Arrisku Kimikoen Oinarrizko Eskuliburua (2008)

2008

AARRRRIISSKKUU KKIIMMIIKKOOEENN OOIINNAARRRRIIZZKKOO

EESSKKUULLIIBBUURRUUAAesku hartzeko ezagutu, eraldatzeko esku hartu

AURKIBIDEA

1. SARRERA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5

2. OINARRIZKO KONTZEPTUAK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72.1. ERAGILE KIMIKOAK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 2.2. ERAGILE KIMIKO ARRISKUTSUA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 2.3. BAZTERTUTAKO SUBSTANTZIAK ETA PRESTATUAK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .92.4. ARRISKUA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .92.5. ERAGILE KIMIKOEKIKO ESPOSIZIOA ETA DOSIA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .92.6. ARRISKUA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .102.7. ERAGILE KIMIKOEK ERAGINDAKO ISTRIPUAK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .10

3. ERAGILE KIMIKOEN METABOLISMOA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .113.1. SARBIDEAK ETA XURGAPENA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 3.2. ORGANISMOAN BANATZEA ETA METATZEA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12

4. ERAGILE KIMIKOEK ORGANISMOAN ERAGINDAKO EFEKTU TOXIKOAK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .134.1. ESPOSIZIOTIK EFEKTUAK AGERTU ARTE IRAGANDAKO DENBORAREN ARABERA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .134.2. BILAKAERAREN ARABERA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .134.3. EKINTZA-LEKUAREN ARABERA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .134.4. GRADUAZIOAREN ARABERA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .144.5. IRIZPIDE FISIOPATOLOGIKOEN ARABERA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .144.6. GENERO-DESBERDINTASUNAK EZAGUTZEA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .15

5. ARRISKU FISIKOKIMIKOAK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .17

6. SUBSTANTZIA ETA PRESTATU ARRISKUTSUEI BURUZKO INFORMAZIO-ITURRIAK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .186.1. PRODUKTUAREN ETIKETA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .186.2. SEGURTASUNEKO DATUEN FITXA (SDF) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .196.3. INGURUMENEKO ETA BIOLOGIAKO MUGEN BALOREAK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .21

7. INKESTA HIGIENIKOA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .237.1. EDUKIA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .237.2. NEURKETA-ESTRATEGIA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .247.3. NAHASKETEKIKO ESPOSIZIOA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .257.4. LANEKO ESPOSIZIOAREN EBALUAZIOAREN ONDORIOA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .257.5. ALDIZKAKO NEURKETAK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .267.6. TXOSTENA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .26

8. ARRISKU KIMIKOEN AURKAKO JARDUERAK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .288.1. FOKUAREN GAINEKO JARDUERAK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .288.2. INGURUAREN GAINEKO JARDUERAK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .298.3. PERTSONEN GAINEKO JARDUERAK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .31

9. OSASUNAREN ZAINKETA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .339.1. KUTSATZAILE KIMIKOEN ADIERAZLE BIOLOGIKOEN NEURKETA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .349.2. KATZINOGENOEKIKO ESPOSIZIOAREN KONTROL BIOLOGIKOA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .34

10. PRODUKTU KIMIKOEN BILTEGIRATZEA ETA MANIPULAZIOA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3510.1. BILTEGIRATZE-PLANGINTZA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35 10.2. PRODUKTU KIMIKOEN MANIPULAZIOA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36 10.3. HONDAKINEN KUDEAKETA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37

11. EKINTZA SINDIKALA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .38

12. ERANSKINAK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .43

1. SARRERA

Industria kimikoa garatzen hasi zenetik, egindako kalkuluen arabera, 120.000 substantzia eta milioi bat prestatu kimi-ko inguru sortu eta barreiatu dira ingurumenean. Gainera, urterik urtera zenbateko hori hazten ari da. Substantziahoriek ingurumenean eta osasunean duten inpaktuaren gaineko ezagutza urria da eta gehienetan ezagutu ere ez daegiten. Izan ere, Europan ofizialki erregistratutako eta merkaturatutako 106.000 substantzia kimikoen %90 baino gehia-go, inoiz ere ez dira aztertu osasunean eta ingurumenean duten eraginari dagokionean.

DATU BATZUK

- 106.000 substantzia kimikoen gehiengoa, estraineko aldiz 1981. urtea baino lehen sortu ziren. “Existitzen” dirensubstantzia horien arrisku-maila, horrela deitzen baitzaie, inoiz ere ez da behar bezala ebaluatu. Eskuragarridiren daturik onenak 1981. urteaz geroztik merkaturatu ziren 3.500 substantzia “berrien” ingurukoak dira.

- Substantzia horietako 5.000 eta 10.000 inguru oso arriskutsutzat jotzen dira.- Oso gutxi dakigu horietako gehienei buruz: adibidez, ez dakigu geneak kaltetzen dituzten, alergiarik eragiten

duten, katea-trofikoan (elikakatea) metatzen diren edo minbizia eragin dezaketen.- Azken 50 urteetan, lehen gizakientzat geldo edo kaltegabekotzat jotzen ziren substantzia batzuk kartzinogenoak

(adibidez, amiantoa) edo ugalketa-prozesurako toxikoak (adibidez, talidomina) direla egiaztatu da.- Animaliekin egindako ikerketetan, konposatu mota asko mutagenoak edo kartzinogenoak direla egiaztatu da.- Eragile kimikoekiko esposizioak eragindako endekapen-gaixotasunak lan-istripuak baino askoz ere garrantzi-

tsuagoak eta ohikoagoak dira.- Lanaren Nazioarteko Erakundearen (LANE) arabera, munduan urtero gertatzen diren 2 milioi laneko heriotzeta-

tik, 440.000 langileen eragile kimikoekiko esposizioak eragindakoak dira.- Europar Batasunean, urteroko datuak ondokoak dira:

• Minbiziak eragindako 32.000 heriotza• 16.000 azaleko gaixotasun• 6.700 arnas-gaixotasun• NSZko (Nerbio-Sistema Zentrala) 570 gaixotasun

Hala ere, datu horiek gutxi-gorabeherakoak eta kontsiderazio hutsak baino ez dira; prebentzio-sistemak kaltehorien guztien laneko jatorria ezkutatzen jarraitzen baitu.

Izan ere, laneko kaltearen estatistika ofizialetan, eragile kimikoek eragindako prozesu toxikoak funtsean lan-istriputzat (LI) jotzen dira eta ondorioz, eragile kimikoek lanean eragindako gaixotasunen azpierregistroa sor-tzen da.

- Langileen %31 kutsatzaile kimikoekiko esposizioan da, hauts, ke, lurrun edo gasen inhalazioagatik zein produk-tuen manipulazioagatik.

- Manipulazioa ohikoagoa da industria-sektorean (%27,8), eta sektore horretan, kimikaren alorrean.- Langileen %22,3k euren lantokietan hauts, ke, gas edo lurrun kaltegarri edo toxikoak arnasten ditu.

- Inhalazioa ohikoagoa da eraikuntzaren sektorean (%50,6), nahiz eta industria-sektoretik gertu izan (%37,4).

- Kualifikazio gabeko langileak (%25,5) eta ofizialak, operarioak eta artisauak (%23,2) dira esposizio ehuneko han-diena pairatzen dutenak.

- Kasuen %80ean ez da litezkeen efektu toxikoen gaineko inolako informaziorik aurkitzen.

Arrisku fisikoen aldean, zeintzuetan arriskua agerikoa eta efektua berehalakoa den, toxiko baten efektu kaltegarriak ezdira beti agerikoak. Horrela, zailtasun nagusiena substantzia kimikoekiko esposizioak eragindako kalteen gainekoezjakintasun nabarmena da. Ondorioz, sentsibilitate gutxi dago arazo horren aurrean.

E S K U H A R T Z E K O E Z A G U T U , E R A L D A T Z E K O E S K U H A R T U

5

Horregatik guztiagatik, egin dugu gida hau zeri buruz hitz egiten ari garen jakiteko, prebentzioko ordezkarietatik hasi-ta, arrisku kimikoa zer den eta nola ebaluatu jakiteko edo, behintzat, ezagutzen hasteko eta, batez ere, gure enprese-tako lantoki desberdinetan antzemateko.

Arlo sindikalean kontuan izan behar dugu substantzia kimikoei buruzko Europako legedi berria; REACH, ondoko hi-tzen ingelesezko sigletatik datorkiguna: Substantzia Kimikoen Erregistroa, Ebaluazioa, Baimena eta Murrizketa.Erregelamenduz ebatzi zen 2006ko abenduaren 13an. Faseka sartu zen indarrean, 2007ko ekainaren 1ean. Nahiz etaREACH EBk onartutako legezko erreformarik garrantzitsuena izango zela zirudien, gaur egun mugatuagoa da etasegurtasuneko informaziorako baldintzak murriztu egin dira. Hala ere, faseka abian jarri denez eta oraindik hasie-rako fasean denez, hurrengo urteetan bere garapenaren jarraipena egin beharko dugu.

Zoritxarrez, REACH-ek ez du behar duen guztia (urrun geratzen da) gu eta etorkizuneko belaunaldiak kutsaduratikegoki babesteko; hala ere, estraineko aldiz, egunero esposizioan gareneko kutsadura kimiko arriskutsua murriztenlagun dezakeen legedia dugu, betiere zuzen betetzen bada.

6

A R R I S K U K I M I K O E N O I N A R R I Z K O E S K U L I B U R U A

2. OINARRIZKO KONTZEPTUAK

2.1. ERAGILE KIMIKOA

Eragile kimikoen definizioan “substantzia” eta “prestatua” desberdindu behar ditugu. Substantziaren definizoa ondo-koa da: Elementu kimikoak edo beren konposatuak, egoera naturalean edo edozein prozesuren bidez lortutakoak,egonkortasuna mantentzeko beharrezko aditiboak eta erabilitako prozesuan zehar eragindako edozein ezpurutasunbarne, substantziaren egonkortasuna kaltetu gabe bana daitekeen edo bere osaketa alda dezakeen edozein disolba-tzaile salbu. Bestalde, prestatuaren definizioa ondokoa da: substantzia bi edo gehiago nahasten direnean eta nahaske-ta edo soluzio bat eratzen dutenean.

Ohikoa da pentsatzea eragile kimikoen erabilera, eta ondorioz, horiekin asoziatutako arriskuak, industria kimikoetaraeta kideetara mugatzen dela, farmazia eta petrolio-industrietara estaterako, horiek baitira bereziki eragile kimikoakekoizten dituztenak. Hala ere, uste hori okerra da; izan ere, gaur egun eragile kimikoen erabilera unibertsala da, etalanean ez ezik, bestelako alorretan ere erabiltzen da: etxeko lanetan, hezkuntza eta jolas-jardueretan esaterako, itxuradesberdinekin: garbiketa produktuak, adhesiboak, kosmetika produktuak, etab. Horregatik, eragile kimikoek eragin-dako arriskuak lantoki askotan aurki daitezke, industrian, nekazaritzan edo zerbitzuetan. Berez “kimikoak” ez diren jar-dueren artean, azken urteetan eragile kimikoen erabilera handitu dutenen artean ondokoak azpimarratuko ditugu:

- eraikuntza eta jarduera osagarriak (arotz-lanak, ur, gas eta elektrizitate-instalazioak, etab.);

- garbiketa profesionala, batez ere industrialdeetan eta garbiketaren kalitateak berebiziko garrantzia duen zerbi-tzuetan, ospitaleetan esaterako;

- ospitaleak, non eragile kimiko anitz erabiltzen baitira, anestesikoak, esterilizanteak, zitostatikoak (kimioterapia tra-tamenduetan erabilitako farmakoak), etab.;

- hondakinak tratatzeko industria, non hondakinak eurak eragile kimikoak diren edo izan ditzaketen eta, gainera,eragile kimiko horiek prozesuan bertan berariaz erabiltzen dira nahi diren emaitzak lortzeko;

- nekazaritza, batez ere intentsiboa, non sorogune itxiak edo erdi-itxiak (negutegiak) erabiltzen diren. Izan ere,gune horietan eragile kimiko anitz erabiltzen dira, pestizidak esaterako.

Azkenik, eragile kimikoak erabili ohi direneko jarduera “ez kimikoen” talde zehaztugabea aipatuko dugu:

- metalgintza eta industria mekanikoa,- tailer mekanikoak,- inprimategiak,- laborategiak,- artelanen errestaurazioa,- drogeriak eta ileapaindegiak.

2.2. ERAGILE KIMIKO ARRISKUTSUA

Bere ezaugarri fisikokimikoak, kimikoak edo toxikologikoak eta lanean erabiltzen edo agerian deneko era direla eta,langileen segurtasunean arriskua eragin dezakeena da.

Prestatu bat arriskutsua da gutxienez ere substantzia arriskutsu bat duenean. Eragin ditzakeen arriskuak sailkatu behardira eta ondoren, horien eragina ebaluatu 363/1995 Errege Dekretuaren V. eranskinean (67/1548 EEE zuzentarauakmoldatzen duena) eta horren ondorengo aldaketetan adierazitako irizpideetan oinarrituta.


7

Arrisku-kategoria desberdinak daude, 4 ataletan banatuta beren ezaugarrien arabera:

Ezaugarri fisiko-kimikoei dagokienean:

- Leherkariak: sugar edo beroaren eraginez lehertu daitezkeen eta talka, igurtzi edo marruskadurarekiko ososentsibleak diren substantzia eta prestatuak.

- Erregarriak: substantziak edo prestatuak, bestelako substantziekin kontaktuan direnean (batez ere sukoiekinerreakzio exotermiko gogorra eragiten dute) beroa botatzen dutenak.

- Sukoiak: substantzia eta prestatu likidoak, euren erreketa-puntua 0º C denean eta irekite-puntua 21º C-tik gora-koa eta 35º C-tik azpitikoa denean. Talde horretan, ondokoak ditugu:

• errraz sukoiak: substantziak eta prestatuak, giro-tenperaturan eta energiarik eskaini gabe airean berotuedo sutu daitezkeenak. Likidoak, erreketa-puntua 0º C-koa edo handiagoa eta 21º C-tik azpitikoa dutenak.Substantziak eta prestatuak, urarekin edo aire hezearekin kontaktuan, gas oso sukoiak kopuru arriskutsue-tan botatzen dutenak.

• oso sukoiak: substantziak eta prestatuak, erreketa-puntu oso baxua dutenak, 0º C-tik azpitikoa eta bere ire-kite-puntua 35º C-koa edo baxuagoa dutenak.

Ezaugarri toxikologikoei dagokienean:

- Toxikoak: substantziak eta prestatuak, kopuru txikian inhalazio, ingestio edo azaleko sarpenagatik, efektu akutuak,kronikoak edo heriotza ere eragin ditzaketenak.

- Oso toxikoak: substantziak eta prestatuak, kopuru txikian inhalazio, ingestio edo azaleko sarpenagatik, efektuakutuak, kronikoak edo heriotza ere eragin ditzaketenak.

- Kaltegarriak: substantziak edo prestatuak, inhalazio, ingestio edo azaleko sarpenagatik, larritasun “mugatuko”mintzak eragin ditzaketenak.

- Korrosiboak: substantziak edo prestatuak, ehun bizidunekin kontaktuan direnean, horien aurkako ekintza suntsi-garria eragin ditzaketenak.

- Sumingarriak: substantziak edo prestatu ez korrosiboak, azalarekin edo mukosekin kontaktu labur, luze edo erre-pikagarrian, erreakzio inflamatorioa eragin ditzaketenak.

- Sentikortzaileak: substantziak edo prestatuak, inhalazio, ingestio edo azaleko sarpenagatik, inmunitate-sistema-ren erreakzioa eragin ditzaketenak, substantzia edo prestatu horrekiko ondorengo esposizio batek eragin nega-tiboak sorrarazten dituenean.

Osasunean duten eraginari dagokionean:

- Kartzinogenoak: substantziak edo prestatuak, inhalazio, ingestio edo azaleko sarpenagatik minbizia edo beremaiztasuna handi ditzaketenak.

- Mutagenikoak: substantziak edo prestatuak, inhalazio, ingestio edo azaleko sarpenagatik alterazio genetiko here-ditarioak edo bere maiztasuna handi ditzaketenak.

- Teratogenikoak: substantziak edo prestatuak, inhalazio, ingestio edo azaleko sarpenagatik umetoki barnekogarapenean fetuan lesioak eragin ditzaketenak.

- Toxikoak ugalketarako: substantziak edo prestatuak, inhalazio, ingestio edo azaleko sarpenagatik ondorengoe-tan eragin negatibo ez hereditarioak eragin, maiztasuna handitu edo ugalketa-gaitasunean negatiboki eragin di-tzaketenak.

Ingurumenean duten eraginari dagokionean:

- Ingurumenerako arrikutsuak direnak: substantziak edo prestatuak, ingurumeneko osagai bat edo batzuentzatberehalako edo etorkizuneko arriskua eragin ditzaketenak.

8


Manipulazioan jarri beharreko neurriak

Substantzia kimiko arriskutsua Precauciones en su manipulaciónEbitatu: talkak, marruskadurak, txinpartak eta sua. Bateraezinak

Leherkariak dira azido gogorrak, base gogorrak, oxidatzaile gogorrak, aminaketa erregaiak.

Erregaiak Ebitatu oro har erregai guztiekiko eta berariaz sukoiekikokontaktua.

