Baketik-4_eu

baketikArantzazuko Bake zentroaren ideia etikoen aldizkaria

2008ko

uztaila

2€

2008ko apirilaren 11a eta 12a

Gizartearen eta gizartemugimenduen zereginabakearen eraikuntzan

4

Egungo lehentasun etikoen ingurukoII. jardunaldiei buruzko monografikoa

Baketik 4Argitaratzen du: Baketik (Gandiaga Topagunea - Arantzazu - 20567 Oñati)Inprimaketa: Antza (Industrialdea 2. pab. - 20160 Lasarte)Lege Gordailua:2008ko uztaila

Instituzio laguntzaileak

3

baketikArantzazuko Bake zentroaren ideia etikoen aldizkaria

2008ko

uztaila

4

Joan den apirilaren 11 eta 12an egungo lehentasunetikoei buruzko gogoeta jardunaldien bigarren edizioaantolatu zen Arantzazun. Joan den urteko esperientzia onaikusirik, metodologia berbera erabili zen: ateak itxitako lausaio (hauetara gonbidatuak zeuden Bake Zentro honetakoAholku Batzordeko eta Aginte Kontseiluko partaideak etabeste zenbait laguntzaile eta adiskide), hedabideekintartea eta jendaurreko mahai-ingurua. Metereologia alde-ko genuen, iazko elurteekiko kontrapuntu bikaina.

Gogoetarako abiapuntua ondorengoa zen: «azkenhamarkadetan, gizarte-mugimenduek eta gizarteak zereginnabarmena izan dute bakearen eta elkarbizitzaren normali-zazioaren bidean. Hala ere, azken urteotan, lan honeneragina gutxitu ala ikusezinezko bihurtu da. Gizartearenkritika ahotsa, eszenatokitik desagertu da, praktikan.Honen arrazoi, ondorio eta alternatiben diagnostikoaegitea komeni da, eta baita egun eta etorkizunean gizarte-mugimenduek eta gizarteak berak izan lezaketen zereginabaloratzea ere».

Elkarrizketa eta gogoeta sustatzeko hiru ardatz mahai-gaineratu ziren, bakoitza bere hizlariekin eta moderatzaileMariano Ferrer zelarik:

·Gizartea. Zein da gaur gizartearen zeregina bakea bila-tzerakoan? XXI. mendean, forma berriak pentsatu behar aldira herritarrek parte har dezaten?

·Gizarte-mugimenduak. Zein da gaur gizarte-mugimen-duen zeregina? Zergatik ez dira ezartzen beren proposa-menak gehiengo baten babesarekin?

·Akordioa. Posible al da bakearen aldeko gizarte akor-dio zabal bat? Nola artikulatuko litzateke, zein oinarrireneta zein jarduera-egitasmoen gainean?

Gonbidatuak goizean zehar Baketik-eko bulegoetarairitsi ziren eta 13.00etan Asis Topagunean bazkaria zerbi-tzatu zen. Bazen berri txar bat, lehen ardatzari zegokionlehen saioko hizlariak, Daniel Innerarity-k, ezingo zuenbertaratu.

Bazkariak haserako isiluneak uxatu ondoren taldeaGandiaga Topaguneko Oiza aretoan bildu zen 15.00etanlehen saioari hasera emateko. Lehen hizlariaren ordez,moderatzaileak, gizartearen zereginari buruzko txostena-ren laburpen motz bat egin zuen eta parte-hartzaileekberen iritzi eta zalantzak aurkeztu zituzten.

Bigarren saioa 16.15ean hasi zen, Mario Zubiagarenbidez, gizarte mugimenduen zereginari buruzko biga-rren ardatza garatzeaz arduradun eta parte-hartze zaba-lagoa ahalbidetu zuen. 17.30etatik 18.00etara atsede-naldi baten ondoren, Itziar Aspuru, Paul Ríos etaGemma Zabaleta hizlari zituen saioa hasi zen. Inpresioeta jarrerak elkarbanatu ziren eta lehentasunei buruzkoeztabaida 20.00ak arte luzatu zen, 20.30ean afaltzerajoateko.

Larunbat goizean 9.00etatik 10.30era adostasun etadesadostasun puntuak identifikatu ziren.

Mahai-ingurura, 11.30ean, jende asko hurbildu zen,150 bat lagun inguru. Bertaratuek beren ikuspuntuaaurkezteko aukera izan zuten, baita hizlariei mintzaldieiburuzko azalpenak eskatzeko ere. Saioa 13.00etan amaituzen, jardunaldiei amaiera emanez.

Hurrengo orrialdeetan hizlarien txostenak eta Baketik-ek ateratako ondorioak jasotzen dira.

Txostenak

4 baketik 2

Gizarteak ez du begi onez ikusten ez herritarren partai-detzari mugak jartzea, ez gizarte-mugimenduen jardueramurriztea, ez erakunde horien jarduera-eremua zedarri-tzea. Horrelakorik egiten duena susmagarri bihurtzen da,gizarte autonomoaren mugatzaile, erakunde sozialen ibile-ra askearen etsai. Eta, horrez gain, politika eta demokraziaordezkatzailearen aldekoa baldin bada, susmagarria izate-ari utzi eta errudun aitortu bihurtzen da behin betiko. Poli-tikoki zuzena zera da, partaidetza gorestea, gizartea harenordezkariak baino hobea dela uste izatea, gizarte-mugi-menduak lausengatzea. Zer dela-eta erakartzen ote dutehorrenbeste jende topiko horiek, zeinak zalantzan jartzeasegituan dakarren ‘elitismo demokratikoa’ deritzonarenakusazioa. Bada, seguru aski, topiko bihurtua delako «haingaizki egiten da politika, ezen beste edozein gauzak derri-gor izan behar hobea» ustea.

Maiz aipatu izan da gaur egungo gizarteak erlijioezarrietatik proiektu politikoetara aldatu duela sakralta-suna. Sakraltasun-transferentzia horren ondoren bestearo bat etorri da, ene ustez, non politikaren forma ez-konbentzionalak bihurtu diren sakratu eta ‘alter-politika’(nolabait deitzearren) sortu den. Bitxia da gizartearenitxaropenen lekualdatze hori, politika konbentzionaletikjada espero ez dugun hori politikaren modu alternatibo-etatik jasoko dugulakoan baikaude. Bestalde, hainbatenergia gabi biziberritu dira, osorik zeudenak, nonbait,gizarte despolitizatuaren eremuan –nahi duzuen bezaladeitu: ‘gizarte zibila’, ‘herritar aktiboak’, ‘gizarte-mugi-menduak’ edo ‘kontrademokrazia’ (Pierre Rosanvallonekasmatua da hitza).

Nire ustez, lehen politikatik espero zuten zer hura beraez-politikatik espero dutenek ez dituzte ulertu gizarteanizan diren aldaketak. ‘Postheroikoa’ deitura ondo datorkiongizarte batean bizi gara, non gero eta oihartzun eskasagoaduten deialdi epikoek eta erresistentziako pentsaerek. Poli-tika ez da, jada, lehen zen hura, eta ez-politika ere ez. Poli-tika-era alternatiboetan ere (partaidetza, protesta, gizarte-

mugimenduak...) ez dugu ikus-ten jada politika instituzionale-tik ezkutatua den heroismohura. Daukagun politikakdesengainatutakoentzako ater-pea da ‘alter-heroismoa’, baina,nostalgia-modu oro bezala,nahiko marjinala. Jada herois-moa ardatz ez duen, semantikahori ulertzen ez duen gizartehau konprenitu nahi badugueta bertan jardun, nahitaezberrikusi beharra dauzkagunormaltasun eta salbuespenpolitikoaz ditugun iritziak.

Ñabarduraz betea dago demokrazia ordezkatzailearenaldeko nire jarrera, eta ez dio ez ikusiarena egiten gurekultura politikoaren krisiari. Jakina badagoela, bide institu-zionaletatik at, bestelako adierazpide politikorik, baitajarduera politikoko modurik ere. Era askotara egiten dapolitika, baita erosiz, protesta eginez, epaitegietara joz,edo, besterik gabe, baita ezaxolaz eta aihergatasunez ere.‘Ofiziala’ deitzen diogun politikak badu inguruan eremuinstituzionala baldintzatzen duen sekulako prozesu-magmabat. Bizikidetza horrek sortzen dituen tirabirei esker aberas-tu egiten da sistema politikoa, edo haren ikusmen-mozta-suna zuzendu edo handitu, beste zenbait onuraz gain. Ezditugu profesionalen esku bakarrik utzi behar aurrerapenpolitikoak. Politikak ekarri dituen aurrerabideetatik askokzio exogenoak izan dituzte: lorpen sozial gehienak edokontzientzia ekologikoa, adibidez, ez ziren politikarienasmakizun izan, segur aski, baizik eta presio sozial oso jakinbatzuen emaitza. Gizarteak badu energia bat (sistema poli-tikoak bere lana egiteko behar duena), baditu hainbatbaliabide, haien erabateko jabe ez den arren, batzuetanezarritako ordena asaldarazten dutenak (baita iraultzen ere,zenbaitetan), baina baita ezarritako botere horren erabile-ra baldintzatzen ere.

