ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M...

241
T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ/RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program› ARAPÇA-IV Editör Prof.Dr. Ahmet Turan ARSLAN Yazarlar Prof.Dr. Ahmet Turan ARSLAN (Ünite 5, 6, 7) Prof.Dr. Tacettin UZUN (Ünite 1, 2) Doç.Dr. Ali BULUT (Ünite 3, 4, 8) Doç.Dr. Halil ‹brahim KAÇAR (Ünite 9, 10) ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹

Transcript of ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M...

Page 1: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082

AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116

Anadolu Üniversitesi‹lâhiyat Önlisans Program›

ARAPÇA-IV

EditörProf.Dr. Ahmet Turan ARSLAN

YazarlarProf.Dr. Ahmet Turan ARSLAN (Ünite 5, 6, 7)

Prof.Dr. Tacettin UZUN (Ünite 1, 2)Doç.Dr. Ali BULUT (Ünite 3, 4, 8)

Doç.Dr. Halil ‹brahim KAÇAR (Ünite 9, 10)

ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹

Page 2: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

Bu kitab›n bas›m, yay›m ve sat›fl haklar› Anadolu Üniversitesine aittir.“Uzaktan Ö¤retim” tekni¤ine uygun olarak haz›rlanan bu kitab›n bütün haklar› sakl›d›r.

‹lgili kurulufltan izin almadan kitab›n tümü ya da bölümleri mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik kay›tveya baflka flekillerde ço¤alt›lamaz, bas›lamaz ve da¤›t›lamaz.

Copyright © 2010 by Anadolu UniversityAll rights reserved

No part of this book may be reproduced or stored in a retrieval system, or transmittedin any form or by any means mechanical, electronic, photocopy, magnetic, tape or otherwise, without

permission in writing from the University.

Genel Akademik KoordinatörlerProf.Dr. ‹brahim Hatibo¤lu (Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi)

Prof.Dr. Ali Erbafl (Sakarya Üniversitesi)

Program KoordinatörüDoç.Dr. Cemil Ulukan

Uzaktan Ö¤retim Tasar›m BirimiGenel KoordinatörProf.Dr. Levend K›l›ç

Genel Koordinatör Yard›mc›s›Ö¤retim Tasar›mc›s›

Doç.Dr. Müjgan Bozkaya

Ö¤retim Tasar›mc›s› Yard›mc›lar›Arfl.Gör. Mehmet F›rat

Arfl.Gör. Nur Özer

Grafik Tasar›m YönetmenleriProf. Tevfik Fikret Uçar

Ö¤r.Gör. Cemalettin Y›ld›z

Ölçme De¤erlendirme SorumlusuÖ¤r.Gör. Fatma fiennur Arslan

Kitap Koordinasyon BirimiDoç.Dr. Feyyaz BodurUzm. Nermin Özgür

Kapak DüzeniProf. Tevfik Fikret Uçar

DizgiAç›kö¤retim Fakültesi Dizgi Ekibi

Arapça-IV

ISBN 978-975-06-0765-3

4. Bask›

Bu kitap ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ Web-Ofset Tesislerinde 40.000 adet bas›lm›flt›r.ESK‹fiEH‹R, Ocak 2013

Page 3: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

iii

İÇİNDEKİLER

Ünite 1: Sayı Ve Temyîzi 2 ………………………………… الأعداد وتمييزها

Ünite 2: İsim ve Fiil Cümlelerinde Olumsuzluk ية والفعلية 28 …النـفي في الجمل الاسم

Ünite 3: İstisnâ 52 ………………………………………………… الاستثـناء

Ünite 4: Mukārabe, Recâ ve Şurû Fiilleri 76 …… أفـعال المقاربة والرجاء والشروع

Ünite 5: Şart Edatları ve Cevaba “Fâ” Harfinin Gelmesi

100……………………………………………… جزم الفعل المضارع وأدوات الشرط

Ünite 6: Gayr-i Munsarif ر المنصرف غيـ ……………………………………126

Ünite 7: Te’kîd 150………………………………………………… التأكيد

Ünite 8: Bedel البدل ı …………………………………………………172

Ünite 9: Taaccüp Üslûbu 196………………………………… أسـلوب الـتـعـجـب

Ünite 10: Münâdâ 216……………………………………………… الـمـنادى

Page 4: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

iv

Page 5: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

v

ÖNSÖZ

Çağımızda gelişen ulaşım vasıtaları, telefon, televizyon ve internet gibi iletişim araç ve gereçleri dünyayı küçük bir köy hâline getirmiştir. Bu durum, farklı dilleri konuşan milletlerin ve kişilerin birbirleriyle anlaşmalarını zorunlu hâle getirmiş bulunmaktadır. Bu anlaşmanın en kestirme yolu da, dünyada yaşayan topluluk ve fertlerin birbirlerinin dillerini öğrenmelerinden geçer. Gerçek şu ki, eskiden olduğu gibi günümüzde de başka milletlerin fertleriyle anlaşma ihtiyacı hisseden insanlar, o milletin dilini öğrenmektedirler. Bazı zorlukları olsa da gerçek anlamda ihtiyaç duyan ve istekli olanlar bunu başarabilmektedirler. Ki "işlerin en üstünü zor olanı başarabilmektir".

Çocuklukta anadilini öğrenmiş bulunan herkes daha sonra konuşma organlarını ve zihnî yeteneklerini zedeleyecek bir kaza ya da hastalık geçirmemişse, bir yabancı dili öğrenebilir. Ancak, bu iş için gerekli olan toplam süreyle varılacak en üst bilgi ve beceri seviyesi kişiden kişiye değişir. Bu bakımdan, kimi yetişkin öğrencilerin yabancı dil öğrenme yeteneğinden yoksun olduklarını ileri sürerek başladıkları çalışmayı kısa sürede bırakmaları yanlış bir davranıştır. Yabancı dil öğreniminde söz konusu olan 'yetenek' değişik ölçülerde de olsa, herkeste en azından kendisine yetecek kadar vardır. Bu bakımdan, yine bir yabancı dil olan Arapçayı da gerçekten istekli olan herkes öğrenebilir. Ancak, her işimizde olduğu gibi bunda da başarı şartlarını yerine getirmek ve usulüne uygun yani metotlu çalışmak gerekir. Nitekim asırlardır ülkemizde, birçok insan çalışarak Arapçayı kitaplar hatta şiirler yazacak seviyede öğrenmişlerdir. Hem de onlar, bu dili konuşan Arap'ların yüzünü rüyalarında bile göremiyor ve sesini duyamıyorlardı. Oysa günümüzde, -her yabancı dil gibi- Arapçayı da öğrenmek isteyenler için bu imkânlar çok büyük derecede artmıştır. Evimizde, iş yerimizde, hemen her yerde ve istediğimiz her zaman radyo, televizyon ve internet yoluyla bu dili konuşan Arap'ları izleyebilmekte ve onlar dinleyebilmekteyiz ki bunlar, Arapçayı öğrenmekte çok büyük motivasyon ve yardım sağlayan unsurlardır.