Sukoiak Litezkeen erreketa-fokuetatik urrun lan egin eta bildu. Bateraezinak Erraz sukoiak dira oxidatzaileak eta leherkariak.Erabat sukoiakToxikoak Ebitatu gorputzarekiko kontaktua eta horien lurrunen inhalazioa.Oso toxikoak Babes-pertsonalak eta segurtasun-dispositibo egokiak erabili.Kaltegarriak de seguridad adecuados.KorrosiboakSumingarriakSentikortzaileakIngurumenerako arriskutsuak Ez kanporatu substantzia horiek ingurumenera.

Ugalketarako kartzinogeno, mutageniko, teratogeniko edo toxikoak direnean, neurri bakarra horiek ez manipulatzeada, eta horien ordez, arriskurik gabeko produktuak erabiltzea.

2.3. BAZTERTUTAKO SUBSTANTZIAK ETA PRESTATUAK

Egoera bukatuan diren substantziak eta prestatuak, azken erabiltzaleari zuzendutakoak, euren gaineko erregelamen-du bereziez araututa daude. Kategoria horretan ondokoak dira:

- Giza eta albaitaritzako erabilerarako medikamenduak.- Kosmetikoak.- Jateko produktuak.- Animalientzako produktuak.- Substantzia erradiaktiboak eta horiek biltzen dituzten prestatuak.- Inbasiboak edo giza gorputzarekin kontaktu zuzenean aplikatzen diren produktu sanitarioak, betiere horien lege-

di bereziak, substantzia edo prestatu arriskutsu horietarako, prestatu arriskutsuen sailkapen, enbasatze eta etike-tatze araudiak informazio eta babes maila bera bermatzen duten sailkapen eta etiketatze arauak ezartzen baditu.

- Hondakin arriskutsuak.

2.4. ARRISKUA

Arriskua definitzeko, substantzia batek, substantzia-nahasketak edo substantziak tartekatzen dituzten prozesuek-ekoiz-pen, erabilera edo erabilgarritasun baldintza zehatzetan-organismoetan edo ingurumenean kalteak eragiteko aukerada, dituzten berezko ezaugarriengatik, erabiltzen diren eragatik, lantokian agerian den eragatik edota esposizio-gra-duagatik; beste era batera esanda, arriskua kalte-iturria da.

2.5. ERAGILE KIMIKOEKIKO ESPOSIZIOA ETA DOSIA

Esposizioa lantokian eragile kimikoa agerian izatea da, laneko jardueran kontaktuan izan daitekeena eta era berean,organismoan sar daitekeena.

Esposizioaren kontzeptuak bi faktore biltzen ditu: laneko ingurunean kutsatzailearen kontzentrazioa eta agerpen-mailaeta berarekiko esposizioaren iraupena.


9

Eragile kimiko batekiko esposizioaren ondorioa kutsatzaile kopuru bat, dosia, pertsonaren organismoan sartzea etaosasunerako eragin kaltegarriak eragitea da. Beraz, dosia, pertsona batek kutsatzaile horrekiko esposizioan bere orga-nismoan sartzen duen kutsatzaile kopurua da.

Esposizioa ondokoa izan daiteke:

- Akutua: eragile kimikoarekiko kontaktu zuzena edo aire kutsatua inhalatzea da, epe laburrean eta noizean behingertatzen dena. Osasunarekiko eragin kaltegarria berehalakoa edo denboran diferitua izan daiteke.

- Kronikoa: edozein bideren bidezko substantziarekiko kontaktua da, intentsitate txikikoa eta efektuak epe labu-rrean antzematen ez direnekoa; hala ere, esposizioa epe nahikoan luzatzen bada, osasunarekiko kalteak antze-maten dira. Baina, efektu kaltegarria epe baten buruan antzematen bada ere, batzuetan urte batzuen buruan,esposizioa hasieratik jasanezina da, efektuak antzeman ezinak direnean eta bizi-funtzioen kanpoko alteraziorik ezdenean.

2.6. ARRISKUA

Kaltea erabilera edo esposizio baldintzetan gauzatzeko probabilitatea da. Arriskuaren eta esposizioaren araberakoa da,beraz, eragilearen arriskua bera (osaketa, ezaugarriak) eta erabilera eta manipulazio baldintzak (kontzentrazioa, esposi-zioaren iraupena, organismoan sartzeko bidea) ezagutu behar dira, diren prebentzio eta babes neurriekin batera.

Horrela, enpresa batean azido sulfurikoa denean, arriskua beti izango dela esan dezakegu. Hala ere, azido sulfurikoasegurtasun-ontzi iragazgaitzetan bada, prozesua itxia bada, etab., arrisku-mailarik ia ez dela esan dezakegu.

2.7. ERAGILE KIMIKOEK ERAGINDAKO ISTRIPUAK

Lanean gertatzen den gertaera ezohikoa, berehala eta ustekabean agertzen dena eta langileen eragile kimikoekikoedo horiek askatutako energiarekiko esposizioa eragiten duena.

10


3. ERAGILE KIMIKOEN METABOLISMOA

Pertsonetan gaixotasunak eragiten dituzten produktu kimikoak giza gorputzera airearen, uraren edo janarien bideziristen dira.

Horrek esan nahi du giza gorputzean eta ingurumenetik sartzen direla, arnas inhalazioarengatik, azaletik edo muko-setatik, eta neutralizatzen ez badira, odol-zirkulazioan sartzen dira eta ondoren gainontzeko organismoan. Bere zikloosoak xurgapen, zirkulazio, banatze, finkatze, biotransformazio eta ezabatze faseak biltzen ditu. Batzuek organismoansartu barik eragiten dute, azaletan baino ez.

3.1. SARBIDEAK ETA XURGAPENA

Arnasbidea:

Lanaren ingurunean, arnasbidea ohikoena eta garrantzitsuena da, izan ere, arnasten dugun airearekin batera, gure gor-putzean partikula desberdinak sar daitezke besteak beste, gas, lurrun, ke, zuntz eta hauts itxuran.

Horren garrantzia toxikoa xurgatzeko erabilgarri den azalera-kontaktu handian datza, inhalatutako airea odoletik bana-tzen duen mintza mehea delako eta hasiera batean iragazki hepatikorik ez delako.

Partikulak arnas aparatutik sartuko dira (sudurra, ahoa, trakea, bronkioak edo birikak), eta tamainaren arabera, osasu-nerako efektu negatiboak eragin ditzakete. Gasak eta lurrunak bezalako tamaina txikiko partikulak, eta hauts edo kepartikula oso txikiak, xurga daitezke eta odolak garraia ditzake; bitartean, tamaina handiagoko hauts eta ke partikulak,edo lainoak, sudur-hobien, trakearen edo bronkioen barrualdean gera daitezke.

Azaletikoak:

Azalaren bidez sartzeko bidea da. Azalean sar daitezkeen substantzia asko daude, inolako alterazioarik edo erosionabarmenik eragin gabe, odolarekin bat egin eta ondoren gorputz osoan zehar banatzen direnak.

Substantzia kimiko bat azalaren bidez xurgatua izana ezaugarri kimikoen eta litekeen sarpenerako esposizioan denazalaren azaleraren integritate-egoeraren araberako da. Izan ere, azken hori, batzuetan, ahulduta dago lesioengatikedo azalaren azalera babesten duten gantz naturalak ezabatzeko gaitasuna duten disolbatzaileengatik.

Digestio-bidea:

Aho, esofago, urdail edo hesteen bidezko sarpena da. Kasu batzuetan, hauts itxuran eta pertsona batekin etengabekokontaktuan den substantzia bat digestio-bidearen bidez xurga daiteke.

Halaber, kontuan izan behar da arnas sistemaren mukosetan metatutako kutsatzaile askeen bidez substantzia horiekxurgatu eta ingeritu ahal direla.

Kutsatzaileen digestio-bidezko sarpena minimizatzeko, higiene pertsonaleko neurriak hartu beharko dira: erretzeko,jateko eta edateko debekua laneko jarduera burutu bitartean, izan ere, sarpen-bide hori higiene pertsonaleko ohituratxarren ondorioa izaten da: lanpostuan erretzea edo jatea, jan aurretik eskuak ez garbitzea edo jangelara laneko arro-pa zikina eramatea, besteak beste.

Bide parenterala:

Substantzia kimikoak organismoan zuzenean sartzea da, azalaren haustura edo zauri baten bidez.

Bide parenterala bidezko kutsadura kasu gehienetan istripuz gertatzen da. Tresna zorrotzak edo ebakitzaileak erabil-tzen dituzten jarduerak, laborategiak edo ospitaleak, izan behar dira euren laneko jardueretan neurriak jarri behardituztenak; izan ere, bide horren bidez, kutsatzailea zuzenean sartuko da organismoan.


11

3.2. ORGANISMOAN BANATZEA ETA METATZEA

Substantzia batzuek sarbidean bertan eragiten dute, hau da, birika, azal eta urdailean; beste batzuk, ordea, odolakgarraiatuak dira kaltetuak diren organismoaren bestelako alderdietara eta bertan metatzen dira. Horrela, arnasbidee-tatik edo azaletik sartzen diren toxikoak organismo osoan banatzen dira; digestio bidez sartzen direnak, ordea, gibe-letik pasatzen dira banatu aurretik eta ondorioz, bide hori ez da aurreko biak bezain eraginkorra.

Normalean, toxikoak ez dira organismoan era uniformean banatzen. Izan ere, ehun zehatz batzuetan metatzen dira.Metaketa gertatzen deneko lekuari (ehuna edo organua) toxikoaren biltegia deritzo. Metaketa horrek berez ez dulesiorik sortzen, baina esposizioren bat, beraz arriskua, existitzen edo existitu dela adierazten du.

12


4. ERAGILE KIMIKOEK ORGANISMOAN ERAGINDAKO EFEKTU TOXIKOAK

Eragin toxikoa substantzia toxikoekiko esposizioak eragindako organismoaren funtzionamendu normalaren edozeindesbideraketa da.

Eragin toxikoaren izaera, batez ere, eragiten duen kutsatzaile kimikoaren eta kaltetua den organismoaren alderdiarenaraberakoa izango da. Halaber, organismoak xurgatutako produktuaren dosia edo kopurua kontuan hartu beharko da,esposizio-denboraren edo produktua xurgatzeko emandako denboraren arabera.

Bestalde, eragile kimiko batek arrisku mota desberdinak eragin ditzakeela kontuan hartu beharra dago. Halaber, ku-tsatzaile horien nahasketa batek osagai horien organismoarekiko efektuak handi ditzakeela eta ondorioz, kontuan har-tzea efektu konbinatua nahasketako osagai bakoitzaren efektua baino handiagoa izaten dela.

Organismorekiko efektu horien sailkapena irizpide desberdinen arabera egin daiteke:

4.1. ESPOSIZIOTIK EFEKTUAK AGERTU ARTE IRAGANDAKO DENBORAREN ARABERA:

Efektu akutuak: esposizioarekiko berehalakoak dira, eta esposizio bakar baten ostean agertzen dira (edo jarraianegindako esposizio gutxiren buruan): asfixia, ikusmen-galera, konorte-gabezia edo disolbatzaile-lurrunekiko gehie-gizko esposizioak eragindako heriotza edo kloroa inhalatzeak eragindako arnasaren berehalako suminkortasuna.Bestelako produktuek pozoi antzera jarduten dute eta odolaren bidez gorputzean zabaltzen dira edo txarto aireztatu-tako lekuetan disolbatzaileak erabiltzeak, goragalea, gorakoak, buruko minak edo burtzoroak besteak beste, eraginditzake.

Efektu kronikoak: denbora luzean zehar errepikatzen den esposizioak eragindakoak dira eta efektuak edo dosiakmetatzen direlako gertatzen dira, eta laneko gaixotasun bihur daitezke. Horien efektuak zail dira antzemateko eta zailada eragin dituen egoerarekin uztartzea. Efektu horien artean, larrienak ondokoak dira: minbizia, alterazio genetikoak,erreakzio alergikoak, nerbio-sistemaren toxizitatea (burmuina eta nerbioak), silikosia adibidez, silize kristalinoarekikoesposizio luzeak eragindakoa.

4.2. BILAKAERAREN ARABERA:

Efektu itzulgarriak. Kasu horietan, pertsonaren ehuna berreskuratu egiten da eta normalitatera bihurtzen da esposi-zioa eteten denean.

Efektu itzulezinak. Kasu horietan ez dago berreskurapenik, ondorioak geratzen dira, nahiz eta esposiziorik ez izan etaorganismoa ez da bere egoera normalera bihurtzen.

Eragile kimiko gehienek efektu kaltegarriak eragiten dituzte dosi zehatz batetik aurrera, eta dosi horren azpitik, kasugehienetan, kontaktuan izatea dago efektu itzulezinik agertu gabe. Hala ere, kontzentrazio txikietan gaixotasuna eragindezaketen kutsatzaileak ere badira, potentzial kartzinogeno handia dutenak, eta horien organismoarekiko efektuak betiitzulezinak izango dira.

4.3. EKINTZA-LEKUAREN ARABERA:

Tokiko efektuak: substantzia organismoarekin kontaktuan jartzen deneko lekuan gertatzen dira, adibidez, azala zipriz-tintzen duen substantzia korrosibo baten efektua.

Efektu sistemikoak: substantziaren ekintza organismoan sartu deneko bidetik urrun gertatzen da, horretarako kutsa-tzailea xurgatu eta banatu egin behar da organismoan, eta organu dianan/dianetan eragiten du, Kasu horietan, gehie-


13

netan kaltetzen dena nerbio-sistema izaten da eta, bereziki burmuina. Horren ondoren, kaltetuenak bihotz-zirkulazioaparatua, odola eta sistema hematopeikoa izaten dira, eta azkenik, gibela, giltzurrunak, birikak eta azala, eta maiztasuntxikiagorekin, muskuluak eta hezurrak.

4.4. GRADUAZIOAREN ARABERA:

Efektu graduatuak: proportzionalak esposizioarekin.

Efektu ez graduatuak: esposizioarekin lotura zuzena ez dutenak.

4.5. IRIZPIDE FISIOPATOLOGIKOEN ARABERA:

Eragile sumingarriak: hanturak eragiten dituzte kontaktu guneetan: azala eta mukosak, begietan eta arnas aparatuan.

Eragile korrosiboa: eragiten duteneko ehuna deusezten dute.

Eragile pneumokoniotikoa: arnas aparatuak partikula solidoen aurrean erreakzionatu egiten du, eta ondorioz, arnasgutxiegitasuna eta tumore batzuk eragin ditzakete.

Eragile asfixiantea: normalean airean eta gas-egoeran diren substantziak izaten dira, eta prozedura desberdinenbidez, oxigenoa zeluletara helaraztea oztopatzen dute.

Eragile anestesikoa eta narkotikoa: nerbio-sistema zentralean eragiten dute eta burmuinaren jarduera murriztendute.

Eragile sentikortzaile edo alergenoa: lesio alergikoak eragiten dituzte. Azalean (dermatitisa, urtikaria), mukosetan(konjuntibitisa, errinitisa) eta arnasbideetan (asma) eragin dezakete. Efektu sentikortzaileak zailak dira antzematen;izan ere, ez dira esposizioan diren norbanako guztietan nabarmentzen eta produktuarekiko kontaktu jarraiaren ondo-ren ager daitezke ageriko efekturik gabe.

Eragile kartzinogenikoak: inhalazio, ingestio edo azaleko sarpenagatik minbizia eragin edo horren maiztasuna handidezakete. Minbizia eragin dezaketen eragile kimikoak asko dira. Horietako batzuk oso ezagunak dira (amiantoa, ar-tsenikoa, bentzenoa) eta beste batzuen eragina oraindik ikertzen ari dira (kadmioa, dinitroluenoa). Laneko minbiziarenlokalizaziorik ohikoena birikak, azala, maskuria, gibela eta barrunbea eta gune paranasalak izaten dira.

Era berean, substantzia eta prestatu horiek hiru kategoriatan sailkatzen dira:

- Lehen kategoria: kartzinogenikoak gizakiarentzat, datu epidemiologiko nahikoa direnean frogatzeko gizakiensubstantzia edo prestatu horiekiko esposizioaren eta minbizia agertzearen artean kausa/efektua lotura dagoela.

- Bigarren kategoria: gizakiarentzat kartzinogenikotzat jo daitezkeen substantziak eta produktuak. Horiekiko espo-sizioak minbizia eragin dezakeela suposatzen da.

- Hirugarren kategoria: substantziak eta prestatuak, pertsonengan izan ditzaketen efektu kartzinogenikoak kezka-garriak direnean, baina ez da horiei buruzko informazio nahikorik ebaluazio eraginkorra egin ahal izateko.Animalietan egindako analisiak daude, baina ez dira nahikoak bigarren kategorian sartzeko.

Legez, giakiarentzat kartzinogenikoak diren substantzien zerrenda dago (363/995 ED), eta horren erabilera erregula-zio espezifiko baten menpe dago (665/1997 ED).

14


Hala ere, “gizakiengan minbizia eragiteko susmagarritzat jo daitezkeen” substantzia kopurua handia da eta urteakpasa ahala, aldatu egiten dira egindako aurkikuntza toxikologikoen eta epidemiologikoen arabera. Horregatik, erakun-de profesionalek edo ikerkuntza biomedikokoek kartzinogenitate “maila” desberdinak sailkatzen dituzten zerrendakdituzte.

Mutagenikoak: substantziak eta prestatuak, inhalazio, ingestio edo azaleko sarpenagatik, alterazio genetiko heredita-rioak eragin edo horien maiztasuna handi ditzaketenak. Eragile horiek hiru kategoriatan bana daitezke:

- Lehen kategoria: substantziak eta prestatuak, pertsonentzat mutagenikoak direla jakin badakigunak. Agerian dapertsonen substantzia horiekiko esposizioaren eta alterazio genetiko herditarioak agertzearen arteko kausa/efek-tu lotura.

