 epean oinarritzen dela jakinik, ez dira asko jadanik Windows, Linux eta Mac sistemekin jarduteko gai ez diren guneak. Bizkaie ere egokituta dago, nahiz eta bereizmenarekiko aipuak oraindik agerian uzten duen Windowsen nagusitasuna: Internet Explorer 5.01 edo barriagoetarako optimizatuta. Bereizmena: 800x600.

b) Nerabeak eta gazteak dira lehentasunezko taldea. Hemen huts handia du Bizkaiek. Lehenago Koldo Isusi egindako elkarrizketan irakurri dugun bezala, 25-45 urteko irakurleek osatzen dute agerkariaren xede-taldea. Azterketarik egiten badu inoiz, ziur ez dela gazterik agertuko erabiltzaileen artean. Txosteneko parametro hori eta Bizkaieren baldintza batuta, agian euskarazko komunikabideen mapan ageri den hutsune handi bat agertuko litzateke: bizkaieraz hitz egiten duten nerabe eta gazteentzako gunea. Ez dago horrelakorik. c) Hiriburuetako euskaldunei aparteko arreta eskaini behar zaie. Txostenak plurala azaldu arren, bizkaieraren kasuan Bilbo baino ezin aipa genezakeenez, aukera ona da arreta handiagoa eskaintzeko gaiari. Bilboko euskaldun kopurua %20 ingurukoa da: batuaz dabiltzan euskaldunak eta bizkaiera darabiltenak. Bizkaieraz dabiltzanen artean, badira bi talde ere: Bilboko bizkaiera darabiltenak (Kirikiño ikastolak, besteak beste, bizkaierazko irakaskuntza eskaintzen du lehen hezkuntzan) eta beste azpi-euskalkietan mintzo direnak. Bizkaieren xede-talde bilbotarrari erreparatzen badiogu, pentsa liteke irakurle hiritar gehienek bizkaieraz jardungo dutela; bestela esanda, xede-talde potentziala oso txikia da. d) Garrantzi berezia du Internetek (irratiarekin batera). Parametro hau kostuak murrizteko aitzakiatzat hartu izan du hedabide askok. Bizkaiek ez du horrelakorik egin, sekula ez baitu papererako ediziorik izan. Zuzenean alternatiba merketik abiatu zen, saretik. Molde berrian eduki zaharrak ematea, ordea, ez da Interneterako hedabide digital baten zeregina. Testuen moldea zeharo zaharkitua du Bizkaiek, eta aspalditik jakinaren gainean egon arren, apenas eman duen aurrerapausorik (hipertestu pixka bat erabiltzen hasi da). e) Aniztasuna behar da eta, aldi berean, elkarlana eta sareak bultzatu behar dira, produktuen optimizazio eta koordinazioa helburu. Aniztasunaren beharrak indartu egiten du Bizkaieren jarduera, baina elkarlanik ezak parametro honetan ere zer hobetu ugari ematen dio. Izan ere, Bizkaie agerkari digitalak ez du inolako elkarlanik bultzatzen. Kolaboratzaile

Page 8: Bizkaie! Agerkari Digitalaren Azterketa

Multimedia testuen estrategia linguistikoak Agerkari digitalaren azterketa soziolinguistikoa eta funtzionala

