Aretxabala errekan bera

129. atala 1707. urtea. Elizaldeko fabrikako liburutik.

Axpurutar Domingo maiordomoak emandako kontuak

DIRU SARRERAK

Lehenengo eta behin 6 erreal eta erdi Ostegun Santuko limosna

Gehi 130 erreal eta laurden Meabetar Juanek ordaindu zuena 54 ikatz zama San Martin baselizako

basoan, zamako 82 marai.

Gehi 170 erreal Castillotar (Gaztelu) Juanek ehun ikatz zamagatik elizako basoetan ateratakoak zamako

58 marai.

Gehi 12 erreal Martirien eguneko limosna

Gehi 79 erreal eta erdi hileta bederatziena eta urteurrena gaitik.

Gehi 126 erreal atabakan.

Gehi 66 erreal San Bartolomeko etxearen errenta

Gehi 10 erreal Makazagatar Josephen zentsua edo urte zorra.

Gehi Solo berrietako artoak 30 erreal eta erdi, anega bi eta erdigatik.

Gehi solo berrietako gariak 22 erreal eta erdi anegako 15 erreal.

Guztiz, 893 erreal eta hiru laurden

GASTUAK

Lehenengo eta behin 296 erreal eta hiru laurden Leginagoikoatar Antoniori eman ziona, arteragoko

maiordomoa izan zenari.

Gehi 175 erreal bost arroa oliogatik.

Gehi 100 erreal kandela nagusi bi argizari beilegigatik.

Gehi 22 libera eta erdigatik ehun eta hirurogeita hamazazpi erreal eta erdi ordaindu zituenak.

Gehi lau erreal libera bat intsentsuagatik.

Gehi sei erreal subsidio eta eskusatu, (errege zerga)

Gehi hamabost erreal bere maiestateari ordaintzea, eliza honi tokatu ziona.

Gehi 19 erreal eta erdi elizako basoetan haritzak landatu eta jorran egiteagatik

Gehi Bilbora olioaren salneurria egokitzen joan zenean 4 erreal

Gehi 27 erreal sakristauari bere soldatagatik

Gehi sei erreal eta erdi hurrengo maiordomoari eman ziona, atabaka eman zionean.

Gehi berrogeita lau erreal krismerak (gantzu edo olio, ontzia) konpontzearren eta binagerari (ardo ontzia)

estalkia jartzeagatik

Gehi lau erreal eta laurden basoka begiztatu zirenean.

Gehi zortzi erreal herriak eskaturiko meza bi eman zirenak Ostegun eta Larunbat Santuan

Gehi erreal bi olio santuak ekartzeagatik.

Gehi 36 erreal Aste Santuko gastuak

Gehi sei erreal eskribau honi lanagatik.

Gehi sei erreal elizako basoetan karkaba batzuk zabaltzeagatik.

Gehi 67 erreal zenbait baseliza erreteilatzearren

Guztiz 1005 erreal, beraz zorretan berrehun eta bat erreal eta laurden

Axpuru leinu etxea,

garai bateko itxura

aldatua, erabil beharrak

eragiten zuenera.

Aurreko ekialde,

atzeko edo kortako

sarrera mendebaldera

begira, beti funtzioaren

mende. Estetikak beste

garai batekoak izaki.

Domingo de Alipazaga, eskribauaren agirietatik, 1706-7. urtea, L, 2752 Ekainak 4. Larreatar Juan Madrilen bizi da. Zornotzako Larrea dorrearen ugazaba zen, bere arreba Larrea

etxe eta baserriaren jabe.

1707. urtea, anega= 84 libera, Alipazaga eskribauaren agirietatik.

Larragoiti eta Urtusaustegitar Agustin Domingo eta Hormaetxetar Mathias Zamudioko

biztanleak adostu zuten Zamudio dorrea eta Arteaga burdinola eta errotaren alokatzea, zeina esandako

Mathias eta Susunagatar Martinek erdi banakoan alokatua bazeukaten, Juan larragoiti zenduak alokatu

ziotena, Gondomar konde jauna bere gorenaren administratzailea zenean eta alokatze berria mila

zazpiehun eta bederatzi garren urtean Santiago egunean beteko zena.

Larragoititar Juanek Matias Hormaetxe Zamudiokoari alokatu zion baita ere Gondomar kondea

del Puerto y Humanes, Montalbo markesa Pedro Sarmiento eta Toledo, erregeren Gaztelako

kamarakoaren Olariaga (Olaboniaga) etxe eta baserria eta Arteaga dorrearen erdia ere.

Anega bat= 84 libera

Zamudio eta Arteaga dorreen eta burdinolaren informazioa

Juan Larragoiti eta Leurak Agustin Domingo Larragoiti eta Urtusaustegirekin erdi banakoan eduki

zuten esandako Zamudio dorre eta Arteaga burdinola. Agirian agertzen baita ere Domingo Larragoitik

Olabuniaga burdinola alokatu zuenekoa, bere lehengusu Juan Larragoitik egin ziona.

Magalartetar Juanek berriz Aresti burdinola eta errota alokatua zuen, hau ere Gondomar

kondearena.

Larrabetzun Hiriko Elexagatar Pedro izan zen Sarrikoleako errotaren zazpi zortzirenak eta lur

soroak alokatuak zituenak, 1703 urtetik aurrera, dakigunez Gondomar kondearenak. Agiri honetan

aitortzen du Pedrok Loroñotar Josephekin adostua zuen falta ziren urte bietarako alokatzea laga egingo

ziola.

Agustin Domingo Larragoitik alokatzen du baita ere Zamudio Elizaldeko hamarrenak, 170 dukat

urteko.

Agiri honetan agertzen besteak beste Plazenzia Hiriaren fundazioa. Diego Lopez de Haro izan zen eta

mila laurehun eta laugarren aroan, hau da 1365. Urtean, Larrabetzu baino hamaika urte lehenago.

Zamudioko Fulla etxearen alokatzea Rotaldetar Thomas Zamudioko biztanleak egin zuen.

Juan Larragoiti eta Leurak Leginatar Alexandro Larrabetzuko Hiriko biztanleari alokatuak ziren

Uribitarte Torrealde eta Zugasti lur soroak, Hiri honen lurraldean zeudenak.

1707. urtea, Alipazagaren agiriak.

Alonso Lainez korrejidorea logikoki arduratua zegoen Gaztelako erregeren alde eta bere

gudarako dirua biltzeko. Horregatik Jaurerri honetako Burdinolei zegokien errentaren zergak ordaindu

ditzaten. Hemen aipatzen zenez hilabeteko 4965 marai ziren, urteko 59.589 marai, (“albala” edo errege

zerga eta burdin eskubidea)

Agiri honetan baita ere aipatzen dira diru agiriak “letra de cambio”, beraz funtzionatzen zuten.

Abuztuak bi, Alipazaga eskribaua.

Isabel Traña Andia Aldekoatar Antonioren legezko emaztea zen. Juan Antonio Dudagoitia eta Traña

Andia Larrabetzuko alkatea izan zen hilburukoetariko bat izan zen.

“juro” betirako jabetza eskubidea. Nolabaiteko betirako pentsio herri errentaren lepo, diru kopuru baten

Mozkinak, zerbitzu batzuen saria edo beste barik emandakoa. Noski erregeren saria zenean nolabaiteko

zerbitzua egin ziolako zalantza gabe.

Antzinako betirako pentsioak edo bizi diren artekoak erregek emandako herri zergaren gainean

eta bereziki gatzagen gainean emandakoak ziren eta beste prestamu deposituak bezala ziren baina

ezberdintasuna edo alkabala ez zuten ordaintzen “juro”ek.

Era bitakoak zeuden “juro de heredad” betirako zirenak, hau da bere ondorengoek ere gozatuko

zutenak eta “vitalicios” edo lehenengo jabeek bizi ziren artekoak.

Askoren uztetan errege katolikoek sortutakoak ei ziren. Honako hau irakur daiteke “coleccion de

documentos ineditos”en. Cisneros´ek Oraneko gudako gastuentzat dirua aurreratu behar izan zuen,

ahaldunei Aita Santuak eskatu zienekoa eta “juro”ak sortuz estatuaren errentaren gainean, lehenago

elizaren errentaren “subsidio” ekin kontatu gabe.

1707. urtea, Korrejimendua, 922/4

Aranguren dar Joseph Bilbo Hiriko biztanlea Eskilatxe printzea eta Ciudad Realeko dukeak Jaurerrian

zituen ondasunen administratzaile zena, Larragoiti eta Urtusaustegitar Agustin Zamudio eta Lezamako

Elizaldeko biztanlearen aurka, epailea korrejidorea, eskribaua Antonio de Fano.

Gorago emana dugu Aramaionako kondea eta Ciudad Real dukearen ondasunak Lezama eta

Larrabetzukoak hain zuzen, beraz demagun agiri hau, Juan Antonio Basurto eta Etxebarria

administratzaileak Agustin Domingo Larrabeitiri alokatu zionekoa zen. Ez omen zuen bere garaian

ordaintzen eta horregatik auzitara eraman zuen Larrabeititarra. Agustin Domingoren aita zenak berrogeita

hamar kintal burdin jarri zituen zorraren fidantzan.

1707. urtea, Korrejimendua, 594/16

Lemoako Martin Gastañagak Larrabetzuko Etxebarriatar Frantziskori mandoa erosi zion hogeita sei

dukatetan. Zati bitan ordaintzeko, sei dukat urte honetako Gabonetan eta beste hogei dukatak datorren

urteko ekainean. Amorebietan eman zen eta lekuko Antonio Burgoa agertzen da, eskribaua Domingo

Leuro eta Agirre.

Etxebarriatarrak Urgoiti parajean esandako mandoa bortzaz kendu zion, horregatik Gastañagak

bere gorenari eskatu zion itzultzera behartu zezala.

Amorebieta Elizalden eskribauak Etxebarriatar Frantziskori eskatu zion deklaratu zezala nola

mandoa bortzaz kendu zion Urgoiti etxe inguruan. Hasieran Larrabetzukoak esan zion hori Larrabetzun

egin behar zuela baina berriro eskatu zion eta bere aitormena eman zuen zin egin ondoren.

Agiriak igarri daiteke Etxebarriak ez ziola beste gabe kendu mandoa, Gastañagak bazuen beste

zor bat ordaindu ezin zuena eta badirudi mando honekin nolabaiteko trukaketa egin nahi zuela, dena dela

agirian eta garaiko eran ematen diren azalpenak ez dira oso argiak gaur egun. Lehenengo eta behin jakin

beharko genuke mandoak garaian zuen garrantzia, eta nola onartzen ziren salmentak epe luzera. Beti esan

dugu oso urria zela eskutan zebilen dirua, gehienetan erosketak etorkizunean lanak emango zion irabazien

mende egiten ziren.