- Bigarren kategoria: substantziak eta prestatuak, gizakiarentzat mutagenikotzat jo daitezkeenak. Gizakiaren subs-tantzia horiekiko esposizioak alterazio genetiko hereditarioak eragin ditzaketela suposatzen da.

- Hirugarren kategoria: substantziak eta prestatuak, gizakiarengan eragiten dituzten efektu mutagenikoak kezkaga-rriak izan daitezkeenean. Mutagenesi-ikerketa egokietan lortutako emaitzak ez dira nahikoak bigarren katego-rian sartzeko.

Aipatu beharra dago alterazio kromosomikoak zelula maskulinoetan eta femeninoetan gerta daitezkeela; beraz,arriskuaren prebentzio zuzena egiteko, beharrezkoa da bi sexuen lan-baldintzak kontuan hartzea.

Toxikoak ugalketarako: substantziak eta prestatuak, inhalazio, ingestio edo azaleko sarpenagatik, ondorengotzan efek-tu negatibo ez hereditarioak eragin edo horien maiztasuna handi ditzaketenak, edo ugalketa-gaitasunaren funtzioarieragin diezaioketenak. Hiru kategoriatan sailka daitezke:

- 1 Kategoria: substantziak eta prestatuak, gizakien fertilitatea kaltetzen dutenak. Agerian da gizakien substantziahoriekiko esposizioa eta ondorengotza garatzeko efektu toxikoak agertzearen arteko lotura.

- 2 kategoria: substantziak eta prestatuak, gizakien fertilitaterako kaltegarritzat jo daitezkeenak. Gizakiaren subs-tantzia horiekiko esposizioak fertilitate arazoak eragin ditzakeela suposatzen da.

- 3 kategoria gizakiaren osasunerako kezkagarriak diren substantziak eta prestatuak.

Eragile sistemikoak: organu edo sistema zehatz batzuetan eragin espezifikoak eragiten dituzte, ez dira organismoansartu direneko bidea.

Azkenik, adierazi beharra dago substantzien efektu kaltegarrien ebidentziaren zati handi bat animalietan egindakoikerketetan oinarrituta dagoela, izan ere, arratoi eta saguak dosi altuekiko esposizioan jarri dira, askotan aho bidez.Aitzitik, normalean laneko esposizioa arnasbideetatik edo azaletik gertatzen da. Beraz, batzuetan zaila da marraska-rietan eta gizakietan dosi altuen ingestio-ikerketetan oinarritutako datuen estrapolazioan neurketak egitea. Alderdi horioso garrantzitsua da bereziki kartzinogeno potentzialei dagokienean, horien metabolismoa dosiaren araberako baita.Ondorioz, ikerketa horiek interpretatzeko zailak diren emaitzak eragin ditzakete.

4.6. GENERO-DESBERDINTASUNAK EZAGUTZEA

Garrantzitsua da substantzia kimikoekiko esposizioan genero-desberdintasunak ezagutzea eta aipatzea (gizonaren etaemakumearen arteko desberdintasunak).

Horrela, emakumeen eta gizonen organismoek prozesu hormonal desberdinak erakusten dituzte, eta ondorioz, subs-tantzia batzuekiko esposizioari era desberdinean erantzuten diote.


15

Amatasunak substantzia kimikoen esposizioak eragindako efektuak ondorengoei transferitzeko aukera eskaintzen du(substantzia mutagenikoek edo sistema hormonala alteratzen dutenek eraginda), haurdunaldian zein edoskitzean.

Azkenik, esposizio bikoitza (lanekoa eta etxekoa), genero-desberdintasunak arreta sanitarioan eta kultura edo arris-kuez jabetzeko desberdintasunak kontuan hartu behar dira arrisku kimikoa identifikatzeko eta baloratzeko (LanekoArriskuen Prebentzioko Legea, 26. artikulua).

16


5. ARRISKU FISIKOKIMIKOAK

Talde honetako arrisku nagusiak sutea eta leherketa dira.

Substantzia baten sukoitasuna oxigenoarekin kontaktuan sartzean duen erreakzioaren, bere itxura fisikoaren eta berehegazkortasunaren araberakoa da. Lurrun sukoiek eragindako sutea lurrun horiek proportzio batean airearekin edooxigenoarekin nahasten direnean gertatzen dira – gehieneko eta gutxieneko leherketa-mugak (sukoien mugak)-.Disolbatzaile sukoi gehienentzat, gutxieneko leherketa-muga substantzia airean denean %1etik 5erako mailan dago.Oro har, gutxieneko muga lanean gomendatutako esposizio-muga baino nahikoa handiagoa da. Lurrun asko aireabaino pisutsuagoak dira. Nabarmendu gabe zabal daitezke jatorritik urrun eta garrak atzera egitea eragin dezaketesutea denean. Beraz, lantoki guztietan praktika ona da kontzentrazio atmosferikoa gutxieneko leherketa-mugatik laur-den baino gutxiagora mantentzea.

Beharrezkoa da aipatzea lurrun sukoi batzuen erreketarako energia, karbono disulfuroarena eta eter eta aldehido ba-tzuena, espero ez diren iturrietatik erator daitezkeela: xafla beroak, labeak edo bero-mantak. Halaber, frogatuta dagoelektrizitate estatikoak edo interruptore elektrikoek eragindako txinpartek lurrun sukoiak, gasak eta hautsak eragitendituztela. Horrek guztiak, kontzentrazio sukoiak ebitatu beharra agerian uzten du.

Substantzia kopuru txikia da eztanda egin dezakeena talka elektriko, marruskadura, sute edo erreketako bestelako itu-rrien ondorioz; merkatuan diren substantziei dagokienean, ezaugarri hori etiketan agertu behar da. Hala ere, subs-tantzia sukoi batzuek eztanda egin dezakete baldintzak egokiak badira.


17

6. SUBSTANTZIA ETA PRESTATU ARRISKUTSUEI BURUZKO INFORMAZIO-ITURRIAK

Behin eragile kimikoak zer diren eta nolatan jarduten duten ikusita, eragile kimikoei buruzko informazio-iturri desber-dinak aztertuko ditugu.

Eragile kimikoek eragindako arriskuak ebaluatzeko beharrezko informazioa, eragile kimikoaren berariazko arriskua-ri dagokionean, fidagarria eta eguneratua izan behar da. Iturri eskuragarrietatik lor daiteke, batez ere hornitzaileareneskutik; izan ere, produktu kimiko arriskutsuen merkaturatzeari buruzko araudiak (363/95 eta 1078/93 ED eta horienondorengo aurerrapen teknikoekiko egokitzapenak eta aldaketak) produktu kimiko arrikutsuaren egilea eta hornitzai-lea (eta kasu batzuetan nahiz eta produktuak sailkapen hori ez izan, 2001/58/EE Zuzentarauak ezarritakoaren arabera),aurrerago aipatuko dugun informazioa ematera behartuta daude. Hala ere, aipatutako araudia aplikatzen ez deneanedo informazioa emateko beharrik biltzen ez duenean, egileak, hornitzaileak edo produktuaren inportatzaileak,Laneko Arriskuen Prebentzioko Legearen 41 artikuluaren arabera eta hala eskatuta, enpresariari arriskuak ebaluatze-ko beharrezko informazioa eman beharko diote.

Beharrezko informazio horrek ondokoa bildu beharko du:

- Produktuaren etiketa.- Segurtasuneko datuen fitxategia (SDF).- Europako Batzordeak argitaratutako gomendioak arriskuaren ebaluazioaren emaitzei eta substantzien arriskuak

mugatzeko estrategiei buruzkoak.- Aurrekoak izan ezean, produktuaren sailkapena substantzia berrien jakinarazpenerako eta substantzia eta pres-

tatu arriskutsuen sailkapen, enbasatze eta etiketatzerako ezarritako irizpideen arabera.- Ingurumen eta Biologiako Mugen Baloreak, eragilearentzat bereziki edo osagaientzat definituta badaude.

Aipatutako informazio-eskaerak ekoizpen-prozesuan sortutako produktuetara zabaldu behar dira. Adibidez: sol-dadura-keak, bulkanizatu-keak, mekanizatuaren fluidoen lainoak, plastiko-injekzio keak, besteak beste.

Arreta berezia jarri behar da eragile kimikoek organismoan azalaren bidez sartzeko duten gaitasunari buruzko infor-mazioan. Informazio hori Ingurumen Mugako Baloreen zerrendan biltzen da, “Bide dermikoa” edo “Azal bidezkoa”ohar espezifikoan. Ohar horrek, alde batetik, ingurumeneko kontzentrazioaren neurketa esposizio globala neurtzekonahikoa ez dela adierazten digu eta, bestetik, azal bidezko xurgaketa prebenitzeko neurriak hartu behar direla.Ondorioz, anotazio hori duten eragile guztientzat sarpen-bide hori zehaztu beharko da, azal-esposizioaren arrazoiguztiak aztertuta.

Ondoren termino horiekin zer esan nahi dugun zehaztuko dugu.

6.1. PRODUKTUAREN ETIKETA

Etiketa, oro har, erabiltzaileak jasotzen duen lehen informazioa da eta, produktua erabiltzen denean identifikatzea ahal-bieratzen du. Edozein produktu kimiko arrikutsu duen ontzik derrigorrean ageriko etiketa eraman behar du, Estatukohizkuntzaren batean idatzita, argi, irakurgarri eta kenezin.

Etiketa baten helburu nagusia produktua eta produktu hori merkaturatzearen arduraduna identifikatzea da. Halaber,dituen arriskuei buruzko informazioa ematea, batez ere, segurtasunaren ikuspegitik eta esposizioa denean organis-moan sartzeko bideen gainekoa.

Ondoko informazioa bilduko du:

- Produktuaren identifikazioa.- Produktuak dituen substantzia arriskutsuen izena horien kontzentrazio eta toxizitatearen arabera.- Merkaturatzearen arduradunaren izena, helbidea eta telefonoa.

18


- Ager daitezkeen berariazko arriskuak (potentzialak) ezagutzeko datuak:• Sinboloak eta arriskuaren identifikazioa: arriskurik esanguratsuenak sinboloekin (piktogramak) eta arrisku-

seinaleekin (Ikusi I. eranskina) identifikatuta daude. Lehen gainbegiradan produktu kimikoari buruzko infor-mazioa ematen digutenak dira.

• R esaldiak (Ikusi 2. eranskina), substantzia eta prestatu arriskutsuei atxikitutako arrisku espezifikoak adie-razten digutenak ondokoaren arabera:

- Ezaugarri fisikokimikoak.- Ezaugarri toxikologikoak (osasunean duten eragina).- Ezaugarri ekotoxitologikoak (ingurunean duten eragina).

• S esaldiak, substantzia eta prestatu arriskutsuen erabilerari buruzko aholkuak ematen dituztenak. (Ikusi 2.eranskina).

Etiketa baten adibidea

6.2. SEGURTASUNEKO DATUEN FITXATEGIA (SDF)

Etiketaren ostean, SDF da bigarren informazio-iturria. Segurtasuneko fitxategian bildutako datuen informazioaren har-tzaile nagusienak erabiltzaile profesionalak dira, lantokietako osasuna, segurtasuna eta ingurumena babesteko beha-rrezko neurriak har ditzaten.

Produktu kimikoak hornitzen dituen erakundeak segurtasuneko datuen fitxategia eman beharko dio enpresari pro-duktuen lehenengo ematean edo aurretik, eta beti enpresak eskatuko balu.

Ez da beharrezkoa izango Segurtasuneko Datuen Fitxategia ematea merkaturatzen den produktuak nahikoa informa-zioa badu erabiltzaileak osasuna, segurtasuna eta ingurumena babesteko beharrezko neurriak hartzeko. Hala ere,Segurtasuneko Datuen Fitxategia eman beharko da erabiltzaile profesionalak hala eskatzen badu.

Segurtasuneko datuen fitxategia behintzat gaztelaniaz idatzita egon behar da, datatuta eta derrigorrean ondoko hama-sei epigrafeak bildu beharko ditu (99/2003 ED):


19

arriskuen identifikatzailea

arriskuarendeskripzioa

(R esaldiak)

prebentziozkoneurriak

(S esaldiak)

produktuaren identifikazioa (substantziaren izen-kimikoa edo prestatuaren izen-komertziala)

osaketa (prestatuetarako, age-rian diren substantziaarriskutsuen zerrenda,kontzentrazio eta toxizi-tatearen arabera)

merkaturatzearen arduradunak (izena, helbidea etatelefonoa)

Toxikoa Erraz sukoia

toxikoa inhalazioz edo ingestioz

Dauka...

Ontzia ondo itxita mantendu.Sugar edo txinparta-iturrietatik urrun gorde – Ez erre.Ebitatu azalarekiko kontaktua.Istripua edo ondoeza denean, berehala medikuarenera jo(ahal bada, erakutsi etiketa).

I. Substantziaren eta sozietatearen edo enpresaren identifikazioa.

II. Osagaien osaketa eta horiei buruzko informazioa (substantzia bakoitzaren CAS identifikazio zenbakia egiazta-tu).Izen kimikoa, merkatuan duen izenaz gain.Nahasketa bat bada, osagai bakoitzaren izena eta bakoitzaren ehunekoa.Identifikatutako ezpurutasunak eta horien zenbatekoa.

III. Arriskuen identifikazioa.Substantzia bakoitzaren arriskuei buruzko informazioa, horien ezpurutasunak edo deskonposizioko produktue-nak.Epe laburreko (akutuak) edo epe luzeko (kronikoak) efektuak, isolatutako esposizioenak zein errepikatzen dire-nenak.Intoxikazio akutu eta intoxikazio kronikoaren sintomak.

IV. Lehen sorospenak.Emergentziazko neurriak/ lehen sorospenak begi edo azalarekin kontaktua, inhalazioa edo ingestioa denean.

V. Suteen aurkako neurriak.Suteak amatatzeko metodoei eta neurri bereziei buruzko informazioa.

VI. Istripuzko isurketa denean hartu beharreko neurriak.Substantzia isurtzen denean nola jokatu.Hondakinekin zer egin.

VII. Manipulazioa eta biltegiratzea.Erabili beharreko ekipamenduak eta metodoak ondokoetarako: manipulazio zuzena, biltegiratze zuzena etagarraio zuzena.

VIII. Pertsonalaren esposizio/ babes kontrolak.Enpresariak lantokiko kutsadura kontrolatzeko hartu beharreko neurriak.Erabili beharreko babes neurriak eta ekipamenduak begietako, azaleko edo inhalazio arriskua babesteko.

IX. Ezaugarri fisiko eta kimikoak.Usaina, itxura, PH.

X. Egonkortasuna eta erreaktibotasuna.Ebitatu beharreko materiak eta baldintzak.

XI. Informazio toxikologikoa.Toxikoa organismoan sar daitekeeneko bideak (inhalazioa, ingestioa, azala).

XII. Informazio ekologikoa.Substantziak ingurunean dituen efektuak eta jarrera.

XIII. Eliminazioaren gaineko oharrak.

XIV. Garraioari buruzko informazioa.

XV. Araudiari buruzko informazioa.

XVI. Bestelako informazioa.20


6.3. INGURUMENEKO ETA BIOLOGIAKO MUGAKO BALOREAK

Ingurumeneko Mugako Baloreak

Eragile kimikoak airean kontzentratzen direneko gehieneko baloreak dira, langile gehienak euren langile bizitza osoanhoriekiko esposizioan izan daitezkeenak, osasunerako efektu kaltegarririk jasan gabe.

Industria-higienearen praktikan soilik eta berariaz aplikatzeko ezartzen dira eta ez populazio baten ingurumeneko ku-tsaduraren ebaluazioa egiteko, uraren kutsadura neurtzeko edo aipatutakoa ez den bestelako aplikazioren baterako.Esposizioaren berezko arriskuak ebaluatzeko eta kontrolatzeko erabiltzen dira, batez ere lantokietan agerian diren era-gile kimikoen inhalazioarengatik eta beraz, langileen eta ondorengoen osasuna babesteko.

Esan dugun bezala, muga hori gainditu ezean, esposizioan den pertsonal gehienak aire kutsatua egunean zortzi orduzarnas dezake bere laneko bizitza osoan zehar osasunerako inolako kalterik jasan gabe.

Balore horiek teknikaren eboluzioari atxikituta daude, konposatu kimikoen efektuak aurkitu edo eguneratu ahala; hala-ber, gizarte mailako aurrerapenei, laneko baldintza hobeak ozenki eskatzen dituztenak, eta balore horiek segurtasunhandiagoa izateko murrizten dituztenak.

Laneko Segurtasun eta Higieneko Institutu Nazionalari (INSHT) dagokio muga horiek ezartzea eta eguneratzea. Mugahoriek ez direnean, nazioarte mailan aitortutako Ingurumeneko Mugako Baloreak erabil daitezke.

Ingurumeneko Mugako Balore mota bi desberdintzen dira:

- Eguneroko esposiziorako Mugako Balorea (VLA-ED): gaur egungo ezagupenetan oinarrituta, langile gehienaklaneko bizitza osoan gehienez ere egunero 8 orduz eta astean 40 orduz esposizioan izan daitezkeeneko gehie-neko balorea ezartzen du, osasunerako inolako kalterik jasan gabe.

- Iraupen laburreko esposiziorako Ingurumeneko Mugako Balorea (VLA-EC): gainditu behar ez diren baloreakezartzen dituzte, ezta esposizio laburretan ere, 15 minutu baino laburragoak. Langileak inoiz ere ez dira izanbehar balore hauetan agertzen diren kontzentrazio handiagoekiko esposizioan. Balore hauek efektu akutuak era-giten dituzten osagai kimikoei esleitzen zaizkie (toxikoa azkar xurgatzen da eta dosi bakar batekin efektu negati-boak agertzen dira).