talde handi samarra (xede-taldea kontuan izanik), hiru blogari eta lagun bik osatutako lantaldeak lankidetza-harreman gutxi bideratzen ditu bestelako komunikabide edo erakundeekin. Produktuen optimizazioa debaterako gaia da Bizkaieren kasuan: beste hedabideek ematen duten informazio bera hartu eta bizkaierara itzultzea proiektua ala gutizia da? Bizkaiera ikastea xede duen jendearentzat akaso interesgarria izan daiteke albiste bera euskaraz eta bizkaieraz izatea, baina jende-multzo hori ez da oso handia izango. a) Estilo serioak eta arinak konbinatu behar dira euskal hedabideen zabalkunderako. Bizkaiek oso itxura instituzionala du; hasiera orriko beheko ezker aldean ageri diren logotipoek are zurrunagoa egiten dute. Hori dela eta, estilo serioa sumatzen zaio lehen begiratuan. Ataletan aurrera egin ahala, ordea, erredakzioak egiten dituen albiste gehienak labur samarrak direla ikusten da, edukiz arinak. Soilik elkarrizketek eta zenbait albistek edo erreportajek izaten dute itxura landuagoa. Bizkaiek, gaurkoz, ez du laguntzen inolako sarerik eratzen. Hasi berri duen facebookeko kate soziala ere oso xumea da oraingoz. Izan lezakeen sare bakarra harpidetza-sistemaren bitartez eratzen duena da, eta horretan ere, norabide bakarreko komunikazioak irakurlearen ezaugarri pasiboak areagotu egiten ditu. Bestalde, bere izaera esklusiboak (edo bizkaieraren gaineko monopolioak, bestela esanda) isolatu egiten du euskal hedabide digitalen sareetan.

2. Dimentsio soziolinguistikoa 2.1. Komunikaziorako baliabideak: hierarkia eta baliabideen arteko harremana Gunearen hierarkiak horizontala ematen du: “web mapea” estekaz gain, atal guztietarako sarbidea dugu hasieran bertan. Halere, atal horietan egoteari uzten diotenean, testuak eskumako zutabean ageri den hemerotekan biltzen dituzte, eta tresna gutxi izango dira hori baino erabilgaitzagoak. Bilaketa bakarra egiteko aukera du, dataren araberakoa baino ez gainera. Testua da baliabide nagusia, erabilgarritasun mugatua duten irudi gutxi batzuekin batera (bereizmen txikia dute, aparteko leihoetan irekitzen dira…). Badira hiru blog eta erdi (erdi hori neurea da, baina aspaldi kentzeko eskatu nien arren, oraindik hor dago, egitura arazoak eragiten dituela aitzakia hartuta) eta bospasei hedabideren rss jarioak. Gainerako elementu guztiak erredakzioak edo kolaboratzaile taldeak osatzen dituzte: testuak dira. Erabilerraztasun aldetik ez du eragozpen handirik, batik bat erabiltzaileari ez diolako aparteko ahaleginik eskatzen: “sartu eta irakurri aukeratu duzun testu hori”. Ez dio aukerarik ematen erantzuteko, iritzia emateko, gai horrekin erlazionatutako testu gehiago irakurtzeko… ez dago beste aukerarik. Gainera, testu bat irakurri ondoren beste bat irakurri nahi izanez gero, atzera egin beharra dago. Hemerotekako bilaketa sistema txarra bazen berez, ez da askoz hobea guneko testuen bilatzailea. Bilaketa izenburuetan baino ez du egiten. Gainera, azken lau urteetako testuak baino ez ditu bilatzen, lehen bost urteetako hemerotekako bilatzailetik bilatu behar baitira ezinbestean. 2.2. Lehentasunak: edukiak vs komunikazio-dinamika vs hizkuntza bera Lehentasuna ez dira edukiak. Gogorra da esatea, garrantzia izan badutelako, baina lehentasuna izatekotan, elkarrizketetan baino ez dute.

Page 9: Bizkaie! Agerkari Digitalaren Azterketa

Multimedia testuen estrategia linguistikoak Agerkari digitalaren azterketa soziolinguistikoa eta funtzionala