Gizarte-mugimenduak, lanik gDaniel Innerarity

Gizartearen eta gizarte-mugimenduen zeregina bakearen eraikuntzan

5

Nolanahi dela ere, esku artean tresna on bat daukanakjakin behar du bai zertarako balio duen, bai zertarako ez,arrakastak behar bezala interpretatu eta alferrik gal ezditzan, hain baliagarria ez den beste eginkizun batzuetara-ko erabilgarri delakoan. Zein ditugu muga horiek, herrita-rren mobilizazioari dagokionez? Lehenik eta behin, gizar-te-mugimendu gehienak ez dira proiektu jakin baten ingu-ruan sortutako zer bat, baizik eta zerbaiten aurka sortuta-koak; protesta- edo erresistentzia-mugimenduak izan ohidira. Material horiekin, jakina, horixe egin daiteke: protes-tatu edo eutsi (eginkizun txalogarria, batzuetan, baina ezproiekzio positiboa). Beste ezaugarri bat ere izan ohi dutegizarte-mugimenduek, agian ideologien krisiaren eragi-nez: gai bakar bati ekiten diote (honelako edo halako bikti-mak, bakea, emakumeak, naturaren babesa, baita ehiztariedo automobilzaleen elkarteak ere). Gai jakin bati ekitehorrek ematen die indarra, baina horretantxe datza haienahulezia ere, antolatutako ekintza sozial orok behar baitunolabaiteko koherentzia, gaikako elkarte horiek ez dutena,hain justu ere.

Ez dezagun ahantzi, bestalde, gizartea bera bezainplurala dela gizarte-mugimenduen mundua ere, eta ener-gia sozialetatik gauza bat eta haren aurkakoa etor dakiz-

Ezarritako demokrazia ororen barruan edo ingurumariandauden mugimendu eta ekimen sozialek gauza askotarakobalio dute, guztiak ere bazterrera ez uzteko modukoak:zenbait gai (nazioarteko gatazkak, kasu) iritzi publikoarenbegiradapetik ez kentzeko zaintza-lana egitea, ez baitugunahi diplomaziaren ilunpetik maneiatzea, edo eztabaidapublikoko prozesuetatik kanpo; bestalde, gizarteak bazterre-ra uzten duenari begira jarrarazten gaituzte, eta, guremunduaren alderdi desatseginak erakusten salaketa bidez;horrez gain, agenda politikoa berrikusten ere laguntzendute, gai berriak eta bestelako lehentasunak tartekatzenbaitituzte eta, hala, aberastu egiten dute botere instituziona-lak bere ardurapean hartu beharreko gaien multzoa. Euska-din, adibidez, ez biktimen aintzatespena, ez hitzarmen poli-tikoari buruzko hausnarketak ez lirateke egun direna izangoGesto eta/edo Elkarriren lanagatik ez balitz. Horrexegatikbakarrik, «existituko ez balira, asmatu egin behar genituzke»,Voltairen esaldi hain errepikatu hark zioenez. Horregatik,bada, demokrazia aurreratu guztiek garatu dute kontzeptu-hausnarketa zabala eta esperientzia praktiko aberatsa herri-tarren partaidetzari bideak, informazio- eta komunikazio-sistemak, eztabaida-eremuak eta parte hartzeko ekimenakeskaintzeko. Prozedura horiek guztiak, bestalde, teknologiaberrien baliabideak erabiltzen saiatzen dira.

gabe?

Txostenak

6 baketik 2

kigukeela, aurrerapenak eta atzerapenak; ez dezagunahantzi badirela ezkerrekoak eta eskuinekoak. Zenbaitek,gizartearen partaidetza aipatzean, komeni zaion indarhori bakarrik du buruan. Baina denetik dago gizartean,noski. Gizarte-mugimenduak dira Gesto eta Lokarri, bainahalaxe dira AVT eta eliza katolikoa; lobbieak eta koordi-nakundeak, kontsumitzaile-elkarteak eta AHTren aurkakoplataformak. Politikaren eremuko alde bietan dagodemokrazia ordezkatzailearen esparrua gainditzearenaldeko jendea: 1960ko hamarkadako gizarte-mugimen-duek ezkerraren iruditerian eragin zuten hura 1990ekohamarkadan neoliberalek gizarte zibilari egiten zizkiotendeialdietan ere ageri zen. Zer pentsa eman behar ligukebat-etortze horrek.

Eraginkor izateko, beren mugak eta benetako irismenaaitortu egin behar dituzte gizarte-mugimenduek; ez diotetraizio egin behar beren berezitasunari. Zerbaitetarakobalio duenak, izan ere, ez du zertan denetarako balio; etaprobetxuzko zerbait hondatzeko modurik onena daedozertarako erabiltzea: adibidez, ahalegintzea auzo-elkar-te bat, alderdi politiko bat, futbol-talde bat... familia batere izanarazten, edo gizarte-mugimendu bat sistema poli-tikoaren salbatzaile bihurtzen. Eginkizun handia dute gizar-te-mugimenduek, partaidetza sozial ez-konbentzionalakedo alderdietatik kanpokoak, baina alferrik galduko litzate-ke demokrazia ordezkatzailearen ordezko bihurtzen saiatuzgero. Zuzenketa asko behar ditu demokrazia ordezkatzailehonek, baina ez dago, oraingoz, haren ordezko izatekohautagairik. Nire ustez, logika politikotik (hau da, jarduerapluraletik eta konpromisotik) ihes egiteko ahalegina adie-razten du, funtsean, ekintza sozialeko modu alternatiboenaldeko jarrera horrek, gure izate politikoaren muga guztiakbehin betikoz gaindituak lituzkeen gizarte baten ametsa.Hemen, Euskadin, erakunde eta alderdien oinordeko ditu-gun mahai eta koalizioak osatzeko joeran nabaritzen dajarrera hori.

Gure askatasunaren bermerik onena hortxe dago, hainjustu ere, gehiegi agintzen ez duen eta grina handiriksortzen ez duen tamaina horretan, elkarren aurkako posi-zioen arteko orekan, ordezkaritzaren eta partaidetzarenarteko tentsioan. Ordezkaritza politikotik kanpo, ez dagojarduera politiko koherente, egonkor, egituratu, eraginkoreta arduratsurik. Seguru aski, horretatik gutxi dago egungoalderdi politiko eta jarduera instituzionaletan, baina aregutxiago haietatik kanpo. Horregatik, alderdiak ere asmatuegin beharko genituzke..., eta gizarte-mugimenduetanbor-bor diharduten energietako batzuekin hornitu.

Zer ondorio duen horrek guztiak Euskadiko gizarte-mugimenduetan, bakearen alde jardun direnetan batezere? Nire iritziz, mugimendu horiek pairatzen dituzten zail-tasunak honen ondorio dira: desheroitu egin da gure gizar-tea, hots, ez da lehen bezain erraz mobilizatzen, zerbaittraumatikorik gertatzen ez bada behintzat. Horrelakoetan,mobilizazio gune jakin horietan, berriro adierazten du gizar-teak non dauden onargarria eta onartezina denaren artekomugak. Hobe inoiz gehiago erakutsi beharrik ez balutemobilizazio-gaitasuna badutela. Izan ere, mobilizazio horienesanahia gehiago da etikoa politikoa baino. Baina euskalgizartea ez da gai hitzarmen politikoaren zehazte-lanaegiteko, zeina, demokrazia ordezkatzailearen logikari jarrai-ki, erakunde eta alderdi politikoei baitagokie. Horregatik,ez du zentzurik desmobilizazioa dela-eta penaturik egoteak,normala baita hori gertatzea, interpretatzen jakin behardugun esanahi politikoa baitauka. Heldutasun demokratiko-ra iritsia den gizarte batean, jendea ez dago prest bestebatzuei dagozkien ardurak bereganatzeko; horrenbestez,gogaitak eta mobilizazioen urritasunak eta noizbehinkako-tasunak adierazten dute ordezkatzen gaituzten eragileen-gandik akordioaren aldeko ahalegina nahi duela gizarteak.

