Biokimikaren oinarriak

BIOKIMIKA

Juan Arbulu

http://www.arizmendipro.eu

[email protected]

@jarbulu

http://www.arizmendipro.eu/

mailto:[email protected]

Materia biziaren osagai molekularrak

• Bioelementuak: Kontzeptuak eta motak

• Biomolekulak: Kontzeptuak eta motak

• Biomolekula inorganikoak: Ura eta gatz mineralak

• Gluzidoak: Kontzeptoa, sailkapena eta funtzioa

• Lipidoak: Kontzeptoa, propietateak, sailkapena eta

funtzioa

• Proteinak: Kontzeptoa, ezaugarriak, propietateak,

egitura, sailkapena eta funtzioa

• Entzimak: Kontzeptua, egitura eta propietateak

• Bitaminak: Kontzeptua eta garrantzia biologikoa

• Azido nukleikoak: Kontzeptua, motak eta egitura

Aurrezagutzak

1.- Ondorengo talde funtzionaletatik zein da esterra?

a) R-COOH;

b) R-CH2OH;

d) R-COOR;

e) R-CHO.

2.- Ondorengo konposatuetatik zein da aldehidoa?

a) R-CHO;

b) R-COOH;

d) R-COR’;

e) R-NH2.

3.- Eta ondorengo konposatuetatik zein saturatua?

a) CH3-CH=CH2;

b) NH2-CH2-(CH2)3-CH3;

d) CH3CH2-(CH2)3-CH3;

e) CH2=N-CH=CH2.

4.- Zihur badakizula nola izendatzen diren karga positiboa duten ioiak;

a) Anioiak;

b) Katioiak;

d) Positroiak;

e) Kloruroak.

5.- Eta elektrizitatearen eroalea den disoluzio batek?

a) Elektroforoa;

b) Elektrolitoa;

d) Hidrogeniona;

e) Hidroxiloa.

6.- Kimika inorganikoari buruz dakizun guztian oinarrituz azpimarra itzazu

gatzak diren konposatuak;

a) Ca2SO4;

b) HBrO4;

d) NaCl;

e) Hg2CO3;

f) LiOH;

g) PbO2;

h) H2CO3.

7.- Orain azidoak diren konposatuak azpimarratu;

a) H2S;

b) HgI;

d) NaOH;

e) H2CO3;

f) H3PO4;

g) NaClO2.

8.- Jakingo al zenuke ondorengo konposatuaren izena ematen: CH3-NH2?

a) Amoniakoa;

b) Dimetilamina;

d) Etanamida;

e) Metilamina.

9.- Aurreko kurtsotatik ikasi duzunean oinarrituz esan zer bitaminaren

gabeziak sortzen duen errakitismoa;

a) C;

b) D;

d) K;

e) B6.

10.- Gogoratzen al duzu ondorengo zer proteina den garraiatzailea?

a) Oboalbumina;

b) Intsulina;

d) Hemoglobina;

e) Antigorputzak.

11.- Zerrenda itzazu ARN eta ADN molekulen artean gogoratzen dituzun

ezberdintasunak.

12.- Ordena itzazu jarraian agertzen zaizkizun elementuak izaki bizidunen

osaketan duen garrantziaz oinarrituz eta justifikatu erantzuna.

P, Fe, H, Cl, C, O, K, S, Cu, N, Mg, Mo.

13.- Ea gogoratzen dituzun azidoen bi propietate.

14.- Jakingo al zenuke definitzen: orbitala, lotura kobalentea, lotura ionikoa

eta erreakzio kimikoa.

15.- Analizatu ondorengo sustantzien portaera urarekin: a) ezkoak; b)

azukreak; d) gantzak; e) arraultza gorringoa; f) arraultza zuringoa; g)

NaCl.

