axali sivrce · 2014-09-08 · verc ki gaigoT da mxolod operaciuli (anu kompiuteris muSaobis)...

7

Transcript of axali sivrce · 2014-09-08 · verc ki gaigoT da mxolod operaciuli (anu kompiuteris muSaobis)...

Page 1: axali sivrce · 2014-09-08 · verc ki gaigoT da mxolod operaciuli (anu kompiuteris muSaobis) siCqaris umniSvnelo Semcireba SeniSnoT. brZanebis miRebisTanave Tqveni kompiuteri uerTdeba
Page 2: axali sivrce · 2014-09-08 · verc ki gaigoT da mxolod operaciuli (anu kompiuteris muSaobis) siCqaris umniSvnelo Semcireba SeniSnoT. brZanebis miRebisTanave Tqveni kompiuteri uerTdeba

58

xaTuna mSvidobaZe

interneti iyo udidesi gamogoneba, triumfaluri movlena kacobriobis istori-aSi. Tumca iseve, rogorc yvela mniSvnelovani axali teqnologiis SemTxvevaSi, internetma moitana kargic da cudic. internetteqnologiebisa da swrafi glo-baluri dakavSirebis Sedegad Seiqmna axali, virtualuri sivrce _ kibersivrce, romelmac bevr sikeTesTan erTad axali safrTxeebi da gamowvevebi warmoiqmna.

sul raRac ori-sami aTeuli wlis win kibersivrce da misi usafrTxoeba TviT ganviTarebuli qveynebis mTavrobebisTvisac ki ar warmoadgenda mniSvnelovan sazrunavs, Tumca dRes am sivrcis daculoba erT-erT umniSvnelovanes faqto-rad iqca. gaCnda kiberomis, informaciuli omis, kiberterorizmis, kiberSpiona-Jis safrTxeebi, ramac sxvadasxva strategiis, taqtikis, dazvervisa Tu kanonmdeb-lobis cvlilebebis aucilebloba gamoiwvia.

Tavdapirvelad termin ̀ kibernetikis~ gamoyeneba ukavSirdeba me-20 saukunis mecniersa da maTematikoss, masaCusetsis teqnologiuri institutis profesors norbert viners (1894-1964). Tavis wignSi, `kibernetika~, romelic 1948 wels gamosca, man faqtobrivad saTave daudo axal mecnierul mimdinareobas. vineri kiberneti-kas ganmartavda, rogorc mecnierebas marTvisa da komunikaciebis Sesaxeb. Tavadtermini kibernetika momdinareobs berZnuli sityvidan κυβερνητική (kibernetike),

kibersivrce _ uxilavi da xiluli axali sivrce

axali teqnologiebi

istoria

Page 3: axali sivrce · 2014-09-08 · verc ki gaigoT da mxolod operaciuli (anu kompiuteris muSaobis) siCqaris umniSvnelo Semcireba SeniSnoT. brZanebis miRebisTanave Tqveni kompiuteri uerTdeba

59

rac mesaWes, mmarTvels niSnavs. es sityva aseve gvxvdeba frangi fizikosisa da maTematikosis andre mari amperis filosofiur naSromSi: “Essais sur la philosophie des Scienc-es” (samecniero-filosofiuri eseebi). termini kibersivrce ki pirvelad gamoyenebu li iyo amerikeli mwerlis uiliam gibsonis samecniero-fantastikuri Janris wignSi `neiro-manti~, romelic 1984 wels gamoica. amis Semdeg termini ukve farTod gamoiyeneba.

axali informaciuli realobis Seqmnis sawyisebTan dgas aseve informaciuli Teoriis mamad wodebuli klod Senoni (1916-2001). misi naSromebi efuZneba cifruli informaci-is gadacemis efeqturi sakomunikacio arxebis SemuSavebas. is miiCnevda, rom cifruli informaciis gadacema SesaZ-loa pirdapir relevanturi iyos fundamentur fizikur kanonzomierebasTan. mis saxels ukavSirdeba cifruli kompiuteris Seqmna da monacemTa struqturuli kompre-sirebis ideac. monacemTa kompresirebis Sedegad ki SesaZ-lebeli gaxda rogorc monacemTa moculobis Semcireba, aseve monacemTa gadacemis siCqaris gazrdac.