Mugimendu bakezaleen ustezko ahultzea haien arra-kasta izugarriaren ondorio da, ez dezagun ahantzi. Haiei

7


zor dizkiegu zenbait lorpen atzeraezin: biktimen aintzates-pena, torturaren arbuioa, Eginoko elkarrizketak (hausnarke-ta bateratuaren eredu). Pilota ez dago jada mugimenduhorien teilatuan, eta horretan datza arrakasta. Beraz, gauregun, haien eginkizuna da, agian, alderdiak behartzeaakordio sozial integratzaile zabal bat lortzera.

Jabier Muguruzaren kantu batek («Berritzea, horixe»)istorio arrunt bat kontatzen digu, baina indar poetikohandikoa. Burutazio askoren ondoren, gizon batek erabakidu, azkenik, aspaldi egin beharrekoa egitea: jertse berribat erostea, eta zaharra botatzea. Bazekien, funtsean, erosibeharra zeukala; hain zen nabarmena, ezen ez baitzenkonturatzen. Emaztea, irribarretsu, pozik da erabakiarekin.Bila zebilen hori, espero zuen albistea, berri desiratua,gauza xume-xume hori besterik ez zen. Zein ote gure gizar-tearen «jertsea», egin beharra daukagula badakigun bainaegin nahi ez dugun zer hori, mila aitzakia medio? Hitzar-men zabal eta integratzailea, aritmetika parlamentarioaknoizbait guri arrazoia emateko taktika zaharren ordez. Milaaitzakia ditugu egin behar duguna ez egiteko: batzuekbetoa erabiltzen dutela, terrorismoaren iraupenak luza-mendu politikoa eskatzen duela... Euskal gizarteak eskubi-dea du argi jakiteko nork ez duen nahi akordioa. Eta ziurnaiz hautesleek horren arabera banatuko dituztela sariaketa zigorrak.

Gizarte-mugimenduak biziberritzeko zenbait hausnar-keta eta proposamen

1. Ohartzea inork ez daukala iraupena ziurtatuta, aregutxiago gizarte-mugimendu batek. Onartzea hilkorrakdirela mugimenduak, hipotesi gisara bederen.

2. Ongi jakitea zein diren norberaren gaitasunak, aldianaldiko jarduerekin nahasi ez ditzagun, eta gizarte-mugi-mendua baino zerbait gehiago izateko presioari eustea.

3. Jakitea erritu, topiko bihur daitekeela noizbait berri-tzaile izan zen hura, eta, beharbada, arrakasta-seinale delahori, ez porrotarena.

4. Mugak jartzea geure buruari gaitasun handirik ezdugun beste gai batzuetan muturrik ez sartzeko, eta begi-ratzea egon ote den mobilizazioaren gunea ahultzen duenjarduera ‘inbaditzailerik’.

5. Galdetzea badugun gaitasunik geure buruaz etadihardugun ingurune sozialaz hausnarketa egiteko, aldake-ta sozialak eta geure ikuspegiak zein jokabideak aztertzekoeta, behar izanez gero, aldatzeko.

6. Ezer aldatu beharrik baldin badago, jakitea mobiliza-zio-prozedurak edo edukiak diren aldaketa behar dutenak.

Txostenak

8 baketik 4

Benetako hurbilketa egin behar dugu bakerantz etaberradiskidetzerantz, baina ez gure gizarteko inongo zati-rik konbertitzea edo zokoratzea helburu duen hurbilketa,baizik eta herri honetako gehiengoak nahi duena adieraz-teko xedearekin, zentzuz, betiere atea zabalik utziz gerorabeste gehiengo batzuk sortu eta beren helburuak (beste-ak bezain zentzuzkoak) gauza ditzaten. Azken batean,bakea eta berradiskidetzea honela ikusten dituena: aurka-kotasunaren behin-behineko birformulazioa formaagonistikoetara, ez-belikoetara (formulazio itzulgarriak,gizakion neurrira eginak).

‘Zentzu-eremu’ horretako sektore sozialen partaidetzaaktiboak bakarrik ekar dezake birformulazio hori. Izan ere,zer zentzuzko oztopo jar dakioke garai jakin bateaneratzen diren gehiengo politikoek beren proiektu politikoagauzatzeari? Maquiavelok esan zuen legez, «herri libreennahiak ia inoiz ez dira izaten kaltegarri askatasunarentzat,zapalduak sentitzetik edo egon daitezkeela ustetik sortzenbaitira». Alde horretatik, gizabidezko errepublikanismoadu sorburu gure hurbiltze etikoak; herritartasun aktiboareneta konpromiso kolektiboaren aldekoa da. Gizarte zibila,herritarrak mobilizatzea sustatu beharreko balioa da, beraz,partaidetza aktibo hori baitugu askatasun politikoarenbermerik onena. Gizarte-mugimenduak ditu adierazpiderikegokiena partaidetza indibidual eta kolektibo horrek.

Beraz, oso arazo larria da gizartearen desmobilizazioaeta, zehazki, sufrimendua sortzen jarraitzen duen gatazka-ren kapsulatze gero eta itxiagoa. ‘Inflazio kapsulatuaren’paradoxa jasaten ari gara. Gatazkak zuzenean eragiten ezdion euskal gizartearen zatia gero eta sorgorragoa daeskubide-urraketarekiko eta sufrimenduarekiko, nahiz etahedatzen, hazten ari den. Sortasunak eta gogaitak gero etakapsulatuago dago biktima, preso eta arrazoi ideologiko-engatik soilik jazartuen zerrenda hazkorra, bai sistemazkanpoko indarkeriak bai sistemarenak jazartuena. Ispiluzkohorma zeharrargiak ditu kapsulatzeak: ikusten ditugu jazar-pena edo bidegabekeriak jasaten dituztenak, era batekoaknahiz bestekoak; errukitu ere egiten gara, agian, baina,batez ere, geure burua ikusteko joera dugu, pozik atakahorretan ez gaudelako. Konpromiso sozialak, eginkizunkolektiboetarako grinak ez du garai batean adina tiratzen.

Zein diren desmobilizazioa-ren arrazoiak? Aipa dezagun,lehenik eta behin, gizarte-mugimenduen egoeraren–antolakuntzari eta mobiliza-zioari dagokienez (minoritario-ak)– eta haien proposamenenoihartzunaren (zabala) artekodesoreka, nahiz eta politikaaldetik garrantzi handikoak ezizan, sarritan, proposamenak.Argibideren bat behar du para-doxa horrek. Saiatu behintzategingo gara bilatzen. Hiru arra-zoi aipatuko nituzke:

1. Mundu osoko (des)mobilizazio ziklo handiak. K.W.Brandek dioenez, modernizazioaren ezegonkortasuneki-ko erantzun ziklikotzat jo daitezke gizarte-mugimenduak.Hortaz, indibidualismo- eta elkartasun-prozesu sozialziklikoen mende daude. Gaur egun, une indibidualista danagusi. Horrez gain, Beckek zioen modernizazio bihurka-ria dela eta, alde batera ari gara uzten antzinako zenbaitmobilizazio fronte, modernitate sinpleari dagozkionak–nazioa, klasea...–, baina fronte berriak ez zaizkigu beharbezain argi ageri, oraindik. Baieztapen eztabaidagarriada. Dena den, arrazoi orokor horiek gainditu egiten dutegure jarduera politikoko eremua, eta, denboran, egungoespirituan kokarazten gaituzten arren, agian pasibotasu-nera, etsipen historikora ere eramaten gaituzte. Gaurkomundua den bezalakoa da, konforme; baina, horrelakoaizan behar luke?

2. Protestaren euskal zikloaren amaiera. Guretestuingurura etorriz, iragan mendeko 60ko hamarka-dan hasitako protesta-zikloari agortzen ari zaio erregaisoziala, itxura denez. Gure post Euskal Herri honetan,proiektu hegemonikoen legitimotasunen (ez, nahitaez,nortasunena) alderaketa historikoa ez da jada ikustendilema nagusitzat; beraz, ez du mobilizazio-konpromi-soa aktibarazteko adina polarizatzen gizartea, ez gataz-karen zuzenean edo zeharka lotura duena, ez besteinguru batzuk.

Porrot-garaipenak direla etaMario Zubiaga

9


3. Mobilizazio/demokratizazio ziklo sektorialenamaiera. Nolanahi dela ere, zergati unibertsal edo partiku-lar horiek ukatu gabe, garrantzizkoagoa deritzogu gizarte-mugimenduen berezko izaerari dagozkion arrazoiak azter-tzeari, egintza sozial zehatzari ez baitiote bizkarra ematen.