Izaki bizidunak

Biolelementuak

Primarioak

Sekundarioak

Oligoelemtuak

Biomolekulak

Inorganikoak Organikoak

Gluzidoak

Lipidoak

Proteinak

Az. nukleikoak

Ura Gatz Mineralak

Garraiatzaile

Erreakzioak

ingurune urtsuan

Erreaktibo kimikoa

Tenperaturaren

erregulatzailea

Disolbatzailea

nagusia

Azaleko tentsioa

handia

Bero espezifiko

altua

Lurrin bero altua

Eroale ona

Solidoa

Egiturazkoa

Disoluzioan

Prozesu osmotikoen erregulazioa

PH-aren erregulazioa

Prozesu entzimatikoetan

Uzkurketa muskularra

Nerbio bulkaden transmisioa

Osaturik

Elkarturik

Ezaugarriak Jokaera Daude

Funtzioa

Funtzioa

Materiaren osagai kimikoak

Bioelementuak

Materia bizia osatzen duten elementu kimikoak dira.

Motak:

• Bioelementu primarioak: C, O, H, N, P eta S. Ugarienak dira.

• Bioelementu sekundarioak: Mg, Ca, K, Na, Cl, ... Aurrekoak baino

proportzio txikiagoan agertzen dira.

• Oligoelementuak: Fe, Mn, Co, Cu, Zn, Si, V, Cr, Sn, ... Oso

proportzio txikian agertu arren oso garrantzizkoak dira.

Jarraian agertzen den taulan bioelementuen proportzioa

adierazten da:

Elementua Zenbaki Atomikoa

Litosfera Atmosfera

Hidrosfera %

Giza gorputza %

H C N O F Na Mg Al Si P S Cl K Ca Mn Fe

1 6 7 8 9 11 12 13 14 15 16 17 19 20 25 26

0,95 0,18 0,03 50,02 0,10 2,36 2,08 7,30 25,80 0,11 0,11 0,20 2,28 3,22 0,08 4,18

9,31 19,37 5,14 62,81 0,009 0,26 0,04 0,001

Mespresagarria 0,64 0,63 0,18 0,22 1,38

0,0001 0,005

Biomolekula inorganikoak: URA

1. Konposizio eta egitura molekularra

• Bi elektroi konpartitzen dira

• Ur-molekulek polaritatea dute. Dipoloa

• Hidrogeno zubiak eratzen dira

Hidrogeno

zubiak ur

molekulen

artean

Hidrogeno zubiak

izotzean

Izotza Izotza

urtzen

Ura

O

H H105°

Hidrogeno zubiak

O

H H

O

H H

O

H

H

Hidrogeno zubia

R - H R

Non R atomo elektronegatiboa den (O, N, S)

2.- Propietate fisiko-kimikoak

• Molekulen arteko kohesioa. Ondorioa: gainazleko tentsioa eta

kapilaritatea

• Bero espezifiko handia. Substantzia baten masa-unitateak 1ºC

goratzeko behar den bero kantitatea

• Ahalmen disolbatzaile handia. Polaritatearen ondorioa (substantzia

ionikoak eta polarrak)

• Ionizatzeko joera. Oso proportzio txikian disoziatzen da:

H2O+ H2O H3O+ + OH-

Errazteko, hidronioari hidrogeno ioia esan ohi zaio eta H+ ikurraren

bidez adierazten da.

H2O H+ + OH-

3.- Funtzio biologikoa

• Garraiatzailea

• Bizidunen barne tenperaturaren erregulatzailea

• Ur-izoztuen azpian bizia izatea ahalbidetzen du

• Disolbatzailea

• Hainbat erreakzioetan parte hartzen du

Jarraian agertzen zaizu bizidun ezberdinen ur-edukiera;

Marmoka

Barraskiloa

Krustazeoa

Gizakia

Algak

Onddoak

Esparragoak

Haziak

%90-98

%80

%63

%63

%95

%80

%93

%10

3 Hilabeteko

giza fetoa

Haur jaio

berria

Heldua

%94

%69

%63

Giharreak

Nerbio zelu.

Gibela

Birikak

Hezurrak

%76

%86

%75

%70

%25

pH-aren definizioa ondokoa da: soluzio bateko

hidrogeno ioi askeen (edo hidronio ioien)

kontzentrazioaren logaritmo negatiboa da:

pH = -log10[H+] (baita idazten da pH =

-log10[H3O+]).

non [H+] (edo [H3O+]) da kontzentrazioa mol/L-tan

(molak litro bakoitzeko).

pH

BUFFERS

Buffers-en helburua soluzio baten pH-a

balio konstante batean mantentzea da.