Hainbat dira kontuan hartu beharreko alderdiak:

- Substantzia gutxi batzuentzat baino ez daude ezarritako mugak: industrian erabiltzen direnen %10 baino gutxia-go, 700 VLAen kasuan.

- Mugek ez dute langile guztien babesa bermatzen (ez dituzte kontuan hartzen bakoitzaren desberdintasunak), ezdituzte aintzat hartzen esposizio-bideak (arnasketakoa baino ez) eta, askotan, ez dituzte efektu guztiak biltzen.

- Ez da erabateko ziurtasunik, oinarritzen direneko informazioa ez dago behar bezala kontrastatuta (izan ere, urte-ro “beheranzko” berrikuspenak egiten dira). Mugak ez daude langileen osasunean oinarrituta, prozesuak kon-trolatzeko industriaren kostuetan baizik.

- Minbizia, alterazio genetikoak edo sistema hormonalaren alterazioan arriskua eragin ditzaketen substantzienaurrean, ez da inolako segurtasuneko mugarik: arriskua ezeztatzeko era bakarra esposizioa ebitatzea da (0muga).

- Mugak substantzia bakoitzerako ezartzen dira, baina langile asko kutsatzaile askorekiko (denak batera) esposi-zioan izaten dira, multiesposizioa izenaz ezagutua, eta horrek arrisku handiagoko egoerak sor ditzake nahiz etakutsatzaile bakoitza bere mugaren azpitik egon.


21

- Kutsatzaileen kontzentrazioa asko alda daiteke gertaera desberdinen arabera (ekoizpen-erritmoa, uda/negukotenperatura, aireztapena, hezetasuna, garbiketa, etab.) eta neurketek, egiten direneko eguna eta unea baino ezdute islatzen, eta beraz, ez dituzte aldaketa horiek kontuan hartzen.

- Gehieneko muga ez gainditzeak ez du esan nahi babeseko neurriak hartu edo jada direnak berrikusi behar ezdirenik.

- Etengabeko esposizioak, nahiz eta VLA-EDren azpitik izan, sentsibilitatea eragiten du esposizioan diren pertsonaaskorengan, beraz erreferentzia fidagarritzat jo daiteke eragile kimiko askorentzat.

Biologiako Mugako Baloreak (VLB)

Arriskuen ebaluazioa osatzeko, Biologiako Mugako Baloreak ere erabil ditzakegu, VLB edo BEIak, produktu kimikoaedo horren eratorri metabolikoa neurtzeko ondokoetan: odolean, gernuan edo arnastutako airean eta langileaIngurumeneko Mugako Balorearen mailaren ingurumeneko kontzentrazioarekiko esposizioan denean agertzen dire-nen parekoak. Lotura zuzena edo zeharkakoa dute langilearen esposizioaren efektuen eta eragilearen artean.

Biologiako Mugako Balore gutxi ditugu, 50 inguru, baina ditugunean esposizioari buruzko informazio erabilgarriaeskaintzen dute.

Lehenik eta behin, langileak modu indibidualean eta zehatzagoan jasaten duen esposizioaren gaineko informazioa iza-teko eta langileak horrekiko kontzientzia errealagoa hartzeko balio dute.

Bigarrenik, hartutako kontrol-neurrien eraginkortasuna egiaztatzeko balio dute, kolektiboak zein indibidualak, jasota-ko kutsaduraren dosi errealaren gaineko informazioa eskaintzen diguten bitartean.

Hirugarrenik, esposizioak lanean egindako jarduera fisikoan duen eragina ezagutzeko balio du; izan ere, lantokianesfortzu fisikoa egin behar duten langileek, arnasketaren intentsitatea behartu beharko dute eta esfortzurik egiten ezdutenek baino kutsatzaile gehiago jasoko dituzte.

Azkenik, kutsatzailea arnasbidea ez den bestelako bideren batetik sar daitekeen egiaztatzeko balio du, azaletik edodigestio-bidetik esaterako.

“Espainiako Eragile Kimikoekiko Esposizio Profesionalaren Mugen Dokumentuan” biltzen dira, INSHTk argitaratuta-koa. Ez direnean, substantzia berbererako erabilitako Ingurumeneko Mugako Baloreen iturri beretik datozenBiologiako Mugako Baloreak erabil daitezke. Biologiako Mugako Balore horiek osasuna zaintzeko sistema bat ezarrinahi denean erabiliko dira.

22


7. INKESTA HIGIENIKOA

Inkesta higieniko baten helburua langileei eragin diezaieketen kutsatzaileak eta ingurumeneko baldintzak zehaztea da,lantokiko arriskua ebaluatzeko beharrezko informazioa lortzeko eta, horrela, neurri egokiak aplikatzeko. Lantokia erahonetan definituko dugu: laneko jarduera baten testuinguruan, langileak lanaldi osoan garatutako lanak eta jarduerak.Kontuan izan behar dugu ikesta higieniko batek eraginkorra izateko ebaluatu nahi dugun lantokiarekin zerikusia dueninformazio garrantzitsu guztia bildu behar duela, ebaluazioa egokia izateko eta agerian diren arriskuak prebenitzekoedo murrizteko beharrezko neurriak proposatzeko.

Inkesta higienikoa horretarako gaituta dagoen pertsonalak egin behar du, hau da, laneko arriskuen prebentzioko goi-mailako teknikoek.

Inkesta higienikoa egingo duenak, lehenik eta behin ekoizpen-prozesu horretara hurbildu beharko luke, inplikatutakolangileen esposizioak intzidentzia izan dezakeen prozesuaren alderdi guztiei buruzko informazioa biltzeko eta uler-tzeko.

Izan ere, langileok garenez eragile kimikoekiko esposizioan garenok eta, gure lantokiak ondoen ezagutzen ditugunok,gogoratu, datuak biltzeko prozesu horretan oso garrantzitsua dela prebentzioko delegatuekin kontsultatzea langileeniritziak ezagutzeko eta prozesu eta lantokiei buruzko informazioa lortzeko eta baita ebaluazioa planifikatzen ari denteknikoaren iritziak egiaztatzeko eta zehazteko ere.

Halaber, Prebentzioko Zerbitzuen Erregelamenduak ondokora behartzen du:

- langileen ordezkariekin kontsultatu ebaluazio-prozedurari buruz;- langileen aldetik jasotako informazioa kontuan hartzea;- eta, langileekin balorazio-irizpideak bateratzeko aukera aurreikusten du.

7.1. INKESTA HIGIENIKOAK BILDU BEHARREKOA

Esposizio potentzialen identifikazioa: lantokian diren eragile kimiko guztien zerrendaren bidez. Zerrenda horretanlehengaiak, ezpurutasunak, bitarteko produktuak, azken produktuak, erreakziozko produktuak eta azpiproduktuakagertuko dira, esposizioa lagun dezaketen neurrian; izan ere, garrantzitsua da kontuan hartzea lantokietan diren ku-tsatzaile asko lantokiaren beraren jardueraren ondorioz sortzen direla eta ez dira jardueran manipulatutako produktuenzerrendan ageri. Halaber, traza-mailan diren substantzia eta produktuak ere sartu behar dira, nahiz eta prozesurakoesanguratsuak ez izan.

Zerrenda hori egiteko oinarrizko dokumentuak aurretiaz komentatutako etiketak eta segurtasuneko datuen fitxategiak(SDF) izango dira.

Laneko prozesuen eta prozeduren ebaluazioa, litekeen eragile kimikoekiko esposizioa estimatzeko, ondokoen berri-kusketa zehatzaren bidez:

- Laneko eginbeharrak, hau da, lanak.- Laneko zikloak eta teknikak.- Ekoizpen-prozesuak.- Lantokiaren konfigurazioa.- Segurtasuneko neurriak eta prozedurak.- Aireztapeneko instalazioak eta kontrol teknikoko bestelako erak.- Isurketa-iturriak.- Esposizio epeak.- Lan-zama.- Etab.


23

Ebaluazio hori burutzeko, enpresak luzatutako dokumentazioaren azterketaz gain, ezinbestekoa da ekoizpen-ins-talazioak bisitatzea egoeraren ideia argiagoa izateko eta, bereziki, litezkeen kutsadura-iturriak identifikatzeko.

Datu horiek guztiek teknikoari eragile kimikoekiko litekeen esposizioaren gaineko ideia orokorra eskaini beharko lio-kete. Halaber, arriskuen tamainari buruzkoa, sailkapena egiteko, behitzat behin-behinekoa, ebaluazioaren edotazuzenketaren lehentasunei buruzkoa.

Hala ere, kontuan izan behar dugu substantziaren toxizitatearekin zerikusirik ez duten faktore batzuk badirela, norba-nakoarengandik hurbil airean substantzien kontzentrazioa baldintzatzen dutenak eta, beraz, lantokian arriskua eragitendutenak. Faktore horietako batzuk ondokoak dira:

- eragile kimikoak isurtzen dituzten iturri-kopurua;- ekoizpen-erritmoa ekoizpen gaitasunaren arabera;- iturri bakoitzaren isurketa-gradua;- iturri motak eta horien kokapena;- airearen mugimenduak eragindako eragileen sakabanaketa;- erauzketa eta aireztapeneko sistemak eta horien eraginkortasuna;- estanko izan behar diren elementuen hermetizidadea,- instalazioen garbiketa,- laneko prozedura ez-zuzenak,- etab.

Bestelako faktoreek jarduera eta jokabide indibidualekin zerikusia dute:

- pertsonaren iturriekiko hurbiltasuna;- zonalde bakoitzean emandako denbora;- laneko ohitura indibidualak.

Inkesta higieniko bat egiteko kontuan hartu beharreko beste eragile garrantzitsua langileen osasun-egoera da.Lantegi, tailer edo prozesu batean murgilduta diren langileen osasun-egoera globala ezagutzea askotan kontuan har-tzen ez den informazio-iturri garrantzitsua da. Taldeari komunak zaizkion sintomei buruzko “inpersioa” lortzean datza,ezaguna ez den esposizioa edo hasiera batean dirudien baino intentsoagoa dena adierazten lagun dezakeena.

Halaber, aurretiaz ebaluazioak egin badira, interesgarria izango da lortutako informazioa kontuan hartzea, aurretiazko,nahikoa eta ondo dokumentatutako informazioa duguneko lantokia ebaluatzen denbora gehiegirik ez emateko.

Behin aurretiaz aipatutako informazio guztia lortuta, ebaluatu nahi diren lantokiarekin asoziatutako arriskuen zerrendaegitea posible litzateke.

Baldin eta lortutako informazio guztiarekin ingurumeneko mugako baloreekin konparazio baliogarririk egitea ezinez-koa bada, ikerketa lantokian bertan egindako neurketekin osatu beharko da.

7.2. NEURKETA-ESTRATEGIA

- Langileak aukeratzea esposizioaren neurketak egiteko: langile talde batek lan berberak edo antzekoak egitenbadihardu leku berean eta antzeko esposizioa badu, laginketa talde osoa ondoen irudikatzen duen taldeko kide ba-tzuekin egin daiteke, esposizio handiena duten langileengan arreta jarrita.

Halaber, kontuan izan behar dugu laginketa, gutxienez, hamarretik langile bati egin beharko litzaiokeela, zuzen auke-ratutako talde homogeneo batean.

- Laginak, ahal den neurrian, arnasbideetan eta langileengandik hurbil den lekuan hartu behar dira: Zalantzarikizanez gero, arriskurik handiena denekoa hartuko da laginketa-puntutzat.

24


- Esposizio indibidualaren ebaluaziorik onena lanaldi osoan arnasketa burutzen deneko zonaldean laginak hartutalortzen da.

- Laginketako denbora errealaren banaketa neurri handi batean esposizioei buruzko informazio gutxiago dagoene-ko jarduerak estaltzen dituena izan beharko luke.

- Neurketak nahikoa egunetan zehar eta eragiketak zehatzak eta desberdinak izan beharko lirateke, esposizio-eredu guztien gaineko informazioa lortzeko. Garrantzitsua da esposizio-baldintzak alda daitezkeeneko egoera des-berdinak kontuan hartzea (gaua-eguna zikloak; urte-sasoiko aldaketak).

- Laginketa egoera aurkakoenean: baldin eta 8 ordutan batez besteko esposizio ponderatua zehazteko aurkitutakokontzentrazioak kontuan hartzen badira, kasu horietan baliagarriak dira lanaldi osoaren epealdirako, eta hipotesihorrek segurtasunaren alde jokatzen du. Beraz, laginketa nolabait aurkako baldintzak dituzten epealdietan oinarritudaiteke.

- Laginketa hori epealdi ezagunetarako identifikatutako lanak ondoen irudikatzen dituzten datuekin antolatubeharko litzateke: kontu hori bereziki garrantzitsua da lantoki batzuetan, zeintzuetan lanak lanaldian zehar aldatzendiren, etenaldiak eragin ditzaketenak eta lanaldiaren 8 orduko iraupena betetzen ez dutenak.

- Laneko epaldi batean, betiere kontzetrazioaren profila era esanguratsuan aldatzen ez bada, epealdi osoa betetzenez duten laginketa-denborak aukeratzea dago. Praktikan, laginketa indibidual baten iraupena lagina hartzeko etaanalizatzeko metodoak dituen mugek baldintzatuta dago.

Hala ere, laginketa egin ez deneko denbora da esposizioaren edozein neurketaren alderdi ahula sinesgarritasunaridagokionean. Denbora horretan, beharrezkoa da egintzen behaketa zehatza egitea. Laginketa egin ez deneko epeal-dian aldaketarik izan ez den hipotesia beti era kritikoan aztertu beharra dago.

- Neurketaren prozedura: langilearen esposizioaren emaitza adierazgarriak eskaini behar ditu. Horretarako, esposi-zioa pertsonari finkatutako laginketa pertsonaleko ekipamenduak erabilita egin behar da. Prozedura horrek, ondoko-ak bildu beharko ditu:

- eragileak;- laginketa-prozedurak;- analisi-prozedura;- laginketaren kokapena;- laginketaren iraupena;- denboran zeharko banaketa eta neurketen arteko tarteak;- laneko esposizioaren kontzentrazioa erakusten duten kalkuluak, analisi-emaitza indibidualetan oinarrituta;- neurketetak egiteko egokitutako jarraibide tekniko osagarriak;- kontrolatu beharreko lanak.

7.3. NAHASKETEKIKO ESPOSIZIOA

Kontuan hartu beharra dago langileak aldi berean eragile bat baino gehiagorekiko esposizioan egon daitezkeela.

7.4. LANEKO ESPOSIZIOAREN EBALUAZIOAREN ONDORIOAK

Laneko esposizioaren kontzentrazioa lanaldi batean kontuan hartutako eragilearen mugako baloreari dagokion errefe-rentziazko epeari dagokionean (normalean 8 ordukoa izaten da) egindako neurketen batez besteko aritmetikoa da.

Esposizioak ingurumeneko mugako baloreekin (VLA) alderatzean, ondoko konklusioetako bat adierazi beharra dago.


25

Esposizioa mugako balorea baino handiagoa da. Kasu horretan:

- balore hori gainditu izanaren arrazoiak identifikatu eta neurriak hartu beharko dira egoerari ahalik eta lasterrenaurre egiteko;

- laneko esposizioaren ebaluazioa errepikatu egin beharko da eta neurri egokiak aplikatu beharko dira.

Esposizioa mugako balorea baino askoz txikiagoa da eta litekeena da luzaroan horrela jarraitzea lantokiko baldin-tzen egonkortasunaren eta laneko prozesuen banaketen ondorioz. Kasu horretan, ez dira beharrezkoak aldizkakoneurketak. Hala ere, beharrezkoa da konklusio hori eragin zuen laneko esposizioaren ebaluazioa oraindik aplikagarriadela erregularki egiaztatzea.

Esposizioa ezarritako mugako balorearen %50aren mailan dago (Ekintza-Maila deitzen zaio): herrialde eta agen-tzien araberako desberdintasun batzuekin, emaitza horiek prebentziozko neurriak hartzera behartzen dutela kontuanhartu behar da: ezarritako sistemen funtzionamenduaren berrikuspena, kontrol berriak egitea, lantokien arteko erro-tazioa…, horrela alterazioen agerpena prebenitzeko.

Kontuan hartu beharrekoa da ingurumeneko kontzentrazioa, hau da, kutsatzaile batetik jasotako dosia betiere zerbaitoso aldakorra dela. Gainera, babestu nahi deneko kaltea esposizio luze baten ondoren agertzen da, beraz, egunenbatean, edo hurrenkerako egun batzuetan, onartutako muga baino txikiagoko esposizioaren emaitza emango balu,urte batzuetan zehar egneroko esposizioa muga baino txikiagoa delako berme mugatua baino ez litzateke. Ondorioz,ezinbestekoa da ebaluazioa tarte erregularretan errepikatzea esposizioa onartutako mugen azpitik delako arrazoizkosegurtasuna izateko.

Egunen batean esposizioa muga baino txikiagoa bada eta lantokiko baldintzen egonkortasunak denboran zehar ego-era hori mantenduko dela ahalbideratzen badu, esposizioaren aldizkako egiaztapena alde batera utz daiteke.

7.5. ALDIZKAKO NEURKETAK

Neurketa horien interes nagusia epe luzeko helburuetan datza, kontrol-neurriak eraginkorrak direla egiaztatzean, esa-terako. Lortutako informazioak seguraski esposizioaren joerak eta aldaketak adieraziko ditu, eta horrela, gehiegizkoesposizioak gertatu aurretik hartu ahal izango dira.

