ARISTÓTELES - edu.xunta.gal · Física ten, para Aristóteles, o carácter dunha verdadeira...

46
ARISTÓTELES A teoría hylemórfica no seo da Physis Fervenza de Toxosoutos, Lousame Fisterrra

Transcript of ARISTÓTELES - edu.xunta.gal · Física ten, para Aristóteles, o carácter dunha verdadeira...

Page 1: ARISTÓTELES - edu.xunta.gal · Física ten, para Aristóteles, o carácter dunha verdadeira ciencia (episteme) As causas son todos aqueles fac-tores que resultan necesarios para

ARISTÓTELES

A teoría hylemórfica no seo da PhysisFervenza de Toxosoutos, Lousame Fisterrra

Page 2: ARISTÓTELES - edu.xunta.gal · Física ten, para Aristóteles, o carácter dunha verdadeira ciencia (episteme) As causas son todos aqueles fac-tores que resultan necesarios para

A teoría hylemórfica no seo da Phy-sis

Segundo Aristóteles a natureza (ph-ysis) está constituída polo conxunto dos seres naturais: plantas, animais, astros,

etc

Page 3: ARISTÓTELES - edu.xunta.gal · Física ten, para Aristóteles, o carácter dunha verdadeira ciencia (episteme) As causas son todos aqueles fac-tores que resultan necesarios para

A teoría hylemórfica no seo da Phy-sis

Son os seres que xorden por si mesmos( a diferencia dos artificiais), estando tamén sometidos a transformacións

que brotan da súa propia esencia ou, como afirma Aristóteles, teñen en si mesmos o principio do cambio

Page 4: ARISTÓTELES - edu.xunta.gal · Física ten, para Aristóteles, o carácter dunha verdadeira ciencia (episteme) As causas son todos aqueles fac-tores que resultan necesarios para

A teoría hylemórfica no seo da Phy-sis

Platón, e antes que el Parménides, pensaban que o mundo natural e cambiante non era verdadeiramente real,

de modo que nunca se propuxeron construír unha ciencia da na-tureza, é dicir, unha Física,

centrándose fundamentalmente na Metafísica ou Ontoloxía.

Page 5: ARISTÓTELES - edu.xunta.gal · Física ten, para Aristóteles, o carácter dunha verdadeira ciencia (episteme) As causas son todos aqueles fac-tores que resultan necesarios para

A teoría hylemórfica no seo da Phy-sis

Para Aristóteles, pola contra, resultaba evidente que o mundo cambiante que nos rodea é plenamente real. De aí

que Aristóteles, ademais da metafísica, se dedique tamén a elaborar unha verdadeira ciencia da natureza, é dicir, unha

Física ou ciencia do cambio.

Page 6: ARISTÓTELES - edu.xunta.gal · Física ten, para Aristóteles, o carácter dunha verdadeira ciencia (episteme) As causas son todos aqueles fac-tores que resultan necesarios para

A kínesis ou cambio. Os principios do cambio. O paso da potencia ao

actoRelacións anteriores:Inicio da filosofía: primeiro problema: o feito do cambioParménides e a ontoloxía estáticaHeráclito ontoloxía dinámi-ca (devir)Principios motores:Nous de AnaxágorasEliminación de principios motores: Mecanicismo dos atomistas

Parménides: o movimento é con-tradictorio

Platón: o movimento é apariencia Aristóteles céntrase en desmontar

a conclusión de Parménides Eliminar a idea de que o cambio

implica a existencia do non ser É preciso facer referencia á teoría

hylemórfica

Page 7: ARISTÓTELES - edu.xunta.gal · Física ten, para Aristóteles, o carácter dunha verdadeira ciencia (episteme) As causas son todos aqueles fac-tores que resultan necesarios para

A kínesis ou cambio. Os principios do cambio. O paso da potencia ao acto En todo ser distin-

guimos: o que é, o que se nos presenta aos sentidos ( ACTO) daquelo que pode chegar a ser ( PO-TENCIA)