Artık bize düşen, dînî ve edebî metinleri okuyup anlayabilmemiz için Arapçayı öğrenmeye ne kadar büyük bir ihtiyaç içinde olduğumuzu düşünüp bu işin önemini kavramak ve zamanımızı ayarlayarak yoğun bir şekilde çalışmaya girişmektir. Bu konuda insanlar birçok mazeretin yanında zaman darlığından şikâyet etmektedirler. Hâlbuki bizden önce bu işi başaranların günleri 24 saat+1 saniye değildi; onların da günleri tam 24 saat idi. Oysa önemli olan kişinin kendi zamanını ayarlamasıdır. İnsan kendisinin zamanını ayarlayabilirse çokça vakit bulur, ayarlayamazsa vakit daralır, canı sıkılır ve hiç bir işini gereği gibi yapamaz. Bu konuda bir İslâm bilgini "Vakitlerin

Page 6: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

vi

bereketi, onları tanzim etmededir" demiştir. Yine Hz. Ali'nin olduğu söylenen şu söz de, her devirde, her yerde ve herkes için çok önemlidir: "Hayatta önemli işler çoktur fakat en önemlisi onları önem sırasına koymaktır".

Elinizdeki bu kitap Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi İlahiyat Önlisans Programı Arapça-IV dersi için hazırlanmıştır. Bu kitabın hazırlanmasında da öncekilerde takip edilen yol takip edilmiştir. En belirgin özelliği gramerin ağırlığından çok metin, alıştırma ve uygulamaların bolluğudur. III. kitapta ve burada söylediklerimiz doğrultusunda çalışabilirseniz sizin de bu derste başarılı olabileceğinize ve Arapça öğrenebileceğinize inanıyorum. Bu kitabın hazırlanmasında emeği geçen herkese teşekkürlerimi sunarken Arapçayı öğrenmeye kararlı olan herkese başarılar dilerim.

Prof. Dr. Ahmet Turan ARSLAN (Editör)

Page 7: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

1

Page 8: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

2

 

Amaçlarımız

Bu üniteyi tamamladıktan sonra;

• Müfred, Mürekkeb, Ukûd ve Atıflı Sayıları sayabilecek,

• Sayılarda Müzekkerlik ve Müennesliği tanıyabilecek,

• Sıra Sayılarını öbür sayılardan ayırt edebileceksiniz.  

Anahtar Kavramlar

• Müfred

• Mürekkeb

• Ukûd

• Atıflı Sayılar

• Temyîz  

Öneriler

Bu üniteyi daha iyi kavrayabilmek için okumaya başlamadan önce;

• Sayı kavramını

• Sayıdan sonra getirilen kelimeye Türkçede ne denildiğini

• Türkçede sayının cümlede öğe olarak durumunu araştırınız.

Page 9: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

3

GİRİŞ

Türkçede sayılar, sıfatlar arasında ele alınır ve tarifi şöyle yapılır:

Varlıkların Sayılarını Belirten Sıfatlar

Sayı sıfatları kendi içinde kısımlara ayrılır:

a. Asıl Sayı Sıfatları: Asal sayılarla ifade edilirler. Örnek: Beş kalem, üç çocuk, bin lira.

b. Sıra Sayı Sıfatları: Varlıkların sırasını belirten sıfatlardır. Örnek: Dördüncü kat, üçüncü sokak, ikinci sınıf.

Türkçede “asıl sayı sıfatı” dediklerimiz, Arapçada sıfat kabul edilmez. Örneklerle açıklarsak, “Üç öğrenci sınıftan çıktı =خرج ثلاثة طلاب من الصف ” cümlesinin Arapça ifadesinde “üç =ثلاثة ”; Türkçedeki gibi sıfat değil, cümlenin öznesidir. “Öğrenci =طلاب ” ise, Arapçaya göre temyîzdir. Öyle olunca, Arapçada asıl sayılardan sonra “Temyîz” kavramı söz konusudur. Temyîzin tarifi şöyledir: Temyîz, müphem (kapalı) olan isim (zat) veya nispeti (cümleyi) açıklamak için zikredilen nekre isimdir. دت ثلاثين سائحاشاه (Otuz turist gördüm) cümlesinde müphem olan isim (zat), ثلاثين sayısıdır. ,deki kapalılığı giderdiği için temyîzdir. “Otuz” kelimesi ثلاثين ,سائحاmuhatabın zihninde sayılan şeyin ne olduğu konusunda bir açıklık sağlamaz. Bunu muhatabın zihninde netleştirecek bir kelime zikrederiz ki, bu kelimeye temyîz denir. طابت القرية هواء (Köy hava yönünden iyidir/Köyün havası iyidir) cümlesinde هواء cümledeki kapalılığı giderdiği için temyîzdir.

Müphem olana da mümeyyez denilir.

Mümeyyez iki çeşittir:

a. Melfûz (telaffuz edilen) mümeyyez: Bu, temyîzden önce zikredilen zâhir (açık) müphem isimdir. Yukardaki örnekte geçen ثلاثين melfuz mümeyyezdir.

Sayı ve Temyîzi

الأعداد وتمييزها

Page 10: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

4

b. Melhûz (anlaşılan) mümeyyez: Bu, zikredilmeyen ama konuşmadan anlaşılandır. طابت القرية هواء (Köy hava yönünden iyidir/Köyün havası iyidir) cümlesinde mümeyyez, melhûzdur

Dört çeşit melfûz mümeyyez vardır:

a. Ağırlık ölçüleri. Örnek: اشتـريت جراما ذهبا (Bir gram altın satın aldım).

b. Hacim ölçüleri. Örnek: شربت كوبا ماء (Bir bardak su içtim).

c. Uzunluk ve alan ölçüleri. Örnek: را صوفا Tacir bana bir) باعني التاجر متـmetre yün sattı).

d. Sayılar.

