Bizantziar inperioa eta islama
-
Upload
mentxu-gandarias -
Category
Education
-
view
564 -
download
10
Transcript of Bizantziar inperioa eta islama
ERDI AROAREN HASIERA
BIZANTZIO ETA ISLAMABIZANTZIO ETA ISLAMA
MENTXU GANDARIAS IPIÑA
BIZANTZIAR INPERIOA
Erromatar Inperioaren mapa
Erromatar Inperioaren gainbehera
Erromatar Inperioaren banaketa, IV. mendearen amaieran (395)
TEODOSIO
Erromatar Inperioaren gainbehera
Bizantzio = Konstantinopla = Istambul
Germaniar inbasioen mapa
Erromatar Inperioaren gainbehera
Denbora lerroa: Aintzinatetik Erdi Arorako pausoa
Erromatar Inperioaren gainbehera
•476an, ODOAKRO germaniarrakMendebaldeko Erromatar Inperioa deseginzuen Erroma konkistatu zuenean.
•Mendebaldeko Erromako azken enperadorea: ROMULO AUGUSTO
Erromatar Inperioaren gainbehera
Zatiketa politikoa eta erreinu askoren sorreraGermaniar erreinuen mapa (V.mendearen amaieran)
ZATIKETA
Erromatar Inperioaren gainbehera
MEDITERRANEOAREN BATASUNA APURTU ZEN
ARO BERRIA: ERDI AROA
• Lehen Erromatar Inperioak okupatutako
espazioan, hiru zibilizazio sortu ziren:
• Germaniar erresumak, Inperio Karolingioa, batez ere
• Bizantziar Inperioa
Erromatar Inperioaren gainbehera
• Bizantziar Inperioa
• Islama
VII. mendeko Mediterraneoaren mapa ilustratua
Erreinu germaniarrak
Bizantziar inperioa
Erromatar Inperioaren gainbehera
Bizantziar inperioa
Inperio musulmandarra
Bizantziar Inperioaren izena
324. urtean, Konstantino I.a Handia enperadore erromatarrak Konstantinopla eraiki zuen lehen Bizantzio zegoen tokian. Bizantzio greziar kolonia izan zen, Bosforoko itsasartearen
Europako kostaldean. 330ean, Konstantinok Konstantinoplan ezarri zuen bizilekua eta
inperioko hiri garrantzitsu bihurtu zuen.
Inperioa errazago gobernatzeko eta defendatzeko, 395. urtean, TEODOSIOk, azken
erromatar enperadore handiak, inperioa bitan zatitu zuen eta bi semeei eman zien:
•Mendebaldeko Erromatar Inperioa Honoriori
• Ekialdeko Erromatar Inperioa Arkadiori.
Bizantzio
395ean, berriz, Teodosio hil eta gero, Ekialdeko Erromatar Inperioko hiriburu bihurtu zen.
Bitxia bada ere, Ekialdeko Erromatar Inperioaren ondoren Bizantziar Inperioa deitu izan zaio.
Hori historikoki zentzugabekeria hutsa da, ordurako Bizantzio hiria ez baitzegoen zutik.
Bizantziar inperioaren mapa
Bizantzio
•Justinianoren garaian (VI.mendean), Erromatar Inperioa berregiten saiatu ziren. Gaur egungo Italiatik, Afrikako iparraldetik, penintsula iberiarreko hegoaldetik,…
•Justiniano hil ondoren, Bizantziar inperioa lurraldeak galtzen hasi zen eta prozesu horrek luze iraun zuenazkenean desagertu arte.
•1453an, Konstantinopla hiria besterik ez zen bizantziarren esku. Otomandarrek konkistatu zuten.
Bizantziar inperioaren denbora-lerroa
• 395Inperio
erromatarrarenbanaketa
Bizantzio
V.mendea
XV.mendeaIV.mendea VI.mendea
Harresien lerroa
Bizantzio Hiri- eta merkataritza-inperioaOPAROALDI EKONOMIKO HANDIA
Konstantinopoliseko hiriaren birsorkuntza
Foroa
Justinianoren garaia (527- 565)
Bizantzio
Justiniano eta bere segizioa. Ravenako San Vitaleko mosaikoa
•Enperadorea edo basileusa zen agintari nagusia.
•Enperadorea armada eta administrazioa zuzentzen zituen eta erlijioburua zen.
•Funtzionario-sare zabala zen inperioaren oinarria. Diplomaziaren garapena.
•Armada hornitua eta boteretsua Inperioaren mugak defendatzeko.
•Erromatarren legeak eguneratu zituzten: Justinianoren Kodea.