1707. urtea, Antonio de Fanoren agirietatik

Zenbait agiri, Englanderako burdina aipatuz.

Bilbo Hiriko Harategi Zaharra kalean zuen goitik beherako etxea Inigo Jarabeitia larrabetzuko

Burgoatarraren ondorengoak.

Hormaza kapitainak Bilboko San Antonio zeritzon ehun tonako itsasontzian laurehun eta hogei zorro

artile, bederatziehun dozena ahuntz larru, hogeita hamar anega intxaur, zortzi upel ardo eta zortziehun

kintal burdin lasta bezala zeraman.

Urrian Beste bidai bat egin zuen, honetan burdin kopurua berdinean, berrehun eta hogei artile zorro, bi

mila eta bostehun dozena antxume eta artxo larru, ehun anega intxaur eta hurritz, sei mila limoi eta

laranja, eta hiru upel ardo.

Abenduak hogeita bederatzi. Juan Mendieta Bilboko handikietarikoa zen heinean, edozein neskarekin

harremanak edukitzeko arazo handirik ez zuen izango. Honetan aipatzen den Maria Irazabal

Larrabetzukoa zen eta semea izan zuen 1688 urtean. Mendietak ez zuen onartu hasieran bere aitaren

beldur omen zelako. Gero Larrabetzuko apaiz Leginatar Juanen bitartea onartu eta bere esanetan Bilbon

bizi zen Juan Mendieta izenarekin. Juan Bautista-------- Maria Asenzi

Mendieta Arbolantxa

Juan Maria

Mendieta Irazabal

Arbolantxa +

Juan Mendieta

1707. urtea, Korrejimendua, agiria 219/036, eskribaua Domingo de Basaran

Goitiatar Joakin zenduaren aurkako ondasun libreen konkurtsoa, hirugarren zatia.

Gorago aipaturiko Zugasti etxea ( Lezamako Zuestine ), Errotabarriren laurdena eta beste laurden Bolua

errotan. Hemen agiri honetan aipatzen ziren eskribauak honakoa hauek, Antonio de Burgoa 1675 urtean,

Pedro de Basabilbeitia 1673 urtean, Juan de Astobiza 1656 urtean, Gonzalo de Lopategi 1658 urtean,

Lukas de Izagirre 1665 urtean eta Tomas de Agirre 1704 urtean.

1707. urtea, Korrejimendua, agiria 219/8 bis. Martin------------ Mari Otxoa

Goitia Lezama

Basabil

Rodrigo------- Ageda

Goitia Tellaetxe

Joakin; Angela; Ageda--------- Juan Martin ;Maria Bentura----- Jazinto Andres----- Phelipa Juan Antonio

Goitia Goitia Goitia Taborga Goitia Zandoika Gortazar Goitia

+

Badirudi Jazinto Zandoika eta Goikoolea une honetan Lezamako Olazarre etxean bizi zela, burdinolaren

ondoan zegoen etxean hain zuzen eta aipatzen denez bere leinuko ondorengo etxeetara pasatzekotan

zegoen, bai Larrabetzu eta Zamudion zeuzkan etxeetara. Bestalde Joakinen ondasunen zerrenda ere egiten

zen agiri honetan. Honek angela izendatu zuen bere ondorengo eta besteekin konpontzeko nahiko

nahastua zeukan, beraz luze jo zuen eztabaida izan zen. .Zor hartzaile asko zegoen eta denekin adostea

kostatu zitzaion. Joakin gehienbat burdin arloaren hornitzailea izan zen, beraz horretan egin zuen dirurik

gehiena eta zorrak ere. “Dos colchonesy tres colchas y tres cobertores y dos almoadas todos de pluma usados y otras dos almoadas de lana ….

Una cuxa nueba fabricada en Asturias y otras tres cuxas viejas ..clavazones dorados … un bestido entero con calzon y mangas

de tafetan negro y ropilla y capa de baieta negra y un jubon de raso de color una rogilla de felpa negra con sus mangas de raso

liso guarnecidas con encajes negros y unas medias negras de seda de peso y dos corvatas de puntas para el gesquer y un capote

de palometa con forro de sepiterna azul. Mas una cavellera= mas tres cavalgaduras de trabajo con sus bastas y aparejos= mas

quatro cubas de enbasar sidra y mas otra cuba pequeña = mas dos toberas de la ferreria y la mitad de los barquines de ella= mas

quatro partes de manteles usados de mesa= mas ziento y nobenta y ocho quintales y medio de tocho que se pasaron en

treszientas y setenta y un barras que pusieron en la lonja de dha casa=…y todo quedo asi y los bienes ynbentariados quedaron

en la casa de Olazarra sin poner ningun deposito ni haverle encargado a doñ Agueda dhas custodias como esta señora bibe en

dha casa= … de ganados para ynbentariar estan asentados en un memorial y por saber todos quantos son ni estan reducidos a

escrito= Y lo mismo los materiales de bena tenian de la ferreria por no poder saber los quintales que puede haver asta que se

reduzcan a fierro = No esta tanpoco reconocido el libro de quenta y razon ni inbentariado= Y en vista de la dha peticion y

ynbentario con ella presentados por el dho nuestro correjidor admitio el dho concurso y zesion de vienes y mando que todos

acredores contenidos en dha peticion acudiesen con los ynstrumentos … que pusiesen editos conforme a fuero ….. y acudiesen

al dho concurso …= y nombro por dho administrador … a Jazinto de Zandoica quien azetase y otorgase fianzas … = --- que la

dha Agueda presentase el testamento con el que murio don Juaquin su hermano …

= En la casa y solar de Olaburiaga dela anteyglesia de San Martin de Arteaga de Zamudio en 1705 por testimonio de Juan

Antonio de Burgoa escrivano del rey …. Y de numero desta merindad de Urive y villa de Munguia parezieron presentes de la

una parte Juan de Meñaca por si y en nombre de doña Catalina de Domica su mujer vecinos de Meñaca …. Domingo de Goitia

beneficiado en la yglesia de Lezama y en las de la villa y anteyglesia de Larrabezua ….Don Jazinto de Zandoica presento

capitulaciones y autos que presentava se le estavan deviendo 2200 ducados por don Rodrigo de Goitia y su muger difuntos y en

su representazion los bienes del dho don Juaquin= Pidio se le ubiese por opuesto y mandase azer pago antes que a otro …. Las

cargas del matrimonio son grandes hizieron las donaziones y dotaziones siguentes = primeramente los dhos Juan de Zandoica

y doña Maria Ybañez de Goicoolea su lejitima mujer dijeron que donavan al dho don Jazinto su hijo para el matrimonio de con

la dha doña Maria Bentura de Goitia la su casa y solar de Goicoolea con todas sus heredades manzanales y tierras de pan

sembrar castañales robledales xarales y la ochava parte de la ferreria de Goicoolea y la quarta y ochava parte del molino de

Goicoolea que todos ellos son sitos y notorios en la anteyglesia de san Medel y Zeledon de Larravezua en el ynfanzonado deste

mui noble y mui leal señorio de Bizcaia con mas la quarta parte de la ferrteria de Olazarra y la quarta parte del molino de

Olazarra y la casa y solar de Olazarra ………. que todos ellos son sitos y notorios en la anteyglesia de Lezama con mas las que

tiene en la jurisdicion de Zamudio … la casa y caseria de Aguirre con todas sus heredades en Zamudio …. Y los dhos don

Rodrigo de Goitia y doña Agueda de Tellaeche dijeron que donavan y dotaron a la dha doña Maria bentura de Goitia para el

casamiento de con el dho don Jazinto de Zandoica y los hijos que dios…. Dos mill ducientos ducados en dinero pagados los

mill y cien dentro de un año del dho contrato y los otros mill y cien y de alli a año y medio pagados y entregados al dho don

Juan de Zandoica y los quinientos ducados en arreo a`recoado por personas que nombraren ..….”

Juan------------ Maria Ibañez Rodrido-------- Agueda

Zandoika Goikoolea Goitia Tellaetxe

Jazinto-------------------------- Maria Bentura

Zandoika Goitia

Jazinto Zandoika Goikoolea agirian esaten den bezala, oso boteretsua zen bai Larrabetzuko Hirian eta bai

Lezamako Elizalden, hori dela eta Larrabetzuko Belarrinagatar Asensio mehatxatu egin omen zuen,

honengan ei zuen ganadua zela eta.

Bestalde hemen agiri honetan jakin dugu ondasunetan bazegoela erlauntza andana bat ere, halaber

Astobizatar Juan eskribauaren agiri ondorengo izan zela Thomas Elejaga eskribaua.

1707. urtea, korrejimendua, 798/008, Eskribaua Domingo de Alipazaga

Trabuduatar Pedroren ondasunen konkurtsoa zabaldu zuten hartzekodunek. Trabudua etxea.

Obligazio agiria sinatu zuen Trabuduatar Pedrok Antonio Makazaga Larrabetzuko Hirikoaren alde 1701

urtean Elexagatar Tomasen aurrean.

Larrabetzuko Makazagatarrak zentsu hau Pedro Bidaurrazaga Goikoaren alde eman zuen gero.

1707. urtea, Korrejimendua, 359/21

Antonio Maribi Bilbo Hiriko biztanlea eta bertako eskribau zenbakiduna. Agirian hilburukoa dugu eta bertan

dioenez sei hilabete zeraman gaizorik eta laguntza eskatu behar izan ziola Larrabetzu Elizaldeko Goikoolea

eta Zandoikatar Jazinto bere koinatuari, zeren eta bere ofizioan oso diru gutxi egin baitzuen, hainbat diru

aurreratu ziolarik gaizorik zegoen artean. Larrineta nire etxeko basoetan zortziehun ikatz zama atera eta

saltzeko erabakita nago eta horrela eskuratu dezan zor diodana. Hau 1690 urtean eman zuen eta hemen dator

egindakoaren erakusle, Kareagatar Domingo, Karlos …. eta Amezagatar Domingo ni Antonio Maribiren

aurrean. (berak egin zuen eskritura).

Jazinto Zandoikak auzia zuen Antonio Maribi zenduaren amarekin, hau baitzen bere semearen

ondorengotza zuena, mila laurehun eta berrogei errealen kopurua zela eta. Larrineta basoetan ikatza egiten ari

da baina oraindik ez du zorra ez du bete, baina baso horien laurdena bakarrik zegokion Antoniori eta bertan

ez legokeen zor guztia ordaintzeko, beraz Zandoikatarrak beste era batera ordaintzeko eskatzen dio

Antonioren amari. Bestalde Jazintok jakin nahi du ea Frantzisko aitak ondorengoa izendatu ote zuen, agian

bere semea izango zelakoan ondorengotza zuena, kasu honetan basoaren jabetza osoa izan zelakoan edo.