O movimento ou cambio é o paso da potencia ao acto

É a actualización dunha potencia

É o que permanece sempre en todo cambio

Page 8: ARISTÓTELES - edu.xunta.gal · Física ten, para Aristóteles, o carácter dunha verdadeira ciencia (episteme) As causas son todos aqueles fac-tores que resultan necesarios para

Aplica a disticion acto potencia a esta foto

Page 9: ARISTÓTELES - edu.xunta.gal · Física ten, para Aristóteles, o carácter dunha verdadeira ciencia (episteme) As causas son todos aqueles fac-tores que resultan necesarios para

A kínesis ou cambio. Os principios do cambio. O paso da potencia ao

acto

O cambio non consiste, polo tanto, nun tránsi-to entre o ser e o non ser (nada), cousa que,

como afirmara Parménides, é imposible, senón nun tránsito no que un ser, isto é, unha entidade (substancia, ousia), perde unha forma que tiña

substituíndoa por outra forma da que inicialmente estaba desprovista.

Page 10: ARISTÓTELES - edu.xunta.gal · Física ten, para Aristóteles, o carácter dunha verdadeira ciencia (episteme) As causas son todos aqueles fac-tores que resultan necesarios para

A kínesis ou cambio. Os principios do cambio. O paso da potencia ao acto

Aristóteles substitúe a contraposición parmenídea entre ser e nada, da que se serviu para negar o cambio, pola contraposición entre ser-en-potencia e ser-en-acto, que lle sirve precisamente para explicar o

cambio.

Page 11: ARISTÓTELES - edu.xunta.gal · Física ten, para Aristóteles, o carácter dunha verdadeira ciencia (episteme) As causas son todos aqueles fac-tores que resultan necesarios para

A kínesis ou cambio. Os principios do cambio. O paso da potencia ao acto

En todo cambio hai un substrato (suxeito, hypokeímenon) que permanece inalterable.Este substrato actúa como unha especie de soporte do cambio, de tal xeito que non consiste sen máis nun paso da nada ao ser.

Aristóteles ten en conta para explicar o cambio tres principios: substrato, forma e privación (dunha forma)

En síntese: substitúe e a contraposición parmenídea ser-non ser pola de ser en potencia e ser en acto

Que permanece?: H2O

Page 12: ARISTÓTELES - edu.xunta.gal · Física ten, para Aristóteles, o carácter dunha verdadeira ciencia (episteme) As causas son todos aqueles fac-tores que resultan necesarios para

Tipos de cambios

Desde Parménides quedara claro que en todo cambio tiña que existir algo que permanece sempre xa que de non ser así estaríamos a in-correr na contradicción de que o non ser é.

Para Aristóteles substan-cia e o substrato perma-nente que permanece a través dos cambios. É ademais o soporte das afeccións ou accidentes.

Page 13: ARISTÓTELES - edu.xunta.gal · Física ten, para Aristóteles, o carácter dunha verdadeira ciencia (episteme) As causas son todos aqueles fac-tores que resultan necesarios para

En todo ser distingue:

SUBSTANCIA: O QUE PER-MANECE. SUBSTRATO

ACCIDENTES: AS DISTIN-TAS FORMAS DE VERSE AFECTADA A SUBSTANCIA

O cambio, definido como a actualización dunha potencia, pode afectar á substancia ou aos accidentes e en función disto podemos falar de tipos de cam-bios.

Page 14: ARISTÓTELES - edu.xunta.gal · Física ten, para Aristóteles, o carácter dunha verdadeira ciencia (episteme) As causas son todos aqueles fac-tores que resultan necesarios para

Tipos de cambios

No caso dos cambios accidentais o que permanece é a substancia, así distingue tres tipos :

Existe outro tipo de cambio que é o cambio substancial cando o que se xenera é unha substancia nova.

O problema que se plantexa aquí é que é o que permanece neste tipo de cambio: a materia última indeterminada

-cambio cuantitativo cando o que cambia é unha cantidade.

-cambio cualitativo cando o que cambia é unha cualidade.

-cambio local cando o que cambia é a posición ou lugar.

