Azterketakualitatiboa, datu babesarenetagardentasunaren ... · "Sare sozialak" "Erosketak...

Azterketa kualitatiboa, datu babesaren eta gardentasunarengainean herritarrek duten pertzepzioari buruz

Azterketa kualitatiboa, datubabesaren eta gardentasunaren

gainean herritarrek dutenpertzepzioari buruz

Emaitzen txostena

(2014ko azaroaren 28a)


Agencia Vasca de Protección de Datos ‐ Datuak Babesteko Euskal BulegoaTomas Zumarraga Dohatsuaren kalea, 71‐3. solairua01008 – VITORIA‐[email protected]

Azterketa kualitatiboa, datu babesaren eta gardentasunaren gainean herritarrek dutenpertzepzioari buruzEmaitzen txostena.

ISBN: nnnn‐nnnn

L.G.: VI 35‐2015

Lan hau Creative Commons da

_______________Aitorpena (by)

Aske zara:• Lan hau kopiatu, banatu eta jendaurrean hedatzeko• Bernahasteko ‐ lana egokitzeko• lan hau merkataritza xedeetarako erabiltzeko

Baldintza hauetan:• Aitortu ‐ Lanaren kredituak aitortu behar dituzu, egileak edo baimendunak zehaztutako

eran (baina ez aditzera emanez haien babesa duzunik edo haiek obraren erabilera horibabesten dutenik).

Informazio gehiago: http://creativecommons.org/licenses/by/3.0/es/legalcode.es


DATUEN BABESA: NIRE ESKUBIDEAK

Pertsona guztiek dituzte eskubide hauek, euren datu pertsonalen gainean:

ATZITZEKO ESKUBIDEA• Herritarrok eskubidea dugu edozein fitxategi arduraduni DOAN galdetzeko ea gure datu

pertsonalik dagoen fitxategian, bai eta datuei buruzko zehaztasunak ere.• Fitxategi jakin batean dauden datu jakin batzuei buruz galdetu dezakegu edo gure datu guzti‐

guztiei buruz.

ZUZENTZEKO ESKUBIDEA• Herritarrok eskubidea dugu DOAN eskatzeko edozein fitxategiren arduraduni guri buruz

dituzten datuak zuzentzeko edo osatzeko, datuak ez badira zuzenak edo osorik ez badaude.

EZEREZTEKO ESKUBIDEA• Herritarrok eskubidea dugu edozein fitxategi arduraduni DOAN eskatzeko gure datu

pertsonalak ezabatzeko, baldin eta:– Desegokiak edo gehiegizkoak badira kontuan hartuta zertarako bildu edo tratatu

zituzten.– Datuak tratatzeko, hasiera batean eman zen baimena bertan behera utzi nahi bada.

AURKA EGITEKO ESKUBIDEA• Herritarrok eskubidea dugu DOAN eskatzeko gure datu pertsonalak ez tratatzeko edo

tratamendua berehala eten dezaten eskatzeko, baldin eta:– Bidezko arrazoi legitimo bat badago, eta legeren batek ez badu galarazten datuen

tratamendua etetea.– Fitxategiaren helburua publizitate jarduerak eta merkataritza prospekzioak egitea

bada.– Tratamenduaren helburua ukituaren gaineko erabaki bat hartzea bada eta, erabakia

hartzeko, ukituaren datu pertsonalen tratamendu automatizatua baino ez bada hartzen kontuan.

Uste baduzu AZETA eskubideak ez direla behar bezala bete, BABES eskaera aurkez dezakezu Datuak Babesteko Euskal Bulegoan edo dagokion kontrol agintaritzan.

Arduradunak gehienez ere hamar eguneko epean erantzun beharko dio eskatzaileari, eskabidea jasotzen duenetik

Datuak atzitzeko, zuzentzeko, ezereztatzeko, eta aurka egiteko (AZETA) eskubideak erabat pertsonalak dira, eta, beraz, interesdunak berak edo bere ordezkariak baino ezin ditu baliatu.


5

0.Aukib

idea

1. Testuingurua 6

2. Fitxa teknikoa 8

2.1. Azterketaren helburuak 9

2.2. Erabilitako metodologia 13

3. Gizarte diskurtsoa datu babesaren aurrean 15

3.1. Kontzeptua deskodetzea 16

3.2. Herritarren kezka eta ematen dioten garrantzia 27

3.3. Herritarren eskubideak 34

3.4. Datuak erabiltzen dituzten agenteak 40

4. Gizarte diskurtsoa administrazio gardentasunaren aurrean 45

4.1. Kontzeptua deskodetzea 46

4.2. Administrazio publikoen jarrera gardentasunarenaurrean 50

4.3. Gardentasunaren mugak 55

4.4. Gardentasunaren agertokien gaineko balorazioa 58

5. Datuak Babesteko Euskal Bulegoa 65

5.1. DBEBren gainean dakitena 66

5.2. DBEBren egitekoa administrazio gardentasunarenesparruan 69

6. Azken oharra 73


Testuingurua

1. K a p i t u l u a

6


7

1. Testuingurua

2007an Datuak Babesteko Euskal Bulegoak eskatu zion Kualitate Lantaldeari azterketakualitatibo bat egiteko, jakiteko ea zein zen datu babesari buruzko pertzepzio soziala.

Azterketatik abiatuta, hasierako egoera islatzen zuen argazki moduko bat izan genuen eskuartean, ikusteko, batetik, zenbaterainoko garrantzia ematen zion gizarteak datu babesarenkontzeptuari, eta, bestetik, zein ziren herritarren ustez mesfidati egoteko arrazoiak, eragileek(pribatuek nahiz publikoek) dituzten datu pertsonalen kudeaketari dagokionez.

Azterketa hori egin zutenetik ia 7 urte igaro direnez, orain jakin nahi dugu ea zein izan den harrezkeroztik datu babesaren gaineko gizarte diskurtsoaren bilakaera, aldaketagarrantzitsuenak zehazteko, eta ikusteko nola ari diren baldintzatzen Internet eta saresozialak pribatutasunarekin eta datu babesarekin lotutako edozein gauza.

Bide batez, ikertu dugu ea herritarrek zer jarrera duten administrazio gardentasunaridagokionez eta horrek pribatutasunean eta datu babesean dituen ondorioak. Kontuan izan behar dugu Eusko Jaurlaritza Euskal Administrazio Publikoari buruzko Legea egiten ari delaune honetan, eta legearen aurreproiektuaren IV. Titulua administrazio publikoa etagardentasunari buruzkoa dela.

Beraz, honako azterlan honen asmoa da aztertzea datu babesari buruzko gizartediskurtsoaren bilakaera, eta horrek argitzea zein den herritarren jarrera administraziogardentasunaren eta horrek pribatutasunean dituen ondorioen aurrean.


2.1. Azterketaren helburuak

2.2. Erabilitako metodologia

2. K a p i t u l u a Fitxa teknikoa

8


9

Ikerketa honen xede nagusiak honako bi alderdi garrantzitsuak izan dira:

1.Datu babesaren inguruko gizarte diskurtsoaren bilakaera.

• Datu babesaren kontzeptuaren gizarte deskodetzea.

• Zenbaterainoko begirunea diote datu babesaren eta pribatutasunarenkontzeptuari herritarrek?

• Ze garrantzi aitortzen diete? zergatik?

• Zein egoera jakinetan azaleratzen da datu babesaren inguruko kezka? zeinegoeratan agertzen da konfiantza?

• Zenbat dakite herritarrek esparru honetan dituzten eskubideei buruz? zer da dakitena zehatz‐mehatz eta zer ez?

• Datu pertsonalak nola deskodetzen diren gizartearen ikuspuntutik

• Nola sailkatzen dituzte herritarrek datuak, hainbeste izanda?

• Zein garrantzi aitortzen diote bakoitzari?



10

• Datu pertsonalak erabiltzen dituzten eragileei buruzko mapa.

• Zein dira datuak erabili ohi dituzten eragile garrantzitsuenak?

• Herritarrek nola baloratzen dute eragileek datu babesari dioten begirunea?

• Herritarrek zein babes neurri hartzen dituzte zehatz‐mehatz?

• Internet eta sare sozialak, datu pertsonalak elkartrukatzeko kanal berria.

• Zein datu mota bidaltzen dira sarearen bidez?

• Zenbateraino hartzen da kontuan pribatutasuna, sarean ibiltzeko?

• Zein arrisku antzematen dira pribatutasunari dagokionez?

• Zein babes neurri hartzen dira zehatz‐mehatz?



11

2. Gizarte diskurtsoa administrazio gardentasunaren eta datu babesaren artekoaurkakotasunaren gainean.

• Administrazio publikoak eta gardentasuna.

• Zenbaterainoko gardentasuna antzematen da administrazio publikoetan? zergatik?

• Zein jarrera antzematen zaio administrazioari?

• Desberdintasunak daude administrazio mota bat ala beste izan?

• Zein egoeratan (adibideak) antzematen da gardentasuna?

• Zein egoeratan (adibideak) ez da antzematen gardentasuna?

• Gardentasunaren mugak.

• Non egon behar dute administrazio publikoen gardentasunaren mugak?

• Zein informaziok egon behar du babestuta? zergatik?

• Nolako eragina dute datuak babesteko eskubideak eta pribatutasunakadministrazio publikoen gardentasunean?

• Zeri ematen zaio garrantzi handiagoa, gardentasunari (informaziorako eskubidea) ala datu babesari (pribatutasunerako eskubidea)? zergatik?



12

• Herritarren jarrera gardentasunak dituen agertokien aurrean (*).

(*) Aztertu diren agertokiak DBEBrekin adostu dira aldez aurretik, landa‐lana egin baino lehen.

• Zer irizten diote DBEB izateari gardentasunaren eta pribatutasunaren arteko gatazkakebazten dituen organoa.

•Zein eginkizun ditu DBEBk?

•Zenbateraino jotzen dute organo egokitzat gardentasunaren eta pribatutasunarenarteko gatazkak ebazteko, auzitegietara jo beharrik gabe?


DATU MOTAK

GARDENTASUN MOTA

GARDENTASUN AKTIBOA ADMINISTRAZIO PUBLIKOEN

datuen aurrean

GARDENTASUN PASIBOAADMINISTRAZIO PUBLIKOEN

datuen aurrean

GARDENTASUN AKTIBOAHERRITARREN datuen

gainean

GARDENTASUN PASIBOAHERRITARREN datuen

gainean


13

Segidan azalduko dugu zeinmetodologia erabili dugun aurreikusitako helburuok gauzatu ahalizateko.

Metodologia kuantitatiboa erabili dugu, eztabaida taldeak edo focus group delakoakerabilita.

Teknika diskurtsibo honek balio du era askotako gaien gainean herritarren diskurtsoarenelementu funtsezkoenak eta garrantzitsuenak jasotzeko, sakon aztertuta herritarren jarreraneragina duten arrazoiak eta argudioak.