Gainerako ataletan, kolaboratzaileek ekarpen eskergak egiten dituzten arren, bizkaieraren mugak berak edukiak ere mugatu egiten ditu. Bestelakoa litzateke gunea edukiak bizkaiera jakin gabeko adituek sortu eta erredakzio taldeak bizkaierara itzuliko balitu. Lehentasuna ez da komunikazio-dinamika. Ez dago dinamikarik, ez dago dinamismorik. Ez dago elkarreraginik ez gunearen eta erabiltzaileen artean, ezta erabiltzaileen euren artean ere: norabide bakarreko komunikazioa da nagusi. Erraz pasa liteke Bizkaien agertzen den edukien osotasuna paperera, ezer galdu gabe. Lehentasuna hizkuntza da: bizkaiera. Bizkaiera da oinarria, Labayru Ikastegiak argitaratutako Bizkai euskararen jarraibide liburua gramatikak arautzen duen mendebaldeko euskalkiaren erabiltzaile sutsuena baita Bizkaie. Horretan egin du apusturik handiena: bizkaiera idatziak duen izaera literarioa arintzeko ahaleginean. Hala ere, oraindik ez du asmatu bizkaieraren aberastasun dialektala sarera egokitzen, bizkaiera batuaren alde egiten baitu. Kontu bitxia da hori gero: euskara batuari uko egin eta bizkaieraz jarduten du, baina bizkaiera batua lehenesten du, bizkaieraren azpi-euskalkiei lekurik utzi gabe. Akaso Bizkaiko azpi-euskalkien aberastasunak eta ahozkotasun biziak mesede egingo liokete guneari. Akaso gazteentzako bizkaiera-eredu modernoak defini litezke horrela. 2.3. Multimediaren, hipertestuaren eta elkarreraginaren ustiatze maila Hipertestu instituzionala. Hipertestualitatea urria bezain kuriosoa da Bizkaie agerkari digitalean: oso gutxi agertzen da eta, agertzen den kasuetan, instituzioen guneekin lotura egiteko erabiltzen da. Hala izaten da erredakzioak sinatzen dituen testuetan. Kolaboratzaileek idazten dituzten testuetan ez dago hipertesturik: “bidaide” atalari erreparatzen badiogu, adibidez, Zigor Aldamaren testu batek berak ere ez du hitz estekaturik. Bide batez, testuen estiloa ere ez dagokio Interneti. Multimediarik ez. Web 2.0 moldeak eskaintzen dituen baliabide aipagarrien artean noizbehinkako pdf batzuk baino ezin aipa litezke. Gainerakoan, ez dago multimediatasunaren arrastorik. Elkarreraginik ez. Erabiltzaileak ez du eskubiderik edukiak partekatzeko, aldatzeko, iritzia emateko… lehenago amaituko dugu zer egin dezakeen esaten: irakurtzeko eskubidea. “Hartu-emonetan geugaz” atala da komunikaziorako bide bakarra, zuzenean posta elektronikoa kudeatzeko softwarea martxan jartzen duen esteka. 2.4. Funtzio soziolinguistikoa: nork, zer, norentzat eta nola Bizikai Elkarte Kulturalak abian jarritako talde batek aldizkari generoko gaiak lantzen ditu etenik gabeko agerkari digital batean, bizkaiera hutsean, euskalki horretan mintzo diren pertsonentzat. Helburu nagusia bizkaieraren erabilera indartzea da. Funtzio soziolinguistikoa argia da beraz: bizkaiera sustatzea Interneten. Aurreko parametroak ikusita, pentsa liteke hori ez dela euskara normalizatzeko lehentasunetako bat. Aztertzekoa da Bizkaiek darabilen mundu erreferentziala: a) Bizkaia: Bizkaiko gertakariek dute lehentasuna. b) Euskal Herria: Euskal Herri osoari dagozkion gaiak lantzen dituzte batik bat, ez Euskal Herriko lurralde jakin batean gertatutakoak.

Page 10: Bizkaie! Agerkari Digitalaren Azterketa

Multimedia testuen estrategia linguistikoak Agerkari digitalaren azterketa soziolinguistikoa eta funtzionala

c) Mundua: ez dio aparteko arretarik eskaintzen Estatuari edo Europari. Erreferentziak oso euskaldunak dira: gai euskaldunak bizkaieraz kontatuta. Euskal Herritik kanpoko gai gehienak kolaboratzaileen bitartez lantzen ditu, ikuspegia guztiz subjektiboa izanik. Agian premiazkoagoa litzateke erdal mundu erreferentziala euskaratzea edo bizkaierara itzultzea, hona egokitzea. Bitartean, Bizkaiek aldizkarietako gaiak astekariek baino tarte laburragoarekin lantzea du abantaila handiena. Esandako guztia aintzat harturik, Bizkaie agerkari digitalak ez ditu ahal beste eta modu estrategikoan ustiatzen bere esku dauden baliabideak euskararen normalizazio prozesua eraginkorragoa izan dadin eta euskaldunen hiztun komunitatea sendotzeko. Halere, baliabide ekonomikoen berri izan beharko genuke bere ahala benetan neurtzeko.

