Bigarren mundu gerra

JANIRE MUJIKA BAYON

BIGARREN MUNDU GERRA

CONTENIDO

GERRAREN BIDEA ........................................................................................................................................................... 2

EUROPAN ................................................................................................................................................................... 3

ASIAN ......................................................................................................................................................................... 4

GERRAREN GARAPENA ................................................................................................................................................... 4

1939: Gerraren hasiera Europan ............................................................................................................................... 4

Poloniaren inbasioa ............................................................................................................................................... 4

Neguko Gerra ........................................................................................................................................................ 5

1940: Gerraren hedapena ......................................................................................................................................... 6

Norvegia eta Danimarkaren inbasioa .................................................................................................................... 6

Frantziako bataila .................................................................................................................................................. 7

Ingalaterrako bataila ............................................................................................................................................. 7

Italiako erasoak ..................................................................................................................................................... 8

1941: Mundu gerra bihurtuta .................................................................................................................................... 8

Ipar Afrikako kanpaina .......................................................................................................................................... 8

Balkanetako kanpaina ........................................................................................................................................... 9

Sobietar Batasunaren inbasioa ............................................................................................................................ 10

AEBen sarrera ...................................................................................................................................................... 11

1942: Ez aurrera ez atzera ....................................................................................................................................... 11

Ipar Afrikako kanpaina ........................................................................................................................................ 12

Ekialdeko Frontea ................................................................................................................................................ 13

Ozeano Bareko Frontea ....................................................................................................................................... 13

1943: Norabide aldaketa ......................................................................................................................................... 14

Italiako kanpaina ................................................................................................................................................. 14



1944: Amaieraren hasiera ....................................................................................................................................... 16

Mendebaldeko Frontea ....................................................................................................................................... 16



1945: Gerraren amaiera .......................................................................................................................................... 19

Mendebaldeko Frontea ....................................................................................................................................... 19



GERRAREN ONDORIOAK .............................................................................................................................................. 21

Suntsipenak eta gehiegikeriak ................................................................................................................................. 21

Hondamendi ekonomikoa ....................................................................................................................................... 22

Muga berriak ........................................................................................................................................................... 22

Gatazka berriak ........................................................................................................................................................ 23

BIGARREN MUNDU GERRA

Bigarren Mundu Gerra 1939-1945

urteen artean mundu osoan hedatu

zen gerra izan zen[1]. Gizateriaren

historian hildako gehien eragin duen

guda izan da, munduko

biztanleriaren %2 hil baitzen (61

milioi pertsona inguru) horietako

gehienak zibilak[2]. 1939ko irailaren

1ean hasi zen (nahiz eta Asian

1937tik Japonia eta Txina gerran

zeuden) eta 1945eko irailaren 2an

amaitu zen. Laburbilduz, bi alderdi

lehiatu ziren: Aliatuak eta Ardatza.

Ardatza osatu zuten herrialdeak:

Alemania, Italia eta Japonia.

Ardatzari atxiki zitzaizkion beste

herrialdeak: Eslovakia, Finlandia,

Hungaria, Errumania, Bulgaria,

Kroazia eta Thailandia.

Aliatuak: Hasiera batean Ardatzaren

kontra aritzeko elkartu ziren bi

herrialdeak Frantzia eta Erresuma

Batua izan ziren. Ardatzaren erasoen

ondorioz aliatuei atxiki zitzaizkien

herrialdeak Polonia, Danimarka,

Norvegia, Belgika, Herbehereak,

Luxenburgo, Jugoslavia eta Grezia .

Commonwealtheko herrialdeek ere

parte hartu zuten, hala nola

Australia, Kanada, Hegoafrika eta

Zeelanda Berria. Ardatzaren

Japoniarekin bategiteak Txinarekin

ituna ekarri zuen, eta Ardatzaren

erasoak jasan ondoren Sobietar

Batasuna ere batu zitzaien. Estatu

Batuak

1941eko

abenduaren 7an sartu ziren gerran

Ardatzaren kontra Pearl Harboreko

erasoaren ondorioz.

Neutralak: Europan herrialde hauek

mantendu ziren neutral: Irlanda,

Espainia, Portugal, Suedia, Suitza

eta Turkia.

Bigarren Mundu Gerrak zibilen

gainean jarri zuen sufrimenduen

parte handiena: judutar,

homosexual, ijito, eslaviar eta

ezinduen kontzentrazio esparrutan

biltzea Alemaniaren aldetik;

japoniarren kontzentrazio esparrutan

biltzea Estatu Batuetan; Txinako

biztanleriarengan eragindako

sarraskiak Japoniar soldaduen

aldetik; gizakien gaineko

esperimentazio zientifikoak mediku

nazi eta japoniarren aldetik; zibilen

kontrako airetiko bonbardaketak,

lehenengo Ardatzen partetik

Rotterdam eta Londresen, eta gero

aliatuen partetik Tokyo, Dresde

edota Hanburgen, besteak beste; eta

lehenengo aldiz bonba atomikoaren

erabilpena, Estatu Batuen aldetik,

Hiroshima eta Nagasakiren kontra.

GERRAREN BIDEA

Eskuarki, Bigarren Mundu Gerrako azken kausatzat Alemaniak Polonia

inbaditzea eta Japoniak Ozeano Bareko hainbat puntuari (AEBei eta kolonia

britainiar zein herbeheretarrei) eraso egitea jotzen dira. Nolanahi ere, gerrara

eraman zuen bidea luzeagoa izan zen.

EUROPAN

Lehen Mundu Gerraren ostean, Versaillesko Itunean, herrialde garaileek zigor

ekonomiko eta politiko larriak ezarri zituzten herrialde garaituen gainean.

Alemanian, jende askoren ustez bidegabekeriak eta umilgarriak izan ziren.

Weimarko Errepublikako agintariak zigor horiek arrazoizko egoerara eramaten

saiatu ziren arren, 1929ko krakak eragin zuen krisialdia zela medio, ahalegin

horiek guztiak alferrikakoak izan ziren.

Zilegitasun txikiko errepublika horretan, krisialdi ekonomikoan itota, jende askok

sistemaren kontrako alderdietara jo zuen. Arrakastatsuena Adolf Hitlerren alderdi

nazia (NSDAP) izan zen. Hitlerrek 1933ko urtarrilaren 30ean hartu zuen boterea

Alemanian. Mein Kampf (Nire borroka) liburuan adierazi zuen bezala, bere

helburua Versaillesko Ituna iraultzeaz gain, Alemaniarako etorkizun loriatsua eta

oparoa lortzea zen. Horretarako, Alemaniaren inguruko lurraldeak (Lebensraum

- Bizitzeko tokia) konkistatu eta alemaniar bihurtu nahi zituen.

Versaillesko Itunaren aurkako pausoak eman zituen ondorengo hiru urtetan:

Sarre berriro okupatu zuen (1935) eta Rhin ondokoa berriz militarizatu zuen

(1936ko martxoan).

Lurralde berriak bereganatzeari ekin zion orduan. Austria (Anschluss) 1938ko

martxoan batu zuen Alemaniarekin. Bigarrenik, Txekoslovakiako Sudeteetan bizi

ziren 3.000.000 alemaniarrei laguntza eskatu zien Alemaniarekin bat egiteko.

Gerraren beldurrez, Municheko Konferentzia 1938ko irailean) Erresuma Batuak

eta Frantziak Hitlerren nahien aurrean amore eman zuten, Alemaniak Europan

aldarrikapen gehiagorik egingo ez zuelakoan. Chamberlain Erresuma Batuko

atzerri aferetarako ministroak ituna "garaiko bakea" zela adierazi arren, 1938ko

urrian gainerako Txekoslovakiari eraso zion Hitlerrek.

Hitlerren hitza nolakoa zen ikusita, Frantziak eta Erresuma Batuak 1939an

Poloniari laguntza eskaini zioten Alemaniak eraso eginez gero. AEBek, halere,

ez zuten bat egin, politika isolazionista ohikoari eutsita. Sobietar Batasunak,

nazien jomugan egon arren, 1939ko abuztuaren 23an elkarri ez erasotzeko

hitzarmena sinatu zuen Alemaniarekin.

Poloniaren aurka, eta, behar izanez gero, Erresuma Batua eta Frantziaren kontra

ere egiteko prest, Hitlerrek 1939ko irailaren 1ean Poloniari eraso egin zion.