Horretarako dokumentazioa eskatzen du.

Frantzisko Maribi Allenderen hilburukoa.

Pedro Ibañez--------- ………

Larrineta ……….

Juan----------- Mari ibañez

Maribi Larrineta

Martin--------------- Isabel

Maribi Allende

Maria Antonio------------- Frantzisko

Mugaguren Maribi Allende, Bilboko eskribaua, Amorebietako biztanlea

Gillermo-----Ana Maria; Antonio; Bartolome; Gaspar; Tomas

Turpin Maribi Maribi Maribi Maribi Maribi

Goiko sendi zuhaitzean agertzen diren hildakoak denak Amorebietakoak, bere semeak gazteak izan

ziren zendu zenean, beraz ez zuen hautaketa egin, gaineratzen du baita ere, Larrineta baserria bere

emaztearekin eta hark ezkontzara ekarriko ezkonsariaz bat egiten zuela eta etorkizunean hark egingo zuela

hautaketa. Hautaketa egiteko beste lau pertsonaia ere izendatzen zituen, hau da Domingo Zaldua Soberon,

Gaspar Mugaguren eta Juan Maso.

1707. urtea, Korrejimendua, 3382/013, Eskribaua Antonio de Hostendi.

Larrabetzu Hiriko Gerratar Juanen hilburuko izan zen Jazinto Zandoika eta Goikoolea herrikidea.

Agiri honetan ematen dena hartzekodunen konkurtsoaren bigarren zatia dugu. Ondasun konkurtsoaren

artean etxe bat Larrabetzuko Hirian eta Goikooleako burdinola eta errotaren laurdena zituen. Zati honetan

ematen zen hartzaile bakoitzari zegokiona zorrak ordaintzeko. Gerratarra zendu zenean, bere alaba gazteak

jarraitu zuen auzia, Mariana Gerra Olabe ondorengoa eta aita orde bezala Frantzisko Palazio zen. Diego------------ Maria Bentura; Juan------------ Theresa

Jauregizuria Gerra Gerra Olabe Belendiz

Mariana

Gerra Olabe

Auzia Gazteluko Juanek jarria zuen eta aurka irten ziren Theresa Olabe alarguna, Pedro Elexaga

Maria San Juan Herkinigoren emaztea, Mari San Juan Madariaga Juan Barrenetxearen alarguna eta San

Agustin lekaidetxeko priore eta lekaideek, Larrabetzuko Alkate eta errejimendua, Zugastitar on Martin

Larrabetzukoa Elbira Lezamatarraren senarra, Mendietatar on Juan Bautista alde batetik eta bestetik Gerratar

Juan eta bere ondasunak. Belarrinagatar Domingo administratzailea. Lehenengo eta behin Gaztelutar Juani

ordaindu zezatela agindu zen, bigarrenean Mari San Juan Herkinigori Tomas Goikooleak Juan Alonso

Muxika eta Butroien alde fiadore egin zutenekoan egindako zorra 1561 urtean. Hirugarren Jaun Bautista

Mendietari zor ziona, Maria Asenzi Arbolantxa eta Etxabarri bere lehengusu Agustin Etxabarri lizentziatua

Gormazeko artzapez edo apaiz buru eta Kaparroz Hiriko priorea defuntuaren ordez. Zamudiotar Hordoño eta

Gerratar Juanek eskatutako prestamua ei zen hau, Diego Herkinigo Mari Otxoaren aitaren alde emaniko

zorra, Agustin Etxabarri priorearen ama zenaren alde 1470570= 4325 erreal eta zazpi marai. Hau zorra ere

XVI mende azkenerantz sortua Urrestitar Juanen aurrean. Nahastua dago ondorengotza hau eta hor agertzen

diren aipamenak, Mari Otxoa Herkinigotarra, Gerratar Thomas, Leonor Zamudio eta Zugasti Hordoñoren

alabaren artean. Laugarrenean Juan Batista Mendieta, zorra egin zutenak Maria Inigez Burgoatarra

Goikooleatar Thomasen alarguna,Burgoatar Pedro eta Maria Saez Goikoolea bere emaztea, Juan Otxoa

Rotaeta eskribauaren aurrean. Maria Iñigez------ Thomas; Maria Saez---------- Pedro

Burgoa Goikoolea Goikoolea Burgoa

Bosgarrenean, Mari Ibanez Goikoolearen meza kapilautzaren alde, Maria Saez Goikoolea eta bere

seme Tomas Gerratarrak sortutakoa 1612. Urtean. Seigarrenean On Jazinto Zandoika eta Goikoolea

Gaztelutar Juanen ordezko zen aldetik, Gerratar Tomasek Juan Ruiz Sarrikolea eta Loroño eta Pedro Loroño

bere semearen alde 1613 urtean eta ondorengo bezala izan ziren Juan Castillo eta bere amaginarreba Maria

Ibañez Sarrikolea Loroño 1683, Tomas Elejagaren aurrean.

Zenbait aldiz aipatutako leinu

etxea dugu hau. Gerra

Goikooleatarren garrantzia

adierazten du batez ere. Kantoian

zegoen etxea aipatzen dutenean,

etxe honetaz ari gara, halere beste

Plazako etxea aipatzen denean

berriro Kantoi esaten da askotan.

Bitxia da ugazaba beraren etxeak

izatean sortzen den nahasketa.

Azkeneko berreraikitze obratan

desegin zen armarriaren nabarmen

erdiko balkoiaren ate buruko

hutsunean.

Erraza litzateke itxura zaharra

etxe honi berriz ematea.

Mari Saez------- Juan

Goikoolea Gerra

Thomas Antonio Ruiz--------- Teresa Mariana------ Thomas

Gerra, Goikoolea Olabe Belendiz Oka Gerra

Teresa------------------------ Juan

Olabe Gerra

Belendiz

Mariana, Gerra Oka eta Olabe

Zazpigarrenean Larrabetzuko justizia eta errejimenduari 161, herkinigotar Pedrok sortu zuen

kapilautzaren patroi zenagatik, Migel Loroño eta Marina Astoreka eta Goikooleak, Thomas Gerra eta

Goikoolea eskribauaren aurrean. Zortzigarrenean Zugastitar on Martini Elbira Lezama Juliana Isuskiza eta

Butroien biloba zenaren senarra zen aldetik, Rodrigo Lezama, Domingo Sarrikolea eta Thomas Gerra eta

Juan Astobiza denak Sarrikolea burdinolako partaideak Pedro Etxebarria presbiteroaren alde, gehiena

Sarrikolea burdinolaren konponketan erabilitakoa, Juan Gerratarrari zegokion laurdena.

Bederatzigarrenean San Agustin lekaidetxeko, Tomas Gerra Goikooleatarrak sinatutako prestamuagatik 1657

urtean. Ugaldetarrak saldu zioten lekaidetxeari 1683an.

Hamargarrenean Larrabetzuko justizia eta errejimendua, Oleatar Pedro Jaeneko eliz epaile izan

zenak sortu zuen memoria, eskolako maisua ordaintzeko eta udala patroi zen heinean, 200 dukat eskatu zuten

Tomas Gerra eta Mariana Askoeta eta Okaren memoria sortu zutenean, Rodrigo Martinez Gallartzaren

testigantzan.

Hamaikagarrenean Zugastitar on Martini, Elbira Lezama Domingo lezamatarraren ondorengo zen

heinean bere emaztea zenaren alde, 1673 urtean Tomas Gerrak sinatutako prestamua.

Hamabigarrenean Maria San Juan Madariaga Juan Barrenetxearen alargunari zor ziona, Mariana Oka eta

Askoetak eman zuen eskritura 1677 urtean Pedro Basabilbeitia eskribauaren testigantzaz.

Hamahirugarrenean Teresa Olabe Belendiz Gerratar Juanen emazteari ezkontzara eraman zuen bi

mila dukaten ezkonsaria gaitik. Agindua 1692 urteko Urriak 29an eman zen.

Theresa Olabe eta Belendiz alargunak deklaratu zuen urte biko alaba zuela, Mariana gerra eta Oka

deritzona, eta haren interesak kaltetuak izan ez zitezen aitaorde edo “kuradore” bat ezartzea eskatzen zuen.

Frantzisko Palazio proposatzen du horretarako korrejimenduko prokuradorea. Horrela agindu zuen Dionisio

Carnero errege kontseiluko abokatu eta korrejidorearen tenienteak 1696 urtean.

“En la villa de Larrabezua a quatro dias delmes de Septiembre de mill y seiscientos y ochenta y seis años yo Thomas de Elexaga

escrivano real de su magestad en virtud de poder que tengo de Antonio de Ostendi escrivano de su magestad y de numero de la villa

de Vilbao ante quien pasa este concurso y horden de Francisco de Palacio curador ad liten de doña Mariana de Guerra por las costas

causadas en el hice eleccion en la cozina y en el corredor que corresponde a la dha cozina de la casa del Canton y en la porzion del

suelo bazio que esta entre la dha casa y la cruz del Canton que tambien corresponde a la porzion de dha cozina y corredor asta llegar

a la dha cruz y los dhos Domingo de Larrea Amensarri y Bizente de Arrien como maestros carpinteros y Alonso de Ojinaga cantero

peritos nombrados haviendo bisto medido y tanteado la dha cozina y corredor de la dha casa y suelo bazio de enfrente tasaron y

baluaron en setezientos y quarenta y zinco reales de vellon y aplicaron para las dhas costas causadas en este dho pleito y concurso y

las que en adelante se causaren y declararen haver echo bien y fielmente ..

En la villa de Larrabezua el dho dia mes y año dhos eñ dho escrivano Pedro de Elexaga y Herquinigo haviendo echo eleccion de la

heredad de pan sembrar nombrado Bustinzuri para hazer el pago de los ziento y ochenta ducados de los dos zensos principales que

tiene que haver sobre los vienes de don Juan Guerra difunto y quarenta y un ducados de sus reditos corridos asta oy dia de la fecha

los dhos Juan Bautista de Heyzaga Leguina y Bizente de Arrien me dieron la mitad de la dha heredad de Bustinzuri del camino para

abajo y allaron que havia en el setezientos estados de tierra y tasaron cada uno y le dieron de estimazion dos reales de vellon que

importan mill y quatrozientos reales de vellon = y asimismo medieron las heredad de la mitad del caminopara arriba asi lo que esta

rompido para el sembrio como lo que esta de por romper y allaron y midieron en el que havia quinientos y setenta estados de tierra

y cada uno baluaron y tasaron a real y medio de vellon ymportan ochozientos y zinquenta y zinco reales= y asimismo medieron y

tasaron en otra heredad de pan sembrar que esta entrando en las romaras de junto a la casa de Martin de Herquinigo zirujano y

confinante con la heredad de don Martin de Zugasti ochenta y ocho estados de tierra que a rrazon de dos reales de vellon con los

cuales se le pagan y satisfazen a dho Pedro de Elexaga y Herquinigo los dhos dos zensos prinzipales y los dhos reditos corridos de

ellos asta oy dho dia y los dhos Bautista de Heyzaga y Bizente de Arrien declararon haver echo la dha tasazion y valuazion bien y

fielmente sin hazer agravio a ninguna de las partes so cargo del juramento que llevan fecho y firmaron …. Ante Toman de Elexaga.