Zehazki, 7 eztabaida talde osatu ditugu, ondoko aldagaien arabera antolatuta. 2007ko azterketan erabilitako parametro berberekin egin dira:

‐Lurraldetasuna: Lurralde historiko guztietan egin dira taldeak, EAEn dauden sentsibilitateguztiak jaso ahal izateko.

‐ Adina: Adina ere kontuan izan dugu taldeak antolatzeko, helduen eta gazteen diskurtsoakhobeto bereizteko.

2.2. Metodologia


14

Aldez aurretik finkatutako irizpideak kontuan hartuta, eztabaida taldeak honela antolatuditugu:

Talde guztiak mistoak dira sexuari dagokionez (% 50 gizonezkoak eta % 50 emakumezkoak).

Bilbao Donostia Gasteiz

18‐30 urtebitartekopertsonak

ET 1 ET 1


ET 1 ET 1 ET 1


ET 1 ET 1

2.2. Metodologia


Gizarte diskurtsoa datubabesaren aurrean

3.1. Kontzeptua deskodetzea

3.2. Herritarren kezka eta ematen dioten garrantzia

3.3. Herritarren eskubideak

3.4. Datuak erabiltzen dituzten agenteak


15


3.1. KONTZEPTUA

DESKODETZEA

16

3.1.1 Kontzeptua deskodetzea

3.1.2 Datu babesaren egoera

3.1.3 On line mundua eta off line mundua

aurrez aurre



KONTZEPTU GENERIKOA: DATUEN BABESA ETA PRIBATUTASUNA

Pribatutasunaren eta datu babesaren gaineko kontzeptua planteatzen denean, antzematenda herritarrek diskurtso desegituratu samarra dutela. Honelako elementuekin lotzen dute:

Beraz, ikus daiteke herritarrek azaleratzen dituztela pribatutasunarekin lotutako esparrueta sentsazio asko, itxura batean bata bestearekin zer ikusirik ez dutenak eta oso modusakabanatuan adieraziak. Denen artean, baina, Internetekin eta on line edo lineakoesparruarekin zer ikusia dutenak dira nagusi.

17

"Pribatutasuna"

"Intimitatea"

"Bizitzapribatua"

"Adingabeak"

"Segurtasuna"

"Datulagatzea"

"Internet"

«Babesgabezia"

"Helbidea"

"NANa"

"BOE"

"Saresozialak"

"ErosketakInterneten"

"Telefonozenbakia"

"Bankukodatuak"

"Argazkiak"

3.1.1 KONTZEPTUA DESKODETZEA



Agerian geratu da kontzeptu dimentsioaniztuna dela, herritarren aburuz egunerokobizitzako alderdi askorekin lotuta dagoena:

Gainera, herritarrek kategoria bi bereizten dituzte datu babesaren esparruan, datuenizaerarekin zer ikusi zuzena ez dutenak, baina bai datuak lagatzeko arrazoiekin.

18

"Sare sozialak eta argazkiak Interneten" 10‐30 Bilbao"Unibertsitateko notak: NANarekin eta izen‐abizenekin jartzen

dituzte" 18‐30 Bilbao"Posta elektronikora heltzen diren spamak" 31‐45 Bilbao

"Ez diezaiotela inori eman nire datu pertsonalik" 31‐45 Donostia"Aztarna digitala eta cookieak, badakite zer gustatzen zaigun eta

zein orrialdetan sartu garen" 46‐65 Donostia"Etxera deitzen digute mugikorreko tarifak eskaintzeko edo nikdakit zertarako, non lortu dute nire zenbakia?" 31‐45 Vitoria–

Gasteiz"Norberaren informazio pertsonalena ez kaleratzea, norbere

intimitatea da" 18‐30 Bilbao

"NANa, bankuko kontuak, izena eta abizenak, helbideelektronikoa, telefono zenbakia, osasuna, soldata, ideologia,

zaletasunak, aurrekari penalak, notak, etxeko helbidea ..." 18‐30 Vitoria‐Gasteiz

EMAN NAHI DITUZUN DATUAK...EMAN BEHAR DITUZUN DATUAK...

Telefono konpainiaElektrizitate konpainiaGas konpainiaAdministrazio publikoak...

Fidelizazio txartelakHarpidetzak

... informazio buletinetanErabiltzailearen alta

... web orrietanSare sozialak...




19

Baina, beste ezer baino gehiago, datu babesa ESKUBIDEA dela diote.Orokorrean datu babesa eta pribatutasuna norbere informazio pertsonalenakanpoan ez agertzeko eta babestuta eduki ahal izateko ESKUBIDEtzat jotzen dute.

"Babestu behar dena norbere intimitatea da" 18‐30 Vitoria‐Gasteiz"Ohorerako eta pribatutasunerako eskubidea" 18‐30

"Norberari buruzko datuak inork ez argitaratzeko eskubidea" 46‐65 Donostia

Deigarria da datu babesa eta pribatutasuna deskodetzeari buruzko atal honetan garrantzihandia hartzen duela herritarren diskurtsoan Datu Pertsonalak Babesteari buruzko LegeOrganikoak, kontsultatutako pertsona gehienek ezagutzen dutelako,eta funtsezkoa delaadierazi dute.

"Horretarako zegoen Datuak babesteko Legea, halako gauzak zaintzeko; baina, ez dakitzerbaiterako balio duen" 31‐45 Donostia

"DBLO da, datuak babesten dituena" 31‐45 Vitoria‐Gasteiz


Herritarrek antzematen dute egunerokotasunean harreman handia dutela datubabesarekin, baina hain esparru asko ditu bizitzak, zaila dela herritarrentzat datu

babesaren inguruko diskurtso egituratua eratzea.



20

Datu babesaren eta pribatutasunaren egoerari buruzko hausnarketa egiten dutenean, ikusten duguna da herritarrek bi sentsazio dituztela eta kontraesanean daudela:

Batetik, datu babesa definitzean, herritarren abiapuntua dira BABES FALTAREN SENTSAZIOA, etsipena eta merkatuaren abusua, haien datuekin egiten den erabilerari dagokionez. Alde horretatik, babesik gabe daudela uste dute, eta ezdutela kontrolatzen zer gertatzen den datu horiekin.

"Ezin duzu ezer egin, mundu guztiak ditu norbere datuak, onartu egin beharradago" 46‐65 Donostia

"Kontsumitzaileok ez gara sekula hain babesgabe egon" 46‐65 Bilbao

Eta bestetik, herritarrek onartzen dute nolabaiteko AXOLAGABETASUNEZ jokatzendutela datuak argitaratzen dituztenean, oso ondo pentsatu gabe, eta etorkizunekoondorioetan erreparatu gabe.

"Datuak Interneten jarri eta berehala Googlerenak dira, eta pentsatu ere ezdugu egiten" 46‐65 Donostia

"Ez dugu ikusten ze ondorio izan ditzakeen norbere intimitatea denen aurrean ikusgaijartzeak" 18‐30 Bilbao

3.1.2 DATU BABESAREN EGOERA



21

Horiez gain, herritarrek datu babesari buruzko beste ideia kontrajarri batzuk ere utzi dituzteagerian, esate baterako honakoak:

Herritarrek diotenez, bizi garen gizarteak behartu egiten gaitu datuak lagatzeranahi eta nahi ez, BIZITZA SOZIAL NORMALIZATUA egin nahi badugu.

"Datu babesa mundutik aldentzea da, norberak egin behar du aukera" 31‐45 Bilbao

"Hor egoteagatik ordaindu behar duzun prezioa da" 31‐45 Bilbao

Eta bestetik, datu babesa eraginkorra denean, herritarrek diote eraginkortasunaTRABA bihurtzen dela izapideak eta gestioak egiteko orduan.

"Trabak horiek askotan bizitza zailagoa egiten digute eta ez dute hainbestebabesten gure intimitatea" 18‐30 Bilbao

"Dena zailago bihurtzen du, obsesio eta paranoia puntu batera heldu gara" 18‐30 Vitoria‐Gasteiz

"Datu babesa eta herritarrak, elkarrekin ezin eta elkar gabe ere ez"

3.1.2 DATU BABESAREN EGOERA

Herritarrek datu babesari buruzko sentsazio kontrajarriak utzi dituzte agerian. Batez ere, uste dute babes gabezia sentsazioa eta axolagabetasuna biak dabiltzalaelkarrekin, askotan datuak eman beharrean sentitzen dutelako euren burua, etabeste hainbatetan "nahitaez" eman behar izaten dituztelako, normaltasunez

bizitzeko, trabarik gabe.



22

Datu babesa ez dute berdin‐berdin ikusten bertatik bertarako munduaz ari direnean etaInterneteko munduaz ari direnean. Desberdintasun handiak daude.

Aurrez aurre egiten diren harremanetan herritarrek uste dute seguru daudela datupertsonalen tratamenduari eta babesari dagokienez, iruditzen zaielako pribatutasunabermatzen duten jardunbideak bizitzako arlo guztietara hedatu direla: lan esparrua, osasunesparrua, hezkuntza, haurtzaroan eta abar.

"Paperean sinatzen den orok du datu babesari buruzko klausula bat" 18‐30 Bilbao"Nik Irungo ikastetxe batean lan egiten dut eta gurasoei baimena

eskatu behar izan diegu umeei argazkiak ateratzeko" 31‐45 Donostia"Orain norberak edo inork norbere notak ikusi nahi izanez gero, jadanik ez datoz izen‐

abizenekin, eta inork ezin ditu jakin" 18‐30 Vitoria‐Gasteiz

Hala ere, on line edo lineako munduaz ari direnean, datu babesak traba handiak ditu.INTERNET arautu gabeko esparrutzat jotzen da. On line edo lineako mundua "datuenmerkatu nagusia dela" uste dute.

Interneten edukiak eskuratu nahi izanez gero, datu pertsonalak laga behardira lehendabizi. Datuak borondatez lagatzen dira hainbat eskaintza edo eduki eskuratu ahalizateko, baina sarritan jakin gabe datu lagatzeak zein ondorio izan ditzakeen.

"Garrantzitsuagoa da 100 euroko zapatilak 50 eurotan erostea, datuak emanbehar ditudala pentsatzea baino" 18‐30 Bilbao

"Zuk haien eskaintza nahi duzu, haiek zure datuak" 31‐45 Vitoria‐Gasteiz "Interneten zer edo zer erosi nahi baduzu, datuak eman behar dituzu" 18‐30

Vitoria‐Gasteiz "Askotan ez zara konturatzen zertan ari zaren" 46‐65 Bilbao

Ordaina eskatzen duten zerbitzuak

3.1.3 ON LINE MUNDUA ETA OFF LINE MUNDUA AURREZ AURRE



23

Sare sozialek datu babesa urratzen dute.Azken finean, sare sozialen asmoa da partekatzea eta publiko egitea hasiera

batean hain kontu handiz babestuta zeuden datu pertsonalak. Sare sozialak datupertsonalak babestearekin kontrajarrita ikusten dira, INTIMITATEAren etsai gisa.