daprogramebuli kompiuteris ganviTareba swrafad xde-boda. gansakuTrebiT mniSvnelovania momxmareblis grafi- kuli interfeisis Seqmna. brZanebebis koduri xazebis in-terfeisi momxmareblis grafikuli interfeisiT (Graphical

kibersivrce _ uxilavi da xiluli axali sivrce

norbert vineri (1894-1964)

uiliam gibsoni (dab.1948)

User Interface - GUI) Seicvala, romelic momxmarebels kompiuterTan imijis _ gamo-saxulebis saSulebiT muSaobis SesaZleblobas aZlevs. am axalma aRmoCenam rigiT adamians, romelic ar aris kompiuteruli mecnierebis dargis warmomadgeneli, kom-piuterTan martivad muSaobis saSualeba misca. 1980-iani wlebis dasawyisSi bazarze gamodis personaluri kompiuterebi grafikuli interfeisiT: Xerox 8010, Apple Lisa, Apple Macintosh, Atari-ST da Commodore Amiga.

dRevandeli gadmosaxedidan es kompiuterebi primitiulia. Tumca im droisaT-vis, 80-iani wlebis dasawyisSi, es iyo udidesi teqnologiuri winsvla. daiwyo daprogramebuli kompiuterisa da internetis masStaburi Serwyma. Seiqmna inter-netservisis mimwodebeli komerciuli kompaniebi da globaluri dakavSirebis axa-li kiberera.

da mainc, ra aris kibersivrce da ratom aris misi usafrTxoeba mniSvnelovani TiToeuli CvenganisaTvis?!

Xerox Star 8010

momxmareblis grafikuli interfeisia,

magaliTad, failis, saqaRaldis, anu e.w.

folderis, brauzeris an nebismieri pro-

gramis grafikuli gamosaxuleba (`ikonka~)

kompiuterSi.

kibersivrce _ uxilavi da xiluli axali sivrce

Page 4: axali sivrce · 2014-09-08 · verc ki gaigoT da mxolod operaciuli (anu kompiuteris muSaobis) siCqaris umniSvnelo Semcireba SeniSnoT. brZanebis miRebisTanave Tqveni kompiuteri uerTdeba

kibersivrce aris kompiuteruli sistemebisagan Seqmnili uxilavi, virtualuri

sivrce. kompiuteruli sistemebi ki, anu kompiuterebi, serverebi, routerebi, op-tikur-boWkovani kabelebi, planSeturi kompiuterebi, smartfonebi da sxv. xil-vadi, materialuri sagnebia. swored maTi erToblivi muSaoba qmnis im uxilav sivr-ces, romelsac kibersivrce ewodeba.

yoveldRiurad TiToeuli Cvengani am sivrcis meSveobiT iRebs uamrav sargebels:vecnobiT axal ambebs msoflios sxvadasxva mxridan, vjavSniT sastumros, viyenebT internetbankings da saSualeba gveZleva gvqondes martivi da iafi saerTaSori-so komunikaciebi. es aris sivrce, sadac Cveni cxovrebis mniSvnelovan nawils va-tarebT.

ganviTarebul qveynebSi sayofacxovrebo teqnikidan dawyebuli usafrTxoebissistemiT damTavrebuli yvelaferi internetteqnologiebis meSveobiT imarTeba. amavdroulad, am axali teqnologiebis gamoyenebiT Cven viRebT eleqtrosad-gurebis, gazis, wylis, navTobis miwodebisa da warmoebis marTvis ufro efeqtur sistemas. samTavrobo da TavdacviTi sistemebic swored kompiuteruli sistemebis meSveobiT imarTeba. yvelaferi, rac dakavSirebulia am sistemebTan, kibersivrcis Semadgeneli nawilia. es yovelive ki SesaZlebeli gaxda daaxloebiT 20-25 wlis win eleqtronuli, daprogramebuli kompiuterisa da internetis erToblivi da-kavSirebiT, romelmac Zireulad Secvala adamianTa cxovreba. dRes msoflios mo-saxleobis erT mesamedze meti internetis momxmarebelia.