Ondorioz, Frantziak eta Erresuma Batuak ere gerra deklaratu zioten. Erresuma

Batuak Britainiar Inperio osoa zekarren berekin batera, baita Commonwealtheko

kide gehienak ere.

Nagasakiko bonba atomikoaren ondorioz sortutako onddo formako lainoa 18.000

metroko garaierara iritsi zen 1945eko abuztuaren 9ko goizean.

ASIAN

Versalleseko Hitzarmenean botere kolonial gisa

harturik, Japoniako politiko eta militar askok Asia

konkistatzeko eta batzeko eskubidea aldarrikatu

zuten. Hori zela eta, Mantxuria 1931n eta Txina

1937an inbaditu zituen Japoniak.

Bigarren Txina-Japonia Gerra hori 1937ko uztailaren

7an hasi zen hain zuzen ere. 1931tik bere menpe

zegoen Mantxuriatik eraso zuen Japoniak. Lehengo

aurrerapenak Shangai hirian moteldu ziren, nahiz eta

abendurako japoniarren eskuetan erori. Nanjing

hiriburua ere hartuta, txinatar nazionalistek Chongqingera mugitu zuten gobernua

gerra bukatu arte. Nanking hirian egundoko sarraskia burutu zuten japoniarrek,

hilabetean 300.000 lagun garbitu baitzituzten.

Ameriketako Estatu Batuen eta Erresuma Batuen erreakzioa Txinari

(Kuomintangi hain zuzen ere) laguntza ekonomiko eta militarra igortzea izan zen.

1940tik aurrera, Japoniaren aurkako enbargoa ere ezarri zuten abian.

Enbargoari aurre egiteko, Asia eta Ozeano Barean lurralde berriak inbaditu

zituen Japoniak, Frantziak, Herbehereak, Erresuma Batuak eta Sobietar

Batasunak Europako gerra beste kezkarik ez zutelakoan, eta AEBek, gerrarako

prest egon gabe, akordioa bilatuko zutelakoan. Japoniako agintariek adierazi

zuten bere asmoa Ekialdeko Asia Elkarren Kooperazio Gunea sortzea zela,

Europako menpe inperialistatik askea.

AEBak gerran sartzera eraman zituen kausa zuzena Pearl Harborren erasoa izan

zen, 1941eko abenduaren 7an. Lau egun geroago Alemaniak gerra deklaratu

zien AEBei. Sobietar Batasunaren aurka 1939ko udaberrian baino ez zuen

Japoniak jardun. Mongolian egin zuten topo. Japoniako hazkundea Ekialde

Urrunean mehatxutzat jo zen Moskun. Japoniako erasoa atzera eraman zuten

sobietarrek, Georgi Zhukov jeneralaren agindupean. Horren ostean, bakeak

iraun zuen bi estatuen artean. Historialari batzuen arabera, bi fronteko gerraren

beldurrak bultzatu zuen Sobietar Batasuna Alemaniarekin akordioa sinatzera.

GERRAREN GARAPENA

1939: GERRAREN HASIERA EUROPAN

POLONIAREN INBASIOA Europan gerra 1939ko

irailaren 1ean hasi

zen, Alemaniak

Poloniari eraso

egitean. Hitlerren

asmoak Danzig hiri

askea (non

alemaniarrak eta

poloniarrak bizi ziren)

menderatzea eta hiri

hau Alemaniarekin

lotzeko korridorea

lortzea izan ziren.

Nazioarteko

komunitatearen

aurrean, mugan aldez

aurretik prestatutako

gatazka erabili zuen.

Irailaren 3an,

Erresuma Batuak zein

Frantziak gerra

deklaratu zioten

Alemaniari. Erresuma

Batuak itsas blokeoa

ezarri arren, ez

Londresek ez Parisek

ez zuten Alemania

inbaditzeko gogo

sendorik erakutsi.

Frantzia, motel

mugituta, Sarren

burutu zuen eraso

txiki bat. Poloniari

laguntzeko troparik ez

zuten igorri.

Bitartean, Polonian,

armada alemaniarrak

Blitzkrieg edo

Tximista Gerra burutu

zuen. Estrategia

militar horretan,

hegazkineriak gogor

bonbardatu ondoren,

lurreko armadak,

batez ere gerra-

gurdiek, ustekabean

egiten du eraso.

Alemaniarrek hiri eta

gune estrategikoak

hartuta, armada

poloniarrak,

lurraldean

sakabanatuta eta

elkarrekin bat egin

gabe, pixkanaka

pixkanaka amore

eman zuen. Varsovia

irailaren 27an erori

zen, eta azken tropa

poloniarrak urriaren

6an errenditu ziren.

Irailaren 17an,

Alemaniarekin

hitzartutako akordioari

eutsita, Sobietar

Batasunak ekialdetik

eraso zion Poloniari.

Bigarren frontea

irekian, Poloniako

defentsak amildu

ziren. Hurrengo

egunean Poloniako

presidenteak eta

aginteko

komandanteak

herrialdea utzi zuten.

Polonia, berriz, ez zen

ofizialki errenditu.

Aldameneko

herrialdeetan babestu

ziren armadaren

apurrak, eta Polonian

barnan, erresistentzia

gogorra sortu zen.

Horren ostean, 1939-

1940ko neguan

Alemaniako armadak

biltzen ziren bitartean,

Frantziak eta

Erresuma Batuak ez

zuten erasorik egin.

Kazetari batzuek

“Phoney war”,

“Sitzkrieg” edo Gerra

Faltsua deitu zioten

epe horri, hain eskasa

zen buruz buruko

borroka.

NEGUKO GERRA

Negu horretan,

1939ko azaroaren

30ean hain zuzen ere,

Sobietar Batasunak

Finlandiari eraso zion.

Sobietar Batasuneko

armada Finlandiakoa

halako lau zen arren,

Armada Gorria

lotsagarri gelditu zen

aurrera egiteko

orduan. Finlandiako

defentsak herrialde

osoko inbasioa

saihestu zuen, nahiz

eta, azkenean,

sobietarrek garaitu eta

Finlandiak Leningrad

inguruko eremu

estrategikoak eman

behar izan. Nolanahi

ere, Armada

Gorriaren ahalmena

zalantzan jarri zen

Europako

kantzelaritza askotan,

tartean Berlinen.

Sobietar Batasunak,

Molotov-Ribbentrop

itunaren azpian,

1940ko ekainean

Estonia, Letonia eta

Lituania herrialdeak

okupatu zituen, baita

Errumaniako

Besarabia eta Ipar

Bukovina eskualdeak

ere.

1940: GERRAREN HEDAPENA

NORVEGIA ETA DANIMARKAREN INBASIOA

1940ko apirilaren 9an

hasi zen naziek

burututako Danimarka

eta Norvegiaren

kontrako erasoa.

Alemaniarrek, alde

batetik, Suediako

burdin hornidurak

ziurtatu nahi zituen,

Alemaniara Narvik

portu norvegiarretik

baitzekarten. Baina

beste alde batetik,

horrela Norvegia ez

aliatuen eskuetara

eroriko, Alemaniako

portuen aurkako

enbargoa indartzeko

asmoa izanez gero.

Danimarkaren balio

estrategikoa ez zen

hain handia, baina

herrialde horretako

kaietatik aise iristen

zen Norvegiara.

Danimarka berehala

errenditu zen, armada

alemaniarrari aurre

egitea alferrik

zelakoan, alferrikako

odol-jarioa saihestu

nahi baitzuen. Hori

zela eta, nazien

okupazioa arina izan

zen, beste herrialdeek

nozitu zutenaren

aldean bederen.

Danimarkako

instituzioek, hein

handi batean,

autonomia gorde ahal

izan zuten, eta juduen

deportazioa atzeratu

zen. Nolanahi ere,

esku zabaleko joera

hau 1943an amaitu

zen, Stalingrad eta El

Alamein porroten

ostean okupazioaren

kontrako protestak eta

istiluak hedatu

baitziren, eta, nazien

ustez, Danimarkako

gobernuak ez zituen

behar bezain gogor

itzaltzen.

Norvegiako inbasioa

korapilatsuagoa izan

zen. Portuak hiru

egunetan okupatu

arren, armada

norvegiarra barnealde

menditsuan babestu

zen, naziei aurre

egiteko prest.

Gainera, Erresuma

Batuak zein Frantziak

hainbat dibisio igorri

zituzten laguntza

ematera. Hala ere,

aliatuen egoerak

okerrera egin zuen,

eta apirilaren 28an,

britainiarrek

Norvegiaren

hegoaldetik alde

egiteko erabaki zuten.