Bizantzio
Teodoraren jarraigoa. Ravenako San Vitaleko mosaikoa
BizantzioGIZARTEA
BASILEUSA
KONSTANTINOPLAKO PATRIARKA
GOI-KLEROAGOI-NOBLEZIA
ESKULANGILEAKMERKATARIAK
FUNTZIONARIOAKERDI
GOI-MAILAKOAK
FUNTZIONARIOAKSOLDADUAK
NEKAZARI LIBREAK
JOPUAK
ESKLABOAKBEHE-MAILAKOAK
ERDIMAILAKOAK
Bizantzio
SISTEMA
HIRINAGUSIAK
Konstantinopla
Damasko
Alexandria
Telasonika
SISTEMA HIRITARRA
HIRIARENFUNTZIOAK
Politika eta admnistrazioa
Defentsa
MerkataritzaZeta, esmalteak,
tapizak,…
ErlijioaGotzainen
egoitza
•Mediterraneo inguruko itsasoko merkatal harremanak kontrolatu zituen
•Europa Asiarekin eta Afrikarekin lotzeko bideak mederatu zituen
Bizantzio
Bizantziar ibilbide komertzialak
Urrezko txanponak: solidoa eta tremisa
Bizantzio
•Bizantziar Inperioak oparotasun ekonomiko handia izan zuen
Greziar eragina bizimodu bizantziarrean
•Grekoak latina ordezkatu zuen eta hizkuntza ofizial bihurtu zen
•Bizantziar Eliza Erromatik aldenduz joan zen pixkanaka
•1054ean, Ekialdeko Zismoa sortu zen
Bizantzio
Erromako Aita Santua
katolikoak
Konstantinoplako Patriarka
bizantziarrak edo ortodoxoak
Europako ekialdea ebanjelizatu zuten
Bizantziar arkitekturaArkitektura osagaiak Santa Sofia (I) Santa Sofia (II) Osios Lukás (I)
Arte bizantziarra oso aberatsa izan zen
Bizantzio
Osios Lukás (II) San Markos (I) San Markos (II) San Markos (III)
Arkitektura osagaiak: gurutze grekoa duen oinplanoa eta kupula
Bizantzio
Santa Sofia basilikaren kanpoaldea, Konstantinoplan
Bizantzio
Bizantzio
Santa Sofia basilikaren barnealdea, Konstantinoplan
Bizantzio
Bizantzio
San Marcos, Venezia
Bizantzio
San Marcos, Venezia
Bizantzio
Osios Lukás monasterioko eliza
Mosaikoak eta ikonoakMosaikoak MosaikoakMosaikoak
Arte bizantziarra oso aberatsa izan zen
Bizantzio
Ikonoak
Bizantzio
Bizantzio
Justiniano eta bere segizioa.Ravenako San Vitaleko mosaikoa
Abrahamen abegikortasuna eta Isaac-en eskaintza Ravenako San Vitalen
Bizantzio
BizantzioIKONO BIZANTZIARRAK
BizantzioIKONO BIZANTZIARRAK
Bizantzio
IKONO BIZANTZIARRAK
Bizantzio
• Lehen Erromatar Inperioak okupatutako
espazioan, hiru zibilizazio sortu ziren:
• Germaniar erresumak, Inperio Karolingioa, batez ere
• Bizantziar Inperioa
Erromatar Inperioaren gainbehera
• Bizantziar Inperioa
• Islama
VII. mendeko Mediterraneoaren mapa ilustratua
Erreinu germaniarrak
Bizantziar inperioa
Erromatar Inperioaren gainbehera
Bizantziar inperioa
Inperio musulmandarra
ISLAMA ERDI AROAN
Islama
Arabiako penintsula Biztanleak: arabiarrak
Islama
Musulmandarra: Islamiar erlijioa duena
Zer esan nahi du Islam-ak?
Islama
2 esanahi ditu: 1) Mahomak VI. mendean hedatutako erlijioa2) Inperioa, hau da armada musulmandarrek VII. eta
VIII. mendean konkistatutako lurraldea
IslamaArabiako penintsula Mahoma jaio zen garaian
Arabiako penintsulaBizimodua
Ez zegoen batasun politikorik
Populazioa tribu ezberdinetan zegoen banaturik
Gehienak artzain beduino nomadak ziren
Meka eta Medina
Etengabeko liskarrak zonaldean
Islama
Politeistak ziren eta Meka hiri sakratutzat zuten
BI hiri garrantzitsu: Meka eta Medina
(Beduino: basamortuko biztanle nomadak)
MAHOMA: Islamaren sortzailea• Mekako merkatari familia aberats batean
jaioa zen.