En la dha villa de Larrabezua a los dhos quatro dias del mes de septiembre de mill y seiszientosy nobenta y seis años los dhos

Alonso de Osinaga , Juan Bautista de Heyzaga , Bizente de Arrien y Domingo de Larrea Amensarri como tales peritos nombrados

por las partes y por eleccion que hizo el dho don Juan Bautista de Mendieta para hazerse cobrado de mill ducados que tiene que

haver sobre los vienes de dho don Juan de Guerra de dos zensos prinzipales de quatrozientos ducados de prinzipales y lo demas de

sus reditos corridos asta este dia de la fecha en la casa del Canton que esta en esta dha villa su guerta y horno y las partidas de tierras

que de yuso tasaron ziento y setenta codos de postes que tiene la dha casa tres reales cada codo que montan quinientos y diez reales

mas tasaron que tiene la dha casa duzientos y treinta y seis codos de frontales a dos reales el codo que montan quatrozientos y

setenta y dos reales. Mas de goyaras y cumbres ziento y quatro codos a dos reales el codo montan duzientos y ocho reales.Mas de

trabeteles duzientos y zinquenta y dos reales.Mas tasaron las solibas que tiene la dha casa en quinientos y veinte reales.Mas los

cabrios que tiene e otros quinientos y veinte reales.Mas siete mill y quinientas tejas a ocho….

Mas sesenta y un estados de rupia tasaron a tres reales el estado que montan ziento y ochenta y tres reales.

Mas treinta y ocho estados y medio de tabla que tiene el primer suelo a quinze reales el estado que montan quinientos y setenta y

siete reales.Mas doze estados de tabla que tiene en el segundo suelo a doze reales cada estado montan ziento y quarenta y quatro

reales.

Mas tiene en zerraduras de tablas biejas diez estados que a los dhos doze reales montan ziento y veinte reales.

Mas en el segundo suelo tiene ziento y veinte codos de solibas a rreal el codo que montan .

Mas zinquenta y quatro codos de resumas tasaron en veinte y siete rerales.

Mas todo el clabo que tiene en zinquenta reales.

Mas siete puertas que tiene a toda costa ochenta reales.

Mas los suelos cumbres puerta y balastres de la baranda setenta y quatro reales.

Mas treinta y quatro estados de pared de dos pies que tiene la dha casa a veinte y quatro reales cada estado que montan ochozientos

y diez y seis reales.

Mas diez y seis estados de zerraduras nuebas de pared a doze reales cada estado montan ziento y nobenta y dos reales.

Mas otros veinte y un estados de zerradura de pared a ocho reales el estado montan ziento y sesenta y ocho reales.

Mas el solar y planta de la dha casa con su canteria digo que esta frente de la dha casa tasaron en seiszientos y sesenta y un reales

Mas el suelo y planta en que esta fabricada la dha casa tasaron en treszientos y zinquenta reales.

Mas tiene la guerta que esta a espaldas de la dha casa tasaron en treszientos y treinta y quatro reales

Mas midieron el horno que tambien esta junto a la dha casa que tiene treinta estados de pared, de dos pies de grueso a veinte y

quatro reales cada estado que montan setezientos yveinte reales.

Mas el dho horno con su tejabana tasaron en ziento y diez reales.

Mas veinte y un estados de tierra que estan en el camino como se ba al dho horno entrando el arbol grande que esta en la esquina de

la calzada tasaron en treinta y un reales.

Mas quarenta y un codos de postes que tiene el dho horno tasaron en ziento y veinte y seis reales.

Mas de goyaras y cumbres tiene treinta y seis codos de madera y tasaron en setenta y dos reales.

Mas veinte y dos codos de frontales a dos reales el codo montan quarenta y quatro reales.

Mas veinte y dos codos de trabeteles veinte y dos reales.

Mas diez y ocho codos de resumas nuebe reales.

Mas duzientios y ochenta y zinco codos de cabrios tasaron ziento y quarenta y dos reales.

Mas otros nuebe codos de postes diez y ocho reales.

Mas dos mill y quatro zientas tejas que tiene el dho horno tasaron veinte ducados.

Mas veinte y dos estados de rupia que tiene tasaron en seis ducados .

Mas seis estados de tabla de trillar en sesenta reales.

Mas la guerta que al lado a el dho horno entre el calze y la agua perdida tiene zinquenta y seis estados a dos reales cada uno montan

ziento y doze reales.

Mas se me dio en el termino de Anchosolo una heredad de pan sembrar que tiene ochozientos y ochenta y siete estados de tierra a

rrazon de dos reales cada estado en que tasaron montan mill setezientos y setenta y quatro reales.

Mas otro pedazo de tierra de sembrio junto al referido de arriba que tiene veinte estados a los dhos dos reales cada uno montan.

Mas otro pedazo de tierra de sembrio en el mismo paraje que tiene treszientos y treinta y ocho estados a dho prezio de dos reales

montan seiszientos y setenta y seis reales.

De la dha casa guerta y horno y demas tierras que menzionan onze mill setezientos y quarenta y zinco reales de vellon de los quales

se bajan setezientos y quarenta y zinco reales por tantos en que se baluaron la cozina y corredor de la dha casa del Canton y la

porzion del suelo bazio que esta en frente de ella correspondiente a ellos y se agrego y aplico para las costas causadas en el dho

concurso para el dho Antonio de Hostendi escrivano de la causa y demas ministros que hubieron trabajado y tubieren que haver y

los onze mill restantes se aplican y agregan al dho Juan Bautista de Mendieta para en pago de los dhos mill ducados que dize tiene

que haver de los dhos dos zensos de quatrozeintos ducados de prinzipal y sus reditos corridos asta oy ocho dias con los quales se le

da y paga enteramente lo que tiene que haver y los dhos maestr0os peritos declararon haver echo la dha tasazion de dhos vienes de

la casa que a cada uno le a tocado bin y fielmente sin haver echo agravio a ninguna de las partes so cargodel juramento que lleban

fecho en que se afirmaron ratificaron y lo firmaron y en fee de todo el dho escrivano …. Tomas de Elexaga

En la villa de Larrabezua a zinco dias del mes de septiembre de 1696 … la dha Maria San Juan de Elexaga haviendo echo eleccion

para hazerse pago del zenso de sesenta y dos de prinzipal y los reditos corridos del asta oy dia de la fecha que tiene que haver sobre

los vienes del dho don Juan de Guerra que ymportan seiszientos y veinte y siete reales que prinzipal y corridos ymportan mill

duzientos y ochenta y siete reales en un pedazo de monte arbolar que esta entre la hermita de Santiago y la torre de Basaraz

jurisdizion de la anteyglesia de Larrabezua como perteneziente al dho difunto y haviendo medido y tanteado por los dhos

Bizente de Arrien y Domingo de Larrea Amensarri agrimensores que de conformidad de las partes quedado para la baluazion de

tierras y montes por ….. mas gastos allan que en el dho pedazo de monte que esta enfrente al que se a de dar a don Martin de

Zugasti ay mill ochozientos y nobenta y ocho estados de tierra que a medio real dada estado montan nobezientos y nobenta y nuebe

reales y asimismo allan que en el dho monte ay sesenta y quatri arboles mayores que a rrazon de quatro reales y medio cada uno en

que tasan y montan duzientos y ochenta y ocho reales que ambas partidas hazen los dhos mill duzientos y ochenta y siete reales con

los se le paga enteramente a la dha Maria San Juan de Elejaga toda la cantidad que tiene que haver sobre dhos vienes … Tomas de

Elexaga

En la dha villa de Larrabezua el dho dia mes y año los dhos Bizente de Arrien y ……. Por la eleccion que don Martin de Zugasti

como marido lexitimo de doña Elbira de Lezama su mujer que hize de diferentes tierras para hazerse pagado de los duzientos y

veinte y zinco ducados de los dos zensos prinzipales y todos sus reditos corridos que tiene que haver sobre los vienes del dho don

Juan de Guerra tasaron los seguientes.

Primeramente tasaron una heredad de pan sembrar que esta junto a la casa de esa altua (Etxe altua) que tiene treszientos y sesenta

y dos estados de tierra a dos reales de vellon cada estado que montan setezientos y veinte y quatro reales.

Mas midieron y tasaron en la heredad de pan sembrar de junto a la romara de la casa de maese Martin y confinante a la que se le

a dado al dho Pedro de Elexaga y Herquinigo ziento y quarenta y ocho estados de tierra a dos reales cda uno que montan duzientos

y nobenta y seis reales.

Mas midieron en otra heredad de sembrio en Ansosolo pegante al que se le a dado al dho don Juan Bautista de Mendieta ziento y

quarenta y quatro estados de tierra que a rrazon de los dhos dos reales montan duzientos y veinte y ocho reales.

Mas tasaron y baluaron un pedazo de monte robledal junto a la dha torre de Basaraz y en el allaron seis mill quatrozientos y setenta

y siete estados que a medio real cada uno montan tres mill duzientos y treinta y ocho reales.

Mas en dho monte y tierra se allan duzientos y ochenta y siete arboles mayores que a rrazon de quatro reales y medio c<d< uno

montan mill duzientos y nobenta y tres reales.

Yten asimismo se allan en el dho paraje veinte arboles menores que a dos reales cada uno montan quarenta reales.