Zein den izaera hori? Definizio klasiko batetik abiatukogara, Charles Tillyrenetik: interakzio liskartsuak dira gizarte-mugimenduak, non boterearen banaketa, edukia edoerabilera dagoen jokoan. Bi aukera ditugu: liskar neurriz-koa –desafiatzaile aitortua eta araututako moduak– etaliskar urratzailea –desafiatzaile ez-aitortua eta berritzaileaformei dagokienez. Aktore modernoak dira gizarte-mugi-menduak, printzipio liberalaren eta demokratikoaren arte-ko zauri beti irekian loratzen direnak, alderdi sozialarenezinezko itxieran, une demokratikoaren alde, batzuetan,liberalaren alde, beste batzuetan. Gizarte-mugimenduekbadakite (sumatzen dute) berradiskidetzea (itxiera soziala)ezinezkoa dela, baina lortzea balego bezala jarduten dute.Ez dira zinikoak, baina inozoak ere ez. Eragile liskartiakdira, mobilizazioa prozesu liskartsua baita, bere buruamugatzen badu ere (nahita ote?).

Mugimendua izaki bere eginkizuna, nola mugitzen diragizarte-mugimenduak? Ekintza kolektiboaren hiru paradig-men arabera: emozioak edo nortasun-politikak mugiaraz-ten ditu, arrazoiak edo botere-politikak, zentzuak edoeragin politikoak. Hiru paradigma horiek jarduten duteekintza kolektiboan, baina ez dute denek garrantzi beraizaten une edo egoera bakoitzean. Paradigmen oreka etabilakaera da mobilizazioaren gakoa. Euskal Herriko gizarte-mugimendu gehienen desmobilizazioa orokorra den arren,kasu bakoitzeko paradigma nagusiak desberdinak izanik,diagnostikoak ere askotarikoa behar luke izan:

1. Azken 40 urteotan indarrean izan den bote-re/protesta paradigma jakin baten inguruan eratutakogizarte-mugimenduen multzoak –egituraketa nagusiaalternatiboa, abangoardista eta hauslea duena, baliabidekonbentzionalak (botoa/indarkeria) eta ez-konbentzionalakerabiltzen dituena– akidura-sintomak ageri ditu. Horra horzergatik dirudien azken hatsa ematear dela euskal protes-ta-zikloa, parametro historikoei dagokienez. Egungo pola-rizazio-parametroetako ‘arrazoi alternatiboa’ ikusirik–indarkeriaren aldekoa/demokrata binomioak bazterrerautzi ditu gainerako binomioak– eta protesta-sistema tradi-zionalak erabiliz ezinezkoa da itzaltzen ari den protesta-zikloa elikatzea.

2. Aipatutako ardatz horren aurreko edo ingurukogizarte-mugimendu gehienek –euskara, feminismoa,ekologia...– botere-paradigma batetik eragin-paradigmabatera igaro dira, eragile nagusiak aintzat hartuak izanbaitira, eta onartuak proposamenetako batzuk. Bakearenaldeko mugimendua, adibidez, botere-paradigma (ahul)batetik (90eko hamarkadara arte nagusi zen gatazkariburuzko ikuspegiaz bestelako era batean oinarritua)eragin-paradigma batera igaro da, zeinak politikan eraginnahi duen beste zer bat bihurtzen duen, baina ez politika-ren ‘lekua’. Zatikatze horrek nortasun-paradigmaren ahul-

tzea ere ekarri du, mobilizaziora bultzatzen duen emoziokolektibo horrena alegia. Paradigma-aldaketa horrenprozesua –boteretik eraginera– demokratizazio-prozesua-ren ondorio da, eskaeren integrazio sistematikoarena.Arrakasta ari da hiltzen gizarte-mugimenduak; botere-paradigmatik eta protestatik abiatu eta interes-talde bihur-tu dira, eta presio-bide bakarra –mobilizazioa– bihurtzehorren unean bertan agortu zaie. Horregatik ari dira gain-behera. Horregatik diogu egungo desmobilizazioa (mugi-mendu feministarena, bakezaleena, euskararen aldekoe-na...) arrakastaren sintoma dela, arrakasta mugatuarenabetiere. Hortik aurrera, protestarik gabe, eraginaren politi-ka zentzuzko hori besterik ez da geratzen, eragin-politikaaspergarri, errutinazko eta mobilizaziorik gabea (kooptatuaere, batzuetan).

Beste mobilizazio-ziklo bat hasterik bai ote? Zer para-metrorekin; zer sektoretan? Gatazka hausle historikoa–botere-paradigma– ez da gai izan eremu sozial zabalakegituratzeko; interes-talde bihurtu diren mugimenduenborroka neurritsuak, berriz, ez du ilusiorik sortzen, alderdieta erakundeen mendekoegia baita. Baina motor sozialaez da inoiz gelditzen. Ez dakigu noiz eta nola jarriko denberriro martxan, baina badakigu, nire ustez, zer baldin-tzen arabera. Egungoaz bestelako botere-paradigma batoinarri duen mobilizazio-ziklo berri baten mende dago(bir)mobilizazioa (demokraziaren etengabeko sakontzealderantz betiere). Elkarrekin harremanik ez duten edodesmobilizatutako eremu sozialak elkarrekin konektatueta alternatiba sozial eta politiko berria proposatu behar-ko du egituraketa alternatibo hegemonikoak. Izan ere,mobilizazioa (jarduera heroiko kolektiboa) beti oinarritzenda agintarien aurkako desafioan, legitimitate sozial alter-natibo baten izenean egina, duintasun-, batasun-, kopu-ru- eta konpromiso-adierazle berriekin azalduak (Tilly).Mobilizaziorik izango bada, beharrezko baldintza dira(baina ez nahikoak) artekaritza sozial zabala, polarizazioa(dikotomia itxirik gabea) eta berrikuntza (ekintza etadiskurtsoari dagokienez). Hiru gai horietatik gabiltzaeskas kezka-garai hauetan.

Soberanismoari dagokionez, ezinbestekoa da mobiliza-zioa berritzeko proposamena; orain aztertzen ari garenaridagokionez (mugimendu bakezalea), berriz, polarizazioasortu behar luke bi alderen artean (gatazkaren berrirakur-keta bateratua egiteko zentzuzko akordioa nahi dugunok,batetik; horren aurka direnak, bestetik) prozedura-hurbilke-tak (elkarrizketa), hurbiltze politikoak (Loiolako edukiak) etaetikoak (eskubide-urratze ororen aurkako jarrera) bat egite-ak. Diskurtso eta jarduera sozial berriak ekarri behar lituzkepolarizazioak, mobilizatzeko adina ilusio, bederen, itzuldiezaguten, jakinik gizarte-mugimenduentzat txanponberaren bi aurpegiak direla garaipena eta porrota, bertutepolitikoarenak alegia.

Txostenak

10 baketik 4

1. Esan dezadan, lehenik eta behin, ez naizela adituagizarte-mugimenduetan, haien fenomenologian etajardueran. Dagoeneko diktadura frankista baino gehiagoirauten ari den indarkeria amaiarazteko zerbait egitea–alderdi politiko bateko kide izateaz gain– erabaki dueneuskal herritar xume horietako bat naiz.

Hona hemen erabaki horretan eragin duten hiru faktore:

·Nire emakumetasuna.

·Elkarrizketa hautatzea besteen egia ezagutzeko balia-bidetzat.

·Elkarrekin partekatzen duguna bilatzen saiatzea, ezzatikatzen eta bereizten gaituena.

Nire ametsa da irizpide eta ideologia desberdinetakoemakumezko bakezalez osatutako ‘armada’ batek kausaberaren alde egitea, bakearen alde alegia, estrategia bera-rekin, bake bidetik betiere, indarkeria iraunarazten saiatzendirenak baino kementsuago.

2. Garrantzi handia dute gizarte-mugimenduek gizartean.Ongi asko jabetzen da gure gizartea zer egoeratangauden, eta eginkizun erabakigarria du jarduera politikogero eta demoskopikoago honetan. Gobernuak hautatuedo agintetik kentzen ditu gure gizarteak, estrategia politi-koak baldintzatzen ditu, eta, une jakin batean, bere ahotsaentzunarazi behar die aditu nahi duten guztiei.

Ekiteko gai den gizarteak ekiteko borondatea ere izanbehar du, baina, batzuetan, ez du adierazten borondatehori, izugarrizko etsipenak jota baitago gizartearen bizka-rrezurra, zeina, gainera, indarkeriak eremu askotan barreia-tu duen kutsadura jasaten ari den. Hori dela eta, errezelozbegiratzen diote elkarri herritarrek.