"Besteok arduratzen gara ikasleen irudia babesten Interneten eta hara non gurasoek Facebooken jartzen dute" 31‐45 Donostia‐San Sebastian

Iruditzen zaie sarean dabiltzan datuak erabat kontroletik kanpo dabiltzala, bai borondatez lagatakoak bai besteak, zelan argitaratu diren ere oso ondo ez dakigunak. Herritarrek ez dakite zein den haien datuen zabalkundearen helmena.

"Mugikorrerako aplikazio bat jaisten dugun bakoitzean, gure datu guztiaklagatzen ditugu, eta hori ez dugu kontuan hartzen; baina mugikorren eta Interneten kontuak

ihes egiten digu. Denak balio du" 31‐45 Bilbao

"Cookieak toki guztietan daude, guri buruzko dena dakite, eta kontsumitzaileenprofilak egiten dituzte. Bidaia bat bilatzen duzu, eta gero bi aste ari dira eskaintzak bidaltzen.

Ikusi duzun guztia erregistratzen dute eta gero iragarkiekin gogaitu" 18‐30 Bilbao"Facebooken argazkiak ipintzen ditugunean, jabetza galtzen dugu etaFacebookenak dira aurrerantzean" 31‐45 Vitoria‐Gasteiz

Extimitatea sare sozialetan

Mugarik gabeko zabalkundea



Datu pertsonalen babesa eta pribatutasuna ondo zainduta daudela dirudi aurrezaurreko harremanetan. Baina, Interneten eta lineako munduan estutasuneanjartzen dituzte pribatutasunaren printzipio guztiak, herritarrek uste dutenez.


24

Pertsona gutxik hartzen dituzte kontuan arriskuak eta segurtasun neurriak (fidagarritasungutxiko orrietan ez erregistratzea, Interneten erosketarik ez egitea, sare sozialetatik hankaegitea ...); eta, ondorioz, jende gehiena gero konturatzen da zer nolako ondorioakdakartzan Interneten ipinitakoak eta bere garaian arinkeriaz jokatu izanak.




25

On line esparruan, adinaren araberako desberdintasunak ikusten dira pertsonen artean:

Gazteenek hobeto ezagutzen dituzte sareko arriskuak, eta onartu egiten dituzte. Hortik eratorritako EXTIMITATEA onartzen dute. Ematen dumerezi duela Internetenintimitatea galtzea, bestelako onura batzuk ematen dituelako.

"Halaxe da, barruan egon nahi baduzu, onartu egin behar duzu" 18‐30 Vitoria‐Gasteiz

Helduagoak direnen ikuspegia bestelakoa da. Horiek uste dute "gazteen axolagabetasuna" adinaren ezaugarri bat dela, eta horregatik ez dituztela ikusten intimitatea denen bistanjartzeagatik etor daitezkeen ondorioak.

"Nik uste dut gazteak ez direla jabetzen Facebooken edozer ipintzeak ekar ditzakeenondorioez" 46‐65 Donostia

"Adinak zer ikusi handia du. Nik uste dut jende helduak hobeto zaintzen duela intimitatea" 31‐45 Vitoria‐Gasteiz

Adinaren arabera...



26

Nabaritu da herritarren diskurtsoan hasi egin dela nabarmen datu babesari buruzkoezagutza.

Datu babesaren kontzeptua ezaguna da taldeetan parte hatu duten pertsonagehienentzat, eta, beraz, badakite zertaz ari diren, aurreko urteekin alderatuz gero.

Datuen segurtasunaz arduratu beharra aurreko urteetan baino nabarmenago agertzen da.

Datu babesaren inguruko egungo diskurtsoa oso lotuta dago Interneti eta sareandabiltzan datu pertsonalen inguruan herritarrek sentitzen duten babes gabeziasentsazioari.

Diskurtsoaren bilakaera 2007‐2014


3.2. HERRITARREN KEZKA ETA

EMATEN DIOTEN GARRANTZIA

27


DATU PERTSONALEN BABESAK KEZKA ERAGITEN DU?

Esan daiteke datu babesaren eta pribatutasunaren inguruan ikusten den kezkaEZKUTUKOA dela.

Herritarrek badakite zein diren datuak ikusgai jartzearen ondorioak; baina, ez dirudi kontuhandiz dabiltzanik datuak babesten; eta arriskuak bigarren mailakoak direla uste dute.

"Obsesio eta paranoia puntu batera heldu gara. Ez da ezer gertatzen norbere datu guztiakdituztelako" 18‐30 Bilbao

"Geure datuak eman behar baditugu % 30eko deskontua egiteko, bada, eman eta kitto" 46‐65 Bilbao

"Inork ez du nire argazkirik behar, ez naiz Jennifer López" 18‐30 Vitoria‐Gasteiz

Garrantzitsua dela diote, baina informazioaren gizartearen berezko arriskutzat hartzenda, eta konfiantza tazitua dute benetan datu garrantzitsuak dituztenekiko: bankuko datuaketa osasun datuak.

"Bizitza pribatuarekin malguago jokatzen dugu, baina diru kontuak eta osasun kontuak ezindira ukitu. 31‐45 Vitoria‐Gasteiz

"Osasun datuek ez naute hainbeste kezkatzen, ematen duelako ez dituztela ukitzen" 31‐45 Bilbao

28



Gainera, herritarrek aitzakiak behar dituzte euren buruak zuritzeko eta eguneroko bizitzaerrazagoa izateko.

Onurak eta kalteak aukeratu behar izanez gero, datuak lagata eta ikusgai jarrita gauza gehiago lortzen dela baloratzen dute, eta ez die hainbeste axola balizkoerabilera okerrak.

"Teknologia berriek bizitza errazten digute, baina trukean gure datuak eman beharditugu. Datuak ordainetan" 18‐30 Vitoria‐Gasteiz

•Uste dute ezin dutela ezer egin, eta, ondorioz, herritarrak ez dira gehiegi arduratzenarriskuez.

"Gauza batzuk ez daude nire esku, eta ezin dut ezer egin" 31‐45 Donostia"Niri bost datu babesak, berdin dit. Ez dago nire esku" 46‐65 Bilbao

29


Azken finean, zabalduta dagoen kontu bat da pertsona arrunten datuak ezdirela interesgarriak datuak "asmo txarrekin" erabil ditzaketen horientzat. Imajinario kolektiboan gailentzen den ustea da: "niri ez zait ezer gertatuko"


NOIZ HASTEN GARA ARDURATZEN?

Beldurra eta kezka batez ere on linemunduarekin zer ikusia duten egoeretan pizten dira:Zabaltzen denean hackerren batek enpresa handiren baten datu basean sartzealortu duela.

"Inoiz entzun dugu enpresa garrantzitsuen datu baseetan lapurretan egin dutela" 18‐30 Bilbao

Kontu korrontean kargu bat jasotzen dugunean, eta ez dugunean gogoratzenerosketa hori egin dugunik."Nik erosketa bat egin nuen Amazonen, eta kargu bat egin zidaten baimenik gabe!" 18‐

30 Bilbao

Berrietan esaten dutenean pertsonaia ospetsuei argazkiak ostu dizkietela."Oraintsu pertsona ospetsu batzuei argazkiak lapurtu dizkiete mugikorretik" 31‐45

DonostiaNorberari buruzko bilaketak egiten ditugunean Interneten, eta argi ikustendugunean zein presentzia dugun linean. "Nik ez dut inoiz bilatu neure izena Interneten, baina hona etorri aurretik begiratu dut

eta zur eta lur geratu naiz: dena agertzen da!" 46‐65 Bilbao"Googlen dena dago. Orri batean erregistratuta bazaude, iruzkinen bat egin baduzu..."

46‐65 BilbaoDuela gutxi Interneten egindako bilaketekin zer ikusia duten mezu elektronikoakheltzen zaizkizunean."Interneteko cookieek ikusten duzun guztia erregistratzen dute, eta gero iragarkiekin

itotzen gaituzte" 18‐30 Vitoria‐Gasteiz

Telefono konpainien deiak jasotzen ditugunean, bezeroak izan gabe, eta guredatuek nondik atera ote dituzten pentsatzen hasten garenean.

"Gaueko orduetan telefono konpainiak deika hasten direnean, baina nork eman die nirezenbakia? 46‐65 Donostia

30



31



NOLA EMAN ERANTZUN EGOKIA

Norbere datu pertsonalak bistan ez egoteko eta babesteko estrategiak egon badaude, baina oso pertsona gutxik erabiltzen dituzte, eta erabiltzen dituztenek ere, momentuanduten kezkaren araberako neurriak hartzen dituzte.Hona zenbait neurri:

Posta elektroniko bat izatea lineako erosketetarako, eta harpidetza egiteko edo datu pertsonala emateko eskatzen duten web orrietarako. Sare sozialetako segurtasun erlaitzak erabiltzea, eduki pertsonaletarako sarbideamugatzeko. Birusen aurkako lizentzia on bat izatea. Lineako erosketak leku ezagunetan egitea eta konfiantzazkoetan. Merkataritza zenbakiak identifikatzea.

"Nik neuk orri ezagunetan baino ez dut erosten" 18‐30 Vitoria‐Gasteiz"Nik ez daukat Facebook, ez dut ulertzen norberak argazki bat jartzea eta Filipinetan

dagoen baten bat hori ikusten egotea. Ez zaio ezertarako interesatzen" 46‐65 Donostia

"Nik badakit zein diren mugikorrak, eta spam1. spam2 ..., horrela markatuta dauzkateta ez ditut hartzen, blokeatu egiten ditut zuzenean. 46‐65 Donostia

"Pay pal seguruagoa da" 18‐30 Bilbao"Nire amak Facebook dauka, eta argazkiak igotzen ditu geuk ikusteko; baina, profil

publikoa du, eta edonork ikus dezake" 18‐30 Bilbao

32


KEZKA EZKUTUA, ERANTZUN MOTZA


Datu pertsonalak eta datuak babestu beharra imajinario kolektiboko kezkabide dira batezere.

Herritarren diskurtsoak dio gero eta buruhauste handiagoa ematen duela, baina egunhartzen dituzten neurriak eta duela urte batzuk hartzen zituztenak antzekoak direla.

33



Adinaren arabera...

Pribatutasunaren eta datu babesaren gaineko kezka desberdina adinaren arabera.Kezkarik handiena Interneteko harremanekin lotuta agertzen da, eta pertsona helduek , ez

dutenez ingurunea hain ondo ezagutzen, belaunaldi gazteek baino konfiantza gutxiagodute, eta ez dute uste haien intimitatea hain ondo zainduta egongo denik lineakoingurunean.