Benetan eraginkorrak izateko, aldizkako laginketako programaren ondorengo emaitzak konparatu ahal izango dira.Horrela, laginak nola, noiz eta non hartu zehazki planifikatuta egon beharko da. Analisi-estatistikoa egiteko nahikoadatu lortu direnean, informazioa metodo desberdinen bidez ebaluatzea dago horretarako mugako balore egokia era-bilita.

Laneko esposizioaren kontzentrazioa mugako balorea baino handiagoa bada, muga hori zergatik gainditu duen iden-tifikatu beharko da eta, egoki ikusten denean, ahalik eta lasterren zuzenketako neurriak hartu beharko dira; ondoren,laneko esposizioaren ebaluazioa balidatu beharra dago.

7.6. TXOSTENA

Behin datu guztiak bilduta, dagozkion neurketak eginda eta Ingurumeneko Mugako Baloreekin lortutako datuak kon-paratuta, txosten bat idatzi beharko da, helburu bikoitzarekin:

- interesatuei arriskuen ebaluazioaren emaitzak jakinarazteko euskarria izatea;

- ebaluazioaren konklusioak bidaltzeko erabilitako datu esanguratsu guztiak jasota geratzea, ebaluazioa egin ezzuen pertsona batek etorkizunean ulertzeko eta erabiltzeko.

26


Txosten hau emaitzak esposizio jasangarria zein gehiegizkoa adierazi egin beharko da.

Txosten bakoitzak aukeratutako lantokian hartutako prozeduren aukeraketaren arrazoiak bildu beharko ditu. Halaber,ondokoa ere bildu beharko du:

- ebaluazioaz eta neurketez arduratzen diren pertsona edo erakundeen izenak;- kontuan hartutako substantzien izenak;- enpresaren izena eta helbidea;- lantokiko esposizio-faktoreen deskripzioa, neurketak egiten direneko laneko baldintzak barne;- lanpostu horretan diren langileen zerrenda;- neurketa-prozeduraren helburua- neurketaren prozedura;- erabilitako analisi edo saiakuntzako metodoak, hala badagokio;- laginketa-programa (data, ordua, laginketaren hasiera eta amaiera);- irakurketa zuzeneko ekipamenduak edo erabilitako laginketa-hartzeak eta laginen azterketan parte hartu duten

laborategiak;- laneko esposizioaren kontzentrazioak;- emaitzetan modu esanguratsuan eragin dezaketen gertaera edo faktore guztiak;- kalitatea bermatzeko sistemaren detaileak, baldin baleude;- kontzentrazioak mugako balorearekin konparatzearekin lortutako emaitza;- aplikatu beharreko prebentziozko neurriak, gomendatutako aldizkako kontrolak barne, hala badagokio;

Txostenaren azken aldea prebentzio neurrien gaineko proposamenak adierazteko erabiliko da.


27

8. ARRISKU KIMIKOEN AURKAKO JARDUERAK

Aurretiaz esan dugun bezala, txostenaren azken atalean prebentzio neurrien proposamenak bildu beharko dira, ondo-ren komentatuko ditugunak.

Kutsatzaile kimikoek pertsonengan eragin ditzaketen kalteak ingurumenean kontzentratutako kutsatzaileen eta horie-kiko esposizioaren araberakoak dira. Horrela, kontrol-jarduerak burutu beharko dira esposizioa murrizteko edo txiki-tzeko. Neurri horiek bereziki teknikoak eta administratiboak dira eta, hiru maila desberdinetan eragiten dute, betiereordena honetan: foku jaulkitzailearen gainean, hedatze-bidearen gainean eta azkenik, langilearengan.

Prebentziozko neurriak hartzea langilearen osasun-egoerak edo esposizioaren adierazle biologikoak gainditu izanakeragiten badu, neurri horiek osasunaren zainketaz arduratzen den mediku arduradunaren gomendioak kontuan hartu-ta hartuko dira. Mediku horrek, langilearen gaitasunetara ondoen egokitzen diren alternatibak proposatuko ditu, langi-leari esposizio berri batekiko arriskurik ez den bestelako lanpostu bat esleitzeko aukera barne.

8.1. FOKUAREN GAINEKO JARDUERAK

Kutsaduraren jatorriaren edo fokuaren gaineko jarduerek eragile kimiko batekiko arriskua ezabatzeko jarduerakolehen maila osatzen dute.

Helburua kutsatzailearen eraketa eragoztea da eta, hori ezinezkoa balitz, bere ibilbidea lantokiko atmosferara muga-tzea.

Hori lortzeko, garatu beharreko jarduera desberdinak daude:

- diseinuaren fasea;- prozesuaren jatorrian eragile toxikoa toxikoa ez den batez ordezkatzea;- elaborazio-prozesua gutxiago kutsatzen duen beste batez aldatzea;- kutsaduraren fokua ixtea;- ekoizpen-prozesua kutsatzailearen iturritik isolatzea;- metodo hezeak erabiltzea;- laneko ekipamenduen prebentziozko mantenua egitea.

Diseinuaren fasea:Lantokiaren diseinuaren fasea lanpostuari zein instalazioei dagozkie. Lanpostuaren ezaugarrien eta lanak egiteko era-biliko diren elementuen aurretiazko azterketa bide eraginkorra da atmosferara kutsatzaileak isurtzeko aukera murriz-teko.

Lanpostuaren ezaugarri aldekoenak zehaztean datza.

Instalazioei dagokienean, diseinuaren fasean inguruaren kokapena eta arriskuak, eraikuntzako materialak, lanekoordutegiko tenperatura eta ur-sarearen presioa ere kontuan hartu beharko dira.

Horrela, diseinuaren fasean garrantzi handiko hiru elementu hartu beharko dira kontuan:- laneko prozesuaren itxiera kutsatzaileen isurketa ebitatzeko;- makineriaren eta erabiliko diren tresnen segurtasuna;- erabiliko eta gutxieneko arriskua bermatuko duten produktuen aukeraketa zuzena.

Produktuak ordeztea:Arriskua jatorrian murrizteko diren aukeretako bat elementu kutsagarriak, kutsagarriak ez direnez edo toxizitate txi-kiagoa dutenez ordeztea da. Oso metodo eraginkorra da eta, batzuetan, ekonomikoa. Komenigarria da produktu des-berdinekin frogak egin ostean erabiltzea, horrela bakoitzaren kutsatzeko arriskua antzemateko.

28


Eragile kartzinogeno eta mutagenoei dagokienean, aplikatu beharreko neurria arrisku txikiagoa dutenez ordeztea da.

Prozesuaren aldaketak:Betiere prozesua hasi aurretik kutsatzeko arriskua murrizteko egintzak egiteko aukerarik ez badago, lana jada abiandenean jardun daiteke. Kasu horretan, kostu ekonomikoak handiagoak izango dira, jada diren instalazioetan inbertsiogehigarria egin beharko baita.

Jada existitzen den prozesu batean aldaketa eraginkorrak lortzeko, aukera desberdinak daude, besteak beste:- prozesu berriaren erabiltzaileei litezkeen aldaketak kontsultatzea, euren iritzia eta esperientzia eskain dezaten

arriskuak murrizteko;- lan batzuk automatizatzea, kutsadurak langileengan eraginik izan ez dezan.

Prozesua isolatzea:Langileengan litekeen kutsatzeko arriskua ezabatzeko metodo eraginkorra potentzialki arrikutsuenak diren egintzaketa prozedurak isolatzean datza, gainontzeko instalazioetatik berezitako lekuetan kokatuta.

Egintza horren bidez prebentziozko neurri guztiak leku bakar batean meta daitezke eta lantoki osoan aldaketak eginbeharra ebitatzen da. Gainera, kutsadurarekiko esposizioan diren langileen zenbatekoa murriztu egiten da. Zenbat etaafektatutako operario gutxiago izan, orduan eta eraginkorragoa eta ekonomikoagoa izango da isolatzeko prozesua.

Bide eta forma desberdinak daude laneko prozesu bat isolatzeko, ondoko eran zehaztu daitekeena:- langilea kutsaduraren fokutik banatzen duten hesi fisikoak erabiltzearekin;- kutsatzailearekiko esposizio-denbora murriztuta, ekipamendu semiautomatikoak instalatuta langilea fokutik hur-

bil ez izateko;- urrutiko kontroleko dispositiboak edo ekipamendu telegidatuak erabilita.

Metodo hezeen erabilera:Aukera hori baliagarria da hauts eta substantzia toxikoen partikula txikiak isurtzen dituzten lan guztietan. Printzipiobatean datza, ura edo bestelako likidoren bat tratatutako materialean aplikatzean hautsa isur ez dezan.

Prebentziozko mantenua:Orain arte azaldutako metodo guztiak ez dira oso eraginkorrak baldin eta eguneroko lana kutsaduraren prebentzioz-ko instalazioen mantenu erregular batekin batera egiten ez bada, laneko aireztapeneko ekipamenduena esaterako.

Sarritan, aireztapeneko, iragazkien eta ekoizpen-prozesuaren alderdi diren tresna guztien mantenua behar baino maiz-tasun txikiagorekin egiten da. Atzerapen hori akatsa da eta kontuan hartu beharrekoa da, izan ere, aireztapeneko eki-pamenduena oso metodo eraginkorra da ingurumenean diren kutsatzaile kimikoak ezabatzeko.

8.2. INGURUMENAREN GAINEKO JARDUERAK

Bigarren maila batean, kutsatzeko arriskua ezabatzeko kutsatzailea hedatzen deneko inguruan jardutean datza. Neurrihoriek kutsadura isurketa-fokuan ezin izan denean kontrolatu hartuko dira.

Aireztapena:Aireztapena segurtasun neurririk garrantzitsuena da, izan ere, aire kutsatua aire garbiaz ordeztea ahalbideratzen du.

Gaur egungo industriek substantzia toxiko asko sortzen dute, osasunerako kaltegarriak izan daitezkeenak, baldin etaezabatzen ez badira eta metatzen badira. Gainera, lanpostuetako zonalde desberdinetan izan daitezkeen tenperaturaaltuek segurtasunik gabeko giroak eta giro deserosoak eragin ditzakete.

Horregatik, garrantzitsua da instalazioak aireztapen egokiaz eta zuzen hornitzea, aire kutsatua ezabatzeko eta aire gar-biaz ordezteko.


29

Industria-mailan, aireztapen-sistema desberdinak daude, eta nagusienak ondokoak dira:

- Aireztapen orokorra: kutsadura-kontzentrazio txikiak direneko lokal batean kutsadura-maila murrizteko erabili-takoa da eta horren helburua, batez ere, aire kutsatua ezabatzea da. Horren adibide dira bulegoak eta jantzigin-tzako tailerrak.

Aireztapen hori eraginkorra izateko, ateratako aire guztia aire garbiaz ordeztu dela bermatu beharra dago, erauz-gailuak lokalean era uniorman banatu behar dira eta beharrezkoa da ateratako aire kutsatua berriro ere lokale-an ez dela sartuko egiaztatzea.

- Diluzio bidezko aireztapena: aireztapen mota horren oinarrizko funtzioa lantokiko leku zehatz batean mailajasangarrietan detektatutako kutsadura-mailak murriztean datza. Prozesua da, eragile kimiko bat edo batzukdetektatutakoan, aire kopuru zehatza hornitzen eta ateratzen duena kutsatzaileen kontzentrazioak maila kaltega-rrien azpitik mantentzeko.

Horrela, diluzio bidezko aireztapena langileen osasunerako arriskuak, suteak edo leherketak gertatzeko arriskua,eta usainak eta bestelako kutsatzaile gogaikarriak kontrolatu behar direnean erabiltzen da.

Diluzio bidezko aireztapena haizagailu eta airearen erauzgailuak instalatuta aplikatzen da, kutsatzailea aire gar-biaz ordezteko. Kasu horretan, aireztapen orokorraren aldean, kanpoko aire garbia lokalean sartzen da ibilbideazehazten duen hodi baten bidez.

- Lokalizatutako erauzketa bidezko aireztapena: lanpostu bateko aireztapen-mota desberdinen artean, lokaliza-tutako erauzketa bidezko aireztapenaren helburua kutsatzailea isurketa-fokutik hurbil hartzea da. Horrela, lokala-ren giroan hedatzea ebitatzen da.

Lokalizatutako erauzketa bidezko sistemaren eta aireztapen orokorraren edo diluzio bidezkoaren arteko desber-dintasuna ondokoan datza: lehen metodoak kutsatzailea hedatzea eta langileengan kalteak eragitea eragozten du.

Gainera, lokalizatutako erauzketa bidezko aireztapena gomendagarria da ingurumenera kutsatzaile asko isurtzendirenean eta aparato konplexuak behar dira kutsatutako airea ateratzeko eta lantokitik kanporatzeko.

Ordena eta garbiketa:Lanpostuko ordena eta garbiketa oso bi elementu oso garrantzitsuak dira, izan ere, horien helburua kutsatzaile kimi-koak inguruan hedatzea ebitatzea da, batez ere eragile kimikoak lurrean, makinetan edo egituretan metatzen direne-an eta hortik ingurura pasatzen direnean.

Kutsatzaileen isurketaren gaineko kontrolaz gain, garrantzitsua da lantokia ondo garbitzea lanaldia bukatu ondoren.Garbiketa egokia bada, eragile toxikoak ingurura heltzea eragotziko da.

Higiene pertsonala:Lantokian eta instalazioetan aplikatutako garbiketa-neurriez gain, garrantzitsua da langileen higiene ona egitea, horre-la kutsadura-arriskua murrizteko. Eremu horretan hartu beharreko neurriak ondokoak dira:

- komun eta dutxa nahikoak dituzten komunak izatea;- enplegatuen artean ohitura egokiak sustatzea, jatekoak garbitzea edo produktu toxikoak itsatsita geratzen dire-

neko arropa berehala aldatzea;- substantzia toxikoak manipulatzen diren lekuetan jatea, edatea eta erretezea debekatzea:- substantzia kutsatzaile batetik eratorritako edozein proiekzio edo hondakin ezabatzeko xaboi neutroa erabiltzea.

Alarma-sistemak:Atmosferako kutsatzaileen neurketak pertsonetan kaltea eragiteko arriskua zenbatetan gainditzen den detektatzeaahalbideratzen du. Kasu horietan, alarma-sistema bat instalatzeak langileen segurtasuna bermatzen eta horien kutsa-tuak izatea ebitatzen du.

30


Alarmak akustikoak edo argizkoak izan daitezke eta oso eraginkorrak dira kutsadura isurtzen duen fokuetatik hurbiljartzen direnean, edo inguruan material toxiko kontzentrazio handia denean.

Detektatzeko aparatuak eta alarma automatikoak instalatzea egokia da osasunean efektu larriak eragin ditzaketen pro-zesuetarako. Batzuetan, ekipamendu horiek aireztapeneko sistema batekin konektatzen dira, automatikoki aktibatzendena kutsaduraren maila jasangarriak gainditzen direnean. Gaur egun, lantokian ager daitezkeen kutsatzaile guztien-tzako alarma-sistemak ditugu merkatuan.

Lan-prozedura:Hedapeneko bidean kutsatzailea ezabatzeko instalazioetan hartutako neurri guztiez gain, garrantzitsua da pertsonekeuren laneko eremuan egiten duten lan-prozeduraren gainean jardutea.

Zentzu horretan, garatzen diren praktika desberdinen gaineko kontrola egin beharko da, langileek euren lana egitekoerabiltzen dituzten metodoak berrikusita. Jarraipen horrekin pertsonek euren lanetan prozedura seguruak edo zuze-nak jarraitzen duten zehaztea ahalbideratuko du.

Laneko ohituren kontrol egokiak kutsatzaileak ingurumenera isurtzeko aukera murriztuko du.

Igorle eta hartzailearen arteko distantzia handitzea:Pertsona batek jasan dezakeen eragile kimiko batek eragindako kaltea handiagoa edo txikiagoa izango da foku igor-lea deneko distantziaren arabera.

Horrela, hartzailearen eta kutsadura-fokuaren arteko distantzia handiagoak arriskua murriztuko du, izan ere, eragiletoxikoa kaltetutako pertsonarengana heltzen denean oso diluituta egongo da.

Langile bat substantzia toxikoak erabiltzen direneko zonaldetik aldentzeak, esposizio txikiagoa irudikatzen du. Efektuhori urrutiko kontrolak edo laneko prozesu batzuen automatizazioa erabiliz lor daiteke.

8.3. PERTSONEN GAINEKO JARDUERAK

Orain arte kutsadura murrizteko ikusi ditugun sistema guztiak lantokian oinarritzen ziren, baina ezin dugu ahaztu gizafaktorea ere oso garrantzitsua dela arriskuak kontrolatzeko. Izan ere, pertsonengan jardutea beharrezkoa izango dakontrol-sitemak nahikoak ez direnean.

Prestakuntza eta informazioa:Bi horiek dira elementurik garrantzitsuenak lan-baldintzetan hobekuntzak aplikatzean, batez ere substantzia kimikoekeragindako kutsadura arriskua denotan.

Informazioa ezinbestekoa da kutsatzaile kimikoak zentzumenen bidez ezin direnez antzeman, informatuta dauden lan-gileek horien gaineko prebentziozko neurriak har ditzaketelako. Zentzu horretan, enplegatuek eta euren ordezkariekmanipulatzen eta erabiltzen diren produktuen gaineko ezagutza exijitu behar dute. Informazio hori produktuen etike-taren edo substantzia bakoitzaren segurtasuneko fitxategiaren bidez eskain daiteke.