Total …. 5819 reales

En la villa de Vilbao en virtud de su poder haviendo echo ellecion para hazerse cobrado del zenso de duzientos y sesenta ducados

de prinzipal y quarenta y tres ducados de sus reditos en las herdades de la casa y torre de Basaraz los dhos Bizente de Arrien y

Domingo de Larrea Amensarri medieron y tasaron en la dha heredad de pan sembrar asia la parte de Velarrinaga mill y seiszientos

y sesenta y seis estados y medio de tierra que a rrazon de dos reales cada estado ymportan tres mill treszientos y treinta y tres reales

que es la misma cantidad que tenia que haver el dho combento sobre los vienes de dho don Juan de Guerra del dho zenso prinzipal y

dhos sus reditos corridos y con los dhos mill seiszientos y sesenta y seis estados y medio que se … aplicado se le a dado entera

satisfaccion de todo lo que a tenido que haver el dho combento quedando los demas heredades por hazienda de dho don Juan de

Guerra la qual dha tasazion declararon haverla echo bien y fielmente ….. tomas de Elexaga

A la memoria de Pedro de Herquinigo para hazerse cobrado del zenso de zinquenta ducados de prinzipal …… tasaron el monte y

termino que esta debajo de la torre de Basaraz un pedazo en que ay ochozientos y diez estados de tierra que a medio real montan

quatrozientos y zinco reales y mas ay treinta arboles medianos a quatro reales y medio cada uno montan ziento y zinco reales ….

Mas veinte arboles menores que a razon de dos reales cada uno montan quarenta reales …. Los dhos zien ducados …. Otros

setezientos y ochenta estados de tierra a medio real cada estado que montan treszientos y nobenta reales y en el ay quarenta y sinco

arboles medianos que a tres reales y medio cada uno ymportan ziento y zinquenta y siete reales y medio y asimismo ay otros arboles

menores a dos reales cada uno montan sesenta reales y tambien ay otros seis arboles mayores que a quatro reales cada uno montan

veinte y zinco reales todas las dhas quatro partidas ymportan los dhos zinquenta y siete ducados y medio de reditos corridos del dho

zenso montan mill seiszientos y nobenta y ocho reales y medio mas ziento y setenta y ocho arboles pequeños que ay en dho monte a

dos reales cada uno montan mas ay quarenta y dos arboles medianos en dho monte tres reales cada uno montan con las dhas tres

partidas se paga y satisfaze el prinzipal del dho zenso de duzientos ducados y para los dhos reditos pegante y contiguo al dho monte

medieron los dhos peritos tres mill ziento y setenta y nuebe estados de tierra que al respeto del dho medio real por cada estado

montan mill quinmientos y ochenta y nuebe reales.

Mas en los robles que ay en el dho monte y tierra que se a añadido sean tasado setezientos y veinte y un reales….. Tomas de

Elexaga

En la dha villa de Larrabezua el dho dia y … dhos por eleccion del dho señor don Jazinto de Zandoyca como testamentario de Juan

de Castillo difunto los dhos hombres peritos …… del zenso de 150 ducados de prinzipal y sus reditos corridos asta el dia de oy que

ymportan ambos duzientos y ochenta y zinco ducados dieron y recomnozieron la octava parte de la ferreria de Goicooleay la

octava parte de un molino que pertenezian al dho don Juan de Guerra asi el casco de dha ferreria y molino por sus goteras

carbonera antepara calzes presa y todo lo demas que le perteneze y tasaron y baluaron ambas porziones en dos mill y duzientos

reales de vellon mas un pedazo de tierra que esta a las espaldas de la casa nueba del dho Jazinto Zandoica tasaron en ziento y stenta

y tres reales mas el manzanal llamado Urbitarte tasaron en 614 reales + Mas el monte nombrado Mandazubieta sea …..”

Eskerreko etxea Donibane edo

“Casa canpo” bezala ezagutu

genuen azken aldian. Baina kokatua

zegoen tokiaren izena Jaundone

Jakue zen. Bertan izan baitzen izen

horretako baseliza, gorago esan

dugun bezala. Alboko argazkian

ikusten dugun gurutzea etxe horren

horman aurkitua da. Aste Santuko

Hiria eta elizaldeko bidean zeuden

gurutzetariko bat.

1707. urtea, Labairuren lanetik.

Almansako Gazteluko erasoa izan zen eta Austriatar Karlos Artxidukearen aldekoak menperatuak

izan ziren. Bonboiarentzat beraz erabakigarria izan zela uzte du Labairuk, beste historiagile batzuei kasu

egiten badiogu, ez zen izan horrela, baina bai suertatu zela entzutetsua. Gudak beste zazpi urte iraun zuen eta

Austriarren arazoa gehienbat beste bat izan zen. Karlos artxidukea Austriako ondoredun gertatu zenean,

Englandek arriskuago ikusten zuen Austriar inperioa eta Espainiakoa bat egin da, Portugalek ere gauza bera

uzte omen zuen, horregatik Kataluniaren indarrak ia soilik geratu ziren Karlosen alde. Gainera Artxidukeak

ere ez ei zuen ahalegin handirik egin, Austrian erosoago zegoen agian. Labairuk Borboiaren aldeko

propaganda aipatzen du hemen. Aliatuak bost mila baja eta hamabi mila atxilotu, ehun bandera eta kanoidun

taldea izan zituztela.

Bitxikerietan gabiltzala esango digute, Berwick dukea izan zela Almansako irabazle entzutetsua,

baian demagun, bere englandarra zela Frantzia eta Borboien aldeko mariskala eta englandarrak berriz Karlos

Austriarraren alde. Esan behar bestalde, erregeren ezkontzatik kanpo sortutako semea zela, ofizioz gerlari.

Espainian titulua eman zioten Liria eta Lerica dukea, “Grande de España eta Toison de Oro”

Gudaren sostengua zen arazoa ordea, horretarako on Felipe erregek Jaurerriko patronatu guztiak

etenda geratzen zirela agindu eman zuen. Gudarostea eta haren hornidurarako izango zirelarik errenta

guztiak. Jaurerria aurka atera zen, Baina badakigu beti bezala amore emango zuela.

Erregeren ogasunak betetzera behartu nahi zuen Jaurerria eta hirugarrenez agindua eman ondoren,

azkenez erabaki zen errege patronatuak beteko zutela agindua. Halere Ordoño de Barraikua eta Antonio

Salazar Abendaño eta Sarabiatarrak beraien izenean eta beste gehiengoarenean esan zuten obeditu egingo

zutela erregek esandakoa.

Lapur taldeak dio Labairuk ugaldu zirela garai honetan, agian miseriarekin egoerarekin lotu beharko

genuke. Bizkaia ez zen bereziki aberatsa, burdina saldu behar zuen askotan elikadurak lortzeko. Gaztelako

erregek guda bat bestearen atzetik muntatzen zuen, noski ez zuen ezkutatzen bere interesak zirela herriak

defendatu behar zituenak, askotan kristautasunaren zaintzan zela argudiatzen bazuen ere.

Urkiolako San Antonio Santutegian hiru giltzadun kutxa ostu zuten 9723 errealekin, Abadiñoko San

Torkuato elizako atabakak ere ostu zituzten.

Gaztelako erreginak umea izan zuen, Bilboko Udalak zezenketa, printzearen jaiotza ospatu zuen eta

omenez Salamancako zezenak ekarri zituzten, hamazortzi zezen izan ziren, bakoitza 690 erreal ordainduta.

Erosketan tarteko Avilan Atienzatar Maria Josefak egin zuen.

Printzea Abuztuak 25 n jaio zen eta Luis Fernando izena jarri zioten….. Labairuk esana dugunez

jainkoaren izenean jarritako erregeak ez zion kontraesanik sortzen edo hori uzten zuen berak. Jarraian egiten

duen aipamenak aldiz beste zerbait adierazten zuen.

“lehenengo Espainiako Borboiak arrakasta gehiago izango zuen gure artean, oraingoan askorekin oso

emankorra izan delarik, Ekainaren 29 eman zuen dekretua Aragoi eta Valentziako foruak ezabatuz, atzera

bota bazuen.

Berwick dukea, Englandeko

erregeren seme sasi semea, Frantzia

erreinuko Luis XIV aren mariskala,

bere aberriko gudarostearen aurka

egin zuena. Almansako gazteluaren

konkistan printzipalena. Gero ere

bere laguntza eskatu behar izan

zuten Luis eta Felipe erregeek.

Halere, hainbat aldiz kontraesan

sakonak jasan behar izan zituen.

Une batean Englandeko erregetzat

hautatua izango ote zen ere

zalantzak baitzeuden.

1707. urtea, Kontu liburutik, ikustaldi orokorra.

Larrabetzuko Hirian Abuztuak bat, Juan Antonio Dudagoitia eta Traña Andia alkate eta epaile

arrunta, Juan Balcarcel korrejidorearen aginduz ikustaldi orokorra egiteko Elexagatar Tomas eskribauaren

testigantzan, Jaurerriko idazkari eta eskribau zen Juan Bautista Billabasoren faltan.

Kontu liburua ikusi zuen, azken bisitaren ondoren izan ziren kontuak, Alonso Lainez de

Cardenasek egin zituenak hain zuzen. Besteak beste berak agindu zuen Alkate zen bitartean zintzoki bete

eta zainduko zituela ordenantza, pribilejio eta ohitura onak eta ez zuela onartuko lurraldean inolako alper,

ijito edo gaizkilerik. Sinatzaileak, Juan Antonio de Dudagoitia eta Traña Andia, ni Tomas de Elexaga

eskribauaren testigantzan.

1707. urtea, Joseph Antonio Zandoika eta Tellaetxe Hiriko sindikoa izan zenak eman zituen

kontuak. Larrabetzuko Hirian 1708 urteko Abuztuak hogeita bi, ni eskribau honen testigantzan, Zugastitar

Martin nagusia alkate eta epaile arrunta, Zugastitar Martin gaztea eta Meabetar Antonio erregidoreak eta

Olazabalagatar Sebastian sindiko eta prokuradorea eta beste herrikide asko. 1707 urteko Bartolome

egunetik, hurrengo Bartolome egun arteko kontuak.

DIRU SARRERAK.

Lehenengo eta behin bederatziehun eta hirurogeita lau erreal Zarandonatar Domingo arteragoko sindikoak

eman ziona.

Gehi mila eta bederatziehun erreal Lezamatar Manuel zerga errentadoreak.

Gehi mila erreal Atxukarrotar Martinek, ardo eta okela hornitzaileak errentadoreak ordaindu behar ziona.

Gehi mila eta laurehun erreal, Belarrinagatar Domingo eta Leginatar Alejandrok Urkulu burdinola eta

errotaren errentagatik.

Gehi hogei dukat Ubiritxagatar Domingok Artolako errotaren errentagatik.

Gehi hiru dukat Ituñotar Juanek, abazeriaren errentagatik.

Gehi laurogeita zortzi ikatz zama Mendigana basotik atera zirenak, ehun eta laurogeita hamabost erreal.

Gehi bost dukat Beatriz Agirrek Billenena etxearen jabea, Hiri honi zor zion prestamua zela eta.

Gehi hamasei erreal eta erdi Diego Sarrikolea eta Zamudiok, eliza honetan goizaldeko meza memoriari

zor zion errentagatik.