Buffer-ak diren sustantziak pH-aren

aldaketak ekiditzen dituzte sistemako H+

ioi askeak edo OH ioiak zurgatuz.

Ura izaki bizidunen osagai nagusiena da

Bere ezaugarriak funtzio desberdinak betetzea ondorioztatzen dute

Uraren ezaugarri orokorrak

Erreakzio

kimiko

desberdinetan

parte hartu

Bere Kte.

Dielektriko

handiagatik

hainbat sustantzia

disolbatu

Ur-izoztuetako

lekuetan gaineko

geruza izoztuz

isolatzaile termiko

bezala jokatzen du

eta bizitza egotea

baimentzen du

Indargetzaile

termiko bezala

jokatzen du

Makromolekula

batzurekin

erreakzionatu egiten

du, hauen antolaketa

espaziala eraginez

Garraiatu Erreakzio kimikoak

bultzatu Bikapa

lipidikoa

Proteinen 3.

Mailako

egitura

Sintesia Hidrolisia Oxido-erredukzioa

Duen bero

espezifiko

handiagatik

tenperatura aldaketa

handiak eragozten

du

Duen lurruntze bero

handiagatik bero handia

erregulatzen du

Biomolekula inorganikoak:

GATZ MINERALAK

Izaki bizidunen osagai dira, eta urarekin edo biomolekulekin

alderatuz gero oso proportzio txikian egon arren, oso funtzio

garrantzitsuak dituzte, bai erreakzio metabolikoetan, bai horien

erregulazioan, baita zelulen osagai gisa ere.

1. Ezaugarriak

Base batetik sortutako katioi batez eta azido batetik sortutako anioi

batez osaturik daude

2. Funtzioak

• Solido egoeran daudenean: egiturazko funtzioak betetzen dituzte

• Disolbatuta daudenean: nerbio kinaden garraioa, ioien elkartrukea, pHaren erregulazioa, osmosia, ...

3. Osmosia

Uretan disolbaturiko gatzek baldintzatu egiten dute ur-molekulek mintz

plasmatikoan zehar kontzentrazioak berdintzeko egin beharreko

mugimenduak. Mugimendu hori garraio pasiboaren kasu berezia da eta

osmosia du izena

Ca3(PO4)2

Ca2+ Katioia

PO3- Anioia

Sintesiko galderak

1.- Egin ezazu koadro edo taula bat izaki bizidunen elementu garrantzizkoak eta

betetzen duten funtzioekin.

2.- Ongi dakizun bezala, karbonoa eta hidrogenoa lotura kobalenteen bitartez

elkartzen dira. Irudika ezazu metano molekula bat.

3.- Nolakoak izan behar dira molekula bat osatzen duten atomoak katioiak eta anioiak

sortzeko? Zer indar mota dira lotura ionikoak mantentzen dituztenak?

4.- Identifika itzazu jarraian agertzen zaizkizun loturak:

CH2 CH2 N CH2

2 3 4

S NH3+ H CH3

1

S COO- O CH3 CH3

CH2 CH2 C CH

5.- Ondorengo molekuletatik zeintzuk izango dira uretan disolbagarriak? Ordena

itzazu disolbagarritasun handienetik txikienera:

a) CH3 - CH2 - CH2 - CH2 - CH3

b) CH2OH - CHOH - CH2OH

NH2

d) CH3 - CH

COOH

e) CH3 - CO - CH2OH

f) CH3 - CH2 - CH2 - CH2 - CH2 - CH2 - COOH

6.- Zure pisuaren %75a urari dagokio. Zenbat ur kilogramo duzu?

7.- Gamelua basamortura ongi egokitutako animali bat da, zeinek denbora luzeetan

ur gutxi galdu eta eratzen duen. Bere gongoilan gantz asko du, erreserba

energetiko bezala erabiltzen duena. Basamortuan bidai luzeak egiten

ditueneannola lortzen du behar duen ur guztia? Zer izen hartzen horrela lortzen

den urak?

8.- Ondorengo ehunen ur-edukieran oinarrituz, ordena itzazu aktibitate fisiologiko

gehienetik gutxienera:

Odola %79 Hezurrak %22 Muskuloak %76

Giltzurruna %83 Marfila %10 Garuna %86

9.- Asma ezazu zeinek edukiko duen ur kopuru gehiago bere gorputzean: 5 urtetako

elefante har batek edo 30 urtetako elefante eme batek?