Prestakuntza informazioaren osagarri beharrezkoa da; izan ere, langileek kutsadura arriskuei nola aurre egin jakinbehar dute. Zentzu horretan, Laneko Arriskuen Prebentzioko 31/95 Legearen 19. artikuluak langile bakoitzak ondokoajaso behar duela ezartzen du: “prestakuntza teorikoa eta praktikoa, nahikoa eta egokia, prebentzioaren gainean, kon-tratatua denean, edozein dela ere kontratu horren izaera edo iraupena, edo egiten duen lanetan aldaketak direnean edoteknologia berriak sartzen edo laneko ekipamenduetan aldaketak direnean”.

Prestakuntzaren edukia langile bakoitzaren lanpostuan edo jardueran oinarritu beharko da, arriskuen bilakaerara etabestelako arriskuen sorrerara egokitu eta aldizka errepikatu beharko da, beharrezkoa balitz.


31

Lanpostuetako errotazioa:Langile guztien kutsatzaile batekiko esposizio-denbora murrizteak kutsatzeko arriskua neurri handi batean murriztendu. Neurri hori era naturalean aplikatzerik ez bada, lanpostuetako errotaziora jo beharko da; hala ere, neurri horrekpraktikan pertsonalaren arteko arazoak eragin ditzake inor ez baitago prest “lanpostu txarra” konpartitzeko.

Horregatik, errotazioa azken neurritzat jotzen da eta aldi baterako erabiltzen da kutsatzeko arriskua murriztu arte.

Kontroleko kabinak edo kabina itxiak:Ingurunean kutsatzaile baten presentzia edo esposizio-denbora murrizteko aukerarik ez denean, prozesua eta langi-leak lanpostutik bananduta eta behar bezala babestutako eremu batean kokatzea dago. Langileen eta kutsadura-fokua-ren arteko kontaktua ondoren, langileek neurriak hartu beharko dituzte babes pertsonalerako eta osasunaren gainekoarriskua ezabatzeko.

Eragile kimikoen aurkako Babes Indibidualeko Ekipamenduak (EPI):Izaera kimikoko kutsatzaileak organismoan bide desberdinetatik sar ditezke: arnasa, digestiboa, mukosa, azala edoparenterala. Horregatik, babes indibidualaren helburua kutsatzaileak iragazpen eta euste bidez gorputzean sartzeaeragoztea da. Hala ere, arnasa eta azala kutsatzaile kimikoak xurgatzeko bide nagusiak dira, eta horregatik EPIak era-biltzeko premia handia dute. Arnasbideetarako, babes ekipamenduak erabil daitezke, aurpegia babestekoak besteakbeste: maskara (edo muturrekoa) edo filtroak; bestalde, azala babesteko eskularruak edo azala babesteko kremak era-bil daitezke.

EPIen erabilera ondokoen arabera zehaztuko da: arriskuaren larritasuna, esposizio-denbora, lanpostuaren baldintzak,ekipamenduaren beraren prestazioak eta ekipamendua erabiltzeak eragin ditzakeen arrisku osagarriak, nahiz eta argiizan behar dugun azken aukera izan behar dela.

32


9. OSASUNAREN ZAINKETA

Osasunaren zainketa langile bakoitzak bere osasun egoera zehazteko azterketa da, laneko eragile kimiko espezifiko-ekiko esposizioari dagokionean

Arriskuen ebaluazioak langileen osasunerako arriskuren bat dela egiaztatzen badu, enpresariak langile horien osasu-naren zainketa egin beharko du, Laneko Arriskuen Prebentzioko Legearen 22. artikuluan eta Prebentzioko ZerbitzuenErregelamenduaren 37. artikuluaren 3. atalean ezarritakoaren arabera.

Gainera, osasunearen zainketa derrigorrezko baldintza izango da eragile kimiko arriskutsuekin lan egiteko horrelaezarrita badago legezko xedapen batean edo ezinbestekoa denean lan-baldintzek langilearen osasunean eragindakoefektuak ebaluatzeko ondokoen arabera:

- ezin denean bermatu langilearen eragile horrekiko esposizioa kontrolatuta izatea;- langileak, bere ezaugarri pertsonalak, egoera biologikoa, litekeen ezintasun egoera eta eragilearen izaera kon-

tuan hartuta, eragile horrekiko sentsibilitate berezia ager edo garatu dezakeenean.

Osasunaren zainketa derrigorrezko baldintza denean eragile kimiko batekin lan egiteko, langileari baldintza horrenberri eman beharko zaio eragile kimiko horrekiko esposizio-arriskua duen lana esleitu aurretik.

Osasunearen zainketaren eta enpresan izandako istripu edo intzidenteen txostenen emaitzak informazio erreala etaoso baliagarria dira, kontuan hartu beharrekoak arriskuak ebaluatzeko.

Gogoratu behar dugu osasunaren zainketak ondokoen babesa bildu behar duela:

- Bereziki sentsibleak diren langileak, enpresariak, lanpostuan identifikatutako arriskuren baten aurrean berezi-ki kaltetuak izan daitezkeen langileen babesa bermatu behar du, langilearen ezaugarri pertsonalak, egoera bio-logikoa edo ezintasuna kontuan hartuta.

- Adingabeko langileak, euren garapen bukatugabeagatik eta esperientzia ezagatik laneko arriskuak identifika-tzeko.

- Haurdunaldian, edoskitze-garaian eta erdiberriaroan diren langileak. Bereziki kontuan hartu beharrekoamutagenikoak edo ugalketarako toxikoak diren produktu kimikoekin lan egitean.

Ondoko erregistro dokumentalak izatea osasunaren zainketaren kudeaketa hobetzen lagunduko lukeen praktika onekoaraua litzateke:

- Langileen adostasun informatua, osasuneren zainketa borondatezkoa denean.- Eragile kimikoen zerrenda, osasunearen zainketa derrigorrezko baldintza dutenak eurekin lanean aritzeko eta

derrigortze horren arrazoia.- Langileari osasunaren zainketaren derrigortasunaren berri ematea.- Lanpostu arrikutsuen zerrenda haurdunaldian, erdiberriaroan edo edoskitze-garaian diren emakumeentzat.- Kolektibo mailan, gaixotasunek eragindako ausentzien ikerketak eta langileen osasunaren emaitzen tratamendu

epidemiologikoa dokumentatzea, kontrol biologikoko txosten kolektiboak barne.

Osasunaren zainketak ondokoa erakusten duenean:

- Langileak identifika daitekeen gaixotasuna edo efektu kaltegarriak jasaten dituenean, eta pertsonal mediko ardu-radunaren iritziz, eragile kimiko arriskutsuarekiko esposizioaren ondorio direnean.

- mugako balore biologikoa gainditzen denean.

Pertsonal mediko arduradunak edo eskumena duen bestelako pertsonalak langileari zuzenean emango dio zainketahorren berri. Informazio horrek, hala badagokio, ondokoa bilduko du: osasunaren zainketari buruzko aholkuak, langi-leak bete beharrekoak esposizioa amaitutakoan, horretarako Prebentzioko Zerbitzuen Erregelamenduaren 37. artiku-


33

luaren 3. atalaren e) paragrafoa kontuan hartuta.

Aurreko ataleko paragrafoetan adierazitako kasuetan, enpresak ondokoa bete beharko du:

- Arriskuen ebaluazioa berrikustea.- Arriskuak ezabatzeko edo murrizteko aurreikusitako neurriak berrikustea.

Kaltetutako langileen osasunaren zainketa mantentzeko, antzeko esposizioan diren langileei osasun-azterketa berriaegin beharko litzaieke eta azterketa hori egin beharko da, baldin eta esposizioarekin edo mugako balore biologikoagainditzeagatik osasunerako kalteak detektatzen direnean.

Lanaren berezko arriskuek beharrezko egiten dutenean, hasiera batean efektu kaltegarria behin esposizioa etenda-koan agertzen denean, langileari hartu beharreko neurrien berri eman beharko zaio, lan-harremana amaitzetik hara-tagoko aldizkako zainketa mediko baten beharra esaterako. Komenigarria litzateke kaltetuari alterazio horien esana-hia jakinaraztea eta egoera hori zuzentzeko egingo diren jardueren berri ematea.

9.1. KUTSATZAILE KIMIKOEN ADIERAZLE BIOLOGIKOEN NEURKETA

Adierazle horien neurketa laginketaren eta azterketen bidez egiten da. Laginketa esposizioan diren langileen ingurubiologiko desberdinetan egin daiteke: odola, gernua, botatako airea, ilea, ehun adiposoa, txistua,…

Kasu horretan, bereziki garrantzitsua da laginketaren momentua, izan ere fidagarritasuna horren araberakoa da.

9.2. KATZINOGENOEKIKO ESPOSIZIOAREN KONTROL BIOLOGIKOA

Kartzinogenoekiko esposizioaren kontrol biologikoa planteatzen denean, gainontzeko kutsatzaile kimikoekiko ezauga-rri espezifikoak hartu behar dira kontuan:

- efektuen latentzia-denbora, aldakorra izan daitekeena, hilabete batzuen artean eta hamarka urteetan;- efektu-ezaren atalase-balorerik ez izatea.

34


10. PRODUKTU KIMIKOEN BILTEGIRATZEA ETA MANIPULAZIOA

Eragile kimikoak zuzen manipulatzeko eta biltegiratzeko, ezinbestekoa da erabiltzaileak produktu arriskutsuak identi-fikatzen jakitea 363/1995 Errege-Dekretuak ezarritako seinalizazioaren arabera. Seinalizazio horiek lan honen erans-kinetan bilduta daude.

10.1. BILTEGIRATZE-PLANGINTZA

Biltegiratze zuzena egiteko plangintza egokia ezarri behar da, ihes, isuri edo sutea denean, bildutako produktuen izae-ra zehaztasunez eta azkar ezagutzeko, horien ezaugarriak, kopuruak eta kokapena, behar bezala jarduteko. Halaber,komenigarria da biltegiaren azalera argi seinalizatutako eremuetan banatzea hizki edo zenbakien bidez, errazagoidentifikatzeko.

Biltegiratze-plangintza batek bildu beharreko datuak ondokoak dira:- biltegiratutako produktuen egunero eguneratutako inbentarioa, kopuru osoaren gaineko baimendutako gehie-

nezko kopurua adierazita;- produktu mota bakoitzaren baimendutako gehienezko kopurua;- produktu mota desberdinak kokatuta daudeneko biltegiko zonaldeak;- produktu bakoitzaren bildutako kopuru erreala;- biltegiko sarrera eta irteeren kontrola, uneoro, produktu desberdinen mugimenduak ezagutzeko;- komeni da aplikazio informatiko baten bidez egitea: produktu motaren berri eman, kopurua, sarrera-data, irtee-

ra-data eta ohar bereziak;

Halaber, produktu arriskutsuen biltegiratze segurua lortzeko, hartu beharreko oinarrizko bi neurri mota daude:- banatutako lokaletan biltegiratzea;- biltegiratutako produktuen arteko banaketa nahikoa.

Substantzia eta prestatu arriskutsuak motaka bildu behar dra, bateraezinak diren produktuen biltegiratze-bateratua etagehienezko kopuruak ebitatuta.

Zehaztu beharra dago, euren berezko ezaugarriak direla eta, produktu-mota asko bateraezinak direla, eta euren arte-an bortizki erreakziona dezaketela; beraz, ezin dira batera biltegiratu behar, batez ere kopuru batzuetatik gora.Kontuan izan behar da ihes edo sute kasuetan, enbalajeak kaltetu daitezkeela eta, ondorioz, produktu bateraezinakkontaktuan jar daitezke eta erreakzio arriskutsuak eragin.

Adibide gisa, erregaiak eta oxidatzaileak ez dira batera biltegiratu behar, euren arteko kontaktuak suteak eragin di-tzaketen erreakzio exotermiko gogorrak eragin ditzaketelako. Produktu toxikoak eta produktu konburenteak edosukoiak ere ez dira batera biltegiratu behar.


35

Segurtasuneko neurri osagarri gisa, kontuan izan behar dira suteak prebenitzeari zuzendutakoak, eta horien arteanaipatu behar dira:

- erretzeko debekua;- sugar irekiak edo su-iturriak erabiltzeko debekua;- soilik baimendutako ekipamendu elektrikoak erabiltzea;- baimenik gabeko ibilgailuak biltegian sartzeko debekua;- txinpartak edo beroa (esmerilatu, soldatu, amolatu) sortzen dituzten lanak biltegian ez egitea. Horrelako lanen bat

egin beharra balego, biltegiko arduradunaren baimena beharko da eta beharrezko segurtasun-neurriak ezarri-ko dira lana behar bezala egiteko.

10.2. PRODUKTU KIMIKOEN MANIPULAZIOA

Produktuen manipulazioa inplikatzen duten biltegiratze eta antzeko lanak egiteko (enbasatzea, aldaketa, edukiontziaketa ontziak betetzeko hodien konexioa eta deskonexioa, laginketak, etab.) laneko jarraibideak ezarri behar dira.

Jarraibide horiek produktu baten zein antzeko arriskua duten produktuen gainean egin daitezke. Horrela, laneko jarrai-bideek ondoko alderdiak bildu beharko dituzte:

- lan-gunea eta egindako jarduera;- substantzia arriskutsuaren identifikazioa;- gizakiarentzat eta ingurmenerako arriskuak;- babes-neurriak eta jokabide-arauak;- biltegiratzearen bateraezintasunak;- jarraitu beharrekoak arriskua balitz;- aplikatu beharreko lehen sorospenak istripu kasuetan;- hondakinak antolatzeko eta ezabatzeko baldintzak.

Produktu kimikoa edukiontzi batetik txikiago batera aldatu behar denean, edozein delarik ere bere izaera, behar beza-lako neurriak hartu beharko dira:

- jatorrizko edukiontziak txorrorik badu, grabitate bidez egingo da apurka-apurka zabalduz;- Jatorrizko edukiontziak txorrorik ez badu, bereziki horretarako diseinatutako huts-ponpa erabiliko da, eta debe-

katuta egongo da aho bidez xurgatzea hodi batez hutsa egiteko.

Behin produktua beste edukiontzi batera aldatuta, jatorrizko enbasearen antzera etiketatu beharko da.

Istripuz isurketarik gertatzen denean, oro har, ondoko eran jardungo da:- solidoa bada, xurgaketa bidez bilduko da, erortzea ebitatzeko, izan ere, produktua lokalaren atmosferan sakaba-

natzea dago;- likidoa bada, hustubideak babestuko dira, material xurgatzaileekin tratatuko da (diatomea-lurra, esaterako) eta

ontzi egokietan gordeko da hondakin bezala ezabatzeko. Beharrezkoa denean, xurgatzaileekin tratatu baino

36


Batera biltegiratu ahal dira

Batera biltegiratu ahal dira, neurribatzuk hartuz gero

ez dira batera biltegiratu behar

lehen, inertizatu egin beharko da; horretarako, dagokion segurtasuneko fitxategia kontsultatuko da eta zalantza-rik balego, hornitzailearekin tratatuko da.

10.3. HONDAKINEN KUDEAKETA

Produktu kimikoen manipulazioak, sarritan, behar bezala tratatu behar diren hondakinak sortzea dakar. Honi dagokio-nean, Europar Batasunak jarraitu beharreko jarraibideak zehazten ditu, oinarrian ondoko hirurak direnak:

- Hondakinen sorrera jatorrian minimizatzea. Prebentzioz esku hartzea da, sor daitezen ebitatzeko. Kontsumoarengainean jardun behar da, garatuko den lanerako produktu kopuru beharrezkoa erabiltzen saiatuz.

- Birziklapena. Sortutako hondakina birrerabiltzeko asmoz, prozesu berean edo bestelakoren batean, lehengaibezala.

- Berreskura ezin daitezkeen hondakinen ezabaketa segurua. Segurtasuneko fitxategiko jarraibideei jarraiki eginbehar da edo, zalantzarik balitz, fabrikatzailearen jarraibideei jarraiki eta beti baimendutako kudeatzaile batenbidez. Ezabatu aurreko urrats bezala, ezinbestekoa da hondakinak sailkatzea, bereiztea eta edukiontzi egokietanbiltzea.


37

11. EKINTZA SINDIKALA

Sindikatu-mailan laneko kutsadura kimikoaren arazoari ekiteko, egokia da galdera batzuk kontuan hartzea: Zer daarrisku jasangarria?, Jasangarria norentzat?, Onargarria da populazioarentzat oro har jasanezinak diren laneko kutsa-dura mailak onartzea?, Onargarriak dira objekzioak eta konpentsazio ekonomikoak osasuna galtzeko arriskuarenaurrean?, Onargarriak al dira “ezin izan dira gizakiarengan izan ditzakeen kalteak frogatu” bezalako etiketak? Honekinguztiarekin, ondoko puntuak kontuan hartu behar ditugu.

Arrisku kimikoaren aurkako lehen jarduera-printzipioa eta oinarrizkoena informazioa jasotzeko eskubidea da, infor-mazio gabe ez dago arriskua prebenitzerik (ezin da ebitatu ezagutzen ez dena). Horregatik, arrisku kimikoa prebe-nitzeko araudiak ezartzen duenez, substantzia edo prestatu kimikoa erabiltzen edo ekoizten duen enpresaren eta subs-tantzia edo prestatu horren fabrikatzailearen edo inportatzailearen betebeharra da arriskua ebitatzeko beharrezkoneurriak eskura izatea eta horien gaineko informazioa ematea; horregatik, informazio-eskubide hori betetzen delaegiaztatu beharko da ondoko betebeharren arabera:

- Beharrezkoa da produktu kimikoen ekoizpen-katean eta erabileran inplikatutako guztiek manipulatzen diren pro-duktuen arrisku-ezaugarriak ezagutzea, langileak baitira betebehar hori betetzearen alderdi interesatuenak.