Gehi hamabost dukat Inigo Xarabeitia eta Burgoak, eliza honetan goizaldeko meza memoriari zor

zionagatik, lau erreal bakoitzeko.

Guztiz, bost mila bederatziehun eta berrogeita zortzi eta hiru laurden erreal

GASTUAK.

Lehenengo eta behin berrehun eta hirurogeita hamar erreal Jaurerriko diruzain Sarabiatar Pedrori

errepartimendua gaitik.

Gehi laurogeita hamar erreal ere diruzainari, Batzar Orokorrean erabakita zegoenez laurogeita hamar sute

gaitik Hiri honi zegokiona.

Bazterrean (hemen dago korrejidoreari ordaintzen zaionaren zergatia, hau da ikustaldia egitearren)

Gehi ehun erreal Izagirretar Karlos “saludador”eari (osagile tradizionala) ordaindu zitzaiona eta baserri

guztietatik lagundu zion gizonari.

Gehi ehun erreal alkateari makila eramateagatik urteroko soldata.

Gehi berrehun erreal alkateari birritan Gernikako Batzarrera joan zenagatik.

Gehi hirurehun erreal korrejidoreari, bisita egiten den bakoitzean ordaintzen zena, 240 korrejidoreari eta

beste 60 idazkari laguntzaile biei.

Gehi hirurehun erreal Alzolatar Juan Antonio zirujauari bere soldatagatik.

Gehi hogeita hamar dukat Lezamatar Manuel eskola maisuari.

Gehi hiru dukat eliz bilduari lainoek bedeinkatzeagatik.

Gehi hiru dukat sakristauari lainoei kanpaiak jotzeagatik.

Gehi ehun eta hirurogeita bi erreal zerga enkantea egin zenean apaizei eman zioten kopaua gaitik.

Gehi hogeita lau erreal eta laurden Sarabiatar Pedrori korrejidorearen soldataren herenagatik. Jazinto

Zandoikak bere semearen ordez ordaindu baitzuen.

Gehi hiru dukat builaren banatzaileari.

Gehi ehun erreal Asuatar Martin eta Ubiritxagatar Josephi erdia erlojua zaindu eta atontzearren, beste

erdia aguazilaren makila eramateagatik.

Gehi lau dukat eskribau honi Hiriaren negozioei atontzeagatik.

Gehi berrehun eta lau erreal berrogeita hamar erreal, berrogeita hamaika domekatan goizaldeko meza

esandako kapilautza memorialagatik.

Gehi hirurehun eta hemeretzi erreal eta erdi bederatziren eta errogatibak, Hiri honetako elizan eman

zirenak, Erregeren gudarostea eta erreginaren zorioneko erditzeagatik.

Gehi hamaika dukat Madariagatar Antoniori umezurtza zaintzeagatik.

Gehi berrehun eta hogeita zazpi erreal eta laurden Ubiritxagatar Josephi, berrehun erreal mutil umezurtza

zaintzeagatik eta hogeita zazpi erreal oihalak.

Gehi ehun erreal gobernuko jaunek eta beste herrikideek Zabalatar Juani Lezamako biztanleari bere etxea

erre zitzaionean.

Gehi hirurogeita zortzi erreal Hiri honetan zuten bitan gastatu zirenak, itzaltzen ekin zutenekin.

Gehi zilarrezko eskuda bi ardo eta okela horniketa enkantean agindutakoa.

Gehi hogeita hamahiru erreal zenbait soldadu abade pobreei ospitalean egon zirenak.

Gehi hogeita hamasei erreal ehiztari batzuei harrapatu zituzten lukiek gaitik.

Gehi laurogei erreal danbolinteroari Andra Mari eta Emeteri egunean jotzeagatik.

Gehi berrogeita bi erreal hirurehun eta zazpi haritz landara jorratzeagatik Hiriko basoetan.

Gehi berrehun eta hogeita hamaika erreal hornidurak, zubi eta bide konponketak, Udaletxean eta

Basalarra iturrian.

Gehi hirurogei erreal jaietarako zezenak eta eta barrerak jarri eta kentzeagatik.

Gehi ehun eta hamar erreal San Roke egunean zezen bat hiltzeagatik ordaindu zutena eta okela mozteko

Udaletxean jarri ziren ohol batzuk gaitik.

Gehi mila laurehun eta hirurogeita bederatzi erreal gastatu zirenak auzi baten defentsan korrejidorearen

aurrean, Alkateak Domingo Belarrinaga eta Nikolas Arrigoitik Elizaldeko zelaian izan zuten borrokaldia

epaitzeko zuen gaitasun eta eskubideagatik.

Gehi hirurogei erreal Juan Hortega abokatuarengandik atera zituen kontsulta bigatik. Hiriko hamarrenak

zelan eskuratu ahal ziren jakiteagatik.

Gehi ehun eta berrogeita hamar erreal eskribau honi Urkuluko burdinola eta errotaren ikustaldiagatik eta

beste lan batzuk gaitik.

Gehi laurogeita hamabost erreal alkateari Hiri honen aginduz izan zuen lanagatik. Juan Antonio de

Dudagoitia eta Traña Andia Alkateari hain zuzen.

Guztiaz, bost mila bostehun eta hirurogeita hiru erreal eta hiru laurden. Sindikoa zordun hirurehun eta

laurogeita bost erreal, sinatzaileak, Martin de Zugasti Juan Antonio de Dudagoitia y Traña Andia

Joseph Antonio de Sandoica Jazinto de Sandoica y Goicoolea

Juan de Goicoolea y Castillo Martin de Velarrinaga ni Tomas de Elexaga eskribauaren aurrean.

Basaraz mendixka, erdian Basaraz

erdiko leinu etxe eta baserria erdi

hondatua, eskerrean legoke

(oraindik bertan dago) Basalarre

iturria, Hiriarentzat bere garaian eta

oraintsu arte izan duen garrantzia

izan duena. Hiriko kontuetan zenbait

aldiz aipatzen baita, atontzearen

gastuak ematen zituztenean.

Mendi gainean ikusten dugu

berriz, Hiriko ur horniketaren etxola,

beste garia baten bizi garenaren

adierazle.

Halere komenigarria dela uzte

dugu garai bateko azpiegituraren

aipamena.

1.707. urtea, Korrejimendua, agiria, 471/58

Urteaga eta Iturritar Tomas Zeberiokoa Urrazatar Domingo eta Migel herri berekoen aurka. Domingo------- Frantziska Prudentzio------- Maria

Urraza Arana Arana Gesala

Miguel--------------------------- Frantziska (Arana Areilza baserria)

Urraza Arana

(Urraza etxe eta baserria) (750 dukat)

Uriondo, fogera osoa ,

Gehi 64 dukat Berzuten etxe eta dorreen gain. Anaiak, Pernando, Tomas, Lorenzo, Frantziska eta Maria.

Ezkontza kontratua eta kapitulazioak, "dixo... que mediante.... demandava ..... dueños pribativos de la caseria Iturri de Uriondo y especialmente del termino llamado

Alçaga Arbayçaondo.... castañal y robledal.... y que el dho Domingo de Urraza sus hijos ni otros herederos ni otra persona ...

perturbe .... Domingo de Urraza .... apelacion .... y agrabios echos por el alcalde hordinario de la villa de Miraballes .... (vecino de

Santo Tomas de Olabarrieta, SSº Juan de Urquiza”

Alejandro--- Josepha

Iturri Iturri Larrabide (ez zuten ondorengorik, horregatik ondoretza lortu nahian Tomas Urteaga Iturri eta bere emazte

Maria Asuatarra)

1.707. urtea, korrejimendua, agiria, 474/10

Abando Elizaldeko Manuel Madariaga eta Basave, Arsuetatar Lorenzoren aurka.

Olabeaga n egiten ari ziren itsasontziarentzat erabili ziren ehun eta lau zilarrezko eskudo oholetan. Beraz

Olabeagako ontziola nahiko zaharra zen, ugazabek aldatu arren.

1.707. urtea, Korrejimendua, agiria, 594/16

Larrabetzuko Etxebarriatar Frantzisko, Martin Gastañaga Lemoakoaren aurka, lanerako mando baten

ordainaren erreal batzuengatik.

1708. urtea, Labairuren lanetik.

Labairuren uztez Espainian guda goxatu beharrean areagotu egin zen, bai Karlos III eta aliatuek eta bai Luis

XIV k naziora gudaroste gehiago bidaliz, bakoitzak abantaila lortu nahian. Erreinuak berriz ondoratuak zeuden eta

ogasun ekonomiak ozta ozta betetzen zituen beharrizan larrienak. Horregatik dio Labairuk izango zela Feliperen

jakin-mina, arbi-trioen zenbatekoa errenta edo administrazioan zeuden eta bakoitzaren zenbatekoa, printzipala eta

mozkinak, zein pertsonarengan izen eta tokien kokapena, horretarako gutuna igorri baitzion Jaurerriari. Horretarako

Bizkaiko gobernuak Ekainak hogeita batean errepublika bakoitzari zegokion zerrenda egin zezaten agindua eman

zion.

Elizaren ondasunen gainean aurrezpen bat eragin zen eta Artxidukearen aldeko zaldun eta pertsonen

ondasunen bahiketa ere.

Klemente Aita Santua berriz inperio zaleek inguraturik eta Luis XIV eta Felipe V abandonaturik, Karlos III

Espainiako erregetzat onartzekotan zegoen (naiz eta Borboien aldekoa izan), hortaz on Felipe haserre bizian zegoen

eta elizarenganako harremanetan estutzearren proposamena egin zuen.

1708. urtea. Korrejimendua, agiria, 617/22

Maiatzak 19, Bernaolatar Juan Mendiolatar Inazioren aurka.

Mendiolatar Inazio Bernaolatarraren morroia ei zen eta honen esanetan, Larrabetzu Hiri eta beste

herrietara joan zen ardi aiztur lanean zenbait egunetan eta hortaz gozatzen. Berrogeita hamar dukaten kaltea

zuela eta salatu zuen Nikolas Dentaderen aurrean.

Auzia Elexagatar Tomas eskribau eta komisiodunaren aurrean lekuko bezala Basagurendar Maria

Saez Hiriko biztanle eta Artetxetar Antonioren emaztea aurkeztu zuen. Honek kontatzen digunak garaiko

irudi oso adierazgarria ematen digu. Alde abetatik aipatzen du nola etxean bakarrik zegoela, zeren eta bere

senarra igarotako domekak hamahiru Vitoriara joana zela gari bila eta nola artilea saldua zuten, berarengana

etorri ziren gizon bi esanez Bernaolaren aginduz zetozela ardi aizturrean eta sinestun hala egin ondoren

artilea beraienagan eraman zuten, nagusia alabaren ezkontzaren jardunean zebilela esanez. Entzuna zuenez

gizonetariko bat Mendiolatar Inazio zeritzola ere esan zuen Maria Saezek .

