ARKITEKTURA XIX.MENDEAREN

BIGARREN ERDIANTomas Pérez Molinaren lanaren itzulpena

Gaurko arkitekturaren bidean:URBANISMO ETA ARKITEKTURA

XIX.mendearen bigarren erdian

BEHAR BERRIAK MATERIAL BERRIAKTEKNOLOGIA BERRIAK

Azpiegiturak,Fabrika berriak,Tren geltokiak, Erakusketa unibertsaletako pabeiloiak

Hazkunde demografikoaHiri eztandaUrbanismo berria: planifikazioa, ordenazioa

INDUSTRIA IRAULTZA

Burdina (altzairua)

Beira

Hormigoia

ahalbideratzen du

BURDIN ETA BEIRAREN ARKITEKTURA

ARKITEKTURA HISTORIZISTA(EKLEKTIZISMOA)

CHICAGOKO ESKOLA

MODERNISMOA

korronteak

Arkitektura historizista

Klase berriek agintean, iraganeko forma arkitektonikoak erabili zituzten prestigioa lortzeko baita beste arkitektura originala sortzeko kapaz ez zirelako.

Rijksmuseum (Amsterdam), 1877ARKITECTURA NEOGOTIKOA

ARKITEKTURA BERRIA

BURDINAREN INGENIERITZAK

AUKERA BERRIAK EMATEN DITU

Menaiko zubi eskegia (Gales, B.H.). Thomas Telford.

ERREGE PABILOIA, JOHN NASH

BRIGHTON. 1818. BRITAINIA Hª

Burdina eta hormigoia

BURDINEZKO ARKITEKTURA

• Crystal Palace Londreseko Erakusketa Unibertsalaren egoitza bezala diseinatu zuen JOSEPH PAXTONek, industria iraultzaren erakustokia.

• Burdin eta beiraz eginda dago, serieko fabrikazioan egin ziren habeak, plantxak, etab.

• Eraikuntza sei hilabetetako muntaketara mugatu zen

El edificio tenía una longitud de 1851 pies para recordar el año de la exposición. Estaba constituido por una nave central más elevada y grande que las cuatro laterales, y un transepto aún más alto para poder albergar árboles. En el piso superior se alineaban cuatro hileras de galerías comunicadas entre sí transversalmente. El transepto se cubría con una gran bóveda de cañón, y el resto del

edificio parecía arquitrabado, aunque era el resultado de la articulación de placas inclinadas que formaban una sucesión de pequeños tejados en dos vertientes

Palacio de Cristal, Retiro madrildarrean, Ricardo Velázquez Boscorena, 1887, Espainiako arkitektura berriko lehendabiziko lana, baita Atochako tren geltokia ere, 1894an.

Atochako tren geltokia, 1894 (Madril)

Eiffel Dorrea(Pariseko Erakusketa

Unibertsala 1889) Gustave Eiffel

(1832-1923)

Gustave Eiffelek (1832-1923), honako eraikuntzetan esperientzia handiko ingeniaria, eraiki zuen (18871-1889), arkitektura berriaz polemika handia sortuz.

LIBURUTEGI NAZIONALA (París). Henri Labrouste (1801-1875)

ZARAGOZAKO MERKATU ZENTRALA, 1902.

FÉLIX NAVARRO PÉREZ

CHICAGOKO ESKOLA

Hasiera batetan Ipar Amerikako arkitekturak Europako pautei jarraitzen zien, baina laster hirien garapenen beharrak eta paisaia urbanoaren tradizio ezak askatasun osoa eman zien irtanbideak bilatzeko.

Honen adibidea Chicagoko berreraikuntza, suteak kiskalia izan baitzen 1871ean.

Han jaio zen Chicagoko eskola.