Maiatzaren 28an

aliatuek Narvik

iparraldeko portua

hartu bazuten ere,

Frantziako

inbasioarekin batera,

aliatuen lehentasunak

irauli ziren. Ekainaren

8an, portuko

instalazioak suntsitu

ondoren, Norvegiako

iparraldetik atera ziren

tropa aliatuak.

Azkenean, Norvegia,

ekainaren 10ean,

errenditu zen.

FRANTZIAKO BATAILA

Poloniako inbasioa

burututakoan, naziak

Frantziaren kontrako

borroka prestatzen

hasi ziren. Euren

egitasmoa zen

Belgika eta

Luxenburgo artean

dagoen Ardenak

izeneko lurralde

oihantsuan

armadaren multzo

nagusia kokatzea,

gerra gurdiek

zeharkatu ezin izango

zutelakoan, zakar

defenditu baitzuten

aliatuek. Horretarako,

naziek Herbehereak,

Belgika eta

Luxenburgo herrialde

neutralak inbaditu

behar izango zituzten.

Erasoa 1940ko

maiatzaren 10ean

hasi zen,

alemaniarrek

aurreikusi zuten

bezala. Ardenetan

zeharkako ibilaldia

sumatu gabe, 12an

Mosa ibaian,

Sedandik hurbil,

saiatu ziren

frantziarrak alferrik

inbaditzaileak

geldiarazten.

Frantziako iparralde

osan egin zuten

aurrera, Mantxako

kanalera iritsi arte

(maiatzaren 20a).

Honela, aliatuen

armadaren zati handi

bat Belgikan geratu

zen inguratuta.

Gainera, atzera

egitearen ondorioz,

Dunkerque eskala

masiboan hustu behar

izan zuten aliatuek:

maiatzaren 26tik

ekainaren 3 arte,

338.226 soldadu atera

zituzten Frantziako

kostaldetik.

Ekainaren 5ean,

Parisa jo zuten

alemaniarrek

geldiezin. Frantziaren

porrota saihestezina

zela ikusita,

Mussoliniren Italiak

probestu zuen

ekainaren 10ean

Frantziari gerra

deklaratzeko.

Ekainaren 14ean

Parisen sartu ziren

naziak. Armistizioa

ekainaren 22an sinatu

zuten Frantziak eta

Alemaniak.

Alemaniaren

menpean Frantziako

iparraldea eta

mendebaldeko

kostaldea geratu zen.

Horren hegoaldean,

gobernu

kolaboratzailea eratu

zen, zeinek Vichy

zuen hiriburua eta

Philippe Petain

gobernuburua. Haien

aurrean, Charles de

Gaulle jenerala

zegoen, Erresuma

Batuko herbestetik

“Frantzia Askea”ren

buruan, Vichyko

gobernua onartu

gabe.

INGALATERRAKO BATAILA

Alemaniako

hegazkinek Londres

bonbardatzen

zutenean, bertako

biztanleek metro-

geltokiak babesleku

gisa erabiltzen

zituzten.

Frantzia garaituta eta

Erresuma Batuko

armadaren hornigai

eta arma gehienak

Dunkerquen galduta,

Hitlerrek uste zuen

Erresuma Batua

errenditzekoa zela.

Nolanahi ere, Winston

Churchill buru zuen

gobernu britainiarrak

borrokatzen jarraitzea

erabaki zuen, bakarrik

bazen ere. Beraz,

alemaniarrak Itsas

Lehoi izenpean

Bretainia Handiaren

inbasioa prestatzen

hasi ziren. Itsas

armada britainiar

boteretsua

menderatuko ez

zutelakoan, airean

nagusitasuna lortzea

ezinbestekotzat jo zen

zen, eta, hortaz,

hegazkineria

hutsezko

Ingalaterrako bataila

borrokatu zen.

1940ko udan

burututa, Alemaniako

hegazkineria

(Luftwaffe) Britainia

Handiko aireportuak

eta radar estazioak

bonbardatzen hasi

zen. Nolanahi ere,

hegazkineria

britainiarra (RAF),

pilotu gutxiago edukita

ere, espero baino

kementsuago aritu

zen. Emaitza argirik

gabe eta Berlinen

jasandako

bonbardaketei

adinako erantzuna

eman nahian,

Hitlerrek Londresen

bonbardaketa (Blitz)

agindu zuen. Hala

ere, RAF nagusitu zen

azkenean, Mantxako

kanala kontrolpean

edukita. Irailaren

17an, Erresuma

Batuko inbasioa

atzeratu zuen

Hitlerrek, eta hasiera

batean hurrengo

urterako egitekoa

bazen ere, azkenean

ez zen berriro burutu.

ITALIAKO ERASOAK

Mussolini ere ez zen

geldirik geratu.

1940ko irailaren 13an,

Libiako kolonia

italianarretik Egipto

(Erresuma Batuko

kolonia) eraso zuten.

Estrategikoki, oso

gune garrantzitsua

zen, Suezko kanalari

esker ekialdeko

Commonwealtheko

herrialdeek (Indiak,

Zeelanda Berriak edo

Australiak besteak

beste) hornigaiak eta

armak garraiatu ahal

izaten zituzten

Britainia Handira.

Italiarrek

mendebaldeko

eskualde txikia

okupatu ahal izan

zuten, Sidi Barrani hiri

egiptoarrean

defentsak paratuta.

Alabaina, abenduaren

9an, britainiarrek

kontraerasoa burutu

zuten. Italiarrek El

Agheila (Libia) hirira

egin behar izan zuten

atzera.

Urriaren 28an,

Greziaren kontra

jardun zuen Italiak,

Albaniako baseetatik

eraso eginda. Hala

ere, armada

greziarrak ofentsiba

geldiarazteaz gain,

kontraerasoa ere

burutu zuen, eta

Albaniako hegoaldeko

hainbat hiri hartu

zituen. Neguarekin

batera, dena den,

borroka gelditu zen.

1941: MUNDU GERRA BIHURTUTA

IPAR AFRIKAKO KANPAINA

Italiako armadaren

porrota zela medio,

Hitlerrek errefortzuak

bidali behar izan

zituen ipar Afrikara.

1941eko otsailean,

Afrika Korps izenpean

lehenengo tropa

alemaniarrak iritsi

ziren Libiara, Erwin

Rommel jeneralaren

agindupean. Hasiera

batean, arerioen

erasoen aurrean

egoera gordetzeko

agindua baino ez

zeukan Rommelek.

Baina erresistentzia

ahula jaso zuela

ikusita, erasoari ekin

zion, britainiarrak

Egiptoko mugaraino

eraman arte. Hainbat

alferrikako

kontraerasoren

ostean, abenduaren

18an, britainiarrek

Gurutzatu Operazioa

(Operation Crusader)

burutu zuten, non

udaberrian galdutako

lurralde osoa

berreskuratu zuten.

BALKANETAKO KANPAINA

Sobietar Batasunari

eraso egin baino

lehen, Hitlerrek uste

zuen hegoaldea

menpean edukitzea

ezinbestekoa zela.

Hau da, Italia eta

Greziaren arteko

gatazka bukatu behar

zen.

1940-41eko neguan,

Hungaria, Errumania,

Bulgaria eta

Jugoslaviako

gobernuekin

negoziatu zuten

alemaniarrek

Ardatzarekin bat

egiteko. Alabaina,

1941eko martxoaren

27an, Jugoslavian

Ardatzaren aurkako

estatu-kolpe bat

burutu zen, eta,

hortaz, Greziaz gain

Jugoslavia ere jarri

zuten jomugan.

1941eko apirilaren

6an tropa

alemaniarrek,

italiarrek eta

hungariarrek batera

Jugoslavia eta

Greziaren kontra egin

zuten. Britainiarrek

Greziari laguntza

luzatu arren,

Ardatzeko aurrera

egitea geldiezina zen.

Jugoslavian, gainera,

erresistentzia ez zen

oso gogorra izan.

Belgrado, hiriburua,

apirilaren 12an hartu

zuten, eta herrialdea

apirilaren 17an

errenditu zen.

Grezian ere

Ardatzeko erasoa

azkarra eta

eraginkorra izan zen.

Hilabetearen

bukaerako, nazien

menpea zegoen jada.