10.- Letxuga entsalada olio, ozpin eta gatzarekin nahasten da. Zergatik nahasten da

justu jan aurretik eta askoz lehenago? Zer gertatuko zen ordu batzuk lehenago

eginez gero?

11.- Zergatik gomendatzen da frijitzen den haragiari gatza egin ondoren botatzea?

12.- Laxanteak gorotzen bigunketa bat dakarte; ehunetatik heste lodira ur-aporte bat

ematen da. Epsonita, SO4Mg, liseri hodiaren horma zeharkatu ezin duen

molekula bat da eta laxante bat da. Gorotzetan duen eragina osmosi fenomenoan

du oinarria. Nola azalduko zenuke gertatzen dena?

Aktibitateak

1.- Zer ezaugarri dituzte izaki bizidunak osatzen dituzten atomoak? Zergatik dira egokiagoak molekula organikoak eratzeko momentuan? Lurrazalean ugariagoak diren elementuak (Al, Si,...) funtzio berbera betetzeko gai izan al daitezke?

2.- Ur molekulen arteko zer elkarketa motak bermatzen du ura presio eta tenperatura arruntetan egoera likidoan egotea?

3.- Zer problema izango zuten zelulak uraren ionizazio maila handiagoa izanez gero?

4.- Zergatik kostaldeko lurraldetan negua ez da izaten barnekaldean bezain gogorra?

5.- Nola azalduko zenuke ondorengoa? “Suero fisiologiko (ura eta NaCl 0,15M) litro bati Hcl 0,1N mililitro bat botatzen badiogu, pH-a 2ko balio batetara jeisten da; Hcl 10N mililitro bat botatzen badiogu odol plasma litro bati pH-aren jeitsiera 7,4tik 7,2ra ematen da soilik”.

6.- Laborategiko praktika

Bota ezazu 2 saiodi garbi eta lehorretara: batean 3 ml listu eta bestean, 3 ml ur destilatua. Neurtu ezazu pH-a papera erabiliz eta bakoitzari 2, 3 eta 5 tanta Hcl 0,1%-akin bota ondoren emaitzak analizatu eta behatutako desberdinatasunak arrazonatu.


Beha itzazu mikroskopioan tipularen epidermiaren zelulak uretan eduki ondoren lehenengo eta gero NaCl soluzio kontzentratu batean eduki ondoren. Zer gertatzen da bi kasuetan?

8.- Zergatik ez dira usteltzen haragi zein arraion erako elikagaiak frigorifikotik ateratzen ditugunean eta gatzez estalirik ditugunean?

9.- Zer zelula izango dira erraztasun handiagoarekin puskatzen direnak ingurune hipotonikoan egoten direnean, animali edo landare zelulak? Zergatik?

10.- Zergatik elementu kimiko berdinez eta kopuru berean osatutako konposatuak dituzte halako propietate desberdinak?

11.- Zer onura eduki dezake animali batentzako elikagaietatik jasotako glukosak glukogenoan bihurtzea eta gibelean eta muskuluetan pilatzea?

12.- Zergatik zelulosa molekula ez da energetikoki baliagarria gizakiantzako? Eta berez, zergatik da garrantzizkoa gure dietan edukitzea?

13.- Zer onura jasotzen dute izainek euren listu guruinetan heparina edukitzearekin?

14.- Nola eragin dezake listuan dugun lisozima entzimak bakterioak desegiterakoan?


Bota 2 ml olio duen saiodi batetara NaOH 1ml %20. Behatu, hauteman eta azaldu ordu bat igaro ondoren gertatutako aldaketak.

Zergatik igotzen da gantz azidoen fusio puntua hidrokarbono katea luzatzen denean? Zergatik egoten dira likido egoeran inguruneko tenperaturan landareetan jatorria duten olioak eta animalietan jatorria dutenak solido egoeran?

17.- Zergatik ezin du urak soilik olioa disolbatu eta bai ordea, xaboia gehitzen diogunean?

18.- Zergatik hiltzen dira itota uretako hegaztiak gertatutako petroleozko marea beltzez buztitzen direnean?