Page 15: ARISTÓTELES - edu.xunta.gal · Física ten, para Aristóteles, o carácter dunha verdadeira ciencia (episteme) As causas son todos aqueles fac-tores que resultan necesarios para

A teoría hilomórfica no seo da Physis: a teoría causal

Ademais de explicar como é posible o cambio Aristóteles tamén estuda as causas polas causas polas que se producen os seres e que se producen os seres e os cambiosos cambios

Física ten, para Aristóteles, o carácter dunha verdadeira ciencia (episteme)

As causas son todos aqueles facfac--tores que resultan necesarios tores que resultan necesarios para explicar a produción dos para explicar a produción dos seres e o cambioseres e o cambio

Page 16: ARISTÓTELES - edu.xunta.gal · Física ten, para Aristóteles, o carácter dunha verdadeira ciencia (episteme) As causas son todos aqueles fac-tores que resultan necesarios para

A teoría hilomórfica no seo da Physis: a teoría causal

De acordo co hylemor-fismo, sabemos que ma-teria e forma son os principios constitutivos de toda substancia natural polo que deben ser as primeiras causas a ter en conta

As causas que se deben ter en conta para explicar os seres son catro:

Causa material: a materia de que está feita unha substancia.Causa formal: a forma que estru-tura esencialmente a materia.Causa eficiente: o principio ou axente que inicia o movemento.Causa final: o fin ou obxectivo polo que algo cambia.

Page 17: ARISTÓTELES - edu.xunta.gal · Física ten, para Aristóteles, o carácter dunha verdadeira ciencia (episteme) As causas son todos aqueles fac-tores que resultan necesarios para

A teoría hilomórfica no seo da Ph-ysis: a teoría causal

De estas catro causas dúas son intrínsecas, a materia e a for-ma, e dúas extrínsecas, causa eficiente e causa final.

Page 18: ARISTÓTELES - edu.xunta.gal · Física ten, para Aristóteles, o carácter dunha verdadeira ciencia (episteme) As causas son todos aqueles fac-tores que resultan necesarios para

A teoría hilomórfica no seo da Physis: a teoría causal

Isto é así porque materia e forma, ademais de causas, son principios que constitúen internamente a substancia (hylemorfismo), mentres as outras dúas non necesariamente forman parte da substancia po-

dendo proceder de fóra desta.

Page 19: ARISTÓTELES - edu.xunta.gal · Física ten, para Aristóteles, o carácter dunha verdadeira ciencia (episteme) As causas son todos aqueles fac-tores que resultan necesarios para

A teoría hilomórfica no seo da Physis: a teoría causal

De todas formas esta distinción entre causas intrínsecas e causas ex-trínsecas só se cumpre no caso dos cambios nos que se producen

seres artificiais mais non nos cambios naturais, que teñen o prin-cipio do cambio inherente á súa propia esencia, coincidindo deste

xeito a causa formal, eficiente e final

Page 20: ARISTÓTELES - edu.xunta.gal · Física ten, para Aristóteles, o carácter dunha verdadeira ciencia (episteme) As causas son todos aqueles fac-tores que resultan necesarios para

A teoría hilomórfica no seo da Physis: a teoría causal

Os procesos naturais teñen como fin (causa final) a actual-ización dunha forma (causa formal) que xa estaba presente no

axente iniciador do cambio (causa eficiente). A forma actúa como unha causa eficiente que dirixe aos seres naturais

cara un fin: REALIZACIÓN DA FORMA

Page 21: ARISTÓTELES - edu.xunta.gal · Física ten, para Aristóteles, o carácter dunha verdadeira ciencia (episteme) As causas son todos aqueles fac-tores que resultan necesarios para

A teoría hilomórfica no seo da Physis: a teoría causal

Se todos os seres tenden a realización da forma ou esencia correspondente, é dicir,

teñen un fin, ¿existe algún fin último da na-tureza?

Aristóteles quere tamén saber cal é a fin últi-ma á que tende o universo (physis) no seu

conxunto

Page 22: ARISTÓTELES - edu.xunta.gal · Física ten, para Aristóteles, o carácter dunha verdadeira ciencia (episteme) As causas son todos aqueles fac-tores que resultan necesarios para

A teoría hilomórfica no seo da Physis: a teoría causal

Con este pregunta abandonamos a Física e xa entraremos progresivamente no campo da

Metafísica e da Teoloxía: o motor inmóbil.