"Argazkiak egiten badituzu eta mugikorrean gorde, norberaren intimitatea da; baina ama ezda guztiz fio" 18‐30 Vitoria‐Gasteiz

"Nire amak Facebook egiten badu gure argazkiak jartzeko bertan, ez du profila aldatzenjakingo eta mundu guztiak ikusi ahalko ditu" 18‐30 Bilbao

Zenbat etazaharrago

orduan etaezezagunagoa

eta beldurhandiagoa



34

3.3.1 AZETA eskubideak (Datuak Atzitzeko, Zuzentzeko, Ezerezteko eta Aurka

egiteko eskubideak)

3.3.2.Bereziki babestutako datuak


ZUZENBIDEA ETA INDARREAN DAGOEN LEGEDIA

Datu pertsonalen babesarekin zer ikusia duten eskubideak aipatzen direnean, herritarrekhonako kontzeptu hau beste ezer baino gehiago aipatzen dute:

DATUAK BABESTEKO LEGEA.

Herritarrek Datu Pertsonalak Babesteari buruzko Legearen gaineko ezagutza zabala dute. Hala ere, legeak zuzenean ukitzen duen lan jardueraren bat burutzen dutenek bakarrikidentifikatzen dituzte ondo legean jasotako elementu zehatzak.

"Ez duzu legea ezagutzen, Zuzenbidea ez baduzu ikasi behintzat" 18‐30 Bilbao"Enpresek zenbait jarraibide bete behar dituzte, datuak babesteko legea betetzeko" 18‐30

Bilbao"DBLOk datuak babesteko zenbait modu ditu: ez dira gauza bera inkesta bateko datuak edo

osasun datuak" 31‐45 Vitoria‐Gasteiz

35



AZETA ESKUBIDEEN GAINEKO EZAGUTZA ETA BALORAZIOA

Orokorrean esan daiteke herritarrek oso ezagutza eskasa dutela datu babesaren esparruan(AZETA eskubideak) dituzten eskubideei buruz eta horien garrantziari buruz.

Herritarrek sumatzen dute egon badaudela pribatutasuna berariaz zaintzen dituzteneskubideak. Baina ez dira gai esateko zein eskubide diren.

"Beharbada baditugu eskubideak, baina ez dakit betetzen diren" 18‐30 Bilbao"Zerbait sinatzen duzunean, beheko aldean agertzen den letra txikia, web orrietan ere

agertzen da aurrera segitu nahi baduzu" 31‐45 Vitoria‐Gasteiz"Ez dituzu ezagutzen, Zuzenbidea ez baduzu ikasi behintzat" 31‐45 Bilbao

Eskubideak ezagutzen dituztela dioten pertsona apurren ustez, «betetzen oso zailak dira». Sumatzen dute eskubide horiek errespetatzea nahi badute, herritarrek eskatu behar dutelaeskubideak betearazteko, eta hori egitea zaila eta konplexua da, eta ez dago denen eskura.Gainera, herritarrek ez dute garbi nora edo zein erakundetara jo behar duten, eureneskubideak baliatu ahal izateko.

"Geure eskubideak defendatzeko, denbora eta dirua behar dugu; bestela, alferrik da" 46‐65 Bilbao

"Badakit datuak ezerezteko eskubidea dagoela, baina traba asko jartzen dizkizute, eta, azkenean, hori onartzeko prest ez gaudenez, paso egiten dugu" 18‐30 Vitoria‐Gasteiz

"Gauzak erraztu egin beharko lituzkete. Leku batzuetan dirua ordaindu behar da norberedatuak ezabatzeko" 18‐30 Vitoria‐Gasteiz

"Nora joan? OCUra? Baina ez du indarrik" 30‐45 Bilbao"Praktikan ez dago eskubiderik" 46‐65 Donostia

36


3.3.1 AZETA ESKUBIDEAK

Datuak Atzitzeko, Zuzentzeko, Ezerezteko eTa Aurka egiteko eskubideak


AZETA ESKUBIDEEN GAINEKO EZAGUTZA ETA BALORAZIOA

ESKUBIDEAK WEB‐EAN

Herritarren ustez, AZETA eskubideak bertatik bertara eta modu erabilgarrian baliatzeazaila bada, zailtasuna biderkatu egiten da Interneten.

"Web orrietako beheko aldean agertzen den letra txikia ez da ia ikusten" 31‐45 Donostia"Interneten dena publikoa da era batean ala bestean" 46‐65 Bilbao

Herritarren ikuspuntutik, sarean ez dagoenez muga geografikorik edo administratiborik, legediak aplikatzea zailagoa da eta zenbaitetan legeak kontrajarriak dira. Onartzen duteweb orriaren egoitza legerik gabeko edo beste era bateko legea dagoen herrialde batean badago, ezinezkoa dela norbere estatuaren lurraldean indarrean dauden eskubideakbaliatzea. Alde horretatik, eskatzen dute lege global bat egiteko, herritarrak babesteko.

37


3.3. 1. AZETA ESKUBIDEAK

Datuak babesteko legearen gaineko ezagutza nabarmen handitu da, nahiz eta apenas ezagutzen duten legearen eduki zehatza.AZETA eskubideak gero eta gehiago agertzen ari dira herritarren diskurtsoan, nahiz eta

gehiengoak ez dituen ezagutzen, eta uste du oso "zaila dela horiek baliatzea".



38


AZETA eskubideei lotuta, beste honako 2 elementurekin zer ikusia duen diskurtsoaere azaleratu da: Ahazteko eskubidea eta Robinson Zerrenda.

AHAZTEKO ESKUBIDEA

"Sarean ahazteko eskubidea" delakoari buruzko ezagutza handia dela sumatzen da. Europar Batasunak Googleren aurka onartutako epaiek ikusmin handia sortu duteherritarrengan.

"Gizon batek epaitegira jo zuen Googlen agertzen zelako berari buruzko aspaldikoinformazioa, jadanik konponduta zeukana, eta kalte egiten ziona" 18‐30 Vitoria‐

Gasteiz "Europako epai batek Google behartu du norberari buruzko aipamenak ezabatzera, eskatuz gero. Duela 30 urte kartzelan egondako jendeak ezin da betiko markatuta

geratu" 31‐45 Bilbao

ROBINSON ZERRENDA

Herritar gutxi batzuk baino ezagutzen ez duten zerrenda bat da. Baina, aipatzendugunean, interes handia pizten du gainontzeko herritarrengan. Jende askorentzat erakargarria da sustapenekin eta eskaintzekin itotzen ez dutenjende talde batean sartzea.

"Robinson zerrendan sar zaitezke eta ez dizute publizitaterik bidaltzen. Ez nuenTelefonikara deitu, eta ez nien eskatu nire telefono zenbakia pribatua izateko, baina

ez naute gehiago gogaitu"46‐65 Donostia

3.3.1 AZETA ESKUBIDEAK


Taldeetan parte hartu zutenei azaldu genien badirela bereziki babestutako datu batzuk:

erlijioa, arraza edo etnia, iritzi politikoak, bizitza sexuala, ustezko delituak, delituengatikezarritako kondenak eta osasun fisikoa eta buruko osasuna.

Herritarrek, hasiera batean, ez diete garrantzi handiegirik ematen. Hala ere, diskurtsoaaldatu egiten dute gaia sakonagoa aztertzen denean, ikusten hasten direlako halako datusentsibleak argitaratuz gero, nolako arriskuak etor daitezkeen, batez ere:

Norberak ez dituenean argitaratzen."Beharbada Gipuzkoako PPko batek ez du nahi bere identitate politikoa jakitea bere

herrian" 18‐30 Bilbao"Kontu hauek bakoitzak ematen dion garrantziaren araberakoak dira. Norberak esan

nahi baditu, ondo; baina, inork esatea..." 31‐45 DonostiaMota horretako datuak argitaratzeagatik, pertsona bat diskriminatu dezaketenean."Pertsonak aldatuz doaz bizitzan zehar. Hori eginda, bizitza osorako kondenatzen

duzu" 18‐30 Vitoria‐Gasteiz

Batzuek uste dute komenigarria izan daitekeela interes orokorrekoak izan daitezkeenzenbait datu argitaratzea (batez ere, osasunari eta kondenei buruzkoak): "Guztion onerakobada"

"Kondenak Estatu Batuetan bezalakoak izan beharko ziren, argazkiak ipinita tetrabrik ontzietan, denek ikus ditzaten" 46‐65 Bilbao

"Agian nik jakin egin nahi dut irakasle bat gaizki dagoela eta umeentzat arriskutsua dela" 46‐65 Donostia

Azkenik, azpimarratu behar dugu eskubide horien artean faltan botatzen direla"garrantzitsuenen" artean aipatutako datu batzuk: bankuko datuak.

39


3.3.2 BEREZIKI BABESTUTAKO DATUAK


3.4. Datuak erabiltzen dituzten

agenteak

40

3.4.1 Enpresa pribatua eta datu babesa

3.4.2 Administrazio publikoa eta datu babesa


Herritarren datu pertsonalak dituzten agenteen gaineko diskurtsoa konfiantza ‐mesfidantza planoan dago.Hortik ateratzen da agenteei buruzko honako mapa:

Lehendabizi agente biak proposatu genizkien herritarrei, eta segidan azaldu genien nolaerabiltzen dituen bakoitzak datuak.

3.4. Agenteak

+Mesfidantza +Konfiantza

Administrazio publikoaEnpresa pribatuak

41


Herritarrei enpresekiko mesfidantza handia antzematen zaie, datu pertsonalak zaintzeaeta erabiltzeari dagokionez.

Mesfidantzak, batez ere, arrazoi hauek ditu oinarrian:

EZJAKINTASUNA ETA BEHARRA: iruditzen zaie askotan enpresa pribatuetandatu pertsonalak tratatzen dituzten langileek ez dutela datuak behar bezalatratatzeko adinako prestakuntzarik, edo jardunbide desegokiak erabilibeharrean egoten direla lan egiteko.

"Ezjakintasunagatik askotan okerreko gauzak egiten ditugu" 31‐45 Vitoria‐Gasteiz"Askotan ezjakintasunagatik egiten dira gauzak txarto. Nik behin e‐mail bat jaso nuen eta hornitzaile guztienak ere agertu ziren bertan" 31‐45 Vitoria–Gasteiz"Nik enpresan datuak erabiltzen ditut, eta batzuetan datuekin gauzak egiten

dituzu jakinda ez direla zuzenak; baina, ez badut hori egiten, ezin dut funtzionatu" 46‐65 Donostia

DATUEN BALIO EKONOMIKOA: ustez enpresa pribatuaren helburua diruirabaziak lortzea da, eta datuak eta informazioa dira hori lortzeko bitartekogarrantzitsuenak enpresa munduan. Horregatik, esan daiteke datu pertsonalakerabiltzen dituztelamerkataritza helburuekin eta irabaziak ahalik eta handienakizan daitezen.