Maiatzaren 20an,

alemaniarrak Kretaren

aurkako erasoari ekin

zioten. Ekainaren

1erako guztiz

okupatuta zegoen.

Luftwafferen

nagusitasunaren

aurrean, RAF

britainiarrak

hornigaiak eta

pertsonak Egiptora

garraio zituen,

hurrengo

borroketarako gorde

nahian.

Alemaniarren

garaipena bizkorra eta

zalantzarik gabekoa

izan arren,

Balkanetako

kanpainak bost aste

atzeratu zuen

Bizargorri Operazioa,

Sobietar Batasunaren

inbasioa alegia.

SOBIETAR BATASUNAREN INBASIOA

1941eko ekainaren

22an, Napoleonek

aukeratutako egun

berean, hasi zen

Bizargorri Operazioa.

Ustekabean harrapatu

zuten Mosku, nahiz

eta erasoa egunen

batean espero. Izan

ere, Molotov-

Ribbentrop itun

sekretua zela eta

(1939ko abuztuan

sinatua), SESB eta

Alemania aliatuak

ziren.

Erasoa hiru frontetan

zegoen antolaturik:

lehenengoa

iparraldera begira,

Leningradera;

bigarrena, Moskuko

bidera; eta

hirugarrena, Donetsk

industria eskualdera

eta Kaukasoko

petrolio zelaietara.

Adolf Hitlerren asmoa

Armada Gorria

Bielorrusia eta

Ukrainako lautadetan

ixtea eta azkar

garaitzea zen. Gero,

Sobietar Batasunako

alde europarra

okupatu nahi zuen,

Ozeano Artikotik

Kaspiar Itsasoa arte.

Horretarako, 140

dibisio prestatu

zituzten alemaniarrek,

guztira 3.200.000

soldadu, 625.000

zaldi, 7.100 kainoi,

3.300 gerra-gurdi eta

2.770 hegazkin.

Hainbat aliatuk,

Italiak, Hungariak,

Errumaniak edo

Bulgariak dibisioak

ere erantsi zituzten.

Armada Gorriak,

beste aldetik, 134

dibisio zituen:

2.500.000 soldadu,

24.000 gerra-gurdi eta

8.000 hegazkin.

Zalantzarik gabe

historiak operazio

militarrik handiena.

Estraineko asteetan

alemaniarren

aurrerapena bizkorra

eta eraginkorra izan

zen. Iparraldean,

Baltikoko estatuak

okupatuta,

Leningradeko setioa

irailaren 8an hasi zen

(1944ko urtarrilera

arte irautekoa zen).

Erdialdean,

Bielorrusia osoa

azpiratuta, Smolensk

uztailaren 16an hartu

zuten. Hegoaldean,

berriz, Ukrainan

zeharkako martxa

uste baino motelagoa

izan zen. Hori zela

eta, Hitlerrek

erdialdeko fronteko

tropei gelditzeko

agindu zien,

hegoaldekoei lagun

ziezaieten. Jeneral

alemaniar gehienak

ez zatoz bat egitasmo

horrekin, Mosku

jomuga nagusitzat

hartzen baitzuten.

Azkenean, behin Kiev

hartuta, irailaren

19an, Moskuraino

jarraitzeko agindua

eman zen. Nolanahi

ere, ekialdeko

frontean eguraldi

txarra hasi zen, eta

alemaniarren

aurrerapena

motelduta suertatu

zen. Gainera, hirira

hurbildu ahala,

sobietarren

erresistentzia gero eta

gogorrago bilakatu

zen. Naziak

Kremlindik 30

kilometrora iritsi ziren,

baina ez haratago.

Abenduaren 5ean,

Hitlerrek geldialdi

orokorra agindu zuen,

hurrengo udaberrian

ekitzeko asmotan.

AEBEN SARRERA

USS Arizona

gerraontzia

hondoratzen ari zela.

Japonia eta Txinaren

arteko gerrak,

1940rako, ez zuen ez

aurrera ez atzera

egiten. Irailaren 22an,

Frantziako

Indotxinaren

iparraldeari eraso zion

Japoniak.

Mendebaldeko

botereekiko

harremanak gaiztotu

ziren azken urteotan,

AEBek, Erresuma

Batuak eta

Herbehereek petrolio

eta beste hornigaien

salmentetan

enbargoak ezarri

baitzizkioten

Japoniari.

Abenduaren 3an,

Japoniako Egoitza

Nagusiak baimendu

zion Yasuji Okamura

jeneralari Ekialdeko

Asian gerra orokorra

hedatzeko. Horrela,

Hong Kong, Filipinak

eta Britainia Handiko

hainbat kolonia

(Malaia, Borneo eta

Burma) konkistatu

zituzten japoniarrek,

petrolio zelaiak

bereganatu nahian.

Commonwealtheko

herrialdeen

erresistentzia

gorabehera, leku

horiek guztiak

japoniarren eskuetara

erori ziren hilabete

gutxiren buruan.

Erresuma Batuko

80.000 kide inguru

atxilotuta,

kontzentrazio-

zelaietara bidali

zituzten. Churchillen

ustetan, Singapurreko

porrota historia

britainiarraren

umiligarrienetakoa

izan zen.

Abenduaren 7an,

Thailandia, Malaia eta

Hong Kongekin

batera, Japoniak

Hawaii irletan

kokatutako AEBetako

Pearl Harbor itsas

baseari ere eraso egin

zion. Amerikarren

galerak gogorrak izan

ziren: hildakoen

kopurua 2.400ra

hurbiltzen da,

gerraontzi asko

kaltetuta suertau ziren

eta baseko

hegazkineria gehiena

suntsituta. Nolanahi

ere, erasoaren

jomuga nagusia izan

ziren lau hegazkin-

eramaileak salbatu

ziren, basean ez

zeudelako. Gainera,

Pearl Harborko

portuko kalteak aise

konpondu ziren, eta

erregai biltegiak,

ezinbestekoak itsas

armada hankamotz ez

ibiltzeko, ukitu gabe

utzi zuten. Hurrengo

egunean, abenduaren

8an, AEBek eta

Erresuma Batuak

gerra deklaratu zioten

Japoniari.

Abenduaren 11n,

Alemaniak AEBei

deklaratu zien gerra,

nahiz eta

Japoniarekin

hitzartutako

akordioaren arabera

beharrezkoa ez izan.

Honela, mundu gerra

bihurtu zen.

1942: EZ AURRERA EZ ATZERA

IPAR AFRIKAKO KANPAINA

Gurutzatu Operazioa

zela eta, Afrika

Korpsek atzera egin

behar izan ostean,

bazirudien

alemaniarren porrota

erabatekoa zela.

Nolanahi ere, Ekialde

Hurbileko hainbat

gatazkak Ipar Afrikatik

tropa batzuk

eramatera behartu

zituzten britainiarrak.

Bitartean, Ardatzak

hornigai bidaltzeari

ekin zion berriro

Tripolitik.

Rommelek, orduan,

1942ko urtarrilaren

21ean bigarren

erasoa jarri zuen

martxan. Gazalaraino

eraman zituzten

aliatuak, eta horren

ostean, Egiptoraino,

non Alam Halfa

bataila burutu zen

(uztailaren 1tik 27

arte). Alemaniarren

aurreratzea

geldiaraztea lortu

arren, tropa eta mota

guztietako hornigaiak

igorri zituzten aliatuek,

porrotak ekar

litzakeen ondorioen

beldurrez.

Gainera Bernard

Montgomery 8.

armada britainiarraren

buru izendatu zuten.

Urrian iritsita,

soldaduen

kopuruaren aldetik

aliatuen nagusitasuna

jadanik agerikoa zen.

Urriaren 23tik

azaroaren 4 arte El

Alamein bataila burutu

zen, non aliatuek

garaipen osoa eta

erabakigarria

eskuratu zuten. Afrika

Korpsetik geratzen

zen apurra Libia eta

Tunisia aldera abiatu

zen ihesean.

Azaroaren 8an Suziri

Operazioa (Operation

Torch) burutu zuten

aliatuek (AEBek eta

Erresuma Batuak

batik bat) Aljeria eta

Maroko gaineko

kontrola beregatu

nahian, Casablancan,

Oranen eta Aljerian

batera lehorreratuta.

Gainera, alemaniarrei

erretaguardiatik eraso

egitea espero zuten,

Ipar Afrikako

kanpainia azkar

amaitzeko. Aljeria eta

Moroko Vichyko

Gobernuaren

mendean egon arren,

oso erresistentzia

urria erakutsi zuten,

eta berehala Henri

Giraud jeneral

frantsesaren

aginpean geratu ziren.