- Enpresarien betebeharra da:• Produktu arrikutsuak etiketaren segurtasuneko adierazpenen arabera biltegiratzea (“S esaldiak”).• Langileak lanpostuko arriskuen eta erabiltzen diren produktu kimikoen gainean informatzea eta prestatzea.• Ebita daitezkeen arrisku guztiak ezabatzea.• Ezabatu ez diren arriskuak ebaluatzea.• Babeseko ekipamendu kolektiboak edo indibidualak (EPI) izatea eta lan egiten den produktuaren etiketan

adierazitakoaren arabera erabiltzen direla bermatzea.• Substantzia sukoiak berotik eta sugar edo txinparta-iturritik urrun gordetzea.

- Fabrikatzaile edo inportatzaileen betebeharrak.• Derrigorrezkoa da produktu kimiko arriskutsuak fabrikatu, merkaturatu edo hornitzen dutenek produktu

horiek behar bezala etiketatzea, 363/95 EDk adierazten duen bezala.• Bitarteko produktuak edo aldaketen ondorioz sortutako hondakinak eta edozein hondakin biltzen dituzten

enbaseak edukiari eta arriskuari buruzko beharrezko informazioa emateko bezala etiketatu behar dira.• Etiketa ikusteko moduan jarri beharko da enbasean, ez ezabatzeko moduan eta irakurgarri. Erabilitako hiz-

kuntza Estatuko hizkuntza ofiziala(k) izan beharko da. Alderdi horretan, negoziazio koletiboaren bidez, aurre-ra egin behar dugu Euskaraz ager daitezen, soilik gaztelaniaz emanda, enpresak legezko betebeharra bete-tzen baitu.

• Etiketan bildutako adierazpenak enbasearen alderdi batean edo batzuetan finkatuta egon beharko dira, edobertan zuzenean inprimatuta.

• Etiketaren tamaina enbasearen tamainaren eta itxuraren araberakoa izan beharko da, argi eta garbi irakur-tzeko moduan.

• Etiketaren koloreek eta aurkezpenak piktograma, hizki eta fondoa erabat bereizita utzi beharko dituzte.

- Edozein egoeratan produktu kimikoekin aurkitzen garenean, askotan produktuaren etiketaren edo segurtasune-ko fitxategiaren bidez jakin ahal izango duguna, lehenengo jarduera-araua prozesutik baztertzeko aukeraaztertzean datza. Arrisku kimikoaren prebentzioa, hau da, bere ezabaketa, legea ezin denean sartu edozein aldibaterako kontrol-neurri sartzea baino hobea, eraginkorragoa eta legediarekin bat datorrena da. Horrela, era era-ginkorragoan jarduteaz gain, arriskua beste langileengana (adibidez, hondakinak manipulatzen dituztenak) etakontsumitzaileengana, gu geu barne, edo ingurumenera tranferitzea ebitatzen da. Arriskua ezabatzea, oro har,produktuak edota ekipamenduak edota lan-prozesuak ordeztean datza.

- Jarduera bat giza osasunerako edo ingurumenerako mehatxutzat eta arriskuaren aurrean ziurgabetasunez plani-fikatzen bada edo, gauza bera dena, informazio nahikorik ez bada, arriskua egiazkoa balitz bezala jardunbehar da eta prekauzio-neurriak hartu behar dira, nahiz eta kausa/efektua lotura batzuk era zientifikoan erabat

38


ezarriak ez izan; izan ere, arriskuak ezagutzea eta horiek prebenitzeko legedia oso atzeratuta doa eragindako kal-teen larritasunari eta etorkizuneko mehatxuei dagokienean.

- Ingurumen eta osasunerako arriskuak ezabatzeko neurriak negoziatzen eta abian jartzen ari diren neurrian,beharrezko jarduera guztiak bermatu behar dira langileen eta ingurumenaren substantzia arriskutsuekiko espo-sizioa gehienera murrizteko, arriskuen ebaluazioa, kontrola eta zainketaren bidez.

- Langileak beti alderdi interesatuak izan behar dira kontu honetan eta euren osasunean eragin dezaketen eraba-kietan parte hartzeko aukera izan behar dute.

- Garrantzitsua da aurreko ataletan aipatutako substantzia kimikoekiko esposizioaren gaineko genero-desberdin-tasunak ezagutzea eta aipatzea (gizonen eta emakumeen arteko desberdintasunak).

- Substantzia kimiko batzuen erabilera inoiz ez da gogokoa izango, edozein dela ere erabilera; izan ere, lan-ingu-runean edo ingurumenean agertze hutsak arrisku larriak dakartza. Hor dira, esaterako, substantzia kartzinoge-noak, sitema endokrinoa alteratzen dutenak, iraunkorrak eta bioakumulatiboak, besteak beste. Substantziahoriek ezabatzea lehentasuna izango da beti.

- Arrisku-egoera bakoitza ondoen ezagutzeko era egokiena (erabilera-baldintzak eta zehazten duten faktoreak)berrikusketa-bisitaldiak egitea eta inplikatutako langileekin kontsultatzea da.

- Beti ere ez da beharrezkoa arriskua ebaluatzea bere aurka jarduteko, ezabatuz edo kontrolatuz. Askotan, arris-kua eta baita bere soluzioa ere agerikoak direnez, hasiera batean ebaluazio formala egitea denbora etadirua galtzea baino ez da.

- Aurrean diren substantzien arriskuari buruzko informazio nahikorik ez den egoera eta lanak, oso arriskuhandiko egoeratzat hartu behar dira.

- Lantokian diren produktu kimikoek eragindako arriskuez langileak sentsibilizatzea ezinbestekoa da arriskuhoriek prebenitzeko.

- Enpresak langileek erabiltzen diren produktuen arriskuak, hartu beharreko segurtasun-neurriak eta lehen-soros-pen neurriak istripu kasuetan ezagutzea bermatu behar du.

Horregatik guztiagatik, langileen osasuna defendatu eta arrisku kimikoa ezabatu edo minimizatu behar ditugu;horretarako, LANTOKIETAKO LAN-PLANGINTZA egin behar dugu, ondoko alderdiekin:

Plangintzaren eskemak plangintza horren faseak eta beti defendatuko ditugun irizpideak bildu beharko ditu, gidaosoan zehar planteatuko direnak.


39

FASEAK- ARRISKU KIMIKOA IDENTIFIKATZEA:

Substantziak eta materialakArrisku egoerak

- ARRISKU KIMIKOAN ERAGITEN DUTEN LAN-BALDINTZAK EZAGUTZEA:Lanaren eta laneko erritmoaren antolaketa.Baldintza pertsonal bereziak, besteak beste, oso pertsona gazteak edo helduak, haurdunaldian edo edoskitze-garaian diren emakumeak, pertsona sentsibleak edo osasun-egoera prekarioa dutenak.Informazio eza.Lanarekiko eta ingurumenarekiko esposizioaren kontrol-neurri eraginkorrak diren edo ez.

- ARRISKUA BALORATZEA:Diren substantzia kimikoen arriskua:

TALDEA ASOZIATUTAKO R ESALDIAKKARTZINOGENOAK R40, R45 eta R49MUTAGENIKOAK R40, R45, R46 eta R49TOXIKOAK UGALKETARAKO R33, R60, R61, R62, R63 eta R64DISRUPTORE ENDOKRINOAK Ez dute asoziatutako R esaldirik, nahiz eta batzuk ugal-

ketarako toxikoak diren substantzien zerrendan izan.SENTIKORTZAILEAK R42, R43, R42/43, R48 eta R66

Substantzia sumingarri asko (R36, R37 eta R38 edo horien konbinaketak) azkenean sentikortasunen bat eragin dezakete.

NEUROTOXIKOAK R20, R23, R33, R48, R67, R39/23, R39/26 eta R68/20TOXIKOAK, IRAUNKORRAK EDO BIOAKUMULATIBOAK R53, R58 eta asoziatutako R esaldirik ez duten bestela-

koak.

EsposizioaKaltea

- PREBENTZIOKO PLANGINTZAREN DEFINIZIOA:Arriskua ezabatzea (ordezpena)Kontrol-neurriak:

KolektiboakTeknikoakAntolakuntzakoak

- NEURRIEN ERAGINKORTASUNA EGIAZTATZEA

IRIZPIDEAK:Kalteak, eragileak eta arduradunak agerian uztea.Kolektibizatzea sailetik enpresara eta enpresatik sektorera eta gizartera.Kaltearen jarraipenari eta arretari garrantzia eskaintzea.Ingurumenean eragindako kalteak kontuan hartzea, laneko osasuna eta ingurumena txanponaren bi alderdiak dire-la aintzat hartuta.Ez da maila segururik / GENERO desberdintasunak / pertsona SENTSIBLEAK

Hori guztia lortzeko informazioa kontrastatu eta osatu beharko dugu, izan ere:

Askotan, enpresak eskaintzen duen arrisku kimikoari buruzko informazioa, etiketak eta segurtasuneko fitxategiakbarne, partzialak dira. Beraz, enpresan falta den informazio hori exijitu behar dugu.

40


Bestalde, segurtasuneko datuen fitxategiak substantzia eta prestatu kimikoen fabrikatzaileek egiten dituzte eta, oro har,legeak behartzen duen gutxieneko informazioa biltzen dute eta, beraz, bestelako arrisku garrantzitsuak islatu gabe utzditzakete, sistema hormonalaren alterazioak edo ingurumenean eragindako efektuak, besteak beste.

Gainera, agintaritzek fitxategien edukia behar bezala zaintzen ez dutenez, informazio partzialak eta desfasatuak aurkiditzakegu.

Horregatik, komenigarria da sektore mailako sindikatuaren egituretan eta laneko osasunarekin informazioa kontrasta-tzea eta osatzea.

Edozein kasutan, arriskua prebenitzea ahalbidera dezakeen informazio-prozesuari ekiteko aukera sinplea SDFak bildubehar dituen oinarrizko atalak jarraitzea da. Kontroleko galdetegitzat, hona hemen proposamena:

GALDETEGIA – AZTERKETAREN ZIRRIBORROA

Enpresan diren produktu kimikoen arriskuen gaineko informazioa eta prestakuntza jaso duzu? . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Enpresan diren produktu kimiko guztien zerrenda eman dizute, ekoizpen-prozesuak sortutakoak barne, merkataritza-izenarekin eta izen-kimikoarekin identifikatuta? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Nahasketak direnean, izen-kimikoak eta osagai guztien ehunekoak eman dizkizute? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Erabiltzen diren produktuak etiketatuta daude? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Etiketa horiek eskatutako informazio osoa dute? (ikusi 18. orrialdea) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Segurtasuneko datuen fitxategi (SDF) guztien kopia eman dizute hizkuntza ulergarrian? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .99/2003 EDk ezarritako informazio osoa biltzen dute, hau da, 16 atalak? (ikusi 19. orrialdea) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Fitxategi horietan adierazitakoa betetzen da? Hona hemen mailak:- Lehen-sorospenak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .- Suteen aurkako neurriak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .- Istripuz isurketa denean hartu beharreko neurriak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .- Manipulazioa eta biltegiratzea . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .- Esposizio-kontrolak / babes pertsonala . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .- Informazio toxikologikoa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .- Informazio ekologikoa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .- Hondakinen kudeaketa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .- Garraioari buruzko informazioa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Horien artean arrisku handiko substantzia kimikoak badira (ikusi 45. orrialdea), zer neurri hartu dira? . . . . . . . . . . . . .Horiek ordeztea aztertu da? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Egin al da inkesta higienikorik (neurketa) produktu kimikoen substantzia edo nahasketekiko esposizioan diren lan-postuetan? (ikusi 23. orrialdea). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Inkestaren txosten osoaren kopia eman zaizu? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Azaldu zaizu? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Ulertu duzu?Inkestaren prozeduarrekin ados zaude? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Txostenean adierazten diren prebentziozko neurriak betetzen dira? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Arrisku kimikoaren aurkako jardueretan, zeintzuk dira hartutako neurriak? (ikusi 30. orialdea):Fokuaren gaineko jarduerak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Inguruaren gaineko jarduerak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Langilearen gaineko jarduerak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .


41

Jarduera bereziak egiten dira bereziki babesteko (ikusi 37. orrialdea):Fertilitatea . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Haurdunaldi eta edoskitze egoerak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Pertsona sentsibleentzat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Zeintzuk dira arrisku kimikoari dagokionean Osasunaren Zainketan egiten diren jarduera bereziak? . . . . . . . . . . . . . . .Azterketa medikoetan proba bereziak egiten dira?Espirometriak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Analitika bereziak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Proba biologikoak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Bestelakoak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Zer gertatzen da baten bat gaixotzen denean lantokian diren produktu kimikoen eraginaren ondorioz?Pertsonarekin? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Lankideekin? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Lanpostuarekin? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Produktu kimikoek eragindako Laneko Istripurik izan da? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Produktu kimikoek eragindako LI baten ondorioak areagotu egin dira? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Zer prebentziozko neurri planteatu dira a posteriori? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

PLUSAK

OSASUNA SALGAI EZ JARRI printzipioa aplikatu beharko dugu, “OSASUNA EZ DA SALTZEN, ETA BERE DEFENTSA EZDA ESKUORDETZEN” lelopean. Hori izan behar da sindikatuen erronkarik nagusienetakoa osasunaren eta bizitzarendefentsarako. Osasunaren monetarizazioa sufrimendua errentabilizatzeko estrategia kapitalista da, ekoizpen-kostuetansartuz, gainera kostu txikian. Horregatik, arriskutsu, toxiko edo nekoso izenez ezagututako plusak aldatu behar ditugu,eta horien ordez, arriskua ezabatzen duten benetako lana eta lan eraginkorra ezarri, eta produktu kimiko arriskutsuakaurretiaz aipatutako printzipioen arabera ordeztu.

Plusak osasuna saltzea dakar, ez du inolako arazorik konpontzen, izan ere, osasunari prezioa baino ez dio jartzen.Beraz, ez gara iruzur horretan murgildu behar eta gure ahalegin guztiak egin behar ditugu arrisku hori ezabatzeko edomurrizteko, bestela badakigu: “irizpide ekonomikoak atetik sartzen direnean, osasuna leihotik irteten da”.

42


1. ERANSKINA


43

Leherkariak (E):Substantzia eta prestatu solido, likido, pastoso eta gelatinosoak, atmosferako oxigenorik ez denean ere, formaexotermikoan erreakziona dezaketenak gasak sortuz eta, entsaiu-baldintza zehatzetan, azkar eztanda egitenedo deflagratzen direnak edo beroaren eraginez, konfinamentu partzialetan, lehertzen direnak.

Sinboloen esanahia

Konburenteak (O):Substantziak eta prestatuak, bestelako substantziekin kontaktuan, batez ere substantzia sukoiekin, erreakzioexotermiko gogorra eragiten dutenak.

Sukoiak (F):Substantzia eta prestatu likidoak, erreketa puntu baxua dutenak.

Erraz sukoiak:Substantzaik eta prestatuak:• airean giro-tenperaturan energiarik eskaini gabe berotu eta sukoitu daitezkeenak,• su-iturri batekin kontaktu labur baten ostean, erraz sukoitu daitezkeen solidoak eta behin su-iturri hori

baztertuta ere, erretzen edo kontsumitzen jarraitzen dutenak,• oso erreketa-puntu baxua duten likidoak,• urarekin edo aire hezearekin kontaktuan, gas oso sukoiak kopuru handian askatzen dituztenak.

Erabat sukoiak:Substantzia eta prestatu likidoak, erreketa-puntu oso baxua eta irekite-puntu baxua dutenak, eta substantziaeta prestatu gaseosoak, tenperatura eta presio normaletan, airearekin kontaktuan sukoiak direnak.

Korrosiboak (C):Substantziak eta prestatuak, ehun biziekin kontaktuan ehun horiek deusezta ditzaketenak.

Sumingarriak (Xi):Substantzia eta prestatu es korrosiboak, azalarekin edo mukosekin kontaktu labur, luze edo jarraituan, hantu-razko erreakzioa eragin dezaketenak.

Kaltegarriak (X):Substantziak eta prestatuak, inhalazioz, ingestioz edo azaletik sartzean, efektu akutuak edo kronikoak etaheriotza bera ere eragin ditzaketenak.

Toxikoak (T):Substantziak eta prestatuak, inhalazioz, ingestioz edo azaletik sartzean kopuru txiki batean, efektu akutuak edo kro-nikoak eta heriotza bera ere eragin ditzaketenak.

Oso toxikoak:Substantziak eta prestatuak, inhalazioz, ingestioz edo azaletik sartzean oso kopuru txikian, efektu akutuak edo kro-nikoak eta heriotza bera ere eragin ditzaketenak.

Sentikortzaileak:Substantziak eta prestatuak, inhalazioz edo azaletik sartzean, hipersentsibilitatezko erreakzioa eragin dezaketenak,eta substantzia edo prestatu horrekiko ondorengo esposizioak efektu negatibo esanguratsuak eragin ditzake.

Kartzinogenikoak:Substantziak eta prestatuak, inhalazioz, ingestioz edo azaletik sartzean, minbizia sortu edo horren maiztasunahandi dezaketenak.

Mutagenikoak:Substantziak eta prestatuak, inhalazioz, ingestioz edo azaletik sartzean, alterazio genetiko hereditarioak edo horrenmaiztasuna handi dezaketenak.