Page 23: ARISTÓTELES - edu.xunta.gal · Física ten, para Aristóteles, o carácter dunha verdadeira ciencia (episteme) As causas son todos aqueles fac-tores que resultan necesarios para

O motor inmóbil

Todo paso da potencia ao acto require algún principio en acto que sexa causa do movemento ou, dito doutro xeito, todo o

que se move é movido por outro.

Este principio é aplicable tanto aos seres naturais coma aos ar-tificiais

Page 24: ARISTÓTELES - edu.xunta.gal · Física ten, para Aristóteles, o carácter dunha verdadeira ciencia (episteme) As causas son todos aqueles fac-tores que resultan necesarios para

Para Aristóteles esta serie de motores e móbiles non pode proceder ata o infinito polo que é necesario afirmar a existencia dunha

primeira causa

Page 25: ARISTÓTELES - edu.xunta.gal · Física ten, para Aristóteles, o carácter dunha verdadeira ciencia (episteme) As causas son todos aqueles fac-tores que resultan necesarios para

Esta idea vaino levar á afirmar, tanto na súa obra De Caelo ( Cos-moloxía) como na Metafísica, á existencia dun Primeiro Motor

Inmóbil que move sen ser movido

Page 26: ARISTÓTELES - edu.xunta.gal · Física ten, para Aristóteles, o carácter dunha verdadeira ciencia (episteme) As causas son todos aqueles fac-tores que resultan necesarios para

Se é inmóbil ten que ser

Acto puro xa que ao non poder moverse non pode cam-biar e polo tanto non pode posuír ningunha potencialidade.

Ademais ao ser Acto Puro necesariamente ten que ser in-material (inextenso e Forma Pura, sen potencia) xa que a materia sempre terá algunha potencia e polo tanto impli-caría cambio e non pode cambiar xa que senón levaríanos

a outra causa e así ata o infinito.

Page 27: ARISTÓTELES - edu.xunta.gal · Física ten, para Aristóteles, o carácter dunha verdadeira ciencia (episteme) As causas son todos aqueles fac-tores que resultan necesarios para

Este “Primeiro” non debe en sentido temporal como se houbo un momento no que inicia o movemento xa que para Aristóteles o movemen-to é eterno. Hai que entende-lo en sentido de Supremo ou superior en tanto que eterna fonte do movemento.

Universo aristotélico

Universo Nova ciencia (XVI-XVII)

Page 28: ARISTÓTELES - edu.xunta.gal · Física ten, para Aristóteles, o carácter dunha verdadeira ciencia (episteme) As causas son todos aqueles fac-tores que resultan necesarios para

Paso á da física á metafísica e teo-loxía

Víría a ser unha especie de Deus: unha primeira causa semellante á Idea de Ben de Platón

Relación co cristianismo de Tomé de Aquino

Page 29: ARISTÓTELES - edu.xunta.gal · Física ten, para Aristóteles, o carácter dunha verdadeira ciencia (episteme) As causas son todos aqueles fac-tores que resultan necesarios para

Move como causa final: teleoloxi-cismo

Non move como causa eficiente, senón como causa final, é dicir, que move aos demais seres na medida en

que estes tenden a el como o seu fin que en última o seu fin que en última instancia é o repouso. instancia é o repouso.

Page 30: ARISTÓTELES - edu.xunta.gal · Física ten, para Aristóteles, o carácter dunha verdadeira ciencia (episteme) As causas son todos aqueles fac-tores que resultan necesarios para

Cosmoloxía

Esta idea do movemento onde se aplica o principio de causalidade: todo o que se move é movido por outro

aparece na súa cosmoloxía.

A exposición Aristotélica do universo é exposta na obra De caelo (Sobre o ceo) que pode ser considerada un com-

plemento da física na medida en que segue a tratar o problema do movemento.