3. Dimentsio pragmatiko-funtzionala

3.1. Produktuaren funtzioa(k) komunikatzeko estrategiak Kontuan izanik Bizkaieren funtzioa bizkaiera Interneten sustatzea dela, esan liteke hauek direla horretarako erabiltzen dituen estrategia nagusiak: a) Hizkuntza eredua: Ez da testurik bizkaieraz idatzia ez denik. Horrek identifikagarria bihurtzen du Bizkaien argitaratutako testu oro, baita gunetik kanpora ateratakoak ere. b) puntu biz (.biz) marka: Ekonomia eta enpresen esparrurako markaren zabalkunde xumeak puntu biz adierazpena bestela ulertzea ahalbidetzen du: Bizkaiko marka eman lezakeenez, izan liteke bizkaieraren marka ere. c) Hemerotekako corpusa: Bizkaieri esker, Interneten sekula izan den bizkaierazko testu kopuru handiena dago. Mendebaldeko euskalkiaren presentzia indartzea helburu izanik, zabalkunde handiegia ez badute ere, testuok osatzen duten corpusak ondo islatzen du hedabidearen asmo hori. 3.2. Edukiak antolatzeko eta nabarmentzeko estrategiak (aurreikuspenak) Egungo Bizkaieren lehen orrialdean ageri denari jarraiki (2010-01-18), agerkari digitalak bost zutabe ditu, ezkerretik eskumara: 1. zutabea: menu nagusia. 2. zutabea: uneko albiste nagusiak, espazio handiena hartzen duen atala. 3. zutabea: elkarrizketa eta irudiak. 4. zutabea: blogak eta rss jarioak. 5. zutabea: hemeroteka. Bereizketa hori erraz antzematen da, espazioaren eta kokapenaren, eta

Page 11: Bizkaie! Agerkari Digitalaren Azterketa

Multimedia testuen estrategia linguistikoak Agerkari digitalaren azterketa soziolinguistikoa eta funtzionala