Sayılar ve temyîzleri ileriki sayfalarda ayrıntılı olarak anlatılacaktır.

OKUMA PARÇASI

صدق أو لا تصدق

قرد على متن زورق صغير إلى شاطيء وست وصل ) ألف وسبعمائة وخمسة (1705 في عام -تـهمة شنقا، ب فـقضت محكمة عسكرية بإعدامه . إنجلتـرا ب West Hartlepool) (هارتبول

.التجسس لحساب فـرنسا

454كيلوجراما من العلف والماء كي تـنتج ما يـوازي ) خمسة وسبعين (75 تستـهلك البـقرة - .الزبدة جراما من ) أربـعمائة وأربـعة وخمسين (

.درجة ) مائـتـين وسبعين (270ة أن تدير رأسها في الاتجاهين بزاوية البوم تستطيع -

قـرون، مزج في مواد منارة أو مئذنة الكتبية التي أقيمت في مدينة مراكش الغربية منذ ثمانية - .كيس من المسك، بحيث تظل عابقة دائما بعطره )تسعمائة (900بنائها

ا في نـزهة قانون يـلزم (New Zealand) يوجد في نيوزيلندة - أصحاب الكلاب باصطحا .ساعة ) وعشرين أربع (24مرة واحدة على الأقل كل

.حتى تموت جوعا ولا تـغادره تـلزم مخبأها ألف بـيضة ثم ) ستين (60 تضع أنـثى الأخطبوط -

عاما، ويصل عدد ) خمسين (50الأبـيض تـعمر ملكته يعيش في شرق إفريقيا نـوع من النمل - .ألفا ) ثلاثة وأربعين (43البـيض الذي تضعه يـوميا إلى

.ألفا من الطيور الطنانة الصغيرة ) ثمانية وأربعين (48النـعامة يـعادل وزن وزن -

ألف وتسعمائة (1990 الأمريكية سنة (Wyoming) ية وايومنج بولا اكتشف العلماء -رة لحصان صغير عاش قديما، وكان بـقاي ) وتسعين .بحجم القطة ا عظمية متحج

يا تـتكون اللغة الأمهرية - يوبـ عة وستين (267 من وهي لغة أثـ .حرفا) مائـتـين وسبـ

Page 11: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

5

1952 عام )Charlie Chaplin ( لشارلي شابلن ).Limelight ()النور الساطع ( فيلم -نـين وخمسين ( ويرية بـعد موسيقى تص لأفضل )Oscar (فاز بجائزة أوسكار) ألف وتسعمائة واثـ

.عاما على عرضه الأول ) واحد وعشرين (21مرور

مرة في ) واحدة وأربعين ( 41 رشح نـفسه )John Torman ( الكندي جون تورمان -يعا .انتخابات مختلفة وخسر فيها جم

42رق الشمس فـوق القطب الشمالي لكوكب أورانوس، يستمر ضوء النـهار طيلة عندما تش -نـين وأربعين ( نـين وأربعين (42عاما وعندما تغيب، يحل الظلام طوال ) اثـ .عاما آخر ) اثـ

Metni Kavrama Alıştırmaları

1. Aşağıdaki soruları okuma parçasına göre cevaplandırınız.

.القرد على متن زورق صغير إلى شاطيء وست هارتبول إنجلتـرا في أي عام وصل .1 . بم قضت المحكمة العسكرية للقرد.2 .الزبدة جراما من 454لبـقرة كي تـنتج ما يـوازي كم علفا وماء تستـهلك ا.3 البومة أن تدير رأسها في الاتجاهين؟ هل تستطيع .4 كم كيسا من المسك مزج في مواد بناء منارة أو مئذنة الكتبية؟ .5 .ة تضع أنـثى الأخطبوط كم بـيض .6 الأبـيض؟ م عاما تـعمر ملكة النمل ك .7رة لحصان صغير بولاية وايومنج الأمريكية بـقاي في أي سنة اكتشف العلماء .8 ا عظمية متحج .م القطة بحج عاش قديما، وكان تـتكون اللغة الأمهرية؟ من كم حرفا.9

في الانتخابات؟ كم مرة رشح جون تورمان نـفسه .10موسيقى ل لشارلي شابلن بجائزة أوسكار لأفض ) النور الساطع ( في أي عام فاز فيلم .11

تصويرية؟

2. Aşağıdaki cümlelerde altı çizili kelimelerin eş anlamlılarını parantez arasındaki kelimelerden seçiniz.

رك ( ) نور- تـتألف – تطلع - تـقدر - ظفر – سنة - يـقابل -تـتـ 42 النـهار طيلة ضوء وق القطب الشمالي لكوكب أورانوس، يستمر الشمس ف ـتشرق عندما .1

نـين وأربعين ( نـين وأربعين (42عاما وعندما تغيب، يحل الظلام طوال ) اثـ . آخر عاما ) اثـ 454 يـوازيكيلوجراما من العلف والماء كي تـنتج ما ) ة وسبعين خمس (75تستـهلك البـقرة .2

.جراما من الزبدة ) أربـعمائة وأربـعة وخمسين (

.درجة ) عين مائـتـين وسب (270 البومة أن تدير رأسها في الاتجاهين بزاوية تستطيع .3 .ألف بـيضة ثم تـلزم مخبأها ولا تـغادره حتى تموت جوعا) ستين (60تضع أنـثى الأخطبوط .4

Page 12: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

6

نـين وخمس (1952لشارلي شابلن عام ) النور الساطع (فيلم .5 بجائزة فاز ) ين ألف وتسعمائة واثـ .عاما على عرضه الأول ) واحد وعشرين (21أوسكار لأفضل موسيقى تصويرية بـعد مرور

يا تـتكون من .6 يوبـ عة وستين (267اللغة الأمهرية وهي لغة أثـ .حرفا) مائـتـين وسبـ .ألفا من الطيور الطنانة الصغيرة ) ثمانية وأربعين (48 وزن يـعادل وزن النـعامة .7

3. Aşağıdaki cümlelerde geçen altı çizili kelimelerin çoğullarını tespit ediniz.

42 طيلة النـهار ضوء أورانوس، يستمر كوكب طب الشمالي ل فـوق الق الشمس عندما تشرق .1نـين وأربعين ( نـين وأربعين (42عاما وعندما تغيب، يحل الظلام طوال ) اثـ .عاما آخر ) اثـ