Bakearen aldeko Euskadiko mugimenduek honetan lagun-du dute, nire ustez:

-indarkeriaren deslegitimazioan oinarritutako agenda

politiko berria eratzen; elkarriz-keta aldarrikatzen, horren aldeegitea ongi ikusia ez zegoengaraietan; zeharkakotasunarenpremia hedatzen, fronte bazter-tzaileak nagusi zirenean. Horre-gatik, aitortu behar zaie aitzin-dari izan direla.

-lengoaia berri bat erabili dutehorretarako, lengoaiak berakerrezeloak sortzen zituengaraietan gainera, non hitzakhitzen kartzela moduko batziren eta, konponbideak bila-

tzen lagundu beharrean, hesitu egiten gintuzten.

-estrategia berriak erabili dituzte, eta ezinbesteko bide-lagun bihurtu dute parapolitika egoerari konponbideabilatzeko bidean.

Halaber, erabakigarriak izan dira gizarte-mugimenduakhonetarako:

·Elkarrizketaren premia plazaratzeko.

·Konponbiderik lor daitekeelako itxaropena zabaltzeko.

·Elkarrekiko errezeloak eta mugak hausteko etakonfiantza sorrarazteko.

·Aniztasuna sendotzeko; ohartarazteko aniztasuna ezdela bakarrik ikuspegi desberdinetako jendea egotea,baizik eta norbera ere gauza desberdinak esateko gauzaizatea, sailkatzen gaituzten etiketa horiek apurtzea.

·Ñabarduraren garrantzia aldarrikatzeko, dena zuri edobeltz ageri zen garaian.

·Zeharkakotasuna erabiltzen hasteko.

Inoiz baino garrantzitsuagoa da printzipio eta prozedura

Gizarte-mugimenduak euskalGemma Zabaleta, Ahotsak

11


horiei eustea, prozesuak atzeraka egin duen egungo egoe-ra dramatiko honetan.

Aldarrikatu nahi ditut, lerro hauen bidez, nire iritziz iraganhurbiletik berreskuratu beharreko bi gai garrantzitsuenak,bake-prozesuaren euskarri izan zirenak. Gaur egun erebaliagarri direlakoan nago, uste baitut euskal gizartearengehiengo ia erabatekoa biltzen dutela. Hauek dira bi gaiak:

1. Ezker abertzalearen Anoetako proposamena.

2. Diputatuen Kongresuan alderdi guztiek (PPk izanezik) ETAk armak utziz gero elkarrizketa-bideari ekitea-ren alde sinatu zuten hitzarmena.

Bi proposamen horiek ez dira bateragarri indarkeriarekin,biak dira bateraezin bide militarrarekin, terrorismoarekin.

Bide militar-terroristaren helburuetako batzuk hauek dira:

·Dena kutsatzea, legitimotasuna bereganatzearren.

·Elkarrenganako hurbilketak, zubiak, topaguneak...haustea.

·Leherketen eta atentatuen ondorioak barreiatzea,haien hedatze-uhina handiagotzea.

·Politika egiteko eremuak ezabatzea, eta bere adarpolitikoa bera ere indargetzea.

Inon diren estrategia paramilitar guztiak, jatorri askotako-ak, erabiltzen ditu terrorismoak borroka armatua indartze-ko. Estrategia horiek ez gaituzte bakera hurbiltzen, baiziketa gerra legitimatzen, eta bide armatua indartzen dute,politika ahuldu egiten dute eta.

Su-etena aldarrikatu zenean, halako adostasun politiko etaetiko bat zegoen alderdien eta eragile sozialen artean.Gaur egun ere behar dugu, inoiz baino gehiago gainera,gutxieneko adostasun etiko eta politikoa, su-etena hautsieta armak berriro ekinean diren garai honetarako. Indarke-

riaren estrategiari bakarrik egiten dio mesede gutxienekoadostasunik ez egoteak kasu batean zein bestean.

Horregatik, antidoto hau behar du gizarteak: erne egonbehar du, antolaturik; denon arteko bide hori aldarrikatubehar du, eta ondo aztertu zerk hurbiltzen gaituen bakeraeta zerk urruntzen. Gutxieneko adostasun politiko etasoziala egituratzen lagundu behar du antidoto horrek,armen estrategia isolatu eta haren kalteak ahalik eta txikie-nak izan daitezen.

Armen estrategiak egun dituen hiru fronteak ahuldu beharditu politikak: komandoen ekintzak; presoen frontea(erakunde armatuaren bahituak dira presoak); eta gatazkapolitikoa deritzonaren aitzakiapean ekintza terroristak zuri-tzen saiatzen den koartada politikoa.

Badago zer egina, izugarri, eta gizarte-mugimenduok ekar-pen eskuzabala egin behar dugu.

Hori izan daiteke, nire iritziz, itxaropena eta konpromisoaberreskuratzeko bidea: legearen bidea, horrek ematenbaitizkio bermeak gizarteari, eta moralaren bidea, horrekegiten baikaitu gizaki.

bake-prozesuaren aurrean

Txostenak

12 baketik 4

Gure ustean, gizarte-mugimenduen eginkizun nagusiada saiatzea gizarte zibilak dagokion erantzukizuna hardezan ETAren indarkeria amaiarazteko, indarkeriarenondorioak gutxiagotzeko eta bizikidetza berreskuratzeko.

Egungo egoeran, gehien kezkatzen gaituena da osoerantzun eskasa eman diola gizarteak ETAk su-etena hautsieta atentatuei, indarkeriari berrekin izanari.

Hona hemen Gesto por la Pazen lehentasunak:

1. Indarkeria deslegitimatzea, ez baita egon eta ezbaitago inongo justifikaziorik indarkeria terrorista erabil-tzeko. Gure ustez, gogorarazi beharra dago indarkeriakhonegatik irauten duela: jende jakin batek beren boronda-tez erabaki dutelako hartaz baliatzea, eta beste batzuekhura justifikatu, testuinguru jakin batean kokatu edo arra-zoitu egiten dutelako.

2. Indarkeria eta arazo politikoak bereiztea. Indarkeriaeta politika bereiziz bakarrik deslegitimatu daiteke indar-keria. Hutsegitea da indarkeriaren zergatia egungo egoe-ra politikoan aurkitu nahi izatea, partzialki bada ere, eta,ikuspegi horretatik, «zer edo zer» egiten saiatzea, horrelaterroristak «konbentzituko» ditugulakoan armak utz ditza-ten. ETArena eta hari laguntzen diotenena da indarkeria-ren erantzukizuna, eta, hori amaiarazteko, ETAren boron-datea da baldintza funtsezko eta ezinbestekoa.

Ez dugu ukatzen gatazka politikoei aurre egiten jarraitueta eztabaidan aurrera egin beharra dagoenik, nahiz etaETAren indarkeriak bere horretan segitu, baina, aldi bere-an, gogoan izan behar da indarkeria dela politika normali-zatua egiteko eragozpenik handiena; gogoan izan beharda, halaber, politikagintza demokratikoak elkarrizketarenalde tinko egitea eta indarkeria arbuiatzea eskatzen duela,eta, beraz, indarkeriatik eta haren justifikaziotik urruntzekogai ez denak eztabaida eta kudeaketa politikoan partehartzeko aukeratik kanpo uzten duela bere burua. Eta ustedugu indarkeriaren deslegitimazioak baduela beste adarbat ere: indarkeriak irauten duen bitartean, adostasun-ahalegin handiagoak egin beharko dira gai politiko nagu-siei dagokienez.

3. Biktimak aintzat hartu etagogoratzea. Gizarte osoakhartu behar du bere gain bikti-men egoera, eta arduratu behardu dagokien elkartasuna (bene-takoa) eta herritarren berotasu-na jaso dezaten.

4. Hauek dira gure lanarenoinarri nagusi eta iraunkorrak:herritar guztien eskubideenbabesa eta bakearen aldekoheziketa.

Bakearen aldeko hitzarmenzabal bat egingarri ote? Gure iritzian, hitzarmen horrenhelburu bakarra terrorismoari eta haren ondorioei buruzkoplanteamendu etiko-politiko bateratua bultzatzea behardu izan.

Eraginkorra izateko, gure gizarte plural honetakokorronte guztiak, indarkeriarekin bat ez datozenak, bildubehar ditu hitzarmenak: 1. Denak terrorismoaren aurkako-ak direla azpimarratzeko eta azaltzeko; 2. Planteamenduhau desberdintasun politikoen gainetik (zilegiak, betiere)dagoela; 3. Gizartearentzako erreferentzia argia izan daite-keelako; 4. Euskal nortasun esklusibista eta itxiari (minori-tarioa) kontrajartzeko.