"Datuak zaintzen dituzte dirua balio dutelako" 46‐65 Bilbao"Ni ez naiz enpresa pribatuaz fidatzen, nire datuak saldu egin ditzaketelako" 46‐65

Donostia"Gogaikarriak dira. Vodafonetik joan arren, deika segitzen dute. Oso nekagarriak

dira" 46‐65 Bilbao"Travel txartela ere zer? Horrek esan nahi du baten bat ari dela gure kontsumo

historiala jasotzen denbora luzez" 46‐65 Bilbao


3.4.1 ENPRESA PRIBATUA ETA DATU BABESA

42



Herritarrek konfiantza handia dute administrazio publikoengan eta uste dute ondotratatzen dituztela haien datu pertsonalak, eta ez zaie burutik pasatu ere egitenadministrazioek datuak txarto erabiliko dituztenik. Bi arrazoi daude horretarako:

INTERES EKONOMIKORIK EZ DUTELAKO: beraz, gehienei ez zaie iruditzendatuak saldu edo manipulatu ditzaketenik.

"Badakit Ogasunak ez duela nire daturik saltzen" 31‐45 Donostia"Administrazio publikoa ez dabil salerosketetan nire datuekin" 31‐45 Donostia

KONTROL ZORROTZAK DAUDELAKO: uste dute administrazioek dituzten datuakoso ondo kontrolatuta daudela eta funtzionarioek datuak nola erabiltzendituzten ere bai, erabilera bidegabeak egiteko aukera gutxi utziz.

"Administrazioaz fidatzen naiz bai, ez dagoelako interesik tartean eta kontrol zorrotzadutelako" 31‐45 Vitoria‐Gasteiz

"Administrazioa oso zorrotza da" 46‐65 Bilbao

BABES BEREZIA DUTEN DATUAK DAUDELAKO: iruditzen zaie badirela zenbaitdatu (Ogasuna eta Osasuna) administrazio publikoak modu berezian tratatzendituenak, eta datu horiek zabaltzea ia ezinezkoa eta pentsaezina dela.

"Kontuak eta datu klinikoakez dituzte ematen" 46‐45 Bilbao

"Osasun datuek ez naute hainbeste kezkatzen, ematen duelako ez dituztela ukitzen" 31‐45 Bilbao

3.4.2 ADMINISTRAZIO PUBLIKOA ETA DATU BABESA

43



DATUAK BABESTEKO LEGEA EZAGUTZEN DUTELAKO: herritarrek uste dutedatuak erabiltzen dituzten administrazioko langileak eta funtzionarioak oso ondoprestatua daudela eta oso ondo dakitela datuak nola babestu eta tratatu behardiren. Aitzitik, enpresa pribatuan, prestakuntza faltaren ondorioz, ikustendituzten akatsak, ez dituzte aipatu ere egiten administrazioaren esparruan.

"Administrazioan prestatuta daude. Badakite zer egiten duten" 46‐65 Donostia,

3.4.2 ADMINISTRAZIO PUBLIKOA ETA DATU BABESA

44

Bere horretan mantentzen da, datuen erabilera dela‐eta, administrazio publikoekikoagertzen zuten konfiantzari buruzko diskurtso soziala eta enpresa pribatuekiko agertzenzuten mesfidantzari buruzkoa.



Gizarte diskurtsoa

administrazio

gardentasunaren

aurrean


4.1. Kontzeptua deskodetzea.

4.2. Adm. publikoen jarrera gardentasunaren aurrean

4.3. Gardentasun administratiboaren mugak

4.4. Administrazio gardentasunaren agertokien gaineko balorazioa. 45


4.1. KONTZEPTUA

DESKODETZEA

46


4. Gizarte diskurtsoa administrazio gardentasunaren aurrean

• Herritarrei ezaguna egiten zaie "gardentasunaren" kontzeptua, gertutik ezagutzen dutela

dirudi eta terminoari buruzko diskurtso sakon samarra dute. Dena den, gardentasuna

nahikoa kontzeptu berria dela uste dute, "modan" dagoela eta noiznahi agertzen dela

agente politikoen diskurtsoan.

• Kontzeptua sakonago aztertuz gero, herritar gehienek administrazio gardentasunarekin

lotzen dute, administrazioak herritarren esku jartzearekin bertan egiten duen kudeaketa

ekonomikoari eta funtzionamenduari buruzko informazioa.

"Gardentasunak balio du diruaren prozesu osoari jarraitzeko, diru bilketaegiten denetik esleitu arte, eta horrela ikusi ea zer gertatzen den bidean" 18‐30

Vitoria‐Gasteiz

"Guk zergak ordaintzen ditugu eta eskubidea dugu jakiteko zer egiten dutenguztion baliabideekin, ea zertan gastatzen duten guri kobratzen digutena" 46‐

65 Bilbao

"Kargu publikoeiburuzko informazioa"

"Soldata eta dieten berri izatea"

"Obrak esleitzekoirizpideak zehaztea"

"Arlo bakoitzekoaurrekontuen berri ematea"

"Langile bakoitzarenbetebeharrak etacurriculuma"

"Goi‐kargudunenizendapenak"

"Orain modan dago administrazioan eta alderdi politikoetan zenbat kobratzen duten esanbeharra" 31‐45 Bilbao

"Orain gero eta gehiago entzuten da gardentasuna, ustelkeria kasu piloa azaleratzen aridenean" 31‐45 Donostia

4.1. KONTZEPTUA DESKODETZEA

47



• Era berean, herritarrek diote administrazio gardentasunak esan nahi duela informazio hori

hainbat baldintza betez eman behar dela :

Egiazkotasuna. "Gardentasuna da garrantzi handiena duena jakitea faltsutu gabe" 31‐45 Vitoria‐Gasteiz

Irisgarritasuna, hainbat eratakoa:

Administrazioak datua emateko joera izatea. "Datuak oztoporik gabeatzitzea, ez ibiltzea nahita ezkutatzen, eta datuak atzitzeko asko ordaindubehar ez izatea" 31‐45 Bilbao

Zer egin behar den argi izatea. "Guk jakiteko moduan zein informazioeska dezakegun eta nola" 18‐30 Vitoria‐Gasteiz

Ulertzen erraza den formatu batean ematea. "BOE ulertzea oso zaila da. Ez dakit horrela egiten duten gero haiek esateko <<gardenak gara, bainahain ilun jartzen dugu, ez duzula ezer ulertuko>>” 31‐45 Bilbao

Azkartasuna eta gaurkotasuna. "Orain informazioa web bidez eskuratu daiteke, izapideak egin, eskabideak ..." 31‐45 Vitoria‐Gasteiz

Herritarrei iruditzen zaie administrazio gardentasuna berez informazio

transmisioa dela, kalitate irizpide batzuekin burutzen dena, diru

publikoarekin egiten diren gastu guztiak arrazoitzeko balio duena.


48



• Hala ere, herritarrek administrazio gardentasunari buruz duten ikuspegian eragin handia du

egungo testuinguru politikoak (ustelkeriak); izan ere, horrek egiten baitu gardentasunari

buruzko diskurtsoa hain kritikoa izatea, hau da, herritarrek honakoa pentsatzea:

• Alderdi politikoen azpijoko bat dela eskuak garbitzeko.

"Saiatu nahi dute haien ospea garbitzen, hain da penagarria. Baina ez dago atzerabueltarik" 31‐45 Donostia

"Azkenean itxurakeriagatik egiten da dena. Eskuak garbiak dituztela adierazteko" 18‐30 Vitoria‐Gasteiz

• Hauteskunde eslogana dela.

"Ez dakit nork sinesten dituen halako gauzak, politikoek ere ez. Kasualitatez orainagertu dira, hauteskundeak heltzear daudenean..." 31‐45 Donostia

"Ahoa betetzen zaie gardentasunaz. Esan eta esan ari dira gau eta egun ez dakitzenbat mitinetan; baina ez dugu lortzen jakin behar duguna jakitea" 18‐30 Bilbao

• Mesfidantza handia administrazioek ematen duten informazioarekiko, bai kopuruaren aldetik bai kalitatearen aldetik.

"Ezin gara gardentasuna delakoaz fio, ematen dituzten datuak egiazkoak diren... Gainera, saiatzen dira ilunak izaten, legeak usten dien neurrian" 31‐45 Bilbao

"Argi dago dena moldatzen dela, baina gardentasun handiagoa egongo da izapideaketa baldintza publikoak diren tokietan" 31‐45 Bilbao

Gardentasunaren instrumentalizazio politikoak penalizatu egiten du

administrazioa kontrolatzeko tresna gisa zuen balorazio ona.


49


4.2. ADMINISTRAZIO

PUBLIKOEN JARRERA

GARDENTASUNAREN

AURREAN

50



• Iruditzen zaie administrazio publikoek ez dutela gardentasunaren aldeko joerarik: talde

dinamiketan parte hartu duten pertsona gehienek uste dute administrazioa gardena bada,

obligazioz dela eta ez hainbeste bokazioz.

• Jarrera hori gauzatuta ikusten da administrazioen iluntasunari buruzko zenbait adibidetan:

Informazio erreserbatua izatea. "Politiko batek bidaia egiten du beste batekinelkartzeko Tailandian, eta ezin dugu jakin zenbat diru gastatu duen hotela, abioia, afariak ... ordaintzeko" 31‐45 Donostia

Lehiaketak esleitzea, bekak eta diru laguntzak. "Nik uste dut subjektibo samarrak direlabekak ematean, prozesuak ilunak izaten dira" 18‐30 Vitoria‐Gasteiz

Karguak izendatzea eta horien soldatak. "Askotan ez dago jakiterik zein ardura dutenkargu politikoek, zein aurrekontu duten eta zein helburu lortzen duten" 18‐30 Bilbao

Dedikazio esklusiboa. "Argi egotea kargu bikoiztasunik dagoen, edo kargu publikoazgain, beste lanbideren bat duten, haiek eta senideek ere bai" 46‐65 Bilbo

4.2. ADM. PUBLIKOEN JARRERA GARDENTASUNAREN AURREAN

"Derrigorrezkoinformazioa ematendigute, alde egin

dezagun"

"Nahi dutenaemate dute"

"Zalantzarikbadago, EZETZ esaten dizute"

Herritarrek uste dute administrazioan jardunbide desegokiak daudela, eta batez

ere horregatik ez duela batere gustuko administrazioak gardentasuna.51




52



• Bestalde, administrazio guztietan antzeko gardentasun maila ikusten dute, eta baten alde

egitekotan, udalen alde egiten dute, uste dutelako informazioa argitaratzeko eta emateko

joera handiagoa dutela arrazoi hauengatik:

Tokiko administrazioko langileak herritarrengandik gertuago daudelako eta harremanpertsonalak daudelako tartean.