Gizon bi horiek berdina egin ei zuten ugalde baserrian. Bernaolatar Juanek auzia ezarri eta Hirian

espetxeratu zuten Inazio eta Kareagatar Domingo honen aita ordeak askatzeko eskaera egin zuen. Morroiak

aitortzen du hogei urte gutxi gora bera zituela eta ez zekiela bere espetxeratze arrazoia eta mastagile ez zela

bera ibili Maria Saenz Basaguren eta Maria Saenz Kastilloren etxeetan.

1.708. urtea, korrejimendua, agiria, 1104/22

Uriguen baserriaren jabetza eztabaida. Amore-bietan.

Ibarra Zornotzako burdinola ere aipatzen da. Juan---------------------- Katalina

Uriguen Larrea Urrecha

Domingo------------- Rosa; Juan; Martin de---- ...........

Olabarrieta Uriguen Uriguen Uriguen ...........

Diego--------------- Josepha Domingo

Jauregi Olabarrieta eta Uriguen Uriguen

Juan Sainz----------- .............

Zandoica eta............

Goicoolea (Larrª)

Jazinto------------------------------------- Mª Bentura

Zandoika Goitia Telletxe

Miguel ------------ Mª Jazinta; Joseph; Juan Bauptª; Mª Francª

Arteaga 1725 Zandoika Zandoika Zandoika Zandoika

Marzelo Ramon---- Josepha

Uribarri Arteaga Zandoika

1708. urtea, Hiriko kontu liburutik.

Sebastian Olazabalaga sindikoak eman zituen kontuak, 1707 urteko Bartolome egunetik hurrengo urteko

Bartolome egunera arteko kontuak. Tomas Manuel Aretxaga alkate eta epaile arrunta, Amarikatar Juan eta

Belarrinagatar Joseph erregidoreak eta Gallartzatar Tomas sindikoa, Sarriatar Thomas, Aztorekatar Juan,

Zugastitar on Martin nagusia, Belarrinagako Gaztelutar Martin eta beste herrikide askoren aurrean 1708

urteko Azaroan eman zituenak.

DIRU SARRERAK

Lehenengo eta behin hirurehun eta laurogeita bost erreal , iazko sindikoak eman behar zituenak.

Gehi bi mila eta berrogeita hamar erreal ziza zergaren errentadorea zen Lezamatar Manuelek.

Gehi mila eta zazpiehun erreal Leginatar Alejandrok ardo eta okela hornitzaile errentadorea izan zenak.

Gehi mila eta bostehun Leginatar Alejandro eta Belarrinagatar Domingok Urkuluko burdinola eta errotaren

errentagatik.

Gehi hogei dukat Ubiritxagatar Domingok Artolako errotaren errentagatik.

Gehi hiru dukat Ituñotar Juanek Abazerien errentagatik.

Gehi hamasei erreal eta erdi Sarrikolea eta Zamudiotar on Diego errege abokatuak, printzipaleko berrogeita

hamar dukaten errenta, Hiriak ordaindu zituen goizaldeko mezaren memoriari zor zizkion hamasei erreal.

Guztiz, bost mila bederatziehun eta hirurogeita bederatzi erreal eta erdi.

GASTUAK

Lehenengo eta berrehun eta hiru erreal Hiriko eliz batuko apaizei, errogatiba bi, bata erregeren guda

arrakastagatik eta bestea Asturiasko printzearen jaiotza zoriontsuagatik.

Gehi berrehun eta lau erreal Hiriko apaiz eta benefiziaduei memoriako goizaldeko mezak emateagatik.

Gehi Izagirretar Karlos “saludadorea” ari eman zizkionak, sei erreal peoiari baserrietako bisitagatik.

Gehi hogeita hamar erreal Abuztuko Andra Mari eguneko zezenketa ordaintzeko.

Gehi hirurogei erreal danbolinteroari Emeteri eta San Antonio egunean jotzeagatik eta eman zen kopaua.

Gehi hiru zilarrezko eskuda ziza enkante egunean agindutakoa gaitik.

Gehi berrogeita bat erreal Urkuluko estoldan eroritako zapa garbitzen enkantean Asuatar Juanek hartua.

Gehi zazpi erreal Martirien kontsagrazio egunean biztanle guztien izenean eman zen mezagatik.

Gehi bederatziehun eta laurogeita hamar erreal Jaurerriko diruzainari ordaindu zitzaion dohainekoa.

Gehi hirurogei erreal ardo eta okela hornidura eman zenean agindutakoa.

Gehi laurogeita hamazazpi erreal korrejidorearen soldataren lau heren ordaindu zituenak.

Gehi hamazazpi erreal Hiriaren baso baten munarriak ikustatzeagatik.

Gehi ehun eta hogeita hamar erreal Alkate jaunari emanak, Batzarrera joan zenean egun batzuetan.

Gehi beste ehun erreal alkateari makila zerbitzatzeagatik.

Gehi hamabost dukat eliz bilduari zizaren kopaua eta lainoek bedeinkatzeko.

Gehi hiru dukat sakristauari lainoei kanpaiak jotzeagatik.

Gehi lau dukat eskribau honi, Hiri honetako negozioak atontzeagatik.

Gehi hamabost erreal Agilera lekaidetxeko elizgizon bati, lekaimetxea erre zenez eskale zebilenari.

Gehi berrehun erreal Ubiritxagatar Josephi urte bateko ume eta beste umezurtza bat hesitzen ari zenagatik.

Gehi hamaika dukat Madariagatar Antoniori beste umezurtza bat zaintzeagatik.

Gehi ehun erreal erlojua konpondu eta zaintzeagatik eta aguazilaren soldata Joseph Ubiritxaga eta Asuatar

Martini.

Gehi hirurehun erreal Alzolatar Juan Maisu zirujauari urteko soldata.

Gehi Lezamatar Manuel eskola maisuari urteko soldatagatik hogeita hamar dukat.

Gehi hamasei erreal Aste Santu egunean eliz bilduko apaizei eman zien kopaua gaitik.

Gehi berrehun erreal Hiriaren erlojua konpontzeagatik .

Gehi ehun eta hogei erreal danbolinteroari, ehun eta zazpi soldata eta bestea janariagatik.

Gehi laurehun erreal, berrehun bideak konpontzen, ehun eta berrogeita zazpi udaletxean egin zen obra eta

berrogeita hiru erreal lukiek ehizatu zituztenei, eta eman ziren limosnak.

Gehi berrogeita hamaika erreal eta erdi zenbait mezatan biztanleen aginduz eta txiroei limosna batzuk gaitik.

Guztiz, lau mila laurehun eta laurogeita zortzi erreal, beraz sindikoa zorretan geratu zen, mila zazpiehun eta

laurogeita bat erreal eta erdi. Urte honetako Gallartzatar Thomas sindikoari eman beharko zituenak.

Hemendik hirurehun eta laurogeita bat erreal beheratu ziren, Lezamako bati eman zitzaionak bere etxea erre

zelako. Bolonburuko Herkinigotar Pedrori eman zizkionak eta kontuan pasatu ez zirenak. Buila banatu

zuenari eman zitzaionak hiru dukat eta beste berrehun eta berrogeita zortzi erreal ardo eta okelaren hornidura

eskriturak gaitik. Beraz sindikoak 1400 erreal zituen zor. Esan zuten ez zela gehiago dirurik gastatuko

eskrituretan. Sinatzaileak,

Thomas Manuel de Arechaga Juan de Amarica Thomas de Gallarza

Juan de Aztoreca Jazinto de Sandoica y Goicoolea

Ynigo de Xarabeitia Joseph de Macazaga

Martin de Velarrinaga Joan de Goicoolea y Castillo ante mi Tomas de Elexaga

1708. urtea, Korrejimendua, agiria, 3556/8

Askarragatar Katalinak eman zuen informazioa.

Juan Bautista Asturizaga Bilboko eskribaua. Bere agirietan, Ugartetar Migel lizentziatuaren hilburukoa

zabaldu zutela esaten zuen. Bere sendiko neska umezurtzen aldeko urteko bi ezkontzatan eta beste bat arrotza

laguntza memoria bat sortu zuela. Arrotzarentzat ehun eta berrogeita hamar dukaten memoria. Galdakao,

Derio, Zamudio, Lezama, Larrabetzu, Zornotza, Muxika, Gernika, Gerrikaitz eta Gatikako ahaide

zirenentzat, bere anaiaren seme eta ilobentzat, Jazinto Goikoolea lehengusuarentzat. Larrabetzuko

Askarragatar Katalinaren eskaeraz atera zuen Asturizagak trasladoa atera zuen.

Honako galdera hauek aurkeztu zituen Larrabetzuko biztanle zen Askarragatar Katalina

Zarandonatar Martinen alargunak, Ugartetar Migelekin zuen ahaidetasuna aldarrikatuz.

Lehenengo galdera, ea dakiten Isuskizatar Juan eta Agirretar Maria Sanz senar emazte izan ziren eta

Isuskizatar Juan haien seme zen. Juan Isuskiza honek Gallarzatar Mariarekin izan zituen ezkontzatik

kanpoko harremanetatik Isuskizatar Marina jaio zela.

Ea dakiten Katalina honek Zarandonatar Martinekiko ezkontzatik Katalina eta Marina alaba

ezkongaiak izan zituztela. Ea dakiten Isuskizatar Juan gaztea eta Isuskizatar Katalina anaiak izan zirela

Isuskizatar Juan eta Agirretar Maria Saenzen seme alabak. Ea dakiten Katalina Ugartetar Santxorekin

ezkondu zen eta Migel semea izan zutela, memoriaren sortzailea izan zena.

Idazti honetan ere Sarrikolea lizentziatuak parte izan zuen. Hemen Larrabetzukoa zela ere aipatzen

da. Sarrikolea eta Zamudiotar Diego.

Trasladoa aurkeztu zuen Gutierre Laso de Lavega korrejidorearen aurrean. Beste deidun bat egin

zuten ondoren, Xarabeitiatar Migel presbiteroa benefiziadua inkisizioko Ofizio Santuko komisario eta

memoriaren patroietariko bat. Gero beste deidun bat egin zuen Antonio Migel Zaldua eta Ugarte,

patroietariko bat eta Xarabeitiatar Migelek bezala erantzun zuen, lekukoak eskatzen zituzten, bestela ez

zutela onartuko. Gero beste dei bat egin zuen, Juan Urkieta hau ere patroia eta era berean erantzun zuen.