garrantziaren arteko erlazioa nabarmena baita. Akaso ez luke hainbesteko garrantzirik jaso beharko 5. Zutabeak, gunearen bosgarren urteurrena ospatzeko sortu baitzuten, eta dagoeneko hiru urte pasatu dira ordutik. Gainera, jende gutxik erabiliko du bilatzaile hori, erabilgaitz samarra baita (lehenago aipatutako arrazoiengatik), google bera tresna askoz eraginkorragoa izanik. Bestela ere, guneak ez du bilatzaile sistema egokirik, ezta aurreraturik ere. Zuria eta urdina dira kolore korporatiboak, logotipoan laranja ere azaldu arren. Binomio hori gune osoan zehar mantentzen da. Horren ondorioz: a) Atalak ez dira bereizten elementu grafikoen bitartez. Izenburuak erabiltzen dira horretarako. b) Albisteak kolore bereko elementu grafikoen bidez (lerroak, ikurrak…) bereizten dira. c) Ez dago edukien bereizketa grafikorik, ez bisualik, ez kromatikorik. Banaketa bertikalari dagokionez, goiko aldean publizitatea, gune barruko bilatzailea eta sarrera irudia ageri dira (dataren gainean); beheko aldean, berriz, lege-oharra bezalako esteka administratiboak edo korporatiboak bildu dituzte. Aipatzekoa da ezkerreko zutabeko menuaren azpiko logotipo-sorta: elkarren segidan ematen dira guneak irabazitako sarien (Rikardo Arregi eta Buber sariak) eta gunearen babesleen (Bizkaiko Foru Aldundia eta Eusko Jaurlaritza) irudiak. Bide batez, sinbolo horien gainean kokatutako gunearen maparen esteka alferreko tresna da, kasu honetan bere gaineko eta ezkerreko zutabearen (menu nagusiaren) kopia baita. 3.3. Nabigazioa eta elkarrekintza bideratzeko estrategiak (ekintzak) Bizkaieko erabiltzaileak pasiboak dira ezinbestean, guneak eskaintzen dien aukera bakarra testuak irakurtzea baita. Ez dute modurik testuen gaineko iritzia emateko edo testuok partekatzeko. Oro har, agerkari digital honek ez ditu Web 2.0 teknologiak eskaintzen dituen baliabideak behar bezala erabiltzen. Nabigazioa, aldiz, egoki samarra da: ezker zutabeko menu nagusiak aukera ematen du atal batetik bestera jauzi egiteko. Tamalez, atal bereko testu bi irakurri nahi izanez gero, aurrera eta atzera ibili beharra dago. Gainera, testuek ez dute eskaintzen gaiarekin erlazionatutako testu gehiago irakurtzeko bidea. Elkarreragin zantzu bakarra blogetan eta sare sozialean baino ez dago. Horrela ere, kasu bietan, trafiko gutxiko edo hutseko kanalak baino ez ditu. Gerta liteke gunearen irudi instituzionalista komunikazio-fluxu horren kalterako izatea. Edonola ere, aipatutako bideetan ageri diren iruzkin urriek datu interesgarri bat gehitzen diote azterketari: zenbait iruzkin ez dira bizkaieraz idatziak. Hortaz, ondoriozta genezake, xede-talde erreala bizkaieraz dakiten euskaldunak izanagatik, xede-talde potentziala 25-45 urte bitarteko euskaldunen tarteak osatzen duela, bizkaieraz jardun zein ez. Estrategia horien balorazio zuzena ez izan arren, aipatzekoa da guneko bisiten iraupena: 13 minutu ingurukoa da, Bizkaiek emandako azken datuen arabera (Sustatu, 2006). Tarte luze samarra da artikulu bakarra irakurtzeko, eta egokia guneari begiratu on bat emateko. Egia da gainerako albistegi digital asko tarte horren azpitik daudela, baina pentsatzekoa da gune horiek bisita kopuru handiagoa izango dutela Bizkaiek baino. Akaso erabiltzaileek bisita bakarra egiten diote Bizkaieri egunean zehar, bereizgarri hain nabarmenik gabeko albistegiei bisita gehiago egingo dizkieten bitartean.

Page 12: Bizkaie! Agerkari Digitalaren Azterketa

Multimedia testuen estrategia linguistikoak Agerkari digitalaren azterketa soziolinguistikoa eta funtzionala

3.4. Eskaintza: elkarreragina, egunerokotasuna, entretenimendua (asetasuna) Gaiaren zenbait ikuspegi dagoeneko azalduta daudela kontuan izanik, gogora dezagun eskematikoki Bizkaieren izaera:

Bizkaie! agerkari digitala

Cross-media komunikazioa du? EZ Hipertestua modu eraginkorrean darabil? EZ

Multimedia da? EZ Badu bilaketa sistemarik? BAI

Badu bilaketa sistema aurreraturik? EZ Badu harpidetza sistemarik? BAI

Pertsonalizatzeko aukera ematen du? EZ Badu sare sozialik? BAI

Gazteek lehentasuna dute? EZ Egunero berritzen dute informazioa? BAI* *asteburuetan salbu.