"Bertan dagoen pertsonaren arabera ematen dute informazio gehiago ala gutxiago. Behin laguntza bati buruzko informazioa eskatzera joan nintzen, eta egun batean

gauza bat esan zidaten eta hurrengoan beste bat" 18‐30 Bilbao

"Bilboko Udalera joan nintzen obra bat egiteko baimena eskatzera, eta esan zidatennire etxe barruan batek baino ez zuela eskatu sukaldea konpontzeko obra baimena...

aho bete hortz geratu nintzen" 31‐45 Bilbao

Herritarren kontrolpetik gertuago daudelako, batez ere, parte hartzearen bidez.

"Tokikoa gardenagoa da. Gaztediaren Kontseilua bezalako lekuak dituzu, eta harajoanda errazagoa da datuak eskuratzea, ez dizkizute hainbeste aitzakia ipintzen" 18‐

30 Vitoria‐Gasteiz

"Ni joan nintzen galdetzera ea zenbat kobratzen duten eskala jakin batekofuntzionarioek, eta esan egin zidaten" 46‐65

Aurrekontu erabilgarritasun txikiagoa dutelako, eta horrek jardunbide desegokienarriskua gutxitzen du.

"20 mila biztanleko udal batean jakin dezakegu zertan gastatuko duten dirua eta non lanegiten duen langile bakoitzak, baina 160 milakoan agian ez" 31‐45 Donostia

"Ez da gauza bera 5 € baino ez dituen diru‐zorro batetik dirua lapurtzea ala 500 dituenbatetik. Errazagoa da gehiago dagoen tokitik hartzea" 46‐65 Donostia


53



Ez da erraza administrazio gardentasunaren arloko jardunbide egokiak

azpimarratzea bizi dugun testuinguruan, baina udalek herritarrekin harreman

estuagoa dutenez eta aurrekontu txikiagoa dutenez, herritarrek administrazio

gardenenak direla uste dute. Batez ere udal txikienak.


54


4.3. GARDENTASUN

ADMINISTRATIBOAREN MUGAK

55



• Herritarren diskurtsoan berez agertzen den elementu bat da administrazio gardentasunari

mugak jarri beharra.

• Parte hartzaileei eskatu genien zehazteko ea non kokatu behar ziren gardentasunaren

mugak, eta bat etorri ziren ondoko gogoetaren gainean:

4.3. GARDENTASUN ADMINISTRATIBOAREN MUGAK

Curriculumak

Bai, gardentasuna funtsezkoa da…

... administrazioekin zer ikusia duen orotan

Beste era batera esanda, izaera publikoa duen orotan

Kontratazio prozesuak

Soldatak eta dietak

Izendapenak

Aurrekontuak

...

EZ da funtsezkoa…

... pertsononekin zer ikusia duten kontuetan

Azken finean, muga nagusia izaera pribatuko informazioan kokatubehar da.

Izen‐abizenak NANa Datu sentsibleak

Helbidea ...

56



• Ikusten denez, herritarren iritziz, interes publikoa egon ala ez egon, horren arabera koka

daiteke informazio edo datu bat gardentasunaren esparruan ala pribatutasunaren esparruan.

• Baina, badira esparru bi, bata diru publikoarekin lotuta eta bestea arau‐hausteekin eta

delituekin lotuta, eta herritarrentzat zailago da adostea ea horiek interes publikoko ala

pribatuko elementuak diren.

Izaera publikoko datuak direladiotenek emandako arrazoiak

•Diru publikoak trazabilitateosoa eta mugarik gabekoa izan behar du, iruzurrik ezgertatzeko (erabatekogardentasuna).

•Arau‐hausteei eta delitueiburuzko datuak publikoak izan behar dute.

"DISTANTZIATIK" ABIATUTA ERAIKITAKO DISKURTSOA(gutxiengoaren jarrera)

Delitugileakidentifikatzea: bortxatzaileak, pederastak, iruzurgileak...

Laguntza publikoenonuradunak

identifikatzea: bekak, diru‐laguntzak, DBI

Izaera pribatukoak direladiotenek emandako arrazoiak

•Datu horien berri izateagatikez da desagertuko iruzurra; gizarte bazterketa eragindezake, ordea.

•Egoera horretan daudenpertsonak identifikatuz gero, "estigmatizatu" egin daitezkeeta gizarteratze eskubidea etabizimodu normalizatua izatekoeskubidea ukatu.

"ENPATIATIK" ABIATUTA ERAIKITAKO DISKURTSOA

(gehiengoen jarrera)

DATU MOTAK

GARDENTASUNA ALDARRIKATZEN DUTE

PRIBATUTASUNA ALDARRIKATZEN DUTE

Desberdintasunak desberdintasun, herritarrak bat datoz esateangardentasunari mugak jartzea funtsezkoa dela, eta, mugak jartzeko, informazioak interes publikoa ala pribatua duen hartu beharko dela

irizpidetzat.

ARAU‐HAUSTEAK ETA DELITUAK

DIRU PUBLIKOA

4.3. GARDENTASUN ADMINISTRATIBOAREN MUGAK

57


4.4. ADMINISTRAZIO

GARDENTASUNAREN AGERTOKIEN

GAINEKO BALORAZIOA

58



• Gardentasunaren mugen inguruko hausnarketa bukatu ondoren, eta jakin nahi genuenez

zenbateraino onartzen zuten herritarrek administrazio publikoetan gauzatu daitezkeen

administrazio gardentasunarekin lotutako jarduera batzuk, honako lau agertoki hauek

proposatu genizkien parte hartzaileei, horien gainean gogoeta egin zezaten:

4.4. ADMINISTRAZIO GARDENTASUNAREN AGERTOKIEN GAINEKO BALORAZIOA

DATU MOTA

GARDENTASUN MOTA

GARDENTASUN AKTIBOAADM. PUBLIKOETAKOdatuei dagokienez

GARDENTASUN PASIBOAADM. PUBLIKOETAKOdatuei dagokienez

GARDENTASUN AKTIBOA HERRITARREN

datuei dagokienez

GARDENTASUN PASIBOA HERRITARREN

datuei dagokienez

1. diapositiba

2. diapositiba

METODOLOGIAKO OHARRA: Gardentasunaren agertokiak eraikitzeko, bi aldagairen konbinaketaz

baliatu ginen: "datu mota" eta "gardentasun mota".

Datu motak esan nahi du zein den agentea: pertsona jakin bat izan daiteke ala

administrazioa bera.

Gardentasun motak esan nahi du aktiboa izan daitekeela (administrazio publikoek

gauzatzen dutena herritarrek eskatu gabe) ala pasiboa (administrazio publikoek

gauzatzen dutena herritar batek eskatuta, eta eskatzaileari bakarrik ematen diote).

1. agertokia

3. agertokia 4. agertokia

2. agertokia

59



60

• Denek uste dute gardentasuna

sakondu egin behar dela goiko

esparru horietan guztietan

(administrazio publikoaren

funtzionamenduari eta kudeaketari

buruzko esparruak dira).

• Bestalde, uste dute administrazioko

datu guztiekin erabili beharko zela

gardentasun aktiboa legez (legeak

aginduta).

• Osoko bilkuretako eta batzordeetako aktak.

• Lege proiektuak, planak eta politika publikoen ebaluazioak.

• Kontratuen zerrendak eta zenbatekoak eta enpresa esleipendunak.

• Enpresei emandako diru‐laguntzak.

• Sozietate publikoen ondare egoera.

• Sindikatuek liberatutako pertsonak.

• Goi‐kargudunen izendapenak eta kargu lagatzeak, eta kargua uzteagatik dauden kalte‐ordainak.

• Politikoen, goi‐kargudunen eta funtzionarioen curriculumak, soldatak eta dietak.

ADMINISTRAZIO PUBLIKOETAKO DATUAK NOLA ARGITARATU BEHAR DIRA...

• Agertoki honen aurrean erabateko

adostasuna agertu dute herritarrek, eta

egokitzat jo dute: herritarrek eskubidea

dutelako administrazioari buruz jakin

nahi dutena galdetzeko, eta,

gardentasuna pasiboaren bidez,

pertsonei eskaintzen zaielako aukera

subjektu aktiboak izateko

informazioaren kontrolaren gainean.

• Hala ere, herritarren aburuz gardentasun

pasiboak administrazioa blokeatu

dezake informazio eskabide asko

badaude.

...MODU AKTIBOAN?

1. AGERTOKIA

...MODU PASIBOAN?

2. AGERTOKIA




61

"Administrazioa beti izan beharko zengardena, eta ez unean uneko alderdiaren

arabera" 31‐45 Vitoria‐Gasteiz

"Administrazioan datuen gardentasunakerabatekoa izan beharko luke!" 31‐45

Bilbao

"Jakitea zer kudeatzen duten eta zertangastatzen duten dirua. Administrazioarengainean dena jakitea, trikimailuetan ez

ibiltzeko" 46‐65 Donostia

Aurrekontuak, organigramak, eskumenak, zerbitzuak, estrategiak, lanpostuetarakosarbidea eta irizpideak ... Hori guzti hori

bistan" 31‐45 Vitoria‐Gasteiz

ADMINISTRAZIO PUBLIKOETAKO DATUAK NOLA ARGITARATU BEHAR DIRA...

"Esparru publikoari dagokionez, % 100eko sarbidea izan beharko genuke, esan egitendigutelako ala guk galdetzen dugulako" 31‐

45 Bilbao

"Badakit Defentsak ez dizkidala nire datuakemango, baina aurrekontuetara eta

txostenera sarbidea ia mugagabea izan beharko zen" 18‐30 Vitoria‐Gasteiz

"Jakin nahi duzunaren eta esan nahidizutenaren arteko borroka da. Ondo dagoeskubidea: gauzen berri izateko eskubideaeta tematzeko eskubidea ere bai" 18‐30

Vitoria‐Gasteiz

"Hobe izango zen administrazioak berekabuz argitaratzea dena, horrela ez zengertatuko jendeak dena geldiaraztea

informazio eskabideekin" 31‐45 Donostia

...MODU AKTIBOAN?

1. AGERTOKIA

...MODU PASIBOAN?

2. AGERTOKIA

• Osoko bilkuretako eta batzordeetako aktak.

• Lege proiektuak, planak eta politika publikoen ebaluazioak.

• Kontratuen zerrendak eta zenbatekoak eta enpresa esleipendunak.

• Enpresei emandako diru‐laguntzak.

• Sozietate publikoen ondare egoera.

• Sindikatuek liberatutako pertsonak.

• Goi‐kargudunen izendapenak eta kargu lagatzeak, eta kargua uzteagatik dauden kalte‐ordainak.

• Politikoen, goi‐kargudunen eta funtzionarioen curriculumak, soldatak eta dietak.

Azalpena:

Onartuta

Ez onartuta




• Herritar gehienek ez dute ulertzen zer dela‐eta nahiko duen administrazioak pertsonajakinei buruzko informazioa eman bereekimenez.