Egungo egoerari erantzuteko gizarte-mugimenduokdugun premiak ekarri gaitu jardunaldi hauetara, terroris-moaren babes soziala, justifikazioa edo harekiko tolerantziaez baitira murriztu.

Gure ustez, ezinbestekoa da babes hori murriztea,bai indarkeria eta ETA amaiarazteko, bai etorkizuneangizarte berradiskidetuan bizitzeko. Bistakoa da hori delaterrorismoaren amaiera iristeko gakoetako bat, jakinbadakigun arren negoziazio bidezko indarkeria-amaierakez lukeela eskatuko indarkeriaren aldeko oinarri sozialamurrizterik. Baina bizikidetza baketsua eta gizarte berra-diskidetua nahi baditugu, GAKOA da gainditzea desitxu-ratze etikoa, intolerantzia eta deshumanizazioa, zeinek

Bakea eta bizikidetza. GizarteItziar Aspuru, Gesto por la Paz

13


gure gizarteko gizon-emakumeen aurkako indarkeriarenlegitimatzaile diren.

Baina, nola bultzatu edo asmatu indarkeriatik urrun-tzeko ekimen berriak?

·Urteak daramatzagu aurkarien arteko dinamika etasufrimendua (hain onuragarriak ETA justifikatzen dute-nentzat) saihesten ahalegintzen; ahal izan dugun etadagokigun neurrian, atxilotu eta presoen egoeraz ardu-ratu gara, eta adierazpen-askatasunaren aurkako etapartaidetza politikoa murrizteko ekimen judizialen aurkaegin dugu. Arrazoi etikoengatik, ez estrategikoengatik,egin dugu hori guztia, baina aitortu beharra dugu ezdugula emaitza handirik lortu aurkarien/aldeen artekodinamika gainditzeari dagokionez. Hala ere, saiatzenjarraituko dugu, giza eskubideen alorrean egoera etaplanteamendu bidegabeak dauden bitartean, ustebaitugu ez duela denak balio ETAren aurkako borrokan.Giza eskubideen eta demokraziaren aurkako urraketaksalatzearekin batera, ordea, uste dugu salatu egin behardela bidegabekeriengatiko oinazea eta protesta meha-txuak eta hilketak justifikatzeko erabiltzeko saioak.

Eta irmoki diogu badagoela, gainera, oinarrizko hesietikoa, zeinaren arabera gure gizarteari ezin dion inon-go ekarpen positiborik egin indarkeriatik aldentzekogai ez denak.

·Garaia da, agian, nabarmenago eta ozenago adieraz-teko ETAren aurkako gaitzespena, gizartearen gehien-goarena, tabuak hautsi eta bizitzeko eskubidea aldarri-katu eta beste eskakizun batzuen aldean oso mailabereizian ipintzeko.

·Jakina, badakigu indarkeriari babesa ematen uztekoprozesu bat behar dela, gutariko askok egin baitutebide hori, norberak bere unean. Honetan datza proze-sua: indarkeriaren justifikazio estrategikotik aldendueta, agian, horrenbeste oinaze eragiteko aitzakia etajustifikaziorik ez zegoela, ez dagoela aitortzean. ETArengaitzespen biziagoa baldin badakar, egokia deritzoguprozesu horri.

Baina kezkagarria litzateke prozesu pertsonal horiekjarrera hutsal eta erosoetan gelditzea, gisa honetako plan-teamenduetan:

·Indarkeria eta ETA gaitzetsi arren, beste gai batzukjotzea funtsezkotzat, hau da, uste izatea gure gizartea-ren arazo nagusia ez dela ETA, baizik eta eskakizunpolitiko batzuk asetzeko ezintasuna.

·Zehaztasun gutxiko elkarrizketa- eta negoziazio-konponbidea proposatzea bai gatazka politikoari baiindarkeriaren amaierari dagokienez, gehiago edogutxiago bereziz bata bestetik.

·Politikariei eta erakundeei leporatzea, ia erabat, eran-tzukizuna, eta ez ETAri.

·Indarkeria amaitzeko gizarteak duen nahiari immobilis-mo politikoa kontrajartzea.

Jarrera horien arazoa hau da: gerta liteke ez izateaindarkeria deslegitimatzeko prozesu baten faseak, baiziketa jarrera hausnartu eta finkatuak. Jarrera horiek ez duteoinarri soziala indarkeriaren erantzule egiten, ez dute alda-ketaren aldeko premiazko mezurik aldarrikatzen eta ezdute laguntzen ETAren deslegitimazio-prozesua abiarazte-ko behar den babes soziala lortzen. Gogora dezadan,azkenik, jarrera horiek kalte handia egiten dietela biktimagehienei.

e-mugimenduak

Txostenak

14 baketik 4

11.. HHiittzzaauurrrreeaa

Egoera berri baten aurrean gaude gizarte-mugimen-duok, non areagotu egin diren bakearen alde jardutekozailtasunak. Gure mezua ez da iristen gizartera orain hamarurteko indar berarekin, eta, pixkanaka, galtzen ari dabakea erdiesteko alderdi baliotsuenetako bat: gizartearenmobilizazioa.

22.. LLookkaarrrriirreenn iibbiillbbiiddeeaa

Lokarriren ibilbidea dugu bakearen aldeko mugimen-duek pairatzen duten egoera horren adibide. 2006komartxoan sortu zen Lokarri, Elkarriren eraldatze-prozesuaeta gero. Bide luzea egin zuen gure aurreko mugimenduakbakea, elkarrizketa eta akordioa oinarrizko printzipio hartu-rik, euskal gizartea aspalditik jasaten ari den indarkeria etagatazka gainditzen saiatzeko. Elkarriren eraldatzearen arra-zoi nagusietako bat izan zen helburu, egoera politiko etaegoera sozial berrietara egokitu beharra zeukala.

Bi une azpimarratuko nituzke Lokarriren ibilbidetik:

1. Bake-prozesuan, hura atzeraezinezko bihurtzensaiatu zen. Bistakoa da ez zela lortu helburua, Loka-rriren esku ez bazegoen ere bere indar eta ahalme-nekin soilik egitea. Guri zegokigun lana zen ‘segurta-sun-sare’ moduko bat sortzea gizartean, prozesuakatzeraka egitea zailagoa izan zedin. Helburu hori ereez zen bete. Mugimendu bakezale bakoitza berekasa jardun zen, ez zen apenas elkarlanik egon, etaherritarrei ez zitzaien erreferentzia argirik helarazi.Emaitza, Lokarriri dagokionez, hau izan zen: gutxiagertu ginen gizartearen eta komunikabideen aurre-ra, eta ez genuen ahalmenik izan gertakarien noranz-koa aldarazteko.

2. Bake-prozesuak porrot egin eta gero, egoeradesblokeatzea hartu zuen helburutzat Lokarrik. Herri-kontsultaren deialdia izan zen gure aldarrikapen nagu-sia, bakearen eta normalizazioaren bidean oinarriakjartzeko aukera izan dezan euskal gizarteak. Paradoxi-koa izan da ekimen horren emaitza; izan ere, politika-

ren erdi-erdian jarri zenkontsultari buruzko eztabaida(halaxe dago gaur egun), bainaaurreko garaietan baino mobi-lizazio-ahalmen askoz txikiago-arekin.

Ekonomian adituek diote-nez, krisiaren lehen aztarnaizan ohi da jaitsi egiten delaenpresaburuek etorkizunazduten itxaropen-maila. Behar-bada, erakunde sozialen (Loka-rri tartean dela) mobilizazio-gaitasunaren jaitsiera krisi

sozial sakon baten adierazle da. Alderdi politikoetan ezda hain nabaria krisia, komunikabideetan etengabe ager-tzeko duten ahalmena dela eta. Ez da zer negatibotzathartu behar krisi sozial hori, hobetzeko aukeratzat baizik,bakearen aldeko herritarren partaidetzak eta mobilizazio-ak eskaintzen dituzten aukerak alferrik galdu behar ezden zertzat. Kontua da krisiari irtenbide desegokiaemanez gero izugarri urrunduko litzatekeela gizarteabake-prozesuari dagokion orotik.