aRsaniSnavia, rom yvela am sikeTesTan erTad, gaCnda axali safrTxeebic. yovel-dRiurad uamravi sxvadasxva tipis, struqturisa Tu daniSnulebis virusi iqmneba. e.w. `troianebi~, logikuri bombebi, Wiavirusebi Tu sxavadasxva saxis zianis mom-tani programebi safrTxes uqmnis Cvens usafrTxoebas. hakerulma Tavdasxmebma SesaZloa ara marto mwyobridan gamoiyvanos Tqveni kompiuteri an moiparos per-sonaluri informacia, aramed udidesi riski Seuqmnas qveynis saxelmwifoebriv usafrTxoebas, radganac kiberSetevebs iseTive zianis motana SeuZlia, rogoric tradiciuli omis formebis gamoyenebas.

60

axali teqnologiebi

Page 5: axali sivrce · 2014-09-08 · verc ki gaigoT da mxolod operaciuli (anu kompiuteris muSaobis) siCqaris umniSvnelo Semcireba SeniSnoT. brZanebis miRebisTanave Tqveni kompiuteri uerTdeba

dRemde Seqmnili kompiuteruli virusebis raodenoba ramdenime aTeul milions iTvlis. hakerTa auracxeli armia ki dRiTi dRe izr-deba. metic, zogierTi qveyana ara mxolod Semwynarebelia kiber-kriminalebis mimarT, aramed qiraobs kidec maT mizanSi amoRebuli qveynebis winaaRmdeg. 2007 da 2008 wlebSi estoneTis da saqarT-velos gamocdilebam gviCvena, rom kiberomi akavSirebs organize-bul danaSauls da agresiuli qveynebis tradiciul geopolitikur miznebs.

kiberTavdasxmebis ganxorcieleba bevrad ufro nakleb saxsrebs moiTxovs da amitomac aris mimzidveli. kompiuterebi, botnetebi da virusebis Seqmna gacilebiT nakleb finansur resurss saWiroebs, vidre samxedro intervencia. magaliTad, 2008 wels saqarTvelos winaaRmdeg gamoyenebuli erT-erTi meTodi iyo swored botnet-Setevis meTodi. e.w. DDoS-is (ingl. distributed-denial-of-service) gamo-yenebiT Tavdamsxmeli vebgverdebs, serverebs didi raodenobis in-formaciiT swored botnetebis, davirusebuli zombi kompiuterebis qselis meSveobiT tvirTavs. hakeri Tavis kontrolqveS moqceul kompiuterebs erTi brZanebiT aZlevs instruqcias gansazRvruli samiznis winaaRmdeg kiberSetevis dasawyebad. SesaZloa, Tqveni kompiuteri ise gaxdes botnetis nawili, rom Tqven amis Sesaxeb verc ki gaigoT da mxolod operaciuli (anu kompiuteris muSaobis) siCqaris umniSvnelo Semcireba SeniSnoT. brZanebis miRebisTanave Tqveni kompiuteri uerTdeba aTasobiT sxva kompiuterul qsels informaciis nakadis gasaSvebad. Sedegad ki, magaliTad, vebgverdi veRar SeZlebs momsaxurebis Sesrulebas, romlisTvisac igi iyo ga-miznuli. DDoS-is Setevebs SeuZlia daazianos iseTi mniSvnelovani infrastruqtura, rogoricaa, magaliTad, sabanko sistema. Tavidan es problema SeiZleba mxolod imaT SeamCnion, vinc iyenebs inter-netbankings, Semdgom ki bankomatebi Sewyveten muSaobas da veRarc molareebi SeZleben naRdi fulis gacemas. bankebs sirTuleebi Se-eqmnebaT sakredito baraTebis xarjvis aRricxvaSi, gamavali da Semavali Tanxebis sistemur damuSavebaSi. male ufro didi banke-bi SeaCereben tranzaqciebs samizne bankTan araswori informaciis miRebis an sakuTari sistemis dainficirebis SiSiT.