Carson biltoki handiak, Pirie & Scott (1889-1904) Louis Sullivanen maisu lanaren bat. Beheko bi solairuak, Art Nouveauko burdinazko apaingarriekin hornituta daude, beste solairuen soiltasunekin kontrastatuz: altzairuzko sare egituran leiho zabalak irekitzen dira. ERAIKUNTZA HIRIRA ZABALTZEN DA, DINAMIZATZEN DU, FIGURA URBANOA BIHURTUZ.

Carson Biltegiak hezurdurazko eraikuntzaren teknikaz baliatzen da, bai material berriez: hormigoi armatua (Frantzian sortua 1880ean). Abantaila handiak baditu: konprimituago dago, plastikoagoa da eta moldagarriagoa (moldetan isurtzen da), suaren aurrean erresistentzia handikoa (ezinbesteko baldintza honelako eraikuntzetan). Eta beste elementu garrantzitsu: igogailua, urte berean Siemensek asmatua.

LOUIS SULLIVAN. WAINWRIGHT BUILDING (1891).

SAN LUÍS, AEB.

Zelula eraikuntza erabili da, modulu bat errepikatzean datza, zeru-orratzak eraikitzen dira honela, hiri handien ikurra.

GUARANTY BUILDING (1895). BUFFALO, AEB.

LOUIS SULLIVAN.

“Formak, funtzioaren araberakoak dira” eskolako arrazionalismoari jarraituz: soiltasuna, hornigailurik gabe. Eklektizismoa eta historizismoa saihesten dira: funtzioak berak edertasun plastikoa dakar. Honela Chicagoko eskola XX. mendeko arkitekturaren aitzindaria da.

MODERNISMOA

Modernismoa estilo berri bat bilatzearekin sortzen da, mende berria itxaropenaz sentituz, iraganarekin ahaztuta eta material berrien erabileran oinarrituta.

MODERNISMOANazioarteko estiloa (Espainian Modernismoa, Frantzian Art Nouveau, Britainia Handian Modern Style, Alemanian Jugendstil, Austrian Sezessionsstil ...).

Bizitzaren arlo guztiak betetzen ditu: apaingarriak, diseinua, mobleak, jantziak, metro geltokiak.

TASSEL ETXEA. BRUSELA. 1892.VICTOR HORTA

Victor Horta (1861-1947), Belgikako arkitektoa Tassel House lanean (1892), burdinaren erabilera arrazionalean oinarritzen da.Hala eta guztiz ere…

tratamendu espresibo eta dotorea, ia organikoa lortuz, kurba eta linea erritmo finak, koloma, habeak eta balaustradekin lortuak.

Arkitekturan linearen malgotasuna bilatzen da, sinuositatea, dekoratzeko helburuarekin.Koloreztatuko materialak, harri moldeatutaren erabilera… material berriek askatasun osoa ematen diote arkitektoari. Arkitektoak, lan estrukturala eta konstruktiboa ez ezik, apaingarriak eta altzariak ere hartzen ditu, diseinatzaile bihurtuz.

Barnealde modernistaespazio sinuoso eta sentsual bezala diseinatzen da, Art Nouveauren joera naturalista eta ondulantea jarraituz. Edertasunaren eta ongi izatearen integrazioak dakarren edertasuna bilatzen da. Natura barrura sartzen da, arintasuna, malgutasuna eta inestabilitatea sortuz.

Hainbat material erabiltzen dira: burdina, mosaikoa, egurra ... lerro sinuosoak hormetatik eta zoruetatik zabaltzen dira, metafora begetala baitliran.Lana naturatik ateratako zerbait organiko bezala hartzen da; loreak erabiltzearekin giro dotorea sortzen da.

VAN EETEVELDE HOTELEKO HALL.

Brusela. 1899.VICTOR HORTA

SESEZIO ERAIKUNTZA, VIENA. J. M. OLBRICH. 1898.

MAJOLIKA HOUSE, VIENA. OTTO WAGNER

MAJOLIKA HOUSE, VIENA. OTTO WAGNER

METROKO PABILOIA, VIENA. 1898. O WAGNER

Henri Guimard. Pariseko Metroko Geltokiak