Ondorioz, Hitlerrek

Vichy Gobernuko

Frantzia okupatu

zuen.

Tunisiako tropa

alemaniarrak zein

italiarrak inguratuta

geratu ziren aliatuek

mendebaldetik eta

ekialdetik aurrera

egiten baitzuten.

Abendurako

Ardatzako egoera

larria zen oso, baina

eskarmentu txikiko

tropa estatubatuarrak

garaituta

(Kasserineko

igarobideko bataila,

1943ko otsailaren

19tik 25 arte), uste

baino luzeago iraun

zuen alemaniarren

erresistentziak.

Azkenean, aliatuen

nagusitasunak, bai

hornigaien aldetik bai

soldaduen aldetik,

Ardatzaren porrota

ekarri zuen, eta

1943ko maiatzaren

13an, 250.000

soldadu alemaniarrak

eta italiarrak errenditu

ziren.

EKIALDEKO FRONTEA

1941-42ko neguan,

Sobietar Batasunak

Mosku inguruko

lurralde pixka bat

berreskuratu ahal izan

zuen, baina ezin izan

zuten gehiagorik

alemaiarrak atzera

eragin, Stalinek nahi

zuen bezala.

Eguberrian, frontea

egonkortu zen, bi

aurkariek udako

erasoa prestatzen

zuten bitartean.

Hitlerrek aurreko

urteko helburua aldatu

zuen, eta Kaukaso

aldeko petrolio zelaiak

hartzen ahalegindu

zen. Honela,

sobietarrak erregai

horniketarik gabe utzi

nahi zituen, eta bide

batez, petrolioa

lortzeko alemaniarrek

zeuzkaten arazoak

konpondu. Bere

egitasmoa Itsaso

Beltza eta Kaspio eta

Kaukaso

Mendilerroaren artean

dagoen eskualdea

hartzea zen.

Bitartean, armadako

beste zati bat Volgan

gora joatekoa zen,

Stalingraderaino,

alemaniarren

aurreratzea babestu

ahal izateko.

Erasoa 1942ko

ekainean hasi zen, eta

abenduan amaitu zen

Groznin, petrolio-

zelaietatik hurbil,

zeren, ironikoki,

Alemaniako gerra-

gurdiak erregairik

gabe geratu baitziren.

Gainera, alemaniarrek

sortu zuten frontea

luzeegia zen,

sobietarren

kontraerasoetatik

babesik gabe. Honela,

atzera egiteari ekin

zioten, hasieran

motel, baina bueltarik

gabe.

Volgara abuztuaren

20an iritsi ziren

alemaniarrak.

Stalingraden aurkako

erasoa segituan hasi

zen. Stalinek hiria

kosta ahala kosta

defendatu behar zela

agindu zuen. Horrela,

hiru hilabetez, kalez

kale borrokatu zen,

sobietarren defentsek

atzera egiten zuten

bitartean. Hala ere,

azaroaren 19an

kontraerasoa jarri

zuen Armada Gorriak,

zeinek Alemaniako 6.

Armada hirian

inguratuta utzi zuen.

Hitlerrek ez zuen ihes

egitea baimendu,

okupatutako lurraldea

uzteak tropen

nahigabea eragiten

zuelakoan. Setioa

apurtzeko kanpotik

egin ziren ahaleginei

eutsi zieten

sobietarrek. Hilabete

horietan, setiatutak

airez hornitu zituzten,

baina behar baino

arma eta janari

gutxiagoa jasotzen

zuten, eta, urtearen

bukaerako, kinka

benetan larria zen

Stalingradeko

alemaniarrena.

OZEANO BAREKO FRONTEA

Japoniako Inperioa

Asiako Hego-

Ekialdean eta Ozeano

Barean hedatu zen

1942ko erdialdera

arte. Pearl Harboren

erasoaren hurrengo

sei hilabeteetan ia-ia

helburu guztiak lortuta

zituzten. Bere itsas

armadak aski ongi

zirauen eta AEBetako

gerraontzi gehienak

kaltetuta edo

ondoratuta zeuden.

Erresuma Batuko zein

Herbeheretako itsas

armadak ere

suntsituta zeuden, eta

Australiakoa kaietara

itzuliarazia zen. Hala

ere, aliatuen armadek

hiru eremutan

(Midway, Ginea Berria

eta Guadalcanal)

geldiarazi zuten.

Bere nagusitasunean

konfidaturik,

japoniarrek Midway

uhartera bidali zuen

itsasarmadaren zati

bat, AEBei geratzen

zitzaizkien

gerraontziak

borrokara erakartu

nahian. Ekainaren

5ean, Japoniako

hegazkin-eramile

hoberentako lau

hondoratu zituzten

estatubatuarrek,

haietako baten

ordainetan. Arrakasta

itzel honek Ozeano

Bareko fronteari

buelta eman zion.

AEBetako arma eta

gerraontzi ekoizpena

Japoniakoa baino

askoz boteretsuagoa

zen, eta Japoniarrek

ez zuten berriro

horren alde handia

izan.

Ginea Berrian,

Japoniako helburua

Port Moresby hartzea

zen, Australiari eraso

egin ahal izateko.

Nolanahi ere, euren

egitasmoak bitan

zapuztu zituzten

aliatuek.

Lehenengoan, Koral

Itsasoko guduan

(maiatzaren 4-8)

estatubatuar tropek

japoniarren

lehorreratzea galarazi

zuten. Bigarrenean,

Kokoda batailan

(abuztu eta irailean)

oihanean elkarren

kontra borrokatu

ziren. Port Moresbytik

50 kilometrora iritsi

ondoren, hornigai eta

errefortzuen faltak

atzera eragin zituen

japoniarrak.

Guadalcanal uhartea

1942ko uztailean

hartu zuten

japoniarrek.

Amerikarrak

abuztuaren 7an iritsi

ziren, eta, hortik

aurrera, lur, ur eta aire

borroka gogorrak

suertatu ziren. Bajen

erritmoari eutsi

ezinean, 1943ko

urtarrilean irla husteko

agindu zen. Porrot

hauen ostean,

japoniarrek eraso

egiteko gaitasuna

galdu zuten,

okupatutako

lurraldeak

defenditzera

mugatuta.

1943: NORABIDE ALDAKETA

ITALIAKO KANPAINA

Montecassino

monasterioa Gustav

Marran bertan

zegoen, Italiako gerra-

eszenatoki

nagusietakoan.

Monasterioa erabat

suntsiturik suertatu

zen aliatuen

bonbapean. Geroago

eraberritu zuten.

Ipar Afrikako

kanpainia bukatutzat

jota, aliatuek Italia

inbaditzeko deliberoa

hartu zuten. Siziliatik

hasita, 1943ko

uztailaren 10ean

lehenengo tropa

britaniarrak eta

estatubatuarrak

lehorreratu ziren.

Hilabete baten buruan

irla bere menpe

zegoen. Horren

aurrean, Vittorio

Emanuele III.ak,

Italiako erregeak,

Mussoliniren

atxiloketa agindu

zuen, Pietro Badoglio

mariskala bere

karguan

ordezkatzeko. Italiako

gobernu berria

berehala bake-

elkarrizketetan hasi

zen aliatuekin, nahiz

eta sekretupean

gorde ziren Hitlerren

beldurrez. Irailaren

3an, Italia ofizialki

errenditu zen.

Egun berean, aliatuek

Messinako itsasartea

zeharkatu zuten,

Calabriako

penintsulan gora.

Dena den, aliatuen

indar nagusia irailaren

9an lehorreratu zen,

Salernotik hurbil.

Ordurako, italiarren

traizioaz ohartuta,

armada alemaniarrak

Italia okupa zezan eta

armada italiarra

desarma zezan

agindu zuen Hitlerrek.

Bitartean, paraxutista

alemaniarrek

Mussolini askatu

zuten, Milan hiruburua

zuen Ipar Italiako

Estatu Faxista eratu

ahal izateko. Italiako

hegoaldetik atzera

egitean, defentsa

fronte bat (Gustav

Marra) osatu zuten

Cassino hiriaren

inguruan, Erromatik

100 kmra hego-

ekialdean. Aliatuak

marra horretan

1944ko maiatza arte

egon ziren geldituta.