19.- Gizakion artean organu trasplante bat ematen denan sortu daiteken arazo larriena ez onartzea da. Zerikusia izango du honek proteinen espezifizitatearekin? Nukleoko zer sustantzia dira proteinen espezifizitatearekin lotuta daudenak?


Diluituta dagoen zuringo 2 ml duen saiodi batetara bota NaOH %20 2 ml eta ondoren kupre sulfato %1 tantaka batzuk. Behatu eta azaldu gertatutako aldaketak. Gauza bera egin dezakezu esnea erabiliz.

21.- Zergatik aminoazidoak hartzen dute izen hori?

22.- Nola lortzen dute katalizatzaileak erreakzio kimikoen abiadura bizkortzea?

23.- Zergati ez dira usteltzen hain errez frigorifikoan ditugun haragi eta arrainak bakterioen eraginez, hauek toki guztietan baldin badaude?

24.- Entzuten baduzu landareak ez dutela bitamina gabeziarik, zer argumentu erabiliko zenuke esaldia baieztatzeko?

25.- Nola liteke posible ADNak informazioa zitoplasmaruntz bidaltzea nukleotik ezin bada irten?

Biomolekula organikoak:

GLUZIDOAK

Baita ere, Karbohidratoak edo azukreak ere deitzen dira.

Jarraian agertzen zaizkizue, eskema eran, motak, ezaugarriak eta

funtzioak.

Gluzidoak izaki bizidunek dituzten osagai molekularretatik

ugarienetakoak dira. Formula empiriko orokor gisa Cx(H2O)y dute; x

eta y hizkiek balio desberdinak har ditzakete

Hiru gluzido mota nagusi ditugu: monosakaridoak, disakaridoak eta

polisakaridoak. Oinarrizko unitateak monosakaridoak dira, eta

horietatik abiatuta, beste guztiak eratzen dira.

GLUZIDOAK “AZUKREAK” POLISAKARIDOA

K Monosakaridoak Disakaridoak Propietate fisikoak Molekula txikiak

Zapore gozoa Uretan disolbagarriak Kristal-itxurakoak

Makromolekulak Ez dute zapore gozorik Uretan nekez disolbatzen dira edo ezin dira disolbatu Ez dute kristal-itxurarik

Sintesia “Azukre bakunak” Bi monosakaridoen lotura glikosidikoz elkartuta

Monosakarido asko, lotura glikosidikoz elkartuta

Formula orokorra (CH2O)n n=3-9

Normalean C12H22O11 (bi hexosa)

Cx(H2O)y

Propietate kimikoak

Denak erreduktore- Ak dira

Batzuk erreduktore dira, beste batzuk ez

Ez dira erreduktoreak

Gluzidoen sailkapena 1

Gluzidoak

Orokorrean: C, O, H

eta batzutan: N eta P

• Erreserbakoa

• Egiturazkoa

• Energetikoa

Osakera Funtzioak

Monosakaridoak Oligosakaridoak Polisakaridoak

Sailkapena


Monosakaridoak

Alkohola,

Aldehidoa,

Zetona

Enantiomorfoak

D eta L

Epimeroak Anomeroak

Eta

•Forma irekia

•Forma itxia:

Haworth

Izakera kimikoa Esteroisomeriak

Forma espaziala

•3...8 Karbono

•Solido zuri, disolbagarri

eta gozoak

•Fehling-a erreduzitzaileak

•Izendatzeko OSA

TRIOSAK

C3H6O3

•Glizeraldehidoa

•Dihidroxiazetona

TETROSAK

C4H8O4

•Eritrosa

PENTOSAK

C5H10O5

•Erribosa

•2-Desoxierribosa

•Erribulosa

HEXOSAK

C6H12O6

•Glukosa

•Fruktosa

•Galaktosa

Ezaugarriak Sailkapena


Oligosakaridoak

2...10 monosakaridoen elkarketa Lotura Glukosidikoa

Nola

Disakaridoak

Garrantzitsuenak

Motak

Maltosa

•Malta, garagarrean

•-D-G(14)D-G(

edo )