يا تـتكون من الأمهرية وهي لغة أث ـاللغة .2 عة وستين (267يوبـ .حرفا) مائـتـين وسبـا بـقاي ) ألف وتسعمائة وتسعين (1990 اكتشف العلماء بولاية وايومنج الأمريكية سنة .3

رة لح .القطة ، وكان بحجم صغير عاش قديما صان عظمية متحج عدد عاما، ويصل ) خمسين (50 من النمل الأبـيض تـعمر ملكته نـوع يعيش في شرق إفريقيا .4

.ألفا ) ثلاثة وأربعين (43البـيض الذي تضعه يـوميا إلى ا في نـزهة مرة واحدة على الأقل قانون زيلندة يوجد في نيو .5 .ساعة ) أربع وعشرين (24كل يـلزم أصحاب الكلاب باصطحانذ ثمانية قـرون، مزج في مواد الكتبية التي أقيمت في مدينة مراكش الغربية م مئذنة أو منارة .6

.عطره من المسك، بحيث تظل عابقة دائما ب كيس )تسعمائة (900بنائها .درجة ) مائـتـين وسبعين (270 بزاوية في الاتجاهين رأسها تستطيع البومة أن تدير .7 454 كي تـنتج ما يـوازي والماء العلف كيلوجراما من ) خمسة وسبعين (75 البـقرة تستـهلك .8

.الزبدة جراما من ) أربـعمائة وأربـعة وخمسين ( وست شاطيء صغير إلى زورق على متن قرد وصل )ألف وسبعمائة وخمسة (1705 في عام .9

. التجسس لحساب فـرنسابتـهمة فـقضت محكمة عسكرية بإعدامه شنقا، . إنجلتـراهارتبول ب

4. Aşağıdaki cümlelerde geçen altı çizili kelimelerin tekillerini tespit ediniz.

مواد ، مزج في قـرون منارة أو مئذنة الكتبية التي أقيمت في مدينة مراكش الغربية منذ ثمانية .1 .عطره كيس من المسك، بحيث تظل عابقة دائما ب )تسعمائة (900بنائها

مختلفة وخسر فيها انتخابات مرة في ) واحدة وأربعين (41الكندي جون تورمان رشح نـفسه .2يعا .جم

بـقايا) ة وتسعين ألف وتسعمائ (1990 بولاية وايومنج الأمريكية سنة العلماء اكتشف .3رة لحصان صغير عاش قديما، وكان بحجم القطة .عظمية متحج

. الطنانة الصغيرة الطيور ألفا من ) ثمانية وأربعين (48 وزن النـعامة يـعادل وزن .4ا في نـزهة مرة واحدة على الأقل الكلاب أصحاب ندة قانون يـلزم يوجد في نيوزيل 5. باصطحا

.ساعة ) أربع وعشرين (24كل

Page 13: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

7

5. Aşağıdaki cümlelerde altı çizili kelimelerin zıt anlamlılarını parantez arasındaki kelimelerden seçiniz.

– الأسود - تحت – ثـور - تستـهلك - شبـعا - النور – الكبيرة – تـنتج - ذكر-ظلام ( ) جديدا

454 ما يـوازي تـنتج كيلوجراما من العلف والماء كي ) خمسة وسبعين (75 البـقرة تستـهلك 1. .جراما من الزبدة ) ة وأربـعة وخمسين أربـعمائ (

.جوعاألف بـيضة ثم تـلزم مخبأها ولا تـغادره حتى تموت ) ستين (60 الأخطبوط أنـثى تضع .2ر ملكته تـع الأبـيض يعيش في شرق إفريقيا نـوع من النمل 3. عاما، ويصل عدد ) خمسين (50م

.ألفا ) ثلاثة وأربعين (43البـيض الذي تضعه يـوميا إلى .الصغيرة ألفا من الطيور الطنانة ) ثمانية وأربعين (48وزن النـعامة يـعادل وزن .4ا بـقاي ) ألف وتسعمائة وتسعين (1990 اكتشف العلماء بولاية وايومنج الأمريكية سنة .5

رة لحصان صغير عاش .، وكان بحجم القطة قديما عظمية متحج 42 النـهار طيلة ضوء طب الشمالي لكوكب أورانوس، يستمر الق فـوق عندما تشرق الشمس 5.

نـين وأربعين ( نـين وأربعين (42 طوال الظلام عاما وعندما تغيب، يحل ) اثـ .عاما آخر ) اثـ

DİL BİLGİSİ

SAYI VE TEMYÎZİ

Arapçada sayı ismine العدد, sayılan kelimeye de عدودالم denilir. عدود الم , temyîz dediğimiz kelimedir.

Bahçede on beş ağaç vardır في الحديقة خمس عشرة شجرة

Mesela burada خمس عشرة aded, شجرة de sayısı belirlenen nesnedir (madûddur).

Sayılar dört kısma ayrılır:

a. Müfred sayılar: 1’den 10’a kadar olanlar.

b. Mürekkep (bileşik) sayılar: 11’den 19’a kadar olan sayılar.

c. Ukûd: 20, 30, 40, 50, 60, 70, 80, 90 sayıları.

d. Atıflı (ma’tûf) sayılar: 21 ve 99 gibi iki sayının arasına atıf vavı getirilerek söylenen sayılar.

Arapça sayılarda, ayrıca müzekkerlik müenneslik sözkonusudur. Arapçada 1 ve 2 Sayıları

Müzekker için kullanılanlar:

İlahınız tek bir ilahtır.إلهكم إله واحد واحد 1.

نان 2. نان وصل إلى الكلية موظفان ا اثـ Fakülteye iki görevli geldi .ثـ

Page 14: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

8

Müennes için kullanılanlar:

Babamın bir arabası var .لوالدي سيارة واحدة واحدة .1

نتان .2 نتان اثـ Onun iki eli varله يدان اثـ

نتان .Onun sadece iki çiçeği varله زهرتان اثـ

1 ve 2 sayılarının temyîzi olmaz; bunlar kendilerinden önceki kelimenin sıfatı olurlar.

Bir kadın امرأة واحدة Bir adam رجل واحد

نان نتان İki adam رجلان اثـ İki kadın امرأتان اثـ

3 ile 10 Arasındaki Sayılar

Müzekker için kullanılanlar:

تـهن ثلاثة أشهر ثلاثة 3. Onların bekleme süreleri üç aydırفعد

Öyleyse dört kuş tut فخذ أربـعة من الطير أربـعة 4.