Beraz, badu zer landua. Entretenimenduaren atalari dagokionez, informatzea entretenimendu-genero oinarrizkoena dela kontsideratuz gero, Bizkaie entretenimendu informatiborako esparrua baino ez da. Entretenimendu mota hori, aisialdiarekin baino, lanorduetako tarte laburrekin erlaziona liteke. Alde horretatik, herren egiten du bere bosgarren helburuan (ikus 3.5 atala), egitasmo horretan aipatutako arlo ludikoaren hutsa nabarmena baita gunean. 3.5. Komunikazioaren helburuak eta komunikazioaren dinamika Gogora ditzagun Bizkaieren helburuak, kasu bakoitza zer neurritan gauzatu den gaineratuz: 1) Mendebaldeko euskalkia gaur egungo teknologiak erabiliz sustatzea. Teknologia berrien erabilera eta ustiapena oso azalekoa izanik, helburua betetzeko bide luzea du oraindik. 2) Bizkaiera idatzia normalizatzen eta bateratzen laguntzea. Helburu hau da ondoen betetzen duena. Halere, gogoeta begien bistakoa da: euskara baturik ez, baina bizkaiera batua bai? 3) Mendebaldeko euskalkia darabilgunon konplexua baztertzen laguntzea. Bizkaiera batuaren alde egin beharrean, bizkaiera guztien alde egingo balu, askoz eraginkorragoa izango litzateke “terapia psikolinguistikoaren” helburua. 4) Euskarazko (bizkaierazko) irakurzaletasuna sustatzea. Helburua zein mailatan betetzen duen jakitea interesgarria iruditu arren, xede erraz hau erraz konplitu du Bizkaiek. 5) Mendebaldeko euskalkia aisialdian gehiago erabiltzeko bidea zabaltzea (Interneten bidez eta arlo ludikoa beren beregi jorratuz). Ikus 3.4 atala. 6) Gazteen hizkuntza gaitasuna sendotzea. Ikus 3.4 atala.

4. Testu-dimentsioa 4.1. Testu ereduak: nolakotasuna, banaketa, funtzioa… Papereko testugintzari dagozkion ezaugarriak dituzte Bizkaien aurki daitezkeen testu ia denek: Bizkaiek papererako ediziorik izan balu, pentsatu ahal izango genukeen papereko aldizkaritik iraulitako testuak direla gunean azaltzen direnak. Hortaz, papererako albisteen egitura da nagusi testuotan: iraulitako piramidearena.

Page 13: Bizkaie! Agerkari Digitalaren Azterketa

Multimedia testuen estrategia linguistikoak Agerkari digitalaren azterketa soziolinguistikoa eta funtzionala

Hala ere, bereizketa txiki bat egin liteke erredakzio-taldearen eta kolaboratzaileen testuen artean: 1) Erredakzio-taldeak hipertestuari funtzio “korporatiboa” ematen dio, hau da, erakundeen estekak baino ez ditu erabiltzen. 2) Kolaboratzaileen testuek ez dute hipertesturik. Horren arrazoia izan liteke pentsatzea eurek ez dituztela testu horiek sareratzen. 4.2. Testuen txantiloiak: segmentuak, segmentuen arteko lotura, egitura… Aurreko atalean adierazitakoari jarraiki, ezin esan genezake Bizkaieren estilo idatziak interneteko testuen estiloa kontuan hartzen duenik. Beraz, ez dago inolako segmentaziorik ez barne egitura berezirik. Ez dago testuartekotasunik, ez maketa-eredu argirik. 4.3. Testuaren eta elementu grafikoen arteko lotura Lehenago aipatu izan dugun bezala, marra urdin batzuk kenduta (albistetik albisterako tartea markatzeko), guneak ez du komunikazioa errazteko lanketa grafikorik. Gainera, irudien tresnari berari arretaz erreparatzen badiogu, berehala ikusiko dugu irudi ugari daudela hasierako orrian, baina irudi horiek ezin ikus daitezke pantaila betean. 4.4. Hipertestuaren eta hipermediaren erabilera eta garapena Argi azaldutako dago zein den hipertestuaren eta multimediaren erabilera gunean. Erabilera urriak mesederik ez egiteaz gain, kalte egiten dio Bizkaieri: izan ere, horrela ez baitu kaptazio-sistemarik garatzen, ez baitie beste guneetako erabiltzaileei berera iristeko aukerarik ematen, ez baititu bere albisteak bilatzaileen lehen emaitzetan kokatzen.