•Erreduktorea

Laktosa

•Esnean

•-D-Ga(14)-D-G

•Erreduktorea

Sakarosa

•Kainaberan

•-D-G(14)-D-F

•Ez erreduktorea

Zelobiosa

•Zelulosan

•-D-G(14)-D-G

•Erreduktorea

Homopolisakaridoak


Polisakaridoak

10> Monosakarido

Osagaiak

•Zapore gozoa galdu

•Disolbagarritasun txikia edo

eza

•Ahalmen erreduktorea galdu

Ezaugarriak

Heteropolisakaridoak

Motak

Almidoia:Landare erreserba, Amilosa: -D-

G(14) -D-G; Amilopektina:-D-G(14) -D-G

eta -D-G(16) -D-G

Glukogenoa:Animalien erreserba; -D-G(16)

-D-G

Zelulosa:Landare egitura; -D-G(14) -D-G

Kitina:Egitura molusko eta intsektuetan; N-azetil-

glukosamina (14)

Pektina:Landare horma

Agar-agarra:Alga gorriak

Mukopolisakaridoak

Gluzidoei buruzko galdeketa

1.- Aldopentosa, zetohexosa, aldohexosa eta zetohexosa bat irudikatu. Esan zer isomero mota diren, D edo L.

2.- Ondorengo azukreen formula sinplifikatua idatz ezazu.

D-TREOSA, D- RIBOSA , D- ARABINOSA eta D- MANOSA

* Irudikatu L isomeroak.

3.- Ondorengo molekulen formula osoa idatz ezazu.

ERITROSA RIBULOSA SORBOSA MANOSA

* Izenda itzazau karbono kopurua, eta aldehido edo zetonak diren arabera.

* Denak dira erreduktoreak? Zergatik?

4.- Zergatik dihidroxiazetonak ez du isomero optikorik?

5.- L-Glukosaren ziklazioa pausoka burutu.

6.- Irudikatu zuzenean D-Manosaren formula ziklikoa.

7.- Ondorengo formula sinplifikatua osoan bihurtu.

* Zer da edo ?

* Nola ezagutu duzu?

8.- Zergatik izendatzen dira formula ziklikoak hemiazetalikoak?

* Zer talde erreakzionatzen dute hemiazetal bat sortzeko?

9.- Zer molekula da ondorengoa?

* Nola sortu da?

* Zer izen hartzen du lotura berriak?

* Molekula honen polimerizazioz zer molekula sortzen da?

* Zer funtzio betetzen du?

10.- Lot itzazu ondoko bi zutabeak:

1.- Galaktosa A.- Polisakaridoa

2.- Maltosa B.- Disakaridoa

3.- Kitina D.- Monosakaridoa

4.- Zelulosa E.- Azukre erreduktorea

5.- Fruktosa F.- F. energetikoa

6.- Sakarosa G.- Erreserba F.

7.- Almidoia H.- Egitura F.

J.- Glukosa bere osagaia bakarra

K.- Glukosa eta beste monosakarido bat

L.- Aldosa

M.- Zetohexosa

1 2 3 4 5 6 7

LIPIDOAK

• Ugaztun batek zeluletan dituen osagai molekularren pisuaren %5 lipidoei zor die. Lipidoek organismoak behar duen energiaren %42 ematen digute.

• Lipido ezagunenen artean alioa, gantza eta gurina ditugu. Naturan ikusi ohi ditugun kolore gorri, hori eta laranjatu gehienak ere, karotenoide deritzen lipidoek ematen dituzte.

• Lipidoen taldea oso heterogeneoa da, hala ere, badute ezaugarri komunik: ura bezalako disolbatzaile polarretan oso gutxi edo bat ere ez dira disolbatzen, C-H gisako lotura apolar ugari dituztelako. Horrezgain, oso ondo disolbatzen dira disolbatzaile organikoetan, hala nola, bentzeno, eter, kloroformo, hexano, eta abarretan.

• Lipidoak osatzen dituzten elementu kimikoen artean karbonoa, hidrogenoa eta oxigenoa ditugu. Batzuek nitrogenoa eta fosforoa ere badituzte.