Beş kitap satın aldım اشتـريت خمسة كتب خمسة 5.

Şehirde altı gün geçirdim أمضيت في المدينة ستة أيام ستة 6.

عة 7. عة خطابات سبـ Yedi mektup gönderdim أرسلت سبـ

Sekiz adam geldi جاء ثمانية رجال ثمانية 8.

Kur’an’dan dokuz cüz okudum لقرآن قـرأت تسعة أجزاء من ا تسعة 9.

On kişi gördüm رأيت عشرة رجال عشرة 10.

Müennes için kullanılanlar:

Dairenin üç balkonu var للشقة ثلاث شرف ثلات 3.

Şehirde dört saat أمضيت في المدينة أربع ساعات أربع 4. geçirdim

Bu bilgin beş dil konuşuyor العالم خمس لغات هذ يـتكلم خمس 5.

İmtihanda altı kız öğrenci نجحت ست طالبات في الامتحان ست 6. başarılı oldu

Yedi sayfa düzelttim صححت سبع صفحات سبع 7.

Hoca sekiz konferans verdiألقى الأستاذ ثماني محاضرات ثمان 8.

Dokuz araba kiraladık استأجرنا تسع سيارات تسع 9.

Yazın on şehri ziyaret ettim زرت في الصيف عشر مدن عشر 10.

Page 15: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

9

3’ten 10’a kadar olan sayıların temyîzi cemi ve mecrûr olur.

كتاب kelimesi كتب sayısının temyîzi olan خمسة cümlesinde اشتـريت خمسة كتب kelimesinin cemi (çoğulu) dir ve kesreyle mecrurdur.

Ma‘dûd (sayısı bildirilen nesne) veya temyîz müzekkerse, aded yani sayı müennes; ma‘dûd veya temyîz müennesse, sayı müzekker olarak gelir. اشتـريت كتاب kelimesinin müfredi olan كتب cümlesinde temyiz olan خمسة كتب müzekker olduğu için خمسة müennes olarak gelmiştir. ر مدن زرت في الصيف عش cümlesinde temyîz olan مدن kelimesinin müfredi olan مدينة müennestir. عشر sayısı da müzekker olarak gelmiştir.

Çoğul isimlerin müzekker veya müennesliğine, tekili dikkate alınarak karar verilir. Akılsıza delâlet eden çoğulların müfred-müennes hükmünde olması kuralı, bu konuda geçersizdir Yukarıda geçen قـرأت تسعة أجزاء من القرآن örneğinde kelimesi akılsıza delalet eden çoğuldur. Başına ism-i işaret getirilmesi أجزاء veya zamirle ifade edilmesi durumunda أجزاء kelimesi müfred müennes kabul edilerek, ona göre işlem yapılır. Ancak burada أجزاء kelimesinin müfredi olan .müzekker olduğu için, sayı kurala göre müennes getirilmiştir جزء

Aşağıdaki cümleleri Arapçaya çeviriniz.

a. Sınıfta bir öğrenci var.

b. Odanın iki penceresi vardır.

c. Üç kız öğrenci kütüphaneye gitti.

d. Mescidde dört saat oturduk.

e. Gezi beş gün sürdü.

f. Günde altı saat ders yaparız.

g. Ayşe yedi sayfa okudu.

h. Sekiz kalem satın aldım.

i. Bu apartmanda dokuz daire var.

j. Mahmud’un evinde on gece kaldık

11 ile 19 Arasındaki Sayılar

Müzekker için kullanılanlar:

Futbol takımı on bir oyuncudanيـتكون فريق كرة القدم من أحد عشر لاعبا أحد عشر 11. oluşur.

نا عشر رجلا إثنا عشر 12. On iki adam geldiجاء اثـ

Şu ana kadar on üç köprü أنشأت ثلاثة عشر جسرا حتى الآن ثلاثة عشر 13. yapıldı

تظرته أربـعة عشر شهرا أربـعة عشر 14. Onu on dört ay bekledim انـ

Page 16: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

10

On beş soruya cevap verdim ر سؤالا أجبت عن خمسة عش خمسة عشر 15.

Salonda on altı dinleyici var في القاعة ستة عشر مستمعا ستة عشر 16.

عة عشر 17. عة عشر وزيرا سبـ On yedi bakan bir araya geldi اجتمع سبـ

Sınıfın kitaplığnda on sekiz kitap تبة الفصل ثمانية عشر كتابا فى مك ثمانية عشر 18. var

Sınıfın kitaplığında on dokuz فى مكتبة الفصل تسعة عشرة قصة تسعة عشر 19. hikaye var

Müennes için kullanılanlar:

.Satıcıda on bir tavuk var البائع إحدى عشرة دجاجة عند إحدى عشرة 11.

نتا عشرة 11. نتا عشرة عينا فانفجرت منه إثـ Ondan on iki pınar fışkırdı اثـ

O on üç yaşındadır عمره ثلاث عشرة سنة ثلاث عشرة 13.

تاة ة أربع عشر 14. Apartmanın önünde 14 genç kız var أمام العمارة أربع عشرة فـ

Bu kitaptan on beş sayfa قـرأنا خمس عشرة صفحة من هذا الكتاب خمس عشرة 15. okuduk

Bu apartmanda on altı daire var شرة شقة في هذه العمارة ست ع ست عشرة 16.

Bu hastanede 17 bayan doktor في هذا المستشفى سبع عشرة طبيبة سبع عشرة 17. var

Bu otobüste on sekiz bayan yolcu في هذه الحافلة ثماني عشرة راكبة ثماني عشرة 18. var

On dokuz yaşındayım سني تسع عشرة سنة تسع عشرة 19.

11 ile 19 arasındaki sayılar feth üzere mebnîdirler. Temyîzleri de müfred, mansub ve nekre olarak gelir.

12 sayısının birler basamağı mu‘rabtır ve tesniye gibi i‘rab alır. 11 ve 12 sayıları temyîzleriyle uyum içindedir.