EKIALDEKO FRONTEA

Stalingradeko azken

tropa alemaniarrak

1943ko otsailaren 2an

errenditu ziren.

Alemaniak 6. armada

osatzen zuten

300.000 soldatutik

96.000 besterik ez

ziren Stalingradetik

bizirik atera. Hauxe

izan zen Bigarren

Mundu Gerrako

norabidea aldatu zuen

une

garrantzitsuenetako

bat.

Sobietar Batasunak

1943ko hasieran

erasoari ekin zion

berriz, Don ibaitik

hurbil. Hasieran

aurrera egitea lortu

zuen Armada Gorriak,

harik eta alemaniarrak

sobietarren armada

hedatuegiaz eta

egoera ahulaz baliatu

ziren arte.

Kontraerasoan,

alemaniarrek Kharkov

hiria eta aldameneko

eremua berreskuratu

zituzten. Nazien

azken garaipen

inportantea izan zen.

Udaberrian euriteek

borroketan hastea

galarazi zuten, baina

bi aldeak denboraz

probestu ziren udan

etortzekoa zen bataila

prestatzeko.

Erasoaren data behin

eta berriro atzeratu

ostean eta gerra

osoko indar handiena

bildu ondoren,

uztailaren 4an ekin

zioten alemaniarrek

erasoari Kursken.

Asmo horiek

ezagutua, sobietarrek

lubaki-sare erraldoia

industu zuten

defentsarako.

Kurskeko bataila

gerrako tanke-borroka

handiena bilakatu

zen. Errefortzurik

gabe, alemaniarrek

sobietarren

kontraerasoari ezin

izan zioten eutsi.

Porrot honen ostean,

Ekialdeko Frontean

eta gerra bukatu arte

alemaniarrek atzera

egiten zuten

sobietarrek aurrera

egin ahala.

Abuzturako Hitlerrek

Dnieperrera itzultzeko

agindu zuen. Baina

urrian Dniper ere ezin

izan zuten defendatu.

Azaroran Kiev

berreskuratu zuten

sobietarrek.


Guadalcanal uhartea

hartu ostean, AEBek,

Zeelanda Berriak eta

Australiak Solomon

Uharteak, Ginea

Berria eta

Herbeheretako

Ekialdeko Indiak

berreskuratzeari ekin

zioten.

Ekainaren 30ean,

Cartwheel Operazioa

martxan jarri zuten

aliatuek, Ozeano

Bareko hegoaldea eta

hegomendebaldea

menderatzean

Japoniako Rabaul

basea isolatu nahian.

Ondoren, uhartez

uharte Japonia arte

joan nahi zuten.

Horretarako, Tulagi

eta Santa Cruz irlak,

Ginea Berriko

iparraldeko kosta eta

aipatutako Rabaul

basea helburu

nagusiak izan ziren.

Azaroan, ABEk

Tarawako bataila,

Ozeano Barean lehen

anfibio-eraso ezagutu

zuen borroka, irabazi

zuten. Bajen kopuru

handiak protestak

eragin zituen AEBen

barnan, lehen

bistadizoan garrantzi

txikiko irla ñimiño

batengatik

horrenbeste hildako

izatea ez ulertuta.

Orduan, aliatuek

japoniarren hainbat

gotorleku inguratu

zituzten hornigaien

eta tropa berrien faltak

Japoniari amore

emanarazi ziolakoan.

1944: AMAIERAREN HASIERA

MENDEBALDEKO FRONTEA

AEBetako soldaduak

Normandiako

kostaldearen aurrean.

Ekialdeko Frontean

Alemaniako presioa

arintzeko eta gerraren

bukaera lehenago

iristeko, 1944ko

ekainaren 6an

aliatuek

Mendebaldeko

Europan beste fronte

bat zabaldu zuten

Normandiako

kostaldean

lehorreratze

masiboren bidez. Hiru

milioi soldaduk parte

hartuta, historiako

tropa lehorreratze

handiena izaten

jarraitzen du Overlord

Operazioa ezkutuko

izena zuen

lehorreratze hark.

Tropa alemaniarren

%85-90 Ekialdeko

Frontean zegoen, eta

VII. Armada eta

Panzer V. Armada

besterik ezin zuen

ekialdetik mugitu

aliatuen

lehorreratzeari aurre

egiteko. Gainera,

kostaldean gotorleku

andana eraikita

zituzten naziek, baina

zenbait tokitan amaitu

gabe zeuden. Dwight

D. Eisenhower buru

zuten aliatuek

lehorreratzea Calais

aldean gertatzekoa

zen plana zabaldu

zuten. Horrela, 50.000

soldadu alemaniar

baino ez zeuden

Normandia aldean

lehorreratzearen

egunean.

Nolanahi ere,

alemaniarren

erresistentzia gogorra

zen oso, hainbat

hondartzatan aliatuek

egundoko bajen

kopuruak izan

baitzituzten.

Uztailaren bukaerako

frontea ongi garatuta

zegoen. Normandia

menderatuta, Frantzia

hartzea erraza izan

zen. Abuztuaren

25ean Parisa sartu

ziren aliatuak.

Irailerako Belgika eta

Frantziako zati

nagusiak aliatuen

menpe zeuden

berriro.

Irailean bertan,

aliatuek, izugarrizko

azpiegituraz baliturik,

ofentsiba zabal bat

abiatu zuten

Herbeheretan.

Ofentsiba honi,

Market Garden

Operazioa deitu

zioten, eta helburu

gisa herrialdea

zeharkatzea zuen,

Rhin ibaira heldu eta

Alemaniako lurretan

sartzeko. Aitzitik,

operazio honek

izaniko aurrikuspen

eta antolakuntza

eskasa zela medio,

aliatuek sekulako

porrota jasan zuten

Holandan, eta

gerraren amaiera ia

urte betez luzatu

zitzaien.

Abenduan

alemaniarrek

kontraerasoa burutu

zuten, Bulgeko bataila

izenekoa, Antwerp

hiria berreskuratzeko

asmotan, zeren, hala

gertatuz gero, aliatuen

hornigai-bidaltzea

etenda gertatuko

litzatekeen eta

aliatuen frontea

erdibituko litzatekeen.

Hasierako garaipenak

gorabehera, nazien

hegazkineria oso

kaltetuta atera zen,

eta, urtarrilerako,

galdutako lurraldea

berreskuratu zuten

aliatuek.

Bitartean, Italian,

Anzion lehorreratu

ziren aliatuak. Gustav

Marrak pairatu zituen

erasoak zirela eta,

alemaniarrek atzera

egin behar izan zuten,

eta Erroma 1944ko

ekainaren 4an hartu

zuten aliatuek.

Nolanahi ere,

alemaniarrek beste

defentsa-fronte bat

osatu zuten, Marra

Gotikoa izenekoa,

Apeninoetan,

Florentziatik ipar eta

ekialdean. Gogor

ahaleginduta, aliatuak

mendateak

bereganatzen hasi

ziren, Po ibaira

jaisteko prest.

Alabaina, Frantziaren

inbasioak hainbeste

tropa eskatzen

zuenez, moteldu zen

Italiako kanpainia.

Negurako, Boloniako

hegoaldean zeuden

aliatuak.

EKIALDEKO FRONTEA

Sobietarrek fronteko

hegoaldean oso azkar

egin zuten aurrera

1943ko irailetik

1944ko maiatza arte,

Ukraina osoa

berreskuratu

baitzuten, Errumania

eta Poloniako

mugetaraino.

Fronteko iparraldean,

Leningradeko setioa

hautsita, Estonia eta

Letonia aldera abiatu

ziren. 1941ean

Finlandiak hartutako

lurraldea ere

berreskuratu zuen

SESBk. Ondorioz,

Finlandia irailaren 4an

errenditu zen.

Fronteko erdialdean,

Bagration Operazioan

Alemaniako armada

suntsiturik suertatu

zen. Sobietar

Batasunak 600 km

egin zuen aurrera,

Bielorrusia

zeharkatuta, Lituania,

Polonia eta

Hungariaraino.

Fronteko hegoaldean,

Errumaniako armada

garaituta, Karlos II.

erregeak bakea

eskatu zien

sobietarrei. Horrean

aurrean, naziak

erregea hiltzen saiatu

ziren. Ekintza horrek

Errumania aliatuen

aldera eraman zuen,

Alemaniari gerra

deklaratuta. Aste

baten buruan,

Bulgaria ere aliatuen

aldera igaro zen.