Lipidoen sailkapena

1.- Gantz-azidoak

2.- Gantz-azidoak dituzten lipidoak (saponifikagarriak)

Azilglizeridoak edo gantzak

Ezkoak

Glierofosfolipidoak

Esfingolipidoak

Glikoesfingolipidoak

3.- Gantz-azidorik ez duten lipidoak (saponifikaezinak)

Esteroideak

Terpenoak

LIPIDOAK

Saponifikagarriak Ez-saponifikagarriak Gantz azidoak

Gantzak

Glizerina

Gantz azidoak

Erreserba

Energetikoa

Ezkoak

Alkohol miriz.

Gantz azidoak

Babesa

Fosfoglizeridoak

Glizerina

Gantz azidoak

Az. Fosforikoa

Egitura

Esfingolipidoak

Fosfoesfingolipidoak

Esfingosina

Gantz azidoak

Az. Fosforikoa

Aminoalkohola

Egitura

Glukolipidoak

Esfingosina

Gantz azidoak

Gluzidoak

Egitura

Zerebrosidoa

Gangliosidoa

Terpenoak

Isoprenoa

Xantofilak

Karotenoak

A Bitamina

Esteroideak

Esteranoa

Esterola:

Kolesterola

Behazun azidoa

Hormona esteroid.

D Bitamina

Funtzio desberdinak

Saturatuak

Ez-saturatuak

Lipidoen inguruko galdeketa

Aurreko mapa kontzeptualean oinarrituz eta konposatu kimiko hauei dagokiona garatu ondoren, saia zaitez ondoko galdekizuna erantzuten;

1.- Zer disolbatzaile mota erabiliko zenuke hormona sexual arra gramo bat disolbatzeko? Gantzak, fosfolipidoak edo A bitaminakin disolbatzaile berbera erabiliko al zenuke? Zergatik?

2.- Triolina oliba olioan oso ugaria da eta hiru az. oleiko eta glizerinaren esterifikazioz sortzen da. Idatzi erreakzioa.

3.- Zergatik Triolina aurkitzen dugu egoera likidoan inguruneko tenperaturan, eta Tripalmitina (az. palmitikoaren esterra) egoera solidoan?

4.- Gantzak eta olioak molekula apolarrak dira, eta fosfolipidoak? Arrazonatu erantzuna.

5.- Zer motatako gantz azidoa izango du txerriaren urdaiak?

6.- Zer dute amankomunean ain desberdinak diren mentola eta A bitaminak? Eta honek Kolesterolakin?

7.- Zer motatako lipidoa da ondorengoa? Seinalati bere polo hidrofilo eta hidrofoboa, eta azpian irudikatu bere adierazpen eskematikoa.

PROTEINAK

• Proteinak zeluletan ditugun molekula organikoetan ugarienak dira, zelularen pisu lehorraren %50etik gora hartzen baitute. Mota askotakoak dira: entzimak, hormonak, erreserba-proteinak (hegazti eta narrastien arrautzetan eta hazietan), inmunoglobulinak (antigorputzak), mintzetako proteinak, proteina estruktural desberdinak, etab. Beraz, funtzio aldetik ikaragarri proteina pila dugu; kimikoki ordea, ez dira horren konplexuak.

• Proteinak -aminoazidoz osatutako polimero linealak dira, eta egitura desberdin ugari izan ditzakete. Aminoazidoak lotura peptidikoz daude elkarrekin lotuta. Elkartutako aminoazido-kopurua ehunetik gorakoa ez bada, polimeroari peptido esaten zaio.

PROTEINAK

Polipeptidoak Egitura Mailak

1.,2.,3. eta 4.

Lotura peptidikoa

Aminoazidoak

. Polarrak

. Polarrak karga gabe

. Polarrak karga +

. Polarrak karga -

. Anfoteroak

. Esteroisomeroak

Osatuta

Elkartuta

Osatuta

Motak

Ezaugarriak

. Egitura

. Entzimatikoa

. Garraioa

. Hormonala

. Uzkurketa

. Defentsa

. Aa. erreserba

Funtzio

a

. Disolabarraitasun

desberdina

. Espezifikoak

. Amortiguadoreak

. Desnaturalketa

Ezaugarriak

Sailkapena

HOLOPROTEINAK

(Aa bakarrik)

Globularrak

Firukarak

HETEROPROTEINAK

(Aa + talde prostetikoa)

Glukoproteinak

Lipoproteinak

Nukleoproteinak

Fosfoproteinak

Kromoproteinak

Proteinen inguruko galdetegia

1.- Proteina guztiak aminoazido berdinez osaturik egonik, nola edo zergatik agertzen dira multzo honetako hainbeste sustantzia desberdin izaki bizidunetan?