نا عشر رجلا On iki adam geldiجاء اثـ

نتا عشرة امرأة On iki kadın geldi جاءت اثـ

On iki erkek çocuk gördümرأيت اثـني عشر طفلا

نتي On iki kız çocuk gördüm عشرة طفلة رأيت اثـAşağıdaki cümleleri Arapçaya çeviriniz.

a.Yusuf on bir yıldız gördü.

b.Tarlada on iki erkek çalışıyor.

c.Bahçede on iki kız oturuyor.

Page 17: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

11

d.Müzeyi on üç erkek ziyaret etti.

e.On dört kitap tercüme ettim.

f.On beş turist geldi.

g.On altı öğrenci başarılı oldu.

h.On yedi kız mezun oldu.

i.On sekiz balık avladım.

j.On dokuz öğrenci derse geç kaldı.

Ukûd (onarlı sayılar) şunlardır:

Bu sınıfta yirmi kız öğrenci varةفي هذا الفصل عشرون طالب عشرون20. Otuz kitap kaybolduاعت ثلاثون كتابا ض ثلاثون 30.

Kırk oyuncu ödül kazandıفاز أربـعون لاعبا بالجائزة أربـعون 40.

Elli erkek geldiضر خمسون رجلا ح خمسون 50.

Hastanede altmış hemşire varضة في المستشفى ستون ممر ستون 60.

عون 70. عون رحلة سبـ Programda yetmiş gezi varفي البـرنامج سبـ

Listede seksen isim varفي القائمة ثمانون اسما ثمانون 80. Şehirde doksan cadde varفي المدينة تسعون شارعا تسعون 90.

11 ile 99 arasındaki sayıların temyîzi müfred mansub olduğu gibi, ukûdun temyîzi de aynıdır. Temyîzleri, müzekker de olsa müennes de olsa, bunlar değişmez. İ‘rab yönünden ukûd sayıları da cemi müzekker salim gibidir.

.Geziye yirmi erkek öğrenci katıldıشرون طالبا في الرحلة ع اشتـرك ها في ثلاثين ساعة فقوا ثمانين جنـيـ .Onlar otuz saat içinde seksen cüneyh harcadılar أنـ

Aşağıdaki cümleleri Arapçaya çeviriniz.

a.Sınıfta yirmi erkek öğrenci var.

b.Lokantada otuz turist var.

c.Camide kırk namaz kılan var.

d.Garajda elli otobüs bekliyor.

e.Uçakta doksan yolcu var. Matuf (Atıflı) Sayılar ve Temyizleri

Müzekkerin kullanımına örnekler:

زا واحد وعشرون 21. Fırında yirmi bir ekmek var في المخبز واحد وعشرون خبـ

نان وثلاثون 32. نان وثلاثون طفلا اثـ Anaokulunda 32 çocuk var في روضة الأطفال اثـ

Havuzda kırk üç yüzücü var في الحوض ثلاثة وأربـعون سابحا ثلاثة وأربـعون 43.

Page 18: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

12

Babam elli dört yaşındadır ي أربـعة وخمسون عاماعمر والد أربـعة وخمسون 54.

Dedem altmış beş yaşındadır عمر جدي خمسة وستون عاما خمسة وستون 65.

عون 76. عون أسداالغابة في ستة وسبـ yetmiş altı aslan var Ormanda ستة وسبـ

عة وثمانون 87. عة وثمانون كرسيا سبـ Kütüphanede 87 sandalye var في المكتبة سبـ

Müzede 98 ziyaretçi var في المتحف ثمانية وتسعون زائرا ثمانية وتسعون 98.

Allah’ın doksan dokuz ismi var وتسعون اسما تسعة لله تسعة وتسعون 99.

Müennesin kullanımına örnekler:

kız öğrenci başarılı 21وعشرون طالبة ) إحدى(نجحت واحدة وعشرون ) إحدى(واحدة 21. oldu

نتان وثلاثون 32. لة اثـ نتان وثلاثون ليـ Otuz iki gece geçti مضت اثـ

Okulda 43 bayan öğretmen var في المدرسة ثلاث وأربـعون معلمة ثلاث وأربـعون 43.

Gümrükte elli dört kamyon var في الجمرك أربع وخمسون شاحنة أربع وخمسون 54.

Ağda altmış beş balık var شبكة خمس وستون سمكة في ال خمس وستون 65.

عون 76. عون سنة ست وسبـ Annem yetmiş altı yaşındadır عمر والدتي ست وسبـ

Anaokulunda 87 kız öğrenci var في روضة الأطفال سبع وثمانون طفلة سبع وثمانون 87.

Salonda 98 bayan dinleyici var في القاعة ثمان وتسعون مستمعة ثمان وتسعون 98.

Sandıkta doksan dokuz portakal في الصندوق تسع وتسعون بـرتـقالة تسع وتسعون 99. var

12, 62 ve 72 gibi atıflı sayılarda, temyîz ile birler basamağı müzekkerlik müenneslik yönünden uyum içinde olur.

نتا عشرة طبيبة تخ نا عشر طبيبا واثـ On iki erkek ve on iki bayan doktor mezun oldu رج اثـ

نان وستون متسابقا erkek yarışmacı yola çıktı 62 انطلق اثـ

نتـين وسبعين صفحة sayfa yazdım 72 كتبت اثـ

24, 47, 57 ve 86 gibi sayıların temyîzi ile birler basamağı zıt cinste olur. Aşağıda bunlarla ilgili örnekler vardır:

Bir günde 24 saat vardır في اليـوم أربع وعشرون ساعة

عة وأربـعون دفـتـرا Bunlar, 47 defterdir هذه سبـ

عة وخمسين طالبا erkek öğrenci gördüm 57 رأيت سبـ

kız öğrenciye rastladım 86 مررت بست وثمانين طالبة

Page 19: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

13

100, 1000 ve Bunların Katları

a. Hem 100 hem 1000 sayısının tesniyelerinin ve sadece 1000’in cemi’nin (çoğulunun) temyîzi müfred ve mecrûr olur.

Yüz çocuk geldi جاء مائة ولد مائة 100.

İki yüz misafir geldi حضر مائـتا ضيف مائـتان 200.

Üç yüz misafir geldi حضر ثلاثمائة ضيف ثلاثمائة 300.

Dört yüz misafir geldi حضر أربـعمائة ضيف أربـعمائة 400.

Beş yüz misafir geldi حضر خمسمائة ضيف خمسمائة 500.

Altı yüz misafir geldi حضر ستمائة ضيف ستمائة 600.