• Datuen transmisioa barruan egiten deneanbakarrik onartzen dute, hau da, transmisioak administrazioen artean egitendirenean, herritarrei arreta hobetzeko.

• Orokorrean, herritarrek uste dute datupribatuei dagokienez ez dela gardentasunikegon behar, nahiz eta, ez diren guztiz bat etorri erabakitzeko ea arau‐hausteekin etadelituekin (delitugileak, kondenak etairuzurgileak) eta funts publikoekin (bekak, diru‐laguntzak eta DBE) zer ikusia duten datupertsonalek interes publikoa duten ala ez. Beraz, gutxiengo batek eskatzen du datuhoriek modu aktiboan hedatzea.

• Obra lizentziak.

• Beken zenbatekoak.

• Diru‐laguntzen zenbatekoak.

• Gizarte (DBE), familia edo mendekotasun laguntzen zenbatekoak.

• Zerga iruzurgileen identifikazioa.

• Genero indarkeriaren biktimei laguntzeko baliabideei buruzko informazioa.

HERRITARREN DATUAK NOLA ARGITARATU BEHAR DIRA...

...MODU PASIBOAN?

• Gaitzespen handiena honek jaso du. Uste dute pertsona batek beste bati buruzkodatuak eskatzen baditu interes legitimorenbat izan behar duela. Bestela, gardentasunpasiboa "txutxu‐mutxu" eta "liskar" iturriizan daiteke.

• Hala ere, gutxiengo batek onartzen duagertoki hau egokia izan daitekeelairuzurrari aurre egiteko, herritarrek lagundudezaketelako, iruzurren berri dutenean, salatuz.

• Herritarren datuei buruzko gardentasunpasiboa onargarria izatea nahi bada, eztabaida taldeetan parte hartu dutenpertsonek eskatu dute mugak finkatubeharko direla, adibidez, "datuaren jabearibaimena eskatzea" edo "norberari buruzkoinformazioa eskatu duten pertsonenzerrenda atzitzeko eskubidea edukitzea".

...MODU AKTIBOAN?

3. AGERTOKIA 4. AGERTOKIA


62



...MODU PASIBOAN?...MODU AKTIBOAN?

3. AGERTOKIA 4. AGERTOKIA

•Obra lizentziak: eskatzaileak interes legitimoa duenean bakarrik.

•Beken zenbatekoak: ez, interes publikokoa dela diotenen diskurtsoan izan ezik.

•Diru‐laguntzen zenbatekoak: ez, interes publikokoa dela diotenen diskurtsoan izan ezik.

•Gizarte (DBE), familia edo mendekotasun laguntzen zenbatekoak: ez, interes publikokoa dela

diotenen diskurtsoan izan ezik.

•Zerga iruzurgileen identifikazioa: "iruzurgile handien" kasuan bakarrik.

•Genero indarkeriaren biktimei laguntzeko baliabideei buruzko informazioa: bai, baina pertsona

jakinak ez badira identifikatzen.

HERRITARREN DATUAK NOLA ARGITARATU BEHAR DIRA...

Azalpena:

Onartuta

Ez onartuta

"Pertsona bat estigmatizatu egin daitekebere datuak argitaratuz gero, baina okerrakegin eta gizarteratzeko eskubidea existitzen

da" 46‐65 Bilbao

"Herritarren datuak administrazioan haraeta hona ibili behar dira, osasun

kontuetarako, laguntzak ez bikoizteko..." 31‐45 Bilbao

"Laguntzak eta diru‐laguntzak, diru kopuruahandikoak ala txikikoak izan, diru publikoadira; eta inporta zaigu diruarekin zer egiten

den eta ea iruzurrik ez dagoen" 18‐30 Donostia

"Uste dut salbuespenak daudela, adibidez, nire semearen andereñoak buruko

gaixotasun bat badauka, nik jakin egin nahidut hori. Eragina du segurtasun publikoan"

"Diru‐laguntzen, beken eta DBEn sistema ondo badabil, nik ez dut zertan eskatu

administrazioari inori buruzko informaziorik" 31‐45 Vitoria‐Gasteiz

"Norberak interes legitimoa dueneanbakarrik eskatzea, edo informazioak era batean edo bestean eragiten dizunean. Bestela, txutxu‐mutxu hutsa da. Ez zenonartu beharko halakorik" 18‐30 Vitoria‐

Gasteiz

"Beharbada horrek ekarriko du herritarrokapur bat elkar lintxatzen ibiltzea. Azkenean, denok izango gara poliziak" 31‐45 Donostia

"Gaur egun erraza da administrazioarigezurra esatea. Beraz, ez da hain txarra

informazioa ematea, salatzeko iruzurra eginnahian dabilena" 46‐65 Bilbao


63



Segidan modu grafikoan azalduta dago labur‐labur zenbaterainoko onarpena duen agertoki

bakoitzak: Onartutako agertokia Ez onartutako agertokia Oharrak

GARDENTASUN AKTIBOA Adm. publikoetako

datuekin

GARDENTASUN PASIBOA Adm. Publikoetako

datuekin

GARDENTASUN AKTIBOA HERRITARREN datuekin

GARDENTASUN PASIBOA HERRITARREN datuekin

1. agertokia

3. agertokia 4. agertokia

2. agertokia

"ADMINISTRAZIOA PROAKTIBOA IZATEA"

"HERRITARRAK SUBJEKTU AKTIBOAK GAUZA PUBLIKOAREN KONTROLEAN"

"EZ EMAN PERTSONA JAKINAK IDENTIFIKATZEN

DUTEN DATURIK"

"ZALANTZAK DITUZTE ARAU‐HAUSTEEI, DELITUEI ETA DIRU

PUBLIKOARI KALTE EGITEN DIETEN KASUAK DIRENEAN"

"ADMINISTRAZIOEN ARTEAN IZAN EZIK"

"EZ ESKATZEA INOREN DATURIK INTERES

LEGITIMORIK EZ BADAGO"

"ETA EMATEN BADITUZTE, TITULARRAREN BAIMENAREKIN"

"BAINA ADMINISTRAZIOA TRABATU GABE ESKABIDEEKIN"

"LEGEAK AGINDUTA"

"HERRITARRAK INPLIKATZEN DITU IRUZURRRAREN AURKAKO

BORROKOAN ALA HERRITARRAK POLIZIA BIHURTZEN DITU"


64


Datuak Babesteko

Euskal Bulegoa


5.1. DBEBren gainean dakitena

5.2 DBEBren egitekoa administrazio gardentasunaren esparruan

65


5.1. DBEB‐REN GAINEAN DAKITENA

66


5. Datuak Babesteko Euskal Bulegoa


• Herritarrei eskatu genien esateko zenbat zekiten Datuak Babesteko Euskal Bulegoari buruz,

eta nabarmena da gutxi dakitela. Eta Bulegoa ezagutzen zuela esan zuen gutxiengoak

adierazi zuen berarekin harremanen bat izateagatik ezagutzen zuela...

Bulegoak prestakuntza akademikoa eman dielako eta lanean datubabesari

buruzko erantzukizunak dituztelako.

"Ni abokatua naiz eta gaia ezaguna egiten zait kudeatu behar izaten diren

fitxategiengatik, baina hori gehiago izaten da Estatukoarekin" 18‐30 Vitoria‐Gasteiz

"Ni Politika Zientziak ikasi dut eta horregatik egiten zait ezaguna" 31‐45 Vitoria‐Gasteiz

Komunikabideetan DBEBren azterketen berri ematen duten informazioa entzun

dutelako.

"Egunkarietan agertu den azterketaren bat egin dute" 31‐45 Vitoria‐Gasteiz

Inoiz Agentziarekin harremanen bat izan dutelako, arazoren bat konpontzeko

edo aholkularitza eskatzeko.

"Ni behin Agentziara jo nuen arazo bat izan nuelako telefono konpainia batekin,

berankorren zerrenda batean sartu nindutelako. Erreklamatu egin nuen eta lortu

nuen fitxategi horretatik ateratzea" 31‐45 Vitoria‐Gasteiz 67


• DBEB ez dela oso ezaguna. Herritarrek ez dakite Agentziak zein eginkizun dituen, baina

senari kasu eginda esleitzen dizkioten eginkizunak nahikoa ondo ezkontzen dira benetan

dituenarekin.

Batez ere uste dute DBEBk duen betebehar garrantzitsuena dela herritarren

datuak babesteko eskubidea babestea, zaintzaren, informazioaren eta

aholkularitzaren bidez:

"Pentsatzen dut zaindu, informatu, aholkularitza eman eta herritarra

defendatuko dituela gutxienez" 31‐45 Bilbao

"Ez daukat oso garbi nola funtzionatzen duen. Seguruenez, erne egongo dira

datuak babesteko araudia betetzen dela ziurtatzeko, salaketak agertu ahala"

31.45 Donostia

"Herritarrei eta enpresei azaltzea zein eskubide eta betebehar dituzten, kexak

kudeatzea datuak babesteko legea betetzeko..." 31‐45 Vitoria‐Gasteiz

Herritarrek adierazi dute, kontuan hartuta datu babesari dagokionez babes falta

handia sentitzen dutela, hori konpontzeko, DBEBk aukera ezin hobea duela bere

burua erreferente moduan agertzeko pribatutasunari eta datu babesari

dagokionez.



68


5.2. DBEB‐REN EGITEKOA

ADMINISTRAZIO

GARDENTASUNAREN ESPARRUAN

69


• Herritarrei eskatu genienean baloratzeko ea nola ikusten zuten administrazio

gardentasunaren eta pribatutasunaren arteko gatazkak konpontzeko organo bat egotea, ez

zen erraza izan bat‐bateko erantzuna lortzea: gaia urrutikoa, ezezaguna eta teknikoegia

iruditzen zaie behar bezala baloratzeko.

"Ez dakit, ez dakigu behar bezain ondo zer egiten duen DBEBk, noraino hel

daitekeen..." 18‐30 Bilbao

"Ez dut ulertzen zertarako behar den, legea urratuz gero, epaitegietara jo daiteke..."

31‐45 Vitoria‐Gasteiz

• Gogoeta aldi baten ostean, parte hartzaileek honako ondorioak atera zituzten urratsez urrats

gardentasuna / pribatutasuna dualitatea kudeatzeko moduari buruz:

Hasteko, aitortzen dute bi eskubideen arteko gatazkak konpontzen zailak diren

auziak ekar ditzakeela , beraz, beharrezkotzat jotzen dute epaitegiez gain, eskubide

bien arteko bitartekaritza organo bat egotea.