• Kristauen erlijioa 622 urte lehenago sortuta zegoen eta bazituen jarraitzai-leak, kristauak.
• Bidaietan bi erlijio monoteista ezagutu zituen: judutar eta kristauen erlijioak.
Jainkoaren (Alaren) deia entzun zuen eta
Islama
• Jainkoaren (Alaren) deia entzun zuen eta lana uztea eta erlijio berria aldarrikatzen hasi zen: Islama.
• Lehen jarratzaileak pobreak izan zirenez, Mekako aberatsak Mahomaren kontra jarri ziren, predikuak gizarte-antolaketarako arriskutsuak zirelakoan.
HEJIRA • Horregatik, Medinara ihes
egin behar izan zuen 622.urtean. (HEJIRA)
• Musulmandarren egutegiaren
hasiera markatzen du.
Islama
• Musulmadar hitza “muslimes”
hitzetik dator .“Muslimes” =
Musulman = Jainkoaren
esangilea.
IslamaISLAMAREN GARAPENAREN MAPA
Medinan, Mahomak oso armada indartsua eskuratu zuen, eta handik zortzi urtera, Meka hiria konkistatzera lortu zuen. Hiri horretatik zuzendu zuen islamaren hedapena Arabia osora.
***Musulmandarra: Islamiar erlijioa duena
Musulmandarren liburu sakratua: KORAN-a
1. “Ala” jainko bakarra da eta Mahoma haren profeta.
2. Egunean 5 aldiz otoitz egin beharda. Ostiraletan meskitan.
3. Pobreei limosna eta ostatu eman
Betebehar nagusiak
Islama
3. Pobreei limosna eta ostatu emanbehar zaie.
4. Erramadanean baraualdia eginbehar da.
5. Mekara erromes joan behar da, bizitzan behin, gutxienez.
Islama
ERAIKIN MOTA NAGUSIA: MESKITA
QUIBLA
MIHRAB-A
Islama
ALMINARRA/MINARETEA
SABIL-A
HARAM-A
SAHN-A
Mihrab
Quiblako harresia
Minbar
Otoitz-gela Ikuzketetarako patioa eta iturria
Islama
ERAIKIN MOTA NAGUSIA: MESKITA
AlminarraMezkita.
Otoitz-gelako barnealdea.
Islama
ERAIKIN MOTA NAGUSIA: MESKITA
Marrakech-eko al-Kutubiya meskitaren alminarra
Islama
Damascoko Meskita Handiaren patioa
Islama
Damascoko Meskita Handiaren barrualdea
Islama
Fededuna mihrab-aren
aurrean otoitz egiten
Islama
Islamaren garapenaren mapa
Islama
Medinan, Mahomak oso armada indartsua eskuratu zuen, eta handik zortzi urtera, Meka hiria konkistatzera lortu zuen. Hiri horretatik zuzendu zuen islamaren hedapena Arabia osora.
***Musulmandarra: Islamiar erlijioa duena
ISLAMAREN MAPA ILUSTRATUA
Islama
Islama
Islamaren garapenaren mapa. YIHAD edo gerra santa
Islama gaur egun
Islama
Erdi Aroko islamaren denbora lerroa
Lehenengo 4 kalifa Mahomaren familiakoak izan zirenMedina izan zen hiriburua.Bizantziorekin lehendabiziko gatazkak.
Omeia-tarrek Damaskora (gaur egungo Siria) eraman zuten hiriburua. Oinordetzan oinarrituriko agintea izango zen.Lurralde asko konkistatu zituzten (711n Penintsula Iberiarra).
Bagdag izan zen hiriburua
Islama
Bagdag izan zen hiriburuaBorrokaldiek inperioa ahuldu zuten
XIII.mendetik turkiarrak (herri musulmandar asiarra) zabaldu ziren
• Mahoma hil ondoren, armada musulmandarrak Islama zabaltzeari ekinzion eta inperio handia eratu zuen.