عمائ 700. عمائة ضيف ة سبـ Yedi yüz misafir geldi حضر سبـ

Sekiz yüz misafir geldi حضر ثمانمائة ضيف ثمانمائة 800.

Dokuz yüz misafir geldi حضر تسعمائة ضيف تسعمائة 900.

Bin turist geldi جاء ألف سائح ألف 1000.

İki bin turist geldi جاء ألفا سائح ألفان 2000.

Üç bin turist geldi جاء ثلاثة آلاف سائح ثلاثة آلاف 3000.

Dört bin turist geldi جاء أربـعة آلاف سائح أربـعة آلاف 4000.

Beş bin turist geldi ة آلاف سائح خمس جاء خمسة آلاف 5000.

Altı bin turist geldi آلاف سائح جاء ستة ستة آلاف 6000.

عة آلاف 7000. عة آلاف سائح سبـ Yedi bin turist geldi جاء سبـ

Sekiz bin turist geldi جاء ثمانية آلاف سائح ثمانية آلاف 8000.

Dokuz bin turist geldi جاء تسعة آلاف سائح تسعة آلاف 9000.

On bin turist geldi جاء عشرة آلاف سائح عشرة آلاف 10000.

Yüz bin turist geldi جاء مائة ألف سائح مائة ألف 100000.

Bir milyon turist geldi جاء مليون سائح مليون 1000000.

b. 100, 1000 ve katlarının temyîzi, izafetle müfred mecrûr olur. Temyîzleri müzekker veya müennes olsa da, 100 ve 1000 sayılarında değişiklik olmaz.

Yüz çocuk geldi جاء مائة ولد

Havalanında yüz uçak var طار مائة طائرة في الم

Yüz yıl kaldın لبثت مئة عام

Page 20: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

14

Bin turist geldi وصل ألف سائح

Bin kız öğrenci müzeyi gezdi زارت ألف طالبة المتحف

Şehirde yüz bin öğrenci var في المدينة مائة ألف طالب

Kütüphanede üç bin kitap var في المكتبة ثلاثة آلاف كتاب

Bin asker gördüm رأيت ألف جندي

İki yüz misafir geldi حضر مائـتا ضيف

Saraya iki bin turist geldi وصل القصر ألفا سائح

İki yüz ağaç diktim تي شجرة غرست مائ ـ

İki yüz muhtaca sadaka verdim تصدقت على مائـتي محتاج

İki bin ağaç diktik غرسنا ألفي شجرة

100 ve 1000 sayısı, atıflı olarak başka bir sayıyla söylenirse, temyîz en son söylenen sayıya uyar. Mesela, 125 sayısını şöyle söyleriz:

جاء خمسة وعشرون ومائة رجل / جاء مائة وخمسة وعشرون رجلا

Yüz yirmi beş adam geldi

نة ثلاثمائة وخمسة وستون يـوما نة خمسة وستون / في الس يـوم ثمائة ثلا و في الس

Bir yılda 365 gün vardır

في المدينة أربـعة وعشرون وتسعمائة وألف رجل /في المدينة ألف وتسعمائة وأربـعة وعشرون رجلا

Şehirde 1924 adam vardır

في المكتبة ألفان وثمانمائة وثلاثة وأربـعون كتابا/ ائة وألفا كتاب في المكتبة ثلاثة وأربـعون وثمانم

Kütüphanede 2843 kitap vardır

Milyon ve milyar sayıları, yüz ve bin gibidir. Temyîzleri de izafetle müfred mecrur olur.

Başkentte bir milyon kişi vardır نسمة ) ف ألف أل (في العاصمة مليون

Çin’in nüfusu bir milyarı geçti نسمة) بليون (زاد سكان الصين على مليار

Arapçada Sıra Sayıları (الأعداد التـرتيبية)

Müzekker Müennes

الأولى Birinci لالأو

الثانية İkinci اني الث

Page 21: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

15

الثالثة Üçüncü الثالث

الرابعة Dördüncü الرابع

الخامسة Beşinci الخامس

السادسة Altıncı السادس

السابعة Yedinci السابع

الثامنة Sekizinci الثامن

اسعة الت Dokuzuncu التاسع

العاشرة Onuncu العاشر

الحادية عشرة Onbirinci الحادي عشر

الثانية عشرة Onikinci الثاني عشر

الثالثة عشرة Onüçüncü الثالث عشر

العشرون Yirminci العشرون

الحادية والعشرون Yirmibirinci الواحد والعشرون

الثانية والعشرون Yirmiikinci الثاني والعشرون

الثالثة والعشرون Yirmi üçüncü الثالث والعشرون

الثلاثون Otuzuncu الثلاثون

Yüzüncü المائة

Bininci الألف

İkiyüzüncü المائـتان

İkibininci الألفان

Üçyüzüncü الثلاثمئة

Dokuzyüzüncü التسعمئة

Üçbininci الثلاثة آلاف Sıra sayılarının temyîzi olmaz. Bunlar sıfat veya muzaf olabilirler. Sıfat olurlarsa, müzekkerlik muenneslik ve i‘rab yönünden kendilerinden öncekine uyarlar. Bununla ilgili örnekler:

Yirmibirinci ders. الدرس الحادي والعشرون

Yirmibirinci kız. البنت الحادية والعشرون

Onbirinci erkek çocuğu gördüm.رأيت الطفل الحادي عشر

Page 22: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

16

نة الث Bedir savaşı hicretin ikinci yılında oldu.انية للهجرة وقـعت معركة بدر في الس

ة الوداع في العام العاشر Veda haccı onuncu yıldaydı.كانت حج

Kitabın yirmi beşinci sayfasını okudum.قرأت الصفحة الخامسة والعشرين من الكتاب

11’le 19 arasındaki sıra sayılarının da her iki cüzü feth üzere mebnîdir.

.Bu, onaltıncı gündürهذا هو اليـوم السادس عشر

Onikinci problemi çözdüm.حللت المسألة الثانية عشرة

ALIŞTIRMALAR

1. Aşağıdaki cümlelerde bulunan sayılarla temyîzlerini belirtiniz.

.م لا اشتريت من المكتبة أحد عشر كتابا وخمسة أق .1

.اع أربعة مندوبين عن الشركات م ت ج ر الا ض ح .2

. أجاب الرئيس عن ثلاثة عشر سؤالا .3

ه الوزير الدعوة إلى أربعة وعشرين صحفيا.4 . وج

.بتعثين إلى الخارج خمسمائة طالب بـلغ عدد الطلاب الم .5

. اشتملت ورقة الاختبار على سبعة أسئلة .6

م محمد ثلاثة آلاف ريال للجمعية الخيرية .7 . قد

. غادرت الطائرة المطار وبداخلها تسعون راكبا.8

.شر مريضا عالج الطبيب خمسة ع .9

. يـتألف هذا الكتاب من مائـتي صفحة .10 2. Aşağıdaki cümlelerin Arapçalarını yazınız.