"Legearen esparruan hutsune asko sortuko dira, eta zalantzak hainbat arlotan"

31‐45 Vitoria‐Gasteiz

"Erakunderen batek egon beharko du, baina ez dakit agentzia independiente bat

izan behar den ala beste era batekoa" 46‐65 Donostia

Herritarren iritziz, gardentasunari mugak jarri behar zaizkio, pribatutasunaren

ikuspegitik. Gardentasuna funtsezko elementua da administrazioa kontrolatzeko,

eta muga hauek izan behar ditu: intimitaterako eskubidea eta interes publikoa.


5.2. DBEB‐REN EGITEKOA ADMINISTRAZIO GARDENTASUNAREN ESPARRUAN

70


"Azkenean, gardentasuna datu babesaren eskutan dago. Dena jakinarazi behar

da, baina kontu handiz ibili behar da inoren datu sentsiblerik ez dezaten

argitaratu" 18‐30 Bilbao

"Administrazio publikoei buruzko gardentasuna egoteak ez du esan nahi datu

pertsonalei buruzkoa ere egon behar denik; hortxe hartu behar du esku" 31‐45

Donostia

Era horretako gatazkak ebatzi beharko lituzkeen organoari dagokionez, uste dute

ez dela eraginkorra izango gardentasunari buruzko agentzia bat sortzea, baldin eta

gardentasuneko gatazkak pribatutasunaren esparruan baino ez badira sortzen.

Baina, agentzia berri bat sortzea zentzuzkoago dela irizten diote liskarrak

gardentasunaren eta bestelako esparruen artekoak badira, nahiz eta herritarrek

onartu ez dakitela zein izan daitezkeen bestelako esparru horiek.

"Beste agentzia bat gehiago ez, mesedez. Lehendik dagoen batek ere egin dezake lan

bera baliabide askoz gehiago inbertitu beharrik gabe" 46‐65 Bilbao

"Zertarako gastatu diru gehiago? Lehendik egonda antzeko lanak egiten dituen

agentzia bat, ez dauka zentzurik" 46‐65 Donostia

Gainera, uste dute gatazkak kudeatzeko organo idealak...

profil teknikoa duten kideak izan behar dituela batez ere, eta ez hainbeste

profil politikoa dutenak.



71


Erabakiak hartzeko agintea izan behar duela. "Halako erakundeei ez zaie

erabakimenik aitortzen. Azkenean epaiak hartzen du erabakia" 46‐65 Donostia

Datu babesaren eta gardentasunaren arloko adituak izan behar dituela,

ikuspuntu biak orekatzeko. "Azkenean erabakiak hartu behar izaten dira

<<zenbat erakutsi ahal den>>, eta horrek elkarlana eskatzen du" 18‐31 Bilbao



Azken finean, herritarrek uste dute DBEBk zer esan handia izan behar duela

pribatutasunaren eta administrazioaren arteko gatazkak kudeatzeko

orduan, baina ez dira ausartzen esaten eginkizun hori bereganatzen duen

organoak nolakoa izan behar duen.

72


Azken gogoetak


73


6. Azken gogoetak

1. Kontzeptua deskodetzea:

• Herritarrek gero eta diskurtso landuagoa eta aberatsagoa dute

pribatutasunaz eta datu babesaz, nahiz eta oraindik uste duten

kontzeptu zabalegia dela eta bizitzako arlo guztiak hartzen

dituela: familia, lana, aisia, ikasketak, harreman sozialak, ...

• Gaur egun jendearen diskurtsoa Interneten ingurukoa da batez ere, baina,

datuak babesteko eskubidea gauzatu ahala, hobeto ulertzen dute.

• Alde praktikotik begiratuta, pribatutasuna eta datu babesa kontzeptu kontrajarritzat

jotzen dituzte:

Batetik, babes gabezia sentsazioa, eta, bestetik, axolagabekeriaz aritzea.

Batetik, datuak eman beharra dagoela antzematea, eta, bestetik, beti trabak

topatzea eguneroko gestioetarako.

Batetik, datu babesaren balorazio egokia egitea off lineako munduan, baina,

aldi berean datu babesa legearen kontrolpetik kanpo ikustea Internetekoa.

6.1 GIZARTE DISKURTSOA DATU BABESAREN AURREAN

74


2. Herritarren kezka eta ematen dioten garrantzia

•Esan daiteke, batez ere pertsonen datu garrantzitsuenak (ekonomikoak, irudiari

buruzkoak, ...) erasotzen errazak direla agerian uzten duten gertakariak daudenean, aldi

baterako alerta egoera pizten dela, baina, halakoetan, prebentzio neurri batzuk hartu eta

bere horretan geratzen da dena.

6. Azken gogoetak


•Herritarrek agerian utzi dute arduratuta daudela datu babesaz eta pribatutasunaz,

arrisku mordoa antzematen dituztelako, gaur eguneko testuinguru sozialean nahitaez

geureganatu beharrekoak.

75


3. Herritarren eskubideak.

•Duela urte gutxi herritarren gutxiengo batek baino ez zeukan Datu

Pertsonalak Babesteari buruzko Lege Organikoaren berri; egun,

ordea, ezaguna da gizartean.

•Baina, hala ere, Legearen eduki zehatza oraindik orain ez da ezaguna jendearentzat:

AZETA eskubideak ezezagunak dira herritar gehienentzat, eta ezagutzen

dituztenek uste dute oso zaila dela horiek baliatzea.

Gainera, jende gehienak ez daki bereziki babestutako datuak daudenik.

Horrelako datuek babes berezia dute, hain zuzen ere, oso erraza delako

pertsonak diskriminatzea bereziki babestutako datuak zabalduz gero.

6. Azken gogoetak


76

AZETA eskubideak

Datuak Atzitzeko, Zuzentzeko, Ezerezteko eTa Aurka egiteko eskubideak


4. Datuak erabiltzen dituzten agenteak.

•Jakinda enpresa pribatuak eta administrazio publikoak datu pertsonalak erabiltzen

dituzten agenteak direla, herritarrek bi joera agertzen dute:

Mesfidantza handia:

Enpresa pribatuak interes ekonomikoekin eta merkatuko legeen

araberako joerarekin lotzen dituzte.

Konfiantza handia:

Administrazio publikoak interes orokorrarekin lotzen dituzte, eta

uste dute hobeto ezartzen dituztela Datu Pertsonalak Babesteari

buruzko Legeak finkatzen dituen protokoloak eta kontrolak.

6. Azken gogoetak


77


1. Kontzeptua deskodetzea.

• Gizarteak uste du administrazio gardentasuna dela herritarrak ahalduntzeko

bide bat, herritarrek nolabait kontrola dezaten administrazioaren

funtzionamendua, eta, batez ere, diru publikoaren kudeaketa.

6. Azken gogoetak

6.2.‐ GIZARTE DISKURTSOA ADMINISTRAZIO GARDENTASUNAREN AURREAN

• Pertzepzio horren atzean dagoen arrazoia da orokorrean

administrazioengandik oso portaera iluna antzematen dutela

herritarrek, ez hainbeste udalengandik.

•Gardentasuna funtsezko jardunbide demokratikotzat jotzen badute ere,

herritarrek jarrera kritikoa agertzen dute gardentasunaren kontzeptuaren

aurrean, uste dutelako ez dela benetako borondate politikoa, irudiari

begirako estrategia politikoa baino.

78


2. Gardentasun administratiboaren mugak.

•Alde praktikotik begiratuta, argi dute administrazio gardentasunari mugak jarri behar

zaizkiola.

•Mugak non jarri behar diren ebazteko orduan, irizpide garrantzitsua da jakitea datuak

interes publikoa duen ala ez.

•Batzuetan ez dago adostasunik erabakitzeko zerk duen interes publikoa eta zerk ez.

•Eztabaidak berez jo du esparru hauetara:

Laguntza publikoen onuradunak identifikatzea. (Diru Publikoa)

Delituak egin dituzten pertsonak identifikatzea. (Arau‐hausteak eta delituak)

6. Azken gogoetak


79


3. Herritarren jarrera administrazio gardentasunaren agertokien aurrean.

Aztertutako gardentasunaren agertokiak ikusita, herritarrek honako jarrerak agertu dituzte

horien gainean:

Gehienek uste dute komeni dela administrazio publikoei buruzko informazioa

gardena izatea herritarrentzat, batez ere modu aktiboan, baina, modu pasiboan

ere bai.

Gizartearen zatirik handienak ez du uste herritarren datuak modu aktiboan

publiko egin behar direnik. Baten batek eskabide bat egiten badu, uste dute

interes legitimoa izan behar duela.

Gutxiengo bat, herritarren datuei dagokienez, erabateko gardentasunaren alde

agertzen da, eta modu aktiboan nahiz pasiboan egin behar dela uste du, batez

ere aurrekontu publikoei eta delituei buruzko datuak badaude tartean.

DATU MOTA

GARDENTASUN MOTA

GARDENTASUN AKTIBOAADM. PUBLIKOETAKOdatuei dagokienez

GARDENTASUN PASIBOA ADM. PUBLIKOETAKOdatuei dagokienez

GARDENTASUN AKTIBOAHERRITARREN

datuei dagokienez

GARDENTASUN PASIBOA HERRITARREN

datuei dagokienez

6. Azken gogoetak


80


1. DBEBren gainean dakitena.

•Nahiz eta herritarrak ez jakin gauza handirik Datuak Babesteko Euskal Bulegoaren

eginkizunez, badirudi eskatzen dutela Datuak Babesteko Euskal Bulegoa izatea

herritarren pribatutasunaren eta datu babesaren esparruko erreferentea, lagunduz

herritarren babes gabezia sentsazioa leuntzen.

6. Azken gogoetak

6.3 DATUAK BABESTEKO EUSKAL BULEGOA

81


2. DBEBren egitekoa administrazio gardentasunaren esparruan.

• Herritarrek garbi antzematen dute gorabeherak egon daitezkeela

pertsonen pribatutasuna babestu eta administrazio gardentasunerako

jardunbideak jarri behar badira abian.

• Eta gorabeherak aipatuz gero, herritarrek uste dute komeni dela

gatazkak konpon ditzakeen organo bat egotea, epaitegietara jo

beharrik ez izateko.

•Hasiera batean, herritarrek ez dute nahi organo berririk sortzea bi eskubideen arteko

bitartekaritza egiteko, eta gainera, uste dute Datuak Babesteko Euskal Bulegoak zer esan

handia duela bi eskubideen esparruan.

6. Azken gogoetak

6.3 DATUAK BABESTEKO EUSKAL BULEGOA

• Herritarrek uste dute ez direla gai esateko nolako

organoak hartu behar duen eginkizun hori. Baina, argi

ikusten dute profil teknikoa, erabakiak hartzeko gaitasuna

eta izaera aditua izan behar dituela.

82

Azterketakualitatiboa, datu babesarenetagardentasunaren ... · "Sare sozialak" "Erosketak...

Documents

Transcript of Azterketakualitatiboa, datu babesarenetagardentasunaren ... · "Sare sozialak" "Erosketak...