61

kibersivrce _ uxilavi da xiluli axali sivrce

Page 6: axali sivrce · 2014-09-08 · verc ki gaigoT da mxolod operaciuli (anu kompiuteris muSaobis) siCqaris umniSvnelo Semcireba SeniSnoT. brZanebis miRebisTanave Tqveni kompiuteri uerTdeba

meore yvelaze gavrcelebuli meTodi, romelsac mimarTaven hakerebi, aris APT(Advanced Persistent Threat) meTodi. mizanmimarTul mudmiv safrTxes warmoadgens Setevis tipi, romelic, kompaniebidan da samTavrobo uwyebebidan moipovebs kon-fidencialur da Rirebul informacias. Setevis es forma iyenebs socialuri in-Jineriis moxerxebul e.w. `fiSingis~ meTods (informaciis mopoveba internetTaR-liTobis, motyuebis gziT). hakeri Ria wyaroebis dazvervis sxvadasxva saSualebis gamoyenebiT (e.w. OSINT tools) moiZiebs informacias mizanSi amoRebuli obieqtis Sesaxeb. moZiebuli informaciis safuZvelze mas SeuZlia Seqmnas yalbi, damajerebe-li eleqtronuli gzavnili, romelsac mohyveba bmuli an TandarTuli faili. Tuki adresati bmuls an TandarTul dokuments gaxsnis, Tavis kompiuterSi gadmotvir-Tavs viruss. ̀ fiSingis~ sxvadasxva forma arsebobs, romelTa mizania kompiuterul sistemaSi iseTi virusis Seyvana, romelic SeumCnevelia didi xnis manZilze. hakers SeuZlia distanciurad moiparos saxelmwifo saidumloebebi da farTo kategoriis inteleqtualuri sakuTreba, rogoricaa teqnologiuri sqemebis, warmoebis pro-cesebis, cdebis Sedegebis, biznesgegmebis, partniorobis SeTanxmebebis, eleqtro-nuli fostisa da sakontaqto siebis Sesaxeb informacia. es meTodi kiberSpionaJis ganxorcielebis yvelaze gavrcelebuli meTodia.

arsebobs kompiuterul sistemebSi SeRwevis ufro rTuli sqemebic. magaliTad, mosadis an pentagonis kompiuterul sistemebSi SeRweva gamocdili da mcodne hake-risTvisac ki SesaZloa did sirTules warmoadgendes. arc e.w daxuruli sistemebi, qselebi, romlebic ar aris dakavSirebuli internetTan, arian srulad daculi. amas staqsnetis magaliTic cxadyofs. eqspertebs sjeraT, rom staqsnetma iranis, kerZod ki, naTanzis birTvuli eleqtrosadguris kompiuterul qselSi USB Flash-is saSualebiT SeaRwia da mwyobridan gamoiyvana aTasi centrifuga. staqsnets su-perkiberiaraRic ki uwodes. unda iTqvas, rom interneti ar aris erTaderTi gza kompiuterul sistemebSi SesaRwevad, Tumca es aris yvelaze farTo da gaxsnili gza.

mniSvnelovania aRiniSnos, rom yvela hakeri ar aris borotmoqmedi. Cven SesaZloazogierTis qmedeba gavamarTloT kidec: magaliTad, roca xdeba arasrulwlovanTa pornografiuli Tu sxva aralegaluri Sinaarsis saitebis CamoSla. Tavad termini `hakeri~ warmoiSva 1960-ian wlebSi masaCusetsis teqnologiur institutSi. kompiu-

sityva `hakeri~ momdina reobs

Zveli inglisuri sityvidan

tohaccian, rac gapobas,

gatexvas an raimes nakuwebad

qcevas niSnavs.

62

axali teqnologiebi

Page 7: axali sivrce · 2014-09-08 · verc ki gaigoT da mxolod operaciuli (anu kompiuteris muSaobis) siCqaris umniSvnelo Semcireba SeniSnoT. brZanebis miRebisTanave Tqveni kompiuteri uerTdeba

teruli mecnierebis studentebi xSirad ejibrebodnen erTmaneTs institutis kom-piuterul sistemebSi SeeRwiaT da adrianad daesrulebinaT davaleba. maSin maT amisa-Tvis rigSi yofna uwevdaT.

hakerebi sam ZiriTad kategoriad iyofa: e.w. TeTrqudiani, nacrisferqudiani da Savqudiani hakerebi.