Toxikoak ugalketarako:Substantzia edo prestatuak, inhalazioz, ingestioz edo azaletik sartzean, efektu negatibo ez hereditarioak sor ditza-ketenak ondorengoetan, edo horien maiztasuna handi dezaketenak, edo ugalketa-gaitasunean kalteak eragin di-tzaketenak.

Arriskutsuak ingurumenerako (N):Substantziak eta prestatuak, ingurumeneko osagai batentzat edo batzuentzat berehalakoan edo etorkizuneanarriskutsuak izan daitezkeenak.

2. ERANSKINA

R ESALDIAK, S ESALDIAK ETA HORIEN KONBINAZIOAK

Arriskuko R esaldiakR1 Leherkaria egoera sikuanR2 Leherketa arriskua talka, marruskadura, sua edo bestelako su-iturriekinR3 Leherketa arrisku handia talka, marruskadura edo bestelako su-iturriekinR4 Leherkari metaliko konposatu oso sentsibleen eraketaR5 Leherketa arriskua beroketa deneanR6 Leherketa arriskua, airearekin kontaktuan edo ezR7 Suteak eragin ditzakeR8 Sute arriskua erregaiekin kontaktuanR9 Leherketa arriskua erregaiekin nahasteanR10 SukoiaR11 Erraz sukoiaR12 Erabat sukoiaR14 Bortizki erreakzionatzen du urarekinR15 Urarekin erreakzionartzen du gas erabat sukoiak askatuzR16 Leher egin dezake substantzia konburenteekin nahastutaR17 Berez sutzen da airearekin kontaktuanR18 Erabiltzen denean aire-lurrun leherkari/sukoiak nahasketak era daitezkeR19 Peroxido leherkariak era ditzakeR20 Kaltegarria inhalaziozR21 Kaltegarria azalarekin kontaktuanR22 Kaltegarria ingestiozR23 Kaltegarria inhalaziozR24 Toxikoa azalarekin kontaktuanR25 Toxikoa ingestiozR26 Oso toxikoa inhalaziozR27 Oso toxikoa azalarekin kontaktuanR28 Oso toxikoa ingestiozR29 Urarekin kontaktuan gas toxikoak askatzen dituR30 Erraz sutu daiteke erabiltzeanR31 Azidoekin kontaktuan gas toxikoak askatzen dituR32 Azidoekin kontaktuan oso gas toxikoak askatzen dituR33 Efektu metagarrien arriskuaR34 Erredurak eragiten dituR35 Erredura larriak eragiten dituR36 Begiak erretzen dituR37 Arnasbideak erretzen dituR38 Azala erretzen duR39 Efektu itzulezin oso larrien arriskuaR40 (*) Efektu katrtzinogenoak eragin ditzakeR41 Begietako lesio larrien arriskuaR42 Sentsibilizazio arriskua inhalaziozR43 Sentzibilizazio arriskua azalarekin kontaktuanR44 Leherketa arriskua ingurune konfinatuan berotzeanR45 Minbizia eragin dezakeR46 Alterazio genetiko hereditarioak eragin ditzakeR48 Osasunerako efektu larriak esposizio luzearen osteanR49 Minbizia eragin dezake inhalaziozR50 Oso toxikoa uretako organismoentzatR51 Toxikoa uretako organismoentzatR52 Kaltegarria uretako organismoentzat

44


R53 Epe luzean efektu negatiboak eragin ditzake uretako inguruneanR54 Toxikoak florarentzatR55 Toxikoak faunarentzatR56 Toxikoak lurraren organismoentzatR57 Toxikoak erleentzatR58 Epe luzean efektu negatiboak eragin ditzake ingurumeneanR59 Arriskutsua ozono geruzarentzatR60 Fertilitatea kaltetu dezakeR61 Arriskua haurdunaldian, fetuaren aurkako efektuakR62 Fertiliatea kaltetu dezakeR63 Arriskua eragin dezake haurdunaldian, fetuaren aurkako efektu negatiboakR64 Amaren esneaz elikatzen diren umeak kaltetu ditzakeR65 Kaltegarria. Irentsiz gero, biriketako kaltea eragin dezakeR66 Esposizio errepikatuak azala sikatzea edo azaleko pitzadurak eragin ditzakeR67 Lurrunak inhalatzeak lokuma eta burtzoroa eragin ditzakeR68 Efektu itzulezinak izateko aukera(*) Oraintsu aldatu dena. Aurretiaz egungo R68aren esanahia zuen, aldaketa horrengatik gehitu zena.Kontuan izan aldaketa hori eguneratu ez diren etiketa eta segurtasuneko datuen fitxategietarako.

R esaldien konbinazioaR14/15 Urarekin bortizki erreakzionatzen du, oso gas sukoiak askatuzR15/29 Urarekin kontaktuan, gas toxikoak eta oso sukoiak askatzen dituR20/21 Kaltegarria inhalazioz eta azalarekin kontaktuanR20/22 Kaltegarria inhalazioz eta ingestiozR20/21/22 Kaltegarria inhalazioz, ingestioz eta azalarekin kontaktuanR21/22 Kaltegarria azalarekin kontaktuan eta inhalaziozR23/24 Toxikoa inhalazioz eta azalarekin kontaktuanR23/25 Toxikoa inhalazioz eta ingestiozR23/24/25 Toxikoa inhalazioz, ingestioz eta azalarekin kontaktuanR24/25 Toxikoa azalarekin kontaktuan eta ingestiozR26/27 Oso toxikoa inhalazioz eta azalarekin kontaktuanR26/28 Oso toxikoa inhalazioz eta ingestiozR26/27/28 Oso toxikoa inhalazioz, ingestioz eta azalarekin kontaktuanR27/28 Oso toxikoa azalarekin kontaktuan eta ingestiozR36/37 Begiak eta arnasbideak erretzen dituR36/38 Begiak eta azala erretzen dituR36/37/38 Begiak, azala eta arnasbideak erretzen dituR37/38 Arnasbideak eta azala erretzen dituR39/23 Toxikoa: efektu itzulezin oso larrien arriskua inhalaziozR39/24 Toxikoa: efektu itzulezin oso larriien arriskua azalarekin kontaktuanR39/25 Toxikoa: efektu itzulezin oso larrien arriskua ingestiozR39/23/24 Toxikoa: efektu itzulezin oso larrien arriskua inhalazioz eta azalarekin kontaktuanR39/23/25 Toxikoa: efektu itzulezin oso larrien arriskua inhalazioz eta ingestiozR39/24/25 Toxikoa: efektu itzulezin oso larrien arriskua azalarekin kontaktuan eta ingestiozR39/23//24/25 Toxikoa: efektu itzulezin oso larrien arriskua inhalazioz, azalarekin kontaktuan edo ingestiozR39/26 Oso toxikoa: efektu itzulezin oso larrien arriskua inhalaziozR39/27 Oso toxikoa: efektu itzulezin oso larrien arriskua azalarekin kontaktuanR39/28 Oso toxikoa: efektu itzulezin oso larrien arriskua ingestiozR39/26/27 Oso toxikoa: efektu itzulezin oso larrien arriskua inhalazioz eta azalarekin kontaktuanR39/26/28 Oso toxikoa: efektu itzulezin oso larrien arriskua inhalazioz eta ingestiozR39/27/28 Oso toxikoa: efektu itzulezin oso larrien arriskua azalarekin kontaktuan edo ingestiozR39/26//27/28 Oso toxikoa: efektu itzulezin oso larrien arriskua inhalazioz, azalarekin kontaktuan edo ingestiozR42/43 Sentikortze arriskua inhalazioz edo azalarekin kontaktuanR48/20 Kaltegarria: osasunerako efektu larrien arriskua inhalazioz esposizio luzea denean R48/21 Kaltegarria: osasunerako efektu larrien arriskua azalarekin kontaktuan esposizioa luzea denean


45

R48/22 Kaltegarria: osasunerako efektu larrien arriskua ingestioz esposizioa luzea deneanR48R48/20/21 Kaltegarria: osasunerako efektu larrien arriskua inhalazioz eta azalarekin kontaktuan esposizioa luzeadeneanR48/20/22 Kaltegarria: osasunerako efektu larrien arriskua inhalazioz eta ingestioz esposizioa luzea deneanR48/21/22 Kaltegarria: osasunerako efektu larrien arriskua azalarekin kontaktuan eta ingestioz esposizioa luzea deneanR48/20/21/22 Kaltegarria: osasunerako efektu larrien arriskua inhalazioz, ingestioz eta azalarekin kontaktuan esposi-zioa luzea deneanR48/23 Toxikoa: osasunerako efektu larrien arriskua azalarekin inhalazioz esposizioa luzea deneanR48/24 Toxikoa: osasunerako efektu larrien arriskua azalarekin kontaktuan esposizioa luzea deneanR48R48/25 Toxikoa: osasunerako efektu larrien arriskua ingestioz esposizioa luzea deneanR48/23/24 Toxikoa: osasunerako efektu larrien arriskua inhalazioz eta azalarekin kontaktuan esposizioa luzea denean R48/23/25 Toxikoa: osasunerako efektu larrien arriskua inhalazioz eta ingestioz esposizioa luzea deneanR48/24/25 Toxikoa: osasunerako efektu larrien arriskua azalarekin kontaktuan eta ingestioz esposizioa luzea deneanR50/53 Oso toxikoa uretako organismoentzat, epe luzean efektu negatiboak eragin ditzake uretako inguruneanR51/53 Toxikoa uretako organismoentzat, epe luzean efektu negatiboak eragin ditzake uretako inguruneanR52/53 Kaltegarria uretako organismoentzat, epe luzean efektu negatiboak eragin ditzake uretako inguruneanR68/20 (*) Kaltegarria: efektu itzulezinen arriskua inhalaziozR68/21 (*) Kaltegarria: efektu itzulezinen arriskua azalarekin kontaktuanR68/22 (*) Kaltegarria: efektu itzulezinen arriskua ingestiozR68/20/21 (*) Kaltegarria: efektu itzulezinen arriskua inhalazioz eta azalarekin kontaktuanR68/20/22 (*) Kaltegarria: efektu itzulezinen arriskua inhalazioz eta ingestiozR68/21/22 (*) Kaltegarria: efektu itzulezinen arriskua azalarekin kontaktuan eta ingestiozR68/20/21/22 (*) Kaltegarria: efektu itzulezinen arriskua inhalazioz, azalarekin kontaktuan eta ingestioz(*) R40 esaldiaren testua aldatu eta R68 esaldi -konbinazio horretan gehitu aurretik, R40 esaldia R68aren ordez zegoen.

Zuhurtasuneko S esaldiakS1 Giltzapean gordeS2 Umeengandik urrun gordeS3 Leku freskoan gordeS4 Etxebizitzetatik urrun gordeS5 Honetan gorde…(fabrikatzaileak espezifikatu beharreko likido egokia)S6 Honetan gorde…(fabrikatzaileak espezifikatu beharreko gas inertea)S7 Ondo itxitako ontzian gordeS8 Ontzia leku sikuan gordeS9 Ontzia ondo aireztatutako lekuan gordeS12 Ontzia ez itxi hermetikokiS13 Elikagai, edari eta pentzuetatik urrun gordeS14 Ondokotik hurbil gorde…(fabrikatzaileak espezifikatu beharreko material bateraezinak)S15 Berotik urrun gordeS16 Sugar edo txinparta-iturritik urrun gorde. Ez erreS17 Erregaietatik urrun gordeS18 Ontzia zuhurtasunez manipulatu eta irekiS20 Ez edan edo jan erabili bitarteanS21 Ez erre erabili bitarteanS22 Ez arnastu hautsaS23 Ez arnastu gasak/lurrunak/aerosolak [fabrikatzaileak espezifikatu beharreko izen egoki(ak)]S24 Ebitatu azalarekin kontaktuaS25 Ebitatu begiekin kontaktuaS26 Begiekin kontaktua izanez gero, berehala garbitu ur askorekin eta medikuarenera joS27 Berehala erantzi zikindutako edo zipriztindutako arropaS28 Azalarekin kontaktuan izanez gero, berehala garbitu…askorekin (fabrikatzaileak espezifikatu beharreko produk-tuak)S29 Ez bota hondakinak hustubideetaraS30 Inoiz ez bota urik produktu honiS33 Ebitatu karga elektroestatikoen metaketa

46


S35 Produktuaren eta bere ontzien hondakina ezabatu ahalik eta prekauzio handienarekinS36 Babes arropa egokia erabiliS37 Eskularru egokiak erabiliS38 Aireztapena nahikoa ez denean, arnasteko ekipamendu egokia erabiliS39 Produktu horrek kutsatutako zorua eta objektuak garbitzeko,….erabili (fabrikatzaileak espezifikatu beharrekoa)S41 Sutea edota leherketa denean, ez arnastu keakS42 Fumigazioak/pulberizazioak bitartean, erabili arnasteko ekipamendu egokia [fabrikatzaileak espezifikatu beha-rreko izen egokia(k)]S43 Sutea denean, …erabili (sua iraungitzeko neurriak fabrikatzaileak espezifikatu behar ditu). (Arriskua handitzenbada, ondokoa gehitu behar da: “Ez erabili inoiz ura”)S45 Istripua edo ondoeza denean, berehala medikuarenera jo (ahal bada, etiketa erakutsi)S46 Ingestioa denean, berehala medikuarenera jo eta etiketa edo enbasea erakutsiS47 …ºC baino tenperaturan txikiagoan gorde (fabrikatzaileak espezifikatu beharrekoa)S48 Heze gorde ondokoarekin…(fabrikatzaileak espezifikatu beharrekoa)S49 Jatorrrizko ontzian gorde beharrekoaS50 Ez nahastu ondokoarekin…(fabrikatzaileak espezifikatu beharrekoa)S51 Ondo aireztatutako lekuetan soilik erabiliS52 Pertsonak bizi direneko lokalen azalera handietan ez erabiliS53 Esposizioa ebitatu. Jarraibide bereziak lortu erabili aurretikS56 Substantzia eta bere ontzia hondakin bereziak edo arriskutsuak biltzen direneko bilketa-publikoko lekuetan eza-batuS57 Segurtasuneko ontzi egokia erabili ingurumena ez kutsatzekoS59 Fabrikatzaileari eta hornitzaileari bidali berreskurapena/birziklapenari buruzko informazioa lortzekoS60 Produktua eta ontzia hondakin arrikutsu bezala ezabatuS61 Ebitatu ingurumenean askatzea. Jarraibide espezifikoak lortu segurtasuneko datuen fitxategianS62 Ingestioa denean, ez botaka eragin: medikuarenera jo eta etiketa edo enbasea erakutsiS63 Inhalaziozko istripua denean, biktima kutsatutako zonaldetik aldendu eta atsedenean mantenduS64 Ingestioa denean, ahoa urez garbitu (pertsona kontziente dagoenean baino ez)

S esaldien konbinazioaS1/2 Giltzapean eta umeengandik urrun gordeS3/7 Ondo itxitako ontzian eta leku freskoan gordeS3/9/14 Leku freskoan eta ondo aireztatutakoan gorde eta ondokotik urrun…(material bateraezinak, fabrikatzaileakespezifikatu beharrekoa)S3/9/14/49 Jatorrizko ontzian, leku freskoan eta ondo aireztatutakoan eta ondokotik…urrun gorde (material baterae-zinak, fabrikatzaileak espezifikatu beharrekoa)S3/9/49 Jatorrizko ontzian soilik gorde, leku freskoan eta ondo aireztatutakoanS3/14 Leku freskoan eta ondokotik…urrun gorde (material bateraezinak, fabrikatzaileak espezifikatu beharrekoa)S7/8 Ondo itxitako ontzian eta leku freskoan gordeS7/9 Ontzia ondo itxita mantendu eta ondo aireztatutako lekuanS7/47 Ontzia ondo itxita mantendu eta …ºC baino tenperatura txikiagoan gorde (fabrikatzaileak espezifikatu beharre-koa)S20/21 Ez jan, edan edo erre erabili bitarteanS24/25 Ebitatu begi eta azalarekin kontaktuaS27/28 Azalarekin kontaktua ondoren, zikindutako arropa berehala erantziS29/35 Ez bota hondakinak hustubideetatik, produktuaren eta ontziaren hondakinak ezabatu ahalik eta prekauzio han-dienarekinS29/56 Ez bota hondakinak hustubideetatik, substantzia eta bere ontzia hondakin bereziak eta arriskutsuak biltzendireneko bilketa-publikoko lekuan ezabatuS36/37 Babeseko arropa eta eskularru egokiak erabiliS36/37/39 Arropa eta eskularrru egokiak eta begiak babesteko neurriak erabiliS36/39 Arropa egokia eta begi/aurpegirako babesak erabiliS37/39 Eskularru egokiak eta begi/aurpegirako babesa erabiliS47/49 Jatorrizko ontzian eta …ºC baino tenperatura txikiagoan gorde (fabrikatzaileak espezifikatu beharrekoa)


47

48


LAN OSASUNA. LABen EGOITZAK

BILBO Rekalde Zumarkalea, 62tel: 94 470 69 [email protected]

DONOSTIA San Blas, 1 beheatel: 943 45 86 [email protected]

GASTEIZ Fermin Lasuen, 13 beheatel: 945 25 58 [email protected]

IRUÑEA Martxelo Zelaieta, 75-2 A atea, B3-22tel: 948 22 11 30iruñ[email protected]

Arrisku Kimikoen Oinarrizko Eskuliburua (2008)

Documents

Transcript of Arrisku Kimikoen Oinarrizko Eskuliburua (2008)