2.- Aukera itzazu hiru aminoazido eta tripeptido bat eratzeko bete behar den erreakzioa idatzi. Lotura peptidikoak seinalatu eta azpimarratu lehenengo aminoazidoa.

3.- Zergatik glizina aminoazidoak ez du isomerorik eta beste aminoazido guztiak ez?

4.- Zisteina aminoazido asko duen proteina baten egitura tertziarioan zer nolako loturak sortuko dira?

5.- Zer erlazio dago proteina baten lehenengo eta hirugarren mailako egituren artean?

6.- Ondorengo proteinen funtzioan edo kokapenean oinarrituz esango al zenuke zeintzuk diren globularrak eta zeintzuk firukarak?

Elastina (ehun konjuntiboa)

Laktasa (entzima)

Fibrina (seta)

Hemoglobina (oxigeno garraioa)

Keratina

AZIDO NUKLEIKOAK

Azido nukleikoak funtsezkoak dira bizitzarako. Izaki bizidun guztien material genetikoa osatzen dute. Organismoek dituzten proteina ugari eta desberdinak sintetizatzeko informazioa azido nukleikoetan dago kodifikatuta, eta beraiek dira informazioa itzultzen dutenak. Azido nukleikoen funtzioa zehaztea oso eraza zaigu gaur egun, baina zientziaren historiaz dakigunagatik, gauden lekura iristea ez da batere erraza izan. Azido nukleikoak nukleotidoen polimeroak dira. Bi mota ditugu: azido desoxirribonukleikoa (DNA) eta azido erribonukleikoa (RNA)

AZIDO NUKLEIKOAK

Nukleotidoak

H3PO4

Pentosa

Base

nitrogenatua

Erribosa

Desoxierribosa

Adenina

Guanina

Zitosina

Timina

Uraziloa

Hirukoteka Kode genetikoa

Aminoazidoak

. Azido nukleikoen

osagaia

. Koentzinak

ATP

NADH

FADH

A Koentzima

. Mezulari kimikoa

Funtzioa

Desoxierribonukleotidoak

A,G,C,T

Erribonukleotidoak

A,G,C,U

Lotura fosfodiesterra Lotura fosfodiesterra

ADN ARN

EGITURA: 1., 2., nukleosoma

Perla idunekoa

KOKAPENA:

Eukariotak: nukleoa,

kloroplastoak,

mitokondrioak

Prokariotak: Zitoplasman

FUNTZIOA:

Informazio genetikoa

bildu: Proteinen

sintesia zuzendu


transmititu: Erreplikazioa

BIRUSETAN: Katabakarrekoa,

bikatenarioa, lineala edo

zirkularra

EGITURA: 1. mailakoa

KOKAPENA:

Eukariotak: nukleoa,

zitoplasman

Prokariotak: Zitoplasman

FUNTZIOA:


espresatu: Proteinen

sintesia burutu

MOTAK: ARNt, ARNm eta

ARNr

BIRUSETAN: Katabakarrekoa,

bikatenarioa, lineala

Azido nukleikoen inguruko galdetegia

1.- Ondorengo base sekuentzia ADN zati batena da;

T A C C A A C G G C A T

.- Idatzi bere osagarria

2.- Ondorengo adierazpen eskematikoa polinukleotido kate bati dagokio;

* Zer molekulari dagokio sinbolo bakoitza?

* Nola desberdintzen dira ADN eta ARNa?

* Nukleotido bat errepresentatu.

polinukleotido kate batetik abiatuz nukleotidoak ematen dituena?

* Zer molekulak hartuko du parte erreakzio horretan?

* Zer entzima motak katalizatzen du?

polinukleotido kate batetik abiatuz nukleotidoak ematen dituena?

* Zer molekulak hartuko du parte erreakzio horretan?

* Zer entzima motak katalizatzen du?

Biokimikaren oinarriak

Education

Transcript of Biokimikaren oinarriak