Page 31: ARISTÓTELES - edu.xunta.gal · Física ten, para Aristóteles, o carácter dunha verdadeira ciencia (episteme) As causas son todos aqueles fac-tores que resultan necesarios para

A concepción do universo do estaxirita divide o cosmos e mundo subluar e mundo supraluar sendo o supraluar o

mundo dos astros constituído por unha materia especial in-corruptible que denomina éter.

Page 32: ARISTÓTELES - edu.xunta.gal · Física ten, para Aristóteles, o carácter dunha verdadeira ciencia (episteme) As causas son todos aqueles fac-tores que resultan necesarios para

Cosmoloxía

Esta imaxe do universo sitúa á terra no centro do universo (xeocentrismo) e é un planeta inmóbil (xeoestaticismo). O universo é concibido como eterno xa que os xéneros e

as especies son eternos e como un todo ordenado orde que se explica polo fin ao que tenden todos os seres tenden a

cumprir o seu fin que é a realización da súa forma.

Page 33: ARISTÓTELES - edu.xunta.gal · Física ten, para Aristóteles, o carácter dunha verdadeira ciencia (episteme) As causas son todos aqueles fac-tores que resultan necesarios para

Xerarquía de seres

Tema da Metafísica ou Ontoloxía

O universo está composto de seres, todos son iguais en canto á perfección?

Page 34: ARISTÓTELES - edu.xunta.gal · Física ten, para Aristóteles, o carácter dunha verdadeira ciencia (episteme) As causas son todos aqueles fac-tores que resultan necesarios para

Xerarquía de seres

Metafísica: ciencia do ser ( ontoloxía)

Ser é o que existe Para Aristóteles: a

substancia (entida-de)

Substancia é o in-dividuo concreto

O universal abs-traído polo enten-demento é menos real, só é un con-cepto mental

Toda substancia: composto de mate-ria e forma (subs-tancia sensible)

Page 35: ARISTÓTELES - edu.xunta.gal · Física ten, para Aristóteles, o carácter dunha verdadeira ciencia (episteme) As causas son todos aqueles fac-tores que resultan necesarios para

Xerarquía de seres

Existe unha subs-tancia que só é forma: motor inmó-bil

Substancia intelixi-ble inmaterial.

A substancia indivi-dual (sensible) cor-responde coa ma-teria, coa forma ou coa unión de am-bas. Responde que propiamente dita é a unión de materia e forma

Page 36: ARISTÓTELES - edu.xunta.gal · Física ten, para Aristóteles, o carácter dunha verdadeira ciencia (episteme) As causas son todos aqueles fac-tores que resultan necesarios para

Xerarquía de seres

A substancia intelli-xible corresponde coa forma soamen-te.

Podemos estable-cer xa unha primei-ra xeraquía:universal, seres sensibles e ser intelexible

Page 37: ARISTÓTELES - edu.xunta.gal · Física ten, para Aristóteles, o carácter dunha verdadeira ciencia (episteme) As causas son todos aqueles fac-tores que resultan necesarios para

XERARQUÍA E MODOS DE SER

Diferencia distintos modos de ser o que leva a algúns autores a falar dunha xeraraquía de seres en función da súa perfección.

En canto aos modo de ser distinguiríase o modo de ser como substancia e acci-dentes, como potencia e acto e como ver-dadeiro e falso.

Page 38: ARISTÓTELES - edu.xunta.gal · Física ten, para Aristóteles, o carácter dunha verdadeira ciencia (episteme) As causas son todos aqueles fac-tores que resultan necesarios para

XERARQUÍA E MODOS DE SER

Desde estas teorías que xa expuxemos podemos interpretar que existe unha xerar-quía de seres que van desde a materia primeira que ten todas as potencialidades e ningunha determinación aos determinados ( os que teñan algunha forma):

Primeiro os catro elementos e logo os seres naturais.

Dentro deste últimos distinguiríase os inanimados e os animados.

E dentro dos últimos os vexetativos sensitivos e os racionais.

No último lugar da xerarquía estaría o Acto Puro que se pode interpretar como unha divinidade ausente de toda potencialidade polo tanto podemos identificalo coa perfección.