33.. KKoonnttrraaeessaannaakk bbaakkeeaarreenn eettaa ggiizzaa eesskkuubbiiddeeeenn aallddeekkooggiizzaarrttee--mmuuggiimmeenndduueenn jjaarrdduunneeaann

Hiru kontraesan nagusi ageri dira bakearen aldekogizarte-mugimenduen diskurtsoaren eta haien egunerokojardueraren artean. Komeni da gogoratzea, gizarteak,zeharka bada ere, atzematen dituela kontraesan horiek, etamurriztu egiten dela erakundeen ekimen eta proposame-nen sinesgarritasuna.

aa)) HHiittzzaarrmmeennaakk aallddaarrrriikkaattzzeenn ddiittuugguu,, bbaaiinnaa eezz ddiittuugguummaarrttxxaann jjaarrttzzeenn

Horra gizarte-mugimendu guztion kontraesan nagusia:alderdiei eskatzen diete akordioetara iristeko indarkeriarenaurka eta giza eskubideen eta bizikidetzaren alde baterajarduteko, baina mugimenduek zailtasun eta oztopo ugariizaten dituzte gure herriko zenbait egoera larriri konponbi-de bateratua eskaintzeko.

Paul Ríos, Lokarri

Bakearen eta giza eskubideen aldeko aliantza

15


bb)) AAddooss ggaauuddee,, oorroo hhaarr,, bbaaiinnaa eezz dduugguu hhaallaa aaddiieerraazztteennAgian, ausarkeria da esatea erabat ados gaudela.

ETAren atentatu bat, mehatxuak, torturak edo presoenegoera gaitzesten direnean, oso antzeko hitzak erabiltzenditugu erakunde gehienok. Badira ñabardurak ere gizaeskubideen urraketak direla eta hartu beharreko jarrerari

dagokionez, baina gizartearen gehiengoak ez die hainbes-te begiratzen xehetasunei: mezu nagusiei begiratzen die.Mezu horietan, handia izaten da bat-etortzearen maila.Kontua da mezu bera zenbait erakundek plazaratzen dute-la, aldi berean, bakoitzak bere aldetik, dauzkan bitartekoe-kin. Errepikapen horrek nekatu egin du gizartea.

cc)) IIrraaggaanneekkoo bbaalliiaabbiiddeeeekkiinn aarrii ggaarraa eerraannttzzuutteenn eeggooeerraabbeerrrriieeii

Bakeari eta giza eskubideei dagokienez, duela 20 urtegizarteari eskaintzen zitzaizkion parte hartzeko eta erantzu-teko modu berberak ari gatzaizkio eskaintzen gaur egun.Oro har, iraganeko mobilizazio eta kanpainen oso antzeko-ak egiten ditugu gizarte-mugimendu denok. Jarduteko eraberriak, ilusionagarriak, behar dira.

44.. BBaakkeeaarreenn eettaa ggiizzaa eesskkuubbiiddeeeenn aallddeekkoo ggiizzaarrttee--mmuuggiimmeenn--dduueenn lleehheennttaassuunnaakk

aa)) EEttsseennpplluu eemmaannIndar politikoen eta erakundeen arteko akordioak eska-

tzeko modurik eraginkorrena da erakunde sozialok akor-dioak hitzartzea gure artean, zeren eta: 1) elkarrekin adosjartzea ez dela ezinezkoa frogatuko genuke, 2) bidea erraz-tuko genuke alderdi politikoen artean ere hitzarmenakegiteko, eta 3) erreferentzia bateratua eskainiko geniokegizarteari.

bb)) BBeerrrriittaassuunnaarreenn iinnddaarrrraazz bbaalliiaattuuBerritu beharra daukagu partaidetza- eta mobilizazio-

eskaintza, bakearen aldeko dinamismo soziala berreskura-tzeko. Ilusioa eta itxaropena gordetzen lagundu behardiote gizarteari gizarte-mugimenduek. Proposamenberriak, ongi aurkeztuak eta bultzatuak, baliagarri izandaitezke gizartearen partaidetza areagotzeko.

cc)) MMeezzuu ppoossiittiibbooaakk zzaabbaalldduuMezu negatiboez asperturik dago, nire ustez, euskal

gizartea. Beharrezkoak izaten dira mezu horiek gizarteakkrisi-egoerarik sumatzen badu, baina nekagarri eta gogai-karri bihur daitezke. Konponbideak eta proposamen posi-tiboak nahi ditu gizarteak, arazoak gainditzeko lagungarridirenak. Honenbestez, heldua da, beharbada, ‘indarke-riarik ez’ mezua alde batera utzi eta beste bat, positiboa-goa (‘bai bakeari, bai giza eskubideei, bai giza duintasu-nari’) zabaltzen hasteko eta ideal horren aldeko ekimenezhornitzeko.

dd)) BBaakkeeaarreenn eettaa ggiizzaa eesskkuubbiiddeeeenn aallddeekkoo bboorroonnddaatteeaakk bbaattuuBakearen aldeko gizarte-borondateak bateratzeko

helburuak elkartzen ditu lehentasun horiek guztiak. Ez dazenbaki-kontu hutsa; izan ere, ziur naiz azkeneko bake-prozesua (2006) mugimendu bakezaleok urte luzez eginda-ko lanaren emaitza izan zela. Gizartearen partaidetzarikgabe ez zatekeen prozesurik izango, eta berriro, epe labu-rrera, horrelakorik izatea nahi badugu, ezin dugu gizartea-ren bultzada gutxietsi. Hortaz, berriro ere borondate indi-bidual eta kolektiboak batzeko gai izan behar dugu, bakeaeta denon giza eskubideak aintzat hartzea lortzeko.

DDeessaaffiioo bbaatt

Hausnarketa-multzo bat da orain arte azaldu dudana,eta guztiek galdera berera garamatzate: ¿Zergatik ez lanegin elkarrekin lehentasun horiei erantzuteko? Zergatik ezsaiatu bakearen eta giza eskubideen aldeko akordioalortzen gizartean? Bakearen eta giza eskubideen aldekoaliantza sozial bat eraikitzeko hitzarmena lortzen saiatubehar dugu gizarte-mugimendu bakezaleok, aurreiritzirikgabe, konplexurik gabe, ausardiaz eta kemenez, parteka-tzeko borondatearekin, erantzukizunez, herritarren partai-detza sustatzeko helburuarekin.

PPrrooppoossaammeenn zzeehhaattzz bbaatt

Hona hemen Lokarrik jardunaldi hauetara ekarri duenproposamen zehatza:

1. Bakearen eta bizikidetzaren aldeko hitzarmen sozialzabala zehazteko prozesua bultzatzeko konpromisoahartzen du bere gain Lokarrik.

2. Euskal gizartean helburu horrekin diharduten besteerakunde batzuei zabalik dago prozesua.

3. Aurtengo urrian emango du Lokarrik emandakopausoen berri, eta orduan jakinaraziko du akordiorik lortuden, edo zerk galarazi duen hura iristea.

Bakearen eta giza eskubideen aldeko aliantza

Ez zirudien unerik egokiena gizarte-mugimenduenkonklabe batek bere buruari galdetzeko zer eginkizunduen gizarteak eta zein mugimenduek eurek bakearenaldeko jardunean. Daniel Innerarityk dio gizarte postheroi-ko eta desheroitu batean bizitzea egokitu zaigula, nongero eta oihartzun eskasagoa izaten duten mobilizaziorakodeialdi epikoek, errazago biltzen dena haserrearen ingu-ruan itxaropenarenean baino. Beste batzuek diotenez, ezdugu oraindik gainditu azkeneko bake-prozesuaren amaie-ra triste hark ekarri zuen etsipena. Arrazoi horiek edo bestebatzuk direla medio, kontua da gizarte-mugimenduenmezuak ez zaizkiola iristen gizarteari garai bateko indarra-rekin. Besterik pentsatzea ilusionismo-ariketa hutsa litzate-ke. Krisiak aukera bihurtzeko duen ohiturari jarraiki, Bake-tik-ek erabaki zuen gizarte-mugimenduen makalaldia zela,hain zuzen ere, une egokia mugimenduak elkartu eta haus-narketa eginarazteko bakea erdiesteko hitzarmen sozialhandi bati buruz, hitzarmena egiteko eta egituratzekomoduei buruz.

Luzea menua, luzeegia –agian– postrera ez zirela iritsi-ko sinetsita Arantzazun elkartzen zirenentzat, are gutxiagoazken brindisera. Dena den, nahikoa eta sobera justifika-tua zegoen bakearen alde urte hauetan guztietan ahale-gindu diren mugimenduak elkartzea, lehen baino gutxia-go plazaratzen diren honetan. Desmobilizazio sozialakgalerarik badakar, are handiagoa une kritikoetan (gauregun, adibidez), non beste blokeo-egoera luze bat dator-kigula baitirudi.