Sobietarrek

Jugoslaviarantz jo

zuten, Belgradera

urriaren 15ean iritsirik.

Greziak alemaniarren

menpe jarraitzen zuen

arren, isolaturik ez

geratzeko, naziek utzi

behar izan zuten.

Polonian,

alemaniarren

agintearen kontrako

matxinada sortu zen

abuztuaren 1ean,

Varsovian hain zuzen

ere. Poloniarrek

matxinadak egun

batzuk irautea espero

zuten, Armada Gorria

hirira iritsi arte. Baina

Stalinen asmoa

bestelakoa zen,

zeren, naziak

kanporatuta, Poloniak

gobernu komunista

izan zezan nahi zuen,

eta matxinatuak

Poloniako herbesteko

gobernuaren

aginduetara jarri ziren.

Bitartean,

alemaniarrek tropa

berriak igorri zituzten

hiriaren gaineko

kontrola

berreskuratzeko.

Honela, urriaren 2an,

azken matxinoak

errenditu ziren.


Japonia 1944ko

martxoaren 8an India,

oraindik ere Erresuma

Batuko kolonia,

hartzen saiatu zen

Birmaniatik eraso

eginda. Imphal

setiatzea eta

Kohimarekiko

komunikazioa etetea

lortu arren, hilabete

batzuen ostean

aurrerapenik gabe,

japoniarrek atzera

egin zuten hornigaien

faltan. Guztira 55.000

hildako izan zituzten

japoniarrek, historiako

kopuru okerrena.

Ozeano Barean

bertan, Ameriketako

Estatu Batuek aurrera

jarraitzen zuten.

Marshall uharteak

1944ko otsailean

bereganatuta, ekain

eta abuztuaren

bitartean Mariana

uharteak eta Saipan

konkistatu zituzten.

Saipan uhartea

edukitzeak Japonia

bera bonbardatzea

ahalbidetu zien

AEBei. Japoniako

erantzuna Filipinetako

Itsasoko bataila izan

zen, non geratzen

zitzaien gerraontzi

gehienak erabili

zituzten japoniarrek,

AEBetako armada

Mariana uhartetatik

egotzi nahian.

Garaituta atera

ondoren, Japoniako

hegazkin-eramaileak

suntsiturik edo larriki

kalteturik suertatu

ziren. Ondorioz,

urriaren 20an

Filipinetako konkista

hasi zen AEBen

partez. Borroka

horietan, japoniarrek

kamikazeak lehen

aldiz erabili zituzten.

1945: GERRAREN AMAIE RA

MENDEBALDEKO FRONTEA

Parisen askapenaren

ondoren, alaitasuna

bor-bor Champs

Elysées hiribidean.

Churchill, Whitehall-

en bildutako jendetza

agurtzen, nazioari

jakinarazi zionean

Alemaniari gerra

irabazi ziotela.

Montreal Daily Star:

"Germany Quit",

1945eko maiatzaren

7an

Italian aliatuen azken

erasoa 1945eko

apirilaren 9an hasi

zen. Po ibaiko lautada

osoa okupatuta,

naziek Alpeetara jo

zuten. Mussolini,

Clara Petacci

amorantearekin,

Milandik Suitzara

ihesean joan zen,

baina bidean

partisano italiarrek

atzeman zituzten.

Fusilatuta, euren

gorpuak Milan

erakutsi zituzten.

Italiako armada

alemaniarra 1945eko

maiatzaren 2an

errenditu zen.

Frantzian, 1945eko

otsailean eta

martxoan, aliatuek

Rhin aldera egin zuten

aurrera,

Herbeheretatik

Suitzara zihoan

frontean. Rhin

zeharkatuta, apirilean

Alemaniako defentsa

amildu zen, eta Rhin

eta Elba ibaien arteko

eremua, Iparraldeko

Itasotik Alpeetara,

aliatuen mendean

geratu zen. Dwight D.

Eisenhower aliatuen

buruak Berlinen

konkista Armada

Gorriaren esku uztea

erabaki zuen.

Apirilaren 25ean

aliatuen bi armadak

elkartu ziren lehen

aldiz.

EKIALDEKO FRONTEA

Vistula ibaian

trabaturik geratu

ondoren, 1945eko

urtarrilaren 12an

Poloniaren kanpainari

ekin zion berriro

SESBk. Ordu gutxiren

buruan, Alemaniako

defentsa amildu zen,

eta harrigarri asko

egin zuten aurrera

sobietarrek. Ekialdeko

Prusia okupatuta,

milioika alemaniar

jatorrizko biztanleek

ihes egin zuten,

errusiarren

errepresioaren

beldurrez. Urtarrilaren

19an gerraren

aurretiko Alemaniako

muga zeharkatu

zuten. Oder ibaian,

Berlindik 70

kilometrora gelditu

ziren indarrak

biltzearren. Fronteko

gainerako

zonaldeetan ere ziztu

bizian egiten zuten

aurrera sobietarrek.

Budapest otsailaren

13an hartu zen, setio

luze baten ostean.

Austrian martxoaren

30ean sartu ziren, eta

Viena apirilaren 13an

bereganatu.

Apirilaren 16an

Berlinen kontrako

azken erasoa hasi zen

iparraldetik, ekialdetik

eta hegoaldetik, hiria

inguratzeko asmotan

(ikusi, Berlineko

bataila). Defentsa

alemaniarra zibilek,

horietako asko

nerabeek, osatua zen.

Auzoz auzo eta kalez

kale, pixkanaka

pixkanaka hiriburua

menderatuz joan

ziren. Hitlerrek ihes

egiteari uko egin zion,

eta, apirilaren 30ean,

sobietarrak kale

batzuk haratago

zeudela, bere buruaz

beste egin zuen.

Berlin maiatzaren 2an

erori zen.

Karl Dönitz

almiranteak, Hitlerren

ondorengoak,

maiatzaren 7an

baimendu zuen Jodl

jenerala Alemaniaren

baldintzarik gabeko

errendizioa onar

zezan. Honela,

Europako frontean

amaitu zen gerra.


Txinako armada

lagun, 1944ko

bukaeratik Erresuma

Batuak Birmaniaren

birkonkistatzeari ekin

zion Indiatik eta

herrialdeko hartu

gabe zirauten

lurraldeetatik eraso

eginda. Mandalay

1945eko martxoaren

20an hartu zuten, eta

Rangun, hiriburua,

maiatzaren 2an,

japoniarrak

Birmaniatik ateraraziz.

Filipinetan, Luzonera,

irla handienera,

lehorreratuta, Manila

martxoaren 3an

bereganatu zuten

aliatuek. Irletako

konkista osoa

uztailean bukatu zen.

Hori burutu baino

lehen, halere, beste

aurrerapauso batuk

eman zituzten

estatubatuarrek. Iwo

Jima irla estrategikoki

oso garrantzitsua zen,

hortik B-29

bonbardatzaileei

laguntza eman ahal

baitzitzaien. Hor,

japoniarren defentsa

bereziki gogorra izan

zen, eta aliatuen

hildakoen kopurua

oso altua izan zen

(ikusi, Iwo Jimako

bataila). Okinawan,

hurrengo helburuan

ere, bajen kopurua

oso handia izan zen.

Ozeano Barean zehar

erresistentzia gune

andana geratu arren,

AEBetako

komandantziak

Japoniako inbasioa

azarorako zeukan

aurreikusita. Nolanahi

ere, Iwo Jiman eta

Okinawan aurkitutako

aurkaritzak beste plan

bat pentsatzera

eraman zituen.

Uztailean, Manhattan

Proiektuari esker,

munduko lehen bonba

atomikoa sortu zen.

Harry S. Truman

AEBetako presidente

berriak arma berri hori

erabiltzeko deliberoa

hartu zuen, Japoniak

lehenbailehen amore

ematera behartzeko.

Abuztuaren 6an

Hiroshima hirian

lehertu zuen asmo

belikoak zituen lehen

bonba atomikoak.

Hiria erabat txikituta

eta 75.000 hildako

zituen ondorio.

Abuztuaren 9an

Nagasakin, paretsuko

hondamendia

eraginda, bigarrenak

lehertu zuen.

Abuztuaren 8an,

Jaltako Batzarrean

hitzartutakoari eutsita,

Sobietar Batasunak

gerra deklaratu zion

Japoniari eta

Mantxuria inbaditu

zuten.

