Hidrosfera lurreko ura da. Geruza horrek lurreko hiru laurdenak hartzen ditu.

Hidrosferako ura

• Bi mota daude

UR OZEANIKOA:

OZEANOZ ETA ITSASOZ OSATUTA DAGO

UR KONTINENTALA:

IZENAK ESATEN DUEN BEZALA KONTINENTEETAN DAGOEN URA DA. ADIBIDEZ: IBAIAK, IZOTZ MASAK… EDO LUR AZPIAN DAGOEN URA

HIDROSFERA ETENGABE MUGITZEN DA

• Ibaiak kontinenteko ura mugitu egiten du itsasoratu arte.

• Ur ozeanikoaren ura hiru fenomenoen ondorioz mugitzen da:

- olatuak: haizea itsasoko gainazalean sorturiko uhinak dira.

- Itsas lasterra: ur masak dira eta leku batetik bestera mugitzen dira.

- Itsasaldiak: sei ordutik behin gertatzen diren itsas mailaren gora beherak dira.

HIDROSFERAREN GARRANTZIA

Hidrosferak, ura ematen die izaki bizidunei.

Horrexegatik, uraren barruan bizitza dago.

Pertsonak hidrosferako ura erabiltzen dugu adibidez : edateko, garbitzeko …

Hidrosferan gizakiok lan egiten dugu (arrantza) eta baita denbora librean ere, ekintza desberdinak egiten ditugu (surf…)

Hidrosfera babestuHidrosfera babestu• Orain amaitzeko hidrosferarekin, aholku

batzuk emango dizkizuegu ura hainbeste ez kutsatzeko :

• Itzi txorrota hortzak garbitzen dituzun bitartean.

• Ura ateratzen denean, ur hori berotu arte ateratzen den ura bildu. Ur hori loreontziak ureztatzeko, komunean botatzeko eta hainbat gauzatarako erabil dezakezu.

Uraren zikloa

Uraren zikloaren faseak

• Eguzkiak itsasoko urak berotzen du. Ura lurruntzen da.• Ur lurruna gora joaten da eta goiko tenperaturak hotzak

direnez ur lurruna kondentsatzen da hodeiak sortuz.• Hodeiak ur tantaz osatuta daude. Haizearen ondorioz

mugitzen dira.• Hodeietan dagoen ura: euria, txingorra edo elurra eran

lurrera jauzten da.• Ibaiak, itsasoak eta lurpeko urak sortuz (Adibidez

putzuak).• Behin eta berriro errepikatzen da azaldutako prozesua.

AT MO S F E R A

Atmos ferako airea gas -nahas tea da. 78% nitrogenoa, 21% oxigenoa, 1% bes te gas batz uk: karbono dioxidoa, oz onoa,ur-lurruna

AT MO S F E R AK O G E R UZ AK• Troposfera: L ehenengo geruza da 12km hartzen

ditu eta gasen 75% . B ertan, hodeiak sortzen dira. B ertan hegazkinak, globo gidatuak, eta mendiak aurkitu ahal ditugu. Hor oxigenoa dago.

• • E stratosfera: 12km-50kmra hartzen ditu. E stratosferako tenperatura, oso hotza da eta hor oso oxigeno gutxi dago. E zinezkoa da hor arnasa hartzea. G eruza honen gainean ozono-geruza dago eta hori eguzki izpietatik babesten gaitu. B ertan globo meteorologikoak, hegazkin supersonikoak... Aurkitu ahal dugu.

G orako beste geruza batzuk: E stratosferatik gora beste geruza batzuk daude. Horiek oso gas gutxi dituzte. Menosfera, termosfera eta exosfera izeneko geruzak. Bertan hainbat fenomeno gertatzen dira. Bertan izar iheskorrak, gaueko disdirak, ezpazio-ontziak eta abar auritu ahal dugu.

E gin klik titulua gehitzeko

Egin klik testua gehitzeko

BABESTU ATMOSFERA

• Gas toxikoek, keak, autoek, industriek, suteek eta abar atmosfera kutsatzen dute.

• Atmosfera kutsatzean negutegi-efektua egiten da. Hori gertatzean lurraren tenperatura igotzen da.

• Hori ez gertatzeko saiatu behar gara atmosfera zaintzen. Ez erabiltzen asko kalefakzioa, ez erabiltzen asko kotxea, ez mozten hainbat zuhaitz, ez kutzatzen…

Atmosferan, aldaketa etengabeak daude. Haizea, prezipitazioak, hodeiak... Horri fenomeno atmosferiko deitzen diegu.

AT MOS F E R AR E N G AR R ANT Z IA

Atmosfera oso garrantzitsua da gure planetarako:

K altegarriak diren eguzki-erradiazioak iragazten ditu, batez ere ozono geruzari esker.

P lanetaren beroa gordetzen du eta horrela tenperaturak epeltzen ditu.

Izaki biz idunek behar duten gasak ditu. Adibidez landareak fotosintesia egiteko.

• EGURALDIA:

• Atmosferak duen egoera, egun batean edo aste batean, prezipitazioak, hodeiak...

• KLIMA:

• Hainbat urtetan leku batean egon diren egoera atmosferikoak: tenperaturak, prezipitazioak…

• Klimak 3 faktore ditu.• LATITUDEA: EKUATOREKIKO ETA POLOETAKO DISTANTZIA

Ekuatoreko inguruko eskualdean, polarrenetan baino bero handiagoa egiten du. Inguru polarretan, neguen eta uden arteko aldeak nabaritzen dira.

