EUSKAL HERRIA

AURKIBIDEA• Historia……………………………………………4• Geografia…………………………………………8• Euskal Dantzak…………………………………10• Sinboloak…………………………………………13

SARRERA Euskal Autonomia Erkidegoa , Euskadi izenarekin ezagutua, Euskal

Herriko mendebaldeko zatia da, eta Espainiaren iparraldeko autonomia erkidego bat osatzen du 1979. urtetik aurrera.

Badu arrazoirik euskal izena hartzeko, lurralde hori baita bere eremu osoan sorreratik bertatik euskara hizkuntza ofizialtzat duen lurralde bakarra. Gaztelania ere bada ofiziala.

Araba, Gipuzkoa eta Bizkaiko lurraldeak biltzen ditu. Erkidegoko hiriburua, izatez, Gasteiz da, eta bertan aurkitzen dira Eusko Jaurlaritza eta Eusko Legbiltzarra.

Nafarroako Foru Erkidegoari haren parte izateko eskubidea onartzen zaio Espainiako Konstitusioan, baina nafar herritarrek honi buruz erabakitzeko duten eskubidea ez da inoiz erreferendum batean gauzatu.

HISTORIA Behe-paleolitoan orain dela 1.500.000 urtetik 100.000 urtera

iraun zuen. Kobasuloetan bizi ziren, eta atxerritar kultura garatu zen.

Erdi-paleolitoa orain dela 100.000 urtetik 35.000 urtera iraun zuen. Garai honetan astarna asko aurkitu zituzten, zaharrenak Arrasateko Lezetxikin aurkitu ziren. Garai honetan landarez eginiko janzkerak erabiltzen zituzten.Goi-Paleolitoa orain dela 35.000 urtetik 10.000 urtera iraun zuen mundu osoan. Gizakia Homo sapiensarengatik aldatu zen, gaur egungo gizakia.Epipaleolitoa Euskal Herrian orain dela 10.000 urtetik 6.500 urtera iraun zuen.Garai honetan hobekuntza klimatikoa handia egon zen. Eta kobazuloetatik lautadetara joan ziren bizitzera. Garai honetan labar-artea galdu zen eta arte eroangarria ia-ia desagertu zen ere.

Neolitoa K. a. 3. milurtekoan iritsi zen Euskal Herrira.

Espainiako Gerra zibila 1936 eta 1939 urteen artean gertatu zen. Gerraren ondoren, Francisco Franco jeneralak bereganatu zituen estatuko aginpide guztiak, Caudillo titulua hartuta.

Gerra hark Hego Euskal Herria ere zatitu zuen. Alde batetik, eusko abertzaleak eta ezkerreko alderdiak errepublikaren alde agertu ziren. Bestetik, Euskal Herriko zenbait gunetan oso indartsua zen Alderdi Karlistak eskuindarren alde jo zuen eta berehala Nafarroa eta Arabaren gehiena eskuindarren ondoan lerrokatu ziren. Bizkaian, Gipuzkoan eta Arabaren zati txiki batetan, EAJk gidatuta Eusko Jaurlaritza eratu zen. Urtebete geroago Mola jeneralaren indarrek militarki okupatu zuten Hegoalde osoa. Euskal Herrian, gerra hartako gertaera ezagunena Gernikako bonbardaketa izan zen. Gernika foruen ikur garrantzitsua izateak eta Picassoren Gernika margolanak eman diote ospea bonbardaketa hari.

Gerraren ondoren Bizkaia eta Gipuzkoa "probintzia traidoreak" (provincias traidoras) izendatu zituen Francok eta ordu arte izan zuten ekonomia ituna ezeztatu zien (Arabak eta Nafarroak mantendu zuten).

Neolitoko kobazuloa

Kobazuloetako pinturak

Gernika bonbardatuta

Gernika bonbardatuta

Picassoren gernika mangolanak

Francisco Franco

GEOGRAFIA Euskal Herriko geografia fisikoa oso aldakorra da, nahiz eta

hedaduraz txikia den herrialde bat izan. Kostaldeko paisaia malkartsutik Bardeetako basamorturaino hedatzen da Euskal Herria eta bide horretan lautadak, mendilerroak eta bailara ugari ditu.

Euskal Herria oso herri menditsua da. Mendilerro gehienak mendebalde-ekialde ardatzean kokatzen dira. Arrokarik garrantzitsuena kareharria da, baina badira beste material batzuetaz osatutako mendiak, adibidez Aiako Harria granitoz osatuak daude.Euskal Herriko mendirik altuenak Pirinioetan daude, altuena Hiru Errege Mahaia.

Ebro da ibairik luzeena. Europako Mendietan sortzen da eta Mediterrane itsasoan isurtzen du bere emaria. Bide horretan, hainbat kilometroz Euskal Herriko hegoaldeko muga da, Araba eta Nafarroan.

Ebro ibaia

Hiru Errege Mahaia

EUSKAL DANTZAK Euskal Dantzak euskal kultura eta folklorearen

osagai garrantzitsuak dira. Herri, eskualde edo lurralde batetik bestera dantzak aldatu egiten dira, baita esanahia eta dantza egiteko modua ere (jantziak, partaideak...). Dantza batzuk oso zaharrak dira, ia betidanik egin dira Euskal Herrian, baina badaude antzinako dantzen bertsio eraberrituak ere.

Dantza tipologiei dagokienez, hiru eratakoak daudelaesan genezake;• Erromeria edo plazetako dantzak. Herrietako jai eta

erromerietan egiten dira, eta nahi duen guztiak parte hartzen du. Gaur egun dantza taldeek egiten dute gehienbat, baina zenbait tokitan (landa guneetan bereziki) dantza irekiak izaten jarraitzen dute.

• Ezpata dantzak. Europako antzerako beste dantzen ezaugarri bertsuak dituzte. Ohorezko dantzak izan ohi dira, egun bereziak gogoratzeko egiten dira gehienetan.

• Festa amaierako dantzak. Ziklo baten amaiera eta ondorengo baten hasiera antzezten dute. Adibidez, inauterietan jaia eta parranda girotik garizumako garaira pasatzea gogorarazten dute.

Jotak

Arku dantza

Zintak

SINBOLOAK

IkurriñaLauburua

Arrano beltza Zazpiak bat