• Inperioko agintari politiko eta erlijioso gorena KALIFA zen (agintaritza politikoa + erlijiosoa + militarra + legegilea + judiziala)
• Administrazioan laguntzeko funtzionario ugari zegoen:• Bisir-ra: kontseilariak• Vali-a: probintzia gobernatzen zuena• Ulem-a: lege koranikoa interpretatzen zuen
Islama
• Ulem-a: lege koranikoa interpretatzen zuen• Kadi-a: Koranaren araberako justizia aplikatzeko epailea
Alkazarra
Aljama
Azoka
Basetxea
Islama
MEDINA
Ekonomiaren garapenak hirien kazkundea eragin zuen: Damasko, Bagdag, Kordoba, Kairo,…
Alondegia
Harresia
Bainuak
Erdi Aroko hiri islamdarraren berreraiketa
Islama
ALKAZARRA
ALJAMA
MEZKITA
ERREBALA
HARRESIA
MEDINA
ZOKOA
ZOKOA
•Nekazaritzan berrikuntzak sartu zituzten (ureztatzeko teknikak) eta laboreberriak hedatu zituzten.•Artisautza kalitate handikoa zen (zeramikak, armak, ehunak)•Merkataritza asko garatu zen (kotoia, espeziak, urrea, marfila, esklaboak)
Islama
MUSULMANEN NEKAZARITZA
Islama
Islama
KULTURA ETA ZIENTZIAREN GARAPENA
Lurra borobila da
Behatzaileak Lurraren kurbadurari buruzko zalantzak badituzte oraindik ere,
baiezta dezan beste argumentu bat azalduko diogu: itzala. Objektu borobilak
itzal borobila izan behar du.
Lurrak ilargiaren gainean egiten duen itzalari begiratzen badiogu, aldeak
borobilak dituela ikusiko dugu, eklipse osoa dagoenean ikus dezakegu batez
ere; orduan, lurraren zirkunferentzia ia osoa ikus dezakegu bere itzala eta
Islama
ere; orduan, lurraren zirkunferentzia ia osoa ikus dezakegu bere itzala eta
esfera itxura islatzen. Ezin da zalantzarik izan Lurraren itxurari dagokionez:
borobila da.
AL BIRUNI, Masudiren kanona. XI. mendea
Astronomoak behatokian
Islama
Astrolabioa
Islama
Apendizitis ebakuntza
Islama
Azterketa medikua
Islama
Xakea
Islama
ARKITEKTURA ISLAMIARRA
Islama
• ALTUERA HANDIRIK EZ• GARAPEN HORIZONTALA• BOLUMEN KUBIKOAK
Islama
•PAISAIAREKIKO HARMONIA
Islama
• La Alhambra
La Alhambra
•PATIO ETA URARI EMANDAKO GARRANTZIAIslama
La
Alhambra
•KANPOALDEKO DEKORAZIO URRIA
Kordobako meskita
Islama
•BARNEALDEKO DEKORAZIO UGARIAIslama
MESKITA URDINA(TURKIA)
•MATERIAL POBREEN ERABILPENA
• ADREILUA
• EGURRA
• HARRIA
Islama
Medina Azaharako jauregia
•MATERIAL POBREAK ESTALTZEKO OHITURA
– IGELTSUAK
– KERAMIKA
– AXULEIUAK
– MOSAIKOA
Islama
ALHAMBRA
HAITZAREN MESKITA
•ELEMENTU SOSTENGATZAILEAK(1)
• HORMAK
• PILAREAK
• ZUTABEAK
Islama
• ZUTABEAK
MEDINA AZAHARAKO JAUREGIA
•ELEMENTU SOSTENGATZAILEAK(2)
• KAPITELAK:– KORINTIARRA
– BIZANTZIARRA
– BISIGODOA
Islama
– ISLAMIARRA:
• KUBIKOA
• MOKARABEDUNA
•ELEMENTU SOSTENGATUAK(1)• ARKUAK
Islama
ELEMENTU SOSTENGATUAK(2)
•ARKUAK
Islama
ELEMENTU SOSTENGATUAK(3)
ARKUAK
Islama
•ELEMENTU SOSTENGATUAK(4)
• ARKUAKLOBULODUNAK
Islama
FERRA ARKUAMIXTILINEOA
GURUTZATUAK
APUNTATUA
•ELEMENTU SOSTENGATUAK(5)
• GANGAK ETA KUPULAK– KANOI GANGA
– ESFERA ERDIKOA
HAITZAREN MESKITA
Islama
– ESFERA ERDIKOA
– GAILONATUA
– GURUTZE
GANGAK(nerbioak
ez dira erdialdean
gurutzatzen)
KORDOBAKO MESKITA
ELEMENTU HORNITZAILEAK
IGELTSUZKO APAINGARRIAK LUR BEIRATUA
Islama
EPIGRAFIA
•ATAURIKEA
KORAPILO GEOMETRIKOAK
•ERAIKIN MOTA NAGUSIA: MESKITA
QUIBLA
MIHRAB-A
Islama
ALMINARRA/MINARETEA
SABIL-A
HARAM-A
SAHN-A
Islama
Islamaren kontzeptu mapa
Islama
Islama
Germaniarrak, Bizantzio eta Islama
ERDI AROAREN HASIERA
BIZANTZIO ETA ISLAMABIZANTZIO ETA ISLAMA
MENTXU GANDARIAS IPIÑA