Askarragatar Katalinak lekukotzat Lezamatar Domingo Larrabetzuko biztanlea aurkeztu zuen.

Lehenengo galderari erantzun zion, Ugartetar Migel ezagutu zuela baita Katalina, Xarabeitia, Zaldua Ugarte

eta Urkieta. Baina Enkarnazio lekaimetxeko priorea ez zuela ezagutzen esan zuen. Bigarren galderari,

entzuna zuela Isuskizatar Juan eta Agirretar Maria Saenz ezkonduak izan zirela eta Juan Izuskiza semea.

Hirugarren galderari, entzuna zuela Juan Isuskiza gaztea eta Gallarzatar Mariaren arteko harremanetatik

ezkongabeak zirelarik alaba bat izan zirela, Isuskizatar Marina, baina guraso bezala ezagutuak izan zirela.

Laugarren galderari, ez zuela marina ezagutu baina entzuna zuela elizkizunez eta jaungoikoaren legean

ezkondu zela Askarragatar Pedrorekin eta Katalina alaba izan zutela. Bosgarren galderari, Katalina

Zarandonatar Martinekin ezkondu zela eta Katalina eta Marina Zarandona alabak izan zituztela. Seigarren

galderari, Larrabetzuko Hirian ezaguna zela Juan eta Katalina Isuskiza, Juan Isuskiza nagusia eta eta Maria

Sanz Agirreren semeak zirela. Zazpigarren galderari Katalina eta Santxo Ugarteren seme izan zela Ugartetar

Migel memoria sortzailea. Azkenengo galderari Lezamatar Domingok esandakoa egia zela. Ni Gastetuagatar

Diegoren aurrean.

On Juan----------------------- Maria Saenz

Isuskiza Agirre

Katalina----- Santxo Juan Maria

Isuskiza Ugarte Isuskiza Gallarza

Migel Marina------------ Pedro

Ugarte Isuskiza Askarraga

Katalina--------------------------- Martin

Askarraga Zarandona

Joseph--------Maria Perez Katalina Marina

Erkinigo Zarandona Zarandona Zarandona

Frantzisko--------Marina

Lemona Erkinigo

Maria

Lemona

Joseph-------- Martin Bentura

Erkinigo Jauregi (Larrabetzu eta Etxano)

Magdalena-------- Juan Katalina--------- Domingo

Mendieta Agirre Agirre Erkinigo

(Larrabetzu eta Lemona)

1756

Josepha Erkinigo Maria Manuela Maria Antonia Maria Ursula

1790 urtean izendatua Erkinigo eta Agirre Erkinigo eta Agirre Erkinigo eta Agirre

Pedro Billabasorekin

Josefa Billabaso Maria Josefa eta Dominga Erkinigo ere Ugartetar Migelen

Domingo Ereñorekin memoriako dirua eskuratu nahian, halaber Maria Isabel,

Feliciana, Frantziska eta Balbina Erkinigotar ahizpak ere, 25. orrian.

Maria Antonia Maria Josefa

Ereño Ereño

Beste lekuko bat izan zen Larrabetar Juan Lezamakoa. Beste bat Goiri Estradatar (Estarta) Diego

Lezamakoa. Markos Lukundiz Lezamakoa. Sebastian Egiluz Askarragatar Katalinaren izenean, patroiekin

zuen auziarekin, informazioa eskaintzen ziela. Alabak dohatzea merezi zutelako.

Jarraian Herkinigotar Joseph eta Maria Perez Zarandonaren arteko ezkontza kontratua,

Larrabetzuko Andra Mari Elizako 1688 urteko Ekainak 25. Leginatar Joan presbiteroak Herkinigotar

Josephek eskatuz ezkontza liburuan begiratu zuen.

Larrabetzuko Andra Mari elizako 1685 urteko Azaroak hamar Leginatar Juan, eliz deiak eman zituela eta

Bilboko San Andoneko eta Amorebietako apaizen lizentzia ere hartu zuen Herkinigotar Joseph Juanen eta

Astobizatar Mariaren semea Lezamako biztanlea eta Maria Perez Zarandona, martin eta Katalina

Askarragaren alaba Larrabetzukoa ezkondu zitezkeela. Leginatar Juanek 1698. Urtean ateratako trasladoa.

Herkinigotar Joseph Amorebietakoa, Maria Perez Zarandonatar, Martin eta Askarragatar

Katalinaren alabaren senarra zenak, memoriaren ehun eta hirurogei dukaten dohatzea eskatzen zuen eta

beste ahaideen aurka irten zela.

1708. urtea, Korrejimendua, agiria 84/21

Martin Santorun Arraibi eta Zubiaur zendu zenean, Juliana Lezama alargunak, aitorpenak idatziz eman

zituen, bere egoeraz kezkaturik azalpen batzuk eman zituen. Besteak beste senarra zendu eta

ondorengorik gabe zendu zenean, ez baitzituzten semerik izan eta bera hirurogeita bederatzi urteko

zelarik. Ezkonsaria errekuperatu ezinik aurkitu zen, zeren eta ondasun guztiak hartzedunek eragindako

konkurtsoan trabaturik zeuden. Horregatik erabaki zuen Elexagatar Thomas eskribaua eta bere emazte

Frantziska Otxaita eta Bengolea lobarekin Larrabetzura bizitzera joan zen.

Sendi zuhaitzean ikusi dezakegu Lezama sendia eta Santorun Arraibi eta Zubiaur, ondorengorik

ez zegoenez, hor gelditu baitzen. Halere saiatu ziren batez ere Elexagatarra ezkonsaria eskuratzeko, baina

ez daukagu hortaz daturik, baina bere ondasun urriak Elexaga Otxaitari utzi zien.

Lezamatar Juliana 1703 urteko Azaroak hogeita bost zendu zen. Hemen aipatzen denez Lezamatar

Antonio Madrilen bizi zen. Idaztia Sarrikolea eta Zamudiotar Diegok egin zuen. Lekukoek Elexagatar

Thomas, Argatxatar Andres, Makazagatar Joseph, ni Susunagatar Martinen aurrean.

Martin Santorun Arraibi Zubiaur 1691 urtean hil zen eta gorago eman genuen beste zati batetan

ikusi genuenez hartzedunen arteko eztabaida handia izan zen. Julianaren asmoa berak ezkontzara

eramandako dirua berreskuratzea izan zen. Gero Elexagatarrak bere emaztearen izenean eta ondorengotza

zela eta hartzedun bezala aurkeztu zen Tomas eskribaua.

Dena dela ez dag oso argi, bada alde batetik 1703 urtean zendu zel esaten zen eta bestetik 1705

urtean bizirik zegoen. Rodrigo de-------------- Juliana de

Lezama Isuskiza

Joseph de------- Angela; Juliana---- Martin Santorun

Otxaita Lezama Lezama Arraibi eta Zubiaur

Bengolea

Thomas---------- Frantziska

Elexaga Otxaita

Lezamako dorrea, Isuskizatar

sendiarena dirudienez,

mendetan zehar Butroiko

leinuaz bat egin da. Lezama

abizena eta toponimia ere agian

bertan sortua. Ahaide nagusia

zen Butroitarrak bereganatzean

ospea galdu zuena.

Errotagitxi edo errotabitxi ere

bere menpeko izana gerora

Butroi sendiarena gertatu zen,

horrela agertzen da XVIII

hasierako urteetan.

1708, agiri xorta 2753, eskribaua Alipazaga.

Derioko Aresti burdinola eta errotaren presa berreraiki zeneko agiria dugu hau. Deribai deritzon presa

hain zuzen, Azpimarratzekoa da Deribai edo Derio-ibai deitzen zela. Pentsatzekoa da errekak eman ziola

izena herriari.

1708. urtea, Elizaldeko fabrikaren kontuak

Zarandonatar Antonio maiordomoa izan zenak emandakoak

DIRU SARRERAK

Lehenengo eta behin 197 erreal eta erdi 105 ikatz zama Meabetar Juanek elizako basoetan zamako lau

marai.

Gehi 93 erreal eta erdi hileta, bederatzirenak eta urteurrenak

Gehi 7 erreal Ostegun Santuko limosna

Gehi Zarandona eta Loroñogoitiatar Frantziskok elizaren aldeko zentsua baino saldu zioten basoak

gehiago balio zuengatik 33 erreal.

Gehi 42 erreal lau anega eta laurden arto solo berrietako hamarrena.

Gehi bost libera kandela nagusi bigatik bost libera, 30 erreal

Gehi zilarrezko eskuda erdi Hiriko elizara eraman zituenak = 7 erreal erdi

Gehi 38 erreal Martirien eguneko limosna

Gehi 12 erreal Zarandonatar martini eman zitzaion zuhaitza bere lurrarekin , fabrikaren lurretako mugan

eman zionagatik.

Gehi 66 erreal San Bartolomeko etxearen errenta.

Gehi 30 erreal anega eta erdi gari Solo berrietan.

Gehi 150 erreal Hamarrenen errentadoreak

Gehi 10 erreal Makazagatar Josephek zentsuaren errenta

Gehi 114 erreal atabakan

Guztiz 830 erreal eta erdi

GASTUAK

Lehenengo eta behin berrehun eta bat erreal eta laurden igarotako maiordomoari

Gehi Zilargileari 60 erreal kalizak garbitu eta konpontzeagatik

Gehi hiru dukat haritz landarea jartzeagatik.

Gehi 120 erreal argizari beilegiko bi kandela nagusigatik

Gehi 174 erreal eta laurden argizaria liberako eskuda erdia

Gehi 8 erreal hiru pare korporal atontzeagatik

Gehi libera bat intsentsu lau erreal

Gehi 82 erreal eta erdi kasuila bi eta sakristiako beste gauza batzuk konpontzeagatik

Gehi eskribauari 12 erreal eta hiru laurden zenbait eskritura eta traslado egiteagatik.

Gehi zortzi erreal Ostegun Santuko limosna

Gehi sei erreal baselizetara ornamentuak eraman eta ekartzeagatik

Gehi erreal bi oleoak ekartzeagatik

Gehi 4 erreal eta laurden subsidio eta eskusatua

Gehi ate printzipaleko sarraila eta ezkilaren mihia konpontzeagatik

Gehi intsentsu libera erdi erreal bi

Gehi 27 erreal sakristauari ordaindu ziona

Gehi bederatzi erreal eta erdi ofizial bat eta peoi bi konpontzen

Gehi 175 erreal bost arroa oliogatik

Gehi Zarandonako baseliza erreteilatzeagatik 15 erreal

Gehi sei erreal eskribau honi

Guztiz 945 eta erdi, zorretan 124 erreal

Sinatzaileak Juan de Agirre eta Tomas de Elexaga eskribaua