• ITSAS MAILAREKIKO ALTUERA

Inguru menditsuetan kostaldean baino tenperaturak hotzagoak daude. Tenperaturak jaisten dira altuerarekin.

• ITSASOREKIKO HURBILTASUNA

Itsasotik ahalik eta hurbilagoa egon tenperatura epelagoak izango dira. Itsasoaren hezetasunagatik. Barrualdean tenperatura hotzagoa izango da. Itsasoak tenperaturak epeltzen dituelako.

• Meteorologia da klima eta eguraldiaren zientzia.• Azterketa meteorologikoak egiten dira estazio

meteorologikoei esker. Hauetan, termometroak, barometroak, plubiometroak eta anemometroak erabiltzen dituzte.

• Datu horiei esker, mapa meteorologikoak egin ahal dira. Horrez gain, klimogramak ere egiten dira, leku bateko klima adierazteko. Klimogramak, urte batean leku bateko batez besteko tenperaturak eta prezipitazioak erakusten digun grafikoak dira.

• ANENOMETROA:• Klima jakiteko eta

haizearen abiadura neurtzen du

• HAIZE-ORRATZA:• Haizearen norabidea

adierazten duen tresna da• PLUBIOMETROA.• Prezipitazioen ur-kantitatea

neurtzeko tresna da. 

NOLA EGITEN DA LEKU BATEKO KLIMOGRAMA?

• Urratsa: datuak ezagutu• Leku bateko klimogramoa egiteko, leku

horren prezipitazioak eta tenperaturak urte batean, jakin behar ditugu. Adibidez:

2. Urratsa: ardatzak marraztu

• Paper milimetratu batean, ardatzak marraztuko ditugu. Bat horizontalean eta mutur bakoitzean bertikal bat. Horizontalean hilabeteak jarriko ditugu, beraien hartean diztantzia berbera utzita. Hau bezala:

3.urratsa: prezipitazioak marraztu

• Eskuinean ardatz bertikal prezipitazioak (mm-tan) idatzi behar.

• Horretarako prezipitazioaren ardatza tartea 10m banatu behar 0tik 50era.

• Ondoren, barra urdin batzuk marraztu eta hilabete bakoitzeko epe horretan eta adierazi gertatu diren prezipitazioak.

• Ezkerreko ardatzean, bertikalean, tenperatura marraztu behar (zentigradutan (ºC) .

• Ardatza 5naka tartetan bana egin 0tik 25era .

• Hilabete bakoitzeko tenperatura idatzi adierazteko puntu gorria erabiliz.

• Gero puntu gorri guztiak lotu tenperaturaren kurba lortuko da.

HORRELA GERATUKO DA EDO GERATU BEHAR DA

HIDROSFERA ETENGABE

MUGITZEN DA

OLATUAK ITASAS LASTERRA ITSASALDIAK HIDROSFERAREN

GARRANTZIA

1

ZER DA?

2- Zer da itsas lasterra?

Itsas lasterra da ozeanoan leku batetik bestera mugitzen den ura

3- Herri batzuetan, pertsonek putzuetatik aterako ura erabiltzen dute

Zer motatako ura ateratzen da putzuetatik?

Lurpeko ura ateratzen da

4- Esan egia ala gezurra diren atmosferako geruzei buruzko esaldi hauek:

a) Troposfera lurretik gertuen dagoen geruza da.

b) Menosfera geruza oso beroa da.

c) Estratosferan ezin daiteke arnasarik hartu.

5- Esan zer den klima, eta hemen daukagun klima epela den ala ez, eta zergatik.

• ESAN BAKOITZEKO IZENA:

1 HAIZE-ORRATZA

2 ANENOMETROA

3 PLUBIOMETROA•

• MATERIALA: plastilina berdea, urdina, gorria, horia eta laranja, eta labana.

• PROZEDURA: Lehenengo, plastilina horiarekin bolatxo bat egiten dugu eta laranjarekin inguratzen dugu geruza lodi batekin. Gero, inguratu berriz gorriarekin eta urdinarekin. Amaitzean, plastilina berdearekin kontinenteak, gutxi gorabehera, ipintzen ditugu. Amaitzeko, labanarekin mozten dugu erditik.

• ONDORIOAK: bi zati geratuko zaizkigu …

• MATERIALA: ontzi bat, ura eta kartoi edo plastiko zati bat.

• NOLA EGIN: Lehenengoz, ontzia betetzen dugu. Gero, zatia ontziaren goiko partean ipintzen dugu. Ondoren buelta ematen dugu ontziari eskuarekin kartoia zapaltzen. Azkenez, ontzitik eusten dugu eta… Jausten da? Ez. Atmosferako presioa, kasu honetan, grabitatea baino presio gehiago daukadalako.

ESPERIENTZIA• Materiala: kristalezko edalontzi bat,

kandela bat, sua, ura eta platera.• Prozedura: Plateran, ur pixka bat botatzen

dugu. Gero kandela pizten dugu eta plateraren erdian kokatzen dugu. Ondoren, edalontzia kandelaren gainean ipintzen dugu.

• Ondorioak: Zer gertatuko da? Ura xurgatu du, zergatik?