Topaketak balio izan du, lehenik eta behin, gizarte-mugimenduen egoerari buruzko diagnostikoa doitzeko,aztertzeko haien lanak gizartean zenbateko arrastoa utziduen, agenda politikoa mugiarazi duen, lengoaia berri batmartxan ipinarazi, estrategia berririk sorrarazi, elkarrizketa-ren premia finkarazi, indarkeria deslegitimatu, hesiakhautsi eta bakea premiazkoa eta lorgarria delako itxarope-nari eutsi dion. Balio izan du, halaber, egungo desmobili-zazioaren zergatiak aztertzeko, eta neurtzeko zer ondoriodakarren sakabanatuta jarduteak (ekimenen eragina ahul-du egiten du, mendekotasun politikoaren susmoak direla

eta). Ohartu behar dugu,bestalde, eskasia-garai haue-tan erantzun desegokia emate-ak urrundu egin dezakeelagizartea hitzarmen zabal etaintegratzaile baten bilaketatik.Arriskutsua litzateke, eneustez, hori gertatzea.

D e n b o r a - u r r i t a s u n a kbehartuta, iraganari buruzkoazterketa teoriko sakonak aldebatera utzi eta egungo egoe-raz jardun ginen. Bakearenaldeko gizarte-mugimenduek

jorratu izan dituzten hiru lerro nagusiak bateratzekoleudekeen formulei buruz aritu ginen batik bat: prozedu-ra nagusitzat elkarrizketa duen formula, zentzuzko hitzar-men politikoa aldarrikatzen duena eta, azkenik, irizpidemoral bat lehenesten duena, ETAren indarkeria arbuiatze-arena alegia.

Planteamenduen arteko kontzeptu-desberdintasunakgainditzeko testu bateratua adosteko nahia, berriz, bazte-rrera utzi genuen, teoriko baino praktikoago izan beharhorrek bultzatuta, eta solaskidetza-mekanismoak bihurtugenituen topaketaren ardatz. Denok gentozen bat bakea-ren aldeko ahaleginak jarraipena behar duela, desberdin-tasunek ez dituztela ezkutarazi behar adostasunak; beraz,borondateak elkartzen eta sinergiak egituratzen dituztenekimenak behar ditugu gizarte-mugimenduok, gizarteariilusioa itzultzeko.

Saioaren amaieran, baziren mahai gainean sarean lanegiteko proposamenak, partaidetza-bide berriak bilatzekoformulak, diskurtsoa berritzeko proposamenak, indarkeria-ren deslegitimazioarekin bat egiteko eskariak, higatutakodinamikak berrikustekoak... Proposamen hutsak ziren,baina, baita bermapuntuak ere hausnarketari ekiteko etaetorkizunean ere hausnartzen jarraitzeko, gizarte-mugi-menduek hala nahi badute.

Moderatzailearen ikuspegiaMariano Ferrer

16 baketik 4

17


Azken hamarkadetan, gizarte-mugimenduek eta gizar-teak zeregin nabarmena izan dute bakea eta elkarbizitza-ren normalizazioa bilatzerakoan. Hala ere, azken urteotan,lan honen eragina gutxitu ala ikusezinezko bihurtu da.Gizartearen ahots kritikoa, eszenatokitik desagertu da,praktikan. Honen arrazoi, ondorio eta alternatiben diag-nostikoa egitea komeni da, eta baita egun eta etorkizune-an gizarte-mugimenduek eta gizarteak berak izan dezake-ten zeregina baloratzea ere.

GGiizzaarrtteeaarreenn eettaa ggiizzaarrttee--mmuuggiimmeenndduueenn zzeerreeggiinnaa

Gaur, atzo bezala, eta gure herrian nahiz antzekobaldintzetan dagoen beste edozeinetan, gizarteak etaberonen eragileek funtzio anitz eta baliagarriak dituzte.Hauetatik lau bereizten ditugu: (1) elkarbizitza demokra-tiko parte-hartzailea bermatzen dute, eta ez ordezkatuabakarrik; (2) gizartearen eta politikaren eraldaketa-prozesuetan zati aktibo izatea, hauek goitik bakarrikeraikiak izan ez daitezen; (3) gizartearen lehentasuneneta larrialdien ahots kritiko izatea erakunde eta politika-ren esparruan eragina izateko; eta (4) egoera bidegabe-en aldaketa salatzea, bultzatzea, azkartzea, behartzeaeta erraztea.

DDiiaaggnnoossiiaa

··ZZeerrggaattiiaakk.. Gizartearen desmobilizazio garrantzitsubaten aurrean gaude: batetik, etengabeko frustrazioekeragindako aspertzeagatik eta, bestetik, euskal gatazka,indarkeriaren eta krispazio politikoaren arteko nahaste

bezala ulertua, herritarren eguneroko bizitzarekin batera-garria ez den anakronismo bilakatu delako. Testuinguruhonetan, gizarte mugimenduek babes- eta mobilizazio-masa kritikoa galdu dute, eta baita gizartea motibatzekogaitasuna ere baliabide kreatibo eta eraginkor ezagatik.Gainera, bai politikaren eta bai hedabideen aldetik, bake-aren aldeko eta elkarbizitzaren aldeko borroka, erakundeeta politika-eliteei bakarrik dagokien auzi bat bezalaproiektatu da azkenaldi honetan.

··OOnnddoorriiooaakk. Eraginkortasun galera honek ez du positi-boki lagundu gertaeren bilakaera hobearen garapenean.Alderantziz, bakerako eta elkarbizitzarako eraldaketaprozesu bat errazteko eta suspertzeko gizartearen babesa,bultzada eta presioa galdu dira. Galdu egin da baita, etika-ren ikuspuntutik, giza eskubideak urratzen diren edozeintestuingurutan beharrezko diren gizartearen premia etalehentasuna ere.

··AAlltteerrnnaattiibbaakk. Baketik-en ustez, egoera honi bueltaematea posible da, ondorengo lau baldintzak betez gero:

1. Gizarteari akordio argi eta erraz baten erreferentziaeskaintzea: gizarte-ahalegin ezberdinak bakearen premia-rekin konprometitutako ildo sendo eta bakarrean uztartukodituena.

2. Akordio honen oinarriek irmoak eta euskaldunabezalako XXI. mendeko gizarte europar baten adierazleizan behar dute. Oinarri hauek, gutxienez, ondorengoakizan litezke:

Baketik-en ondorioak

Ond

orioak

18 baketik 4

·Giza duintasunaren, bizitzarako eskubidearen eta oina-rrizko eskubideen babesa.

·Bakearen lorpena eta gatazka politikoaren konponke-taren arteko disoziazioa.

·Elkarrizketa, aniztasuna eta printzipio demokratikoeki-ko konpromisoa.

·Giza eskubideetan eta bakean gizartea hezitzearenaldeko apustua.

·Elkarbizitza berradiskidetua prestatzeko eta bultzatze-ko erabakia.

·Biktimekiko elkartasuna eta iraganaren memoria kritikobaterako konpromisoa.

·Bakea eta elkarbizitza lortzeko gizartearen parte-hartzea bultzatzeko borondatea.

3. Akordio hau egun lanean ari diren bakearen aldekogizarte-mugimendu nagusien inguruan biltzea eta herri-eragileen ahalik eta esparru zabalenera hedatzea.

4. Gizartearen akordio honetatik eratorritako ekintza-proiektu bat definitu, baliabide sortzaile eta aktiboekin,gizarteari parte hartzen uzten diona eta horrek ordezkatu-ko duela sentiaraziko diona.

OOnnddoorriiooaa

Baketik-en iritziz, oso garrantzitsua litzateke bakearen,giza eskubideen eta elkarbizitzaren alde lan egiten dutengizarte-mugimenduek elkarrizketa-prozesu bat hastea.Prozesu honen helburu argia eta gardena akordio batlortzea da, non:

-guztiek bat egiten duten oinarriak eta guztien elkarla-nerako esparruak definitzen diren,

-ordezkatzen duten aniztasunarekin bateragarri den,bakoitzak bere ekarpen berezia garatzen jarrai ahal izandezan.

Ezaugarri hauek dituen akordio batek gizarteari errefe-rentzia argia, motibatzailea eta itxaropentsua eskaintzekoaukera emango luke, gizarte zibilaren zeregina suspertueta modu erabakiorrean bakearen, giza eskubideen, aniz-tasunaren eta elkarbizitzaren kausari lagunduko lioke.

Baketik-4_eu

Documents

Transcript of Baketik-4_eu