5. Estiloa

5.1. Hizkuntza-eredua: erregistroa eta moldea Bizkaiera batuaren normalizaziorako tresna izanik, euskalkia erregistro jaso samarrean erabiltzen du. Labayruk ezarritako bizkaiera estandarraren eredua bultzatzen du (Arejita, 2002). Hizkera neutroa da (Newmark, 1992), ofizialetik gertukoa albiste nagusietan eta kolokialagoa zenbait kolaboratzaileren testuetan. Gaien tratamendua ere oso neutroa da (hori bat dator gunearen izaera neutroarekin), inpartziala. Lexiko eta morfosintaxiari dagokionez, agian tarteka molde ezezagunegiak erabiltzen ditu, dela tradizio literario samarrekoak direlako, dela bizkaiera batu errealera guztiz hedatu ez diren formak direlako. Beharbada horretan aurki lezake Bizkaiek ildo berri bat: bizkaieratik euskara baturako jauzia modu pedagogikoan landu lezake, Labayruk argitaratu eta sarean jarritako kontsulta-guneaz baliatuz. Auskalo horrela bizkaiera hobetu edo ikasi nahi duten gazteak erakarriko lituzkeen. 5.2. Informazioaren kudeaketa: kohesioa eta koherentzia Testuak, oro har, ondo idatzi daude. Kohesioa eta koherentzia arreta handiz zaintzen dira testu guztietan. Sumatzen da hizkuntzari aparteko atentzioa eskaintzen zaiola, testuen edukiek ez ezik, testutik testurako hizkuntza eredua ere zorroztasunez landuta baitaude.

Page 14: Bizkaie! Agerkari Digitalaren Azterketa

Multimedia testuen estrategia linguistikoak Agerkari digitalaren azterketa soziolinguistikoa eta funtzionala

5.3. Hizkuntza-baliabideak: argitasuna, zehaztasuna eta funtzionaltasuna Testuen egitura papererako testugintzarena bada ere, esaldien egitura ondo egokitu zaio Interneti. Erredakzio taldeak aditza aurretik daramaten esaldi labur eta ulerterrazak erabiltzen ditu. Nabari da, halere, kolaboratzaileen artean ez dagoela estilo bateraturik, ezta oinarrizko batasunik ere, zenbait kasutan. Edonola ere, euskarazko hedabideen mapa osoari erreparatuta, Bizkaiek ez du herrenik arlo honetan, beste batzuekin alderatuz gero. 5.4. Hizkuntza-ereduaren egokitasuna Kontuan hartuta bizkaiera batua zabaltzea helburu duela, ezin hobeto betetzen du eginkizun hori, bizkaiera batu egoki eta eredugarria lantzen baitu. Beste kontu bat litzateke aztertzea ea beste eredu batek xede-talde berriak erakarriko lizkiokeen.

Bibliografia

Alvarez, J. L., & Aurrekoetxea, G. (1987). Euskal Dialektologiaren hastapenak. Eibar: UEU. Arejita, A. (2002). Bizkai euskeraren jarraibide liburua I & II. Bilbo: Labayru Ikastegia. Brea, U. (2006-04-09). Argia astekaria. Eskuratze-eguna: 2010-01-06. Iturria: Sareko argia: http://www.argia.com/argia-astekaria/2035/bizkaie-bizkaierazko-agerkari-elektroniko-bakarrak-lau-urte HPS. (2002). Bizkaie.biz bizkaieraz Interneten. Euskararen berripapera. HPS. (2008). Euskara hedabideetan. Gasteiz: Eusko Jaurlaritza. Newmark, P. (1992). Manual de traducción. Madrid: Cátedra. Sustatu. (2006-05-10). Sustatu Interneteko Albistegia. Eskuratze-eguna: 2010-01-04. Iturria: http://sustatu.com/1147174695 Zuazo, K. (2000). Euskararen sendabelarrak. Irun: Alberdania.

2010eko urtarrila