Abuztuaren 15ean,

Hirohito Japoniako

enperadoreak irratian

herrialdeari

errendizioa jakinarazi

zion, nahiz eta

gobernuko zati bat

borrokan jarraitzearen

alde egon. Irailaren

2an errendizio ofiziala

sinatuta amaitu zen

Bigarren Mundu

Gerra.

GERRAREN ONDORIOAK

SUNTSIPENAK ETA GEHIEGIKERIAK

Hildakoen kopuruen

gaineko estimazio

guztiak ez datoz bat,

heriotzen

gehiengoa

dokumentatu ez

zelako, baina esan

daiteke 60 milioi

lagun inguru hil

zirela gerra

honetan;

horietakoak 20 milioi

soldaduak eta 40

milioi zibilak ziren.

Zibil guztiak armen

ondorioz ez ziren hil,

izurriteaz, goseteaz

edo genozidioaz baizik. Holokaustoko biktimak 12

milioi izatera irits daitezke.

Bigarren Mundu Gerrak zibilen gainean jarri zuen

sufrimenduen parte handiena: judutar, homosexual,

ijito, eslabo eta ezinduen kontzentrazio-esparruetan

biltzea Alemaniaren aldetik; japoniarren

konzentrazio-esparrutan biltzea Estatu Batuetan;

Txinako biztanleriarengan eragindako sarraskiak

Japoniar soldeduen aldetik; gizakien gaineko

esperimentazio zientifikoak mediku nazi eta

japoniarren aldetik; zibilen kontrako airetiko

bonbardeaketak, lehenengo Ardatzen partetik

Rotterdam eta Londresen, eta gero Aliatuen partetik

Tokio, Dresden edota Hanburgon, besteak beste; eta

lehenengo aldiz bonba atomikoaren erabilpena,

Estatu Batuen

aldetik, Hiroshima

eta Nagasakiren

kontra.

Galtzaileen

krimenak

zigortzeko, 1945tik 1951 arte, Alemaniako eta

Japoniako zenbait ofizial eta funtzionario epaitu

zituzten gerra krimenak leporatuta. Alemaniakoak

Nurembergen eta Japoniakoak Tokion epaitu ziren.

Garaileen sarraskiak, hala nola Dresdeko

bonbardaketa edo bonba atomikoaren jaurtiketak,

nazien adinekoak ez izan arren, ez ziren inon epaitu.

HONDAMENDI EKONOMIKOA

Gatazkan parte

hartu zuten

herrialde gehienek

oso krisialdi

ekonomiko larria

pairatu behar izan

zuten, hain ziren

handiak gerra

ahaleginak. Batzuk,

Alemania

esaterako, erabat

suntsiturik zegoen.

Europako herrialde horien ekonomia berpizteko (eta,

bide batez, matxinada komunistak suertatzeko

arriskua uxatzeko), 1947an Marshall Plana (izena

George Marshall AEBetako Estatu Idazkaritik

datorkio) abian jarri zuten AEBek. Sobietar

Batasunari eta haren aliatuei ere eskaini zitzaien

laguntza, baldin eta erreforma ekonomiko eta

politikoak burutzen baziren. Alabaina, dolarren

inperialismoaren beldurrez errefuxatu zuten. 1948tik

1952 arte indarrean, garaiko 13 mila milioi dolar

banatu ziren Mendebaldeko Europako herrialde

horien artean. Alemaniak izan ezik, gainerakoek gerra

aurreko maila ekonomikoa berreskuratu zuten

1952rako.

MUGA BERRIAK

Gerraren bukaeran

inperio

kolonialetako

lurralde frankok,

India Erresuma

Batutik edo

Indonesia

Herbeheretatik

esaterako,

independentzia

aldarrikatu zuten

Asia eta Afrikan

zehar batez ere.

Horren aurrean,

herrialde

inperialisten

politikak

desberdinak izan ziren.

Frantziak, adi bidez, huts egin

zuen Indotxinako kolonien

gaineko kontrola berreskuratu

nahi izan zuenean.

Baina Europan bertan sortu

ziren muga berriak. Alsazia eta

Lorena Frantziakoak izatera

itzuli ziren. Sarre ere hartu zuen

Frantziak potektoratu gisa, harik

eta 1957an Mendebaldeko

Alemaniari itzuli zion arte. Poloniako mugak berriz

marraztu ziren, gerra aurreko Alemaniako zati batzuk

(tartean Ekialdeko Prusia eta Goiko Silesia) hartuta

eta ekialdean batzuk galduta, Molotov-Ribbentrop

itunari jarraituta Sobietar Batasunak bereganatu

zituen gehienak hain zuzen ere. Stalinek Finlandiako,

Alemaniako

(Ekialdeko

Prusiaren zati bat)

eta Japoniako

hainbat lurraldeak

ere irabazi zituen.

Alemaniak Austria

galdu zuen, 1938ko

Anschluss gertatu

baino lehengo

mugetara itzuliz.

Txekiak eta

Eslovakiak estatu bat osatu zuten berriro, oraingo

honetan alemaniarrik gabeko Sudeteekin. Izan ere,

galdutako lurralde horietatik (Austriatik izan ezik)

alemaniar jatorrizko miloika lagun emigratu ziren

Alemaniara, agintari berrien beldurrez. Halaber,

Alemania okupazioko lau esparrutan zatitu zen,

Frantziak, Erresuma Batuak, AEBek eta SESBk

banaren gaineko kontrola hartuta. Geroago

lehenengo hirurak batu ziren Mendebaldeko

Alemania konstituzio-demokrazioa osatzeko.

Laugarrena, Ekialdeko Europako zati handiena

bezala, SESBen influentzia esparruaren azpian

geratu zen, Mendebaldearen isilpeko onarpenarekin.

GATAZKA BERRIAK

Herrialde guztietan

bake iraunkorra ez

zen lortu. Txinan,

komunisten eta

nazionalisten arteko

gatazka 1946an

berpiztu zen,

Japoniako

inbasioak bi etsaiak

batu ostean. Mao

Zedongen Alderdi

Komunista garaile

atera zen,

1950erako

kontinenteko Txina

(Hainan irla barne)

mendean

baitzeukan.

Nazionalistek

Taiwan eta beste

irla txikien gaineko

kontrola konformatu

behar izan zuten.

Oraindik ere bake-

hitzarmenik ez da

sinatu bi alderdiren

artean, nahiz eta

hartu-eman ekonomikoak sustatu.

Japoniarrek Koreatik alde egitean, Sobietar

Batasunak eta AEBek erabaki zuten, ia-ia korear

guztien oposizioaren gainetik, herrialdea erdibitzea

38. paraleloan, iparraldeko eremua komunisten

menpe eta hegoaldekoa amerikarren menpe

geratuta. Nahiz eta estatu bakarra eta independientea

sortzeko asmoa adierazi, bi superbotereek lider

desberdinak bultzatu zituzten, eta bi estatuen egoera

sortu zen, zeinek elkarren gaineko autoritatea

aldarrikatzen zuten. Egoera ezegonkor horrek

Koreako Gerrara eraman zuen.

Izan ere gudan sortu ziren superbotere berriak

Ameriketako Estatu Batuak eta SESB izan ziren,

Erresuma Batua munduko botere nagusia izateari utzi

baitzion. Bi superbotereen arteko tirabirek gora egin

zuten gerra bukatutakoan, 1991 arte irautekoa zen

Gerra Hotza izeneko gatazka sortuz. Lehia hainbat

arlotan gertatu zen: ideologian, botere industrialean,

espazioan, ekonomian, armen garapenean... Bien

arteko buruz buruko borroka ez zen inoiz suertatu,

baina ohikoak izan ziren beste herrialdeetan alde

bakoitzak babestutakoen artekoak.

Nolanahi ere,

Bigarren Mundu

Gerraren gertakari

latzen ostean,

diplomaziako

bideak hobestu nahi

izan zituzten.

Horretarako, Nazio

Batuen Erakundea

sortu zen, Nazioen

Elkartea

ordezkatuta. Izan

ere, Nazioen

Elkarteak ezin zuen

ezer egin izan

gatazka ekiditzeko.

Halaber, 1929ko

krakak eragindako

pobrezia orokarra

berriro gerta ez

zedin, Bretton

Woods

hitzarmenetan

hainbat instituzio

ekonomiko, Mundu

Bankua edo

Nazioarteko Diru

Funtsa esaterako,

sortu ziren.

Bigarren mundu gerra

Education

Transcript of Bigarren mundu gerra