Page 39: ARISTÓTELES - edu.xunta.gal · Física ten, para Aristóteles, o carácter dunha verdadeira ciencia (episteme) As causas son todos aqueles fac-tores que resultan necesarios para

ÉTICA E POLÍTICA

INTRODUCIÓN CONTEXTUAL

Page 40: ARISTÓTELES - edu.xunta.gal · Física ten, para Aristóteles, o carácter dunha verdadeira ciencia (episteme) As causas son todos aqueles fac-tores que resultan necesarios para

INTRODUCIÓN CONTEXTUAL

Século IV a.c Preceptor de Alexan-

dro Magno Continua Alexandro

expansión e conquis-tas iniciada por Filipo: África, India, Exipto...

Fundación do Imperio: a Magna Grecia.

Consecuencias:a desaparición da Polis sometida aos mandatos do em-perador e sen au-tonomía política.

Nova relación indi-viduo-sociedade. Expliquemos isto:

Page 41: ARISTÓTELES - edu.xunta.gal · Física ten, para Aristóteles, o carácter dunha verdadeira ciencia (episteme) As causas son todos aqueles fac-tores que resultan necesarios para

-As polis perderon a independencia política quedando reducidas a meras provincias dun gran reino.

-Nestas circunstancias os cidadáns das polis deixaron de ter un pa-pel activo na política.

-Tiveron que buscar novas formas de darl-le sentido ás súas vi-das.

Page 42: ARISTÓTELES - edu.xunta.gal · Física ten, para Aristóteles, o carácter dunha verdadeira ciencia (episteme) As causas son todos aqueles fac-tores que resultan necesarios para

No imperio perde o cidadán o poder que tiña na Polis

Triunfa a idea do cosmopolitismo e con ela o individualismo

Enténdese porque nacerán correntes no periodo helenístico como o Epicureísmo ( o individuo busca o pracer) e o Estoicismo ( o individuo consigue a felicidade co control racional das paixóns). Triunfo do saber práctico ( ética) sobre o teórico.

O sentido da vida e a felicidade xa non é un ben social ( o ben común) senón a satis-fación individual.

Page 43: ARISTÓTELES - edu.xunta.gal · Física ten, para Aristóteles, o carácter dunha verdadeira ciencia (episteme) As causas son todos aqueles fac-tores que resultan necesarios para

ARISTÓTELES

A pesares dos cambios políticos sigue reflexionando desde o ideal grego da polis e de cidadán. Primacía do cidadán antes que o individuo.

A polis e a participación activa nela segue a ser o medio indispensable para acceder as condicións dunha vida fe-liz.

Felicidade: será combinación entre as virtudes morais e no cultivo teórico das ciencias (física, matemáticas, astronomía, etc.).Vexamos logo como conseguimos a virtudes morais: A ÉTICA

Page 44: ARISTÓTELES - edu.xunta.gal · Física ten, para Aristóteles, o carácter dunha verdadeira ciencia (episteme) As causas son todos aqueles fac-tores que resultan necesarios para

A ÉTICA

Tipos de ciencias ou saberes:

Ciencias productivas: As habilidades ou actividades artesa-nais.

Ciencias teóricas: Teñen que ver co coñecemento da verda-de: matemáticas, a física e a metafísica.

Ciencias prácticas (gre. Praxis),: Ocúpanse do comportamen-to humano: a Ética e a Política.

A ÉTICA E A POLÍTICA NOS MAPAS CONCEPTUAIS

Page 45: ARISTÓTELES - edu.xunta.gal · Física ten, para Aristóteles, o carácter dunha verdadeira ciencia (episteme) As causas son todos aqueles fac-tores que resultan necesarios para

AMPLIAMOS COÑECEMENTOS

ARISTÓTELES POR FERNADO SAVATER

Page 46: ARISTÓTELES - edu.xunta.gal · Física ten, para Aristóteles, o carácter dunha verdadeira ciencia (episteme) As causas son todos aqueles fac-tores que resultan necesarios para

AMPLIAMOS COÑECEMENTOS

ÉTICA DE ARISTÓTELES POR SAVATER