TeTrqudiani hakerebi TavianT unarebs kompiuterul sistemebSi xarvezebis aRmofxv- rasa da usafrTxoebis gaumjobesebas axmaren. maT aseve sikeTisTvis mebrZol hakerebs an eTikur hakerebs eZaxian.

Savqudiani hakerebisTvis eTikis wesebi ar arsebobs. maTi ZiriTadi misia aris kom-piuterul sistemebSi an qselSi SeRweva mzakvruli qmedebisa Tu miznebisTvis. isi-ni TavianT unarebs kiberkriminaluri saqmianobis gansaxorcieleblad iyeneben. maT mizans warmoadgens kiberterorizmi, kiberqurdoba, kiberTaRliToba, kiberjaSuSoba da sxva kiberkriminaluri saqmianoba. maT aseve araeTikur da borot hakerebs uwodeben.

nacrisferqudiani hakeri aris iseTi hakeri, romelic aralegalur qmedebas sCadis ara sakuTari piradi sargeblis, aramed raime ideis gamo. nacrisferqudianebis ZiriTa-di motivacia aris SurisZieba. isini TavianT `gmirobas~, rogorc wesi, asajaroeben. nac risfer hakerad wodebulma `jesterma~ `vikiliqsis~ vebgverdi im motiviT CamoSa-la, rom man aramarTebulad miiCnia `vikiliqsis~ mier aSS-is aTiaTasobiT saxelmwifo saidumlo dokumentis gasajaroeba. am qmedebis Semdgom ki man Twitter-ze Tavisi SeniR-buli profiliT Semdegi ram dawera: `me Cavidine kiberTavdasxma `vikiliqsze~, radgan maT safrTxe Seuqmnes Cveni samxedroebis usafrTxoebas da Cveni qveynis sagareo politikas~.

mediis yuradRebas kiberSeteva naklebad iqcevs, samagierod farTod aSuqebs ambo-xebebs, dabombvebsa Tu sxvadasxva sabrZolo qmedebebs. magaliTad, veravin iviwyebs 2008 wlis agvistos omis dros sasowarkveTili qalis saxes, romelic sakuTari aale-buli saxlis win ijda da mxolod JestebiTRa mimarTavda rusul TviTmfrinavs, romelmac is adgili dabomba. televizorSi naCvenebi sistemurad dazianebuli banko-matebi an cnoba raime informaciisa Tu monacemebis moparvis Sesaxeb ki ar iwvevs sazogadoebis mZafr reaqcias. kiberSeteva ufro rTuli asaxsnelia da amitomac rTu-lia misTvis politikuri yuradRebis miqceva da misgan Tavis dasacavad aucilebe-li qmedebebis ganxorcieleba. am problemasTan sabrZolvelad, upirveles yovlisa, saWiroa saTanado zomebis miReba qveynis SigniT, ara mxolod samTavrobo doneze, aramed sazogadoebrivi TvalsazrisiTac, rac xels Seuwyobs rogorc sazogadoebis ukeT gaTviTcnobierebas am sakiTxebSi, ise sabaziso TavdacviTi unar-Cvevebis Camoya-libebas. elementaruli wesebis dacviT ki TiToeuli Cvengani SeZlebs im riskebis Semcirebas, romlebic safrTxes uqmnian Cvens usafrTxoebasa da keTildReobas.

vebgverdis CamoSla aris Setevis is tipi, romelic

mis vizualur gamosaxulebas cvlis. es meTodi

politikurad motivirebuli hakerebis da

haqtivistebisTvis protestis gamoxatvis erT-erTi

formaa. ZiriTadad maTi samiznea mTavrobebi da

religiuri jgufebi. vebgverdis CamoSlas aseve

eleqtronul grafitisac eZaxian.

63

kibersivrce _ uxilavi da xiluli axali sivrce