1. Benim 5 ceketim, 4 pantalonum var.

2. Fakülteye, her birinin içinde 11 erkek öğrenci olduğu halde, 12 otobüs geldi.

3. Uçak üç saat, 17 dakika sonra kalkacak.

4. Hastanede 20 hemşire, 20 erkek doktor çalışıyor.

5. Sabah namazı 2 rekât, öğle namazı 4 rekat, akşam namazı 3 rekattır.

6. Bu gün 25 mektup yazdım.

7. Arkadaşımın kütüphanesinde 1700 kitap vardır.

8. Dernek 149 üyeden oluşuyor.

Page 23: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

17

9. Şehirde 265 tacir var.

10. Arabam 10000 kilometre katetti.

3. Örnekte olduğu gibi, boşluğu parantez arasındakilerden uygun olan temyîzi koyarak doldur.

) كبشا–نعجة (ة ج ع ن ـون ع س ت و ع س ت ه ا ل ذ ي ه خ أ ن إ : المثال

) تلاميذ–تلميذات .... (.....نجحت في مسابقة القراءة خمس .1

) موظفات–موظفين . (إلى الشركة منذ قليل.......... وصل سبعة .2

) عامل–عاملة ........ (يعمل في هذا المصنع ثلاثة وثلاثون .3

) طلاب–طالبات ......... (يجلس في المختبر تسعة .4

)البا ط–طالبة . (في الصف الثاني......... يدرس تسعة وعشرون .5

) سيدات–رجال ......... (زلنا خمس ـوصل إلى من .6

) يوما–ليلة ......... (وصلت إلى القاهرة منذ سبعة عشر .7

) أسطر–صفحات ........ (كتبت اليوم ثلاث .8 4. Aşağıdaki parçada geçen rakamları kelimelerle söyleyiniz ve yazınız.

ة ي ر ش الب ات اف ش ت ك الا م ه أ د ح أ ة يق ق الح في ه ن أ ع م . ر ك ت ب ي ـن أ لى إ ة اج بح ن ك ي لم "ر ف الص "ن أ ض ع الب ـد ق ت ع ي ـد ق ور ه ظ في ة ي اص خ ن م ه ل ان ا ك م ب ب س ب ي ر ش الب يخ ار ى الت ل ع ير ث أ الت في ير ب الك ر ث ـ الأ ه ل ان ك ث ي ح . ىر ب ـالك .ة ع ف ت ر م ة ال ي اض ي الر ام ق ر الأ

ي ذ ال و اني وم الر ام ظ الن و ه ع ب ت م ال ي د د الع ام ظ الن ان ، ك ر ش ع س اد الس ن ر الق تى ح ، و لا ث ا م ب ر و ي أ ف ف و . ة ي ر ش الع ة د اع ى الق ل ا ع ي ن ب م ان ك د ق ف ـ. ايط س ب ام ظ ا الن ذ ه ن ك ي لم و . ايب ر ق ت ـة ن س 2000 الي و ح ذ ن م ر ه ظ ز م ر ت ـثم ن م و . 1000 ني ع ي ـ" M "ف ر الح ، و 100 ني ع ي ـ" C "ف ر الح و 10 ني ع ت ـ" X "ة م لا الع ون ك ا ت ذ ك ه

م ق الر ، و "V "ه ل اب ق ت ـ 5 م ق ، والر "I "ة م لا الع ه ل اب ق ت ـ 1 م ق الر : الي الت ك ام ق ر الأ ن ا م ه ل اب ق ا ي ـ م ع م ات ار ش الإ 1684 م ق الر ة اب ت ك ت د ر ا أ ذ إ ف " VI "ه ل اب ق ت ـلا ث م 4 م ق الر و ". D "ه ل اب ق ت ـ500 م ق الر و " L "ه ل اب ق ت ـ50

أ ر ق ت ـن أ ت د ر ا أ ذ ، إ اني وم الر ام ظ الن في ك ي ل ع ون ك ا ي ذ ك ه و . IIIVLXCDMب ت ك ت ن أ ك ي ل ع لا ث م .ع جم تى ح و ح ر ط ة ي ل م ع ا ب ان ي ح أ و أ د ع ة ي ل م ع ا ب ان ي ح أ وم ق ت ـن ا، أ م ق ر

، ير ث ك ب ل ض ف أ ي د د ع ام ظ ن ار ك ت اب ب ) د ن اله في (وس د ن اله ام ، ق يل و ط ت ق و ب يح س م ال ة د لا و ل ب ق ـ، و ن ك ل اد د ع الأ ت ان ك . بي ر الع – ي د ن اله ام ظ الن ي سم و 900 ام الع الي و ح ب ر الع ار ج الت يق ر ط ن ا ع ب ر و أ لى إ ل ص و ة يم ق ات ، ذ ام ظ ا الن ذ ه في د د الع ان ك و ). 0(ر ف الص لى إ ة اف ض الإ ب – 9 لى إ 1 ن م ب ت ك ت ام ظ ا الن ذ ه في ة ل ـز ن م في ب ت ك د اح الو ن ، لأ ة د اح و ة ر ش ع ني ع ، ي ـلا ث م 10 م ق الر ف . يه ف ب ت ي ك ذ ال ه ع ق و ى م ل ع ة د م ت ع م

ات ر ش ع ة ع ب ـر أ ني ع ي ـ40 م ق الر و . اد الآح ة ل ـز ن م في ب ت ك ت ل اد لآح ل ود ج و ن لا أ ني ع ي ـر ف الص و ات ر ش الع ب ـ ي ـر ف الص ، و ة د ح و 40 ه ن أ ل و الق ن ك ـم ي و ، أ اد آح ون د ب . ات ر ش الع ة ل ـز ن م في ت ب ت ك د ق ة ع ب ـر الأ ن أ ين

Page 24: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

18

ون م د خ ت س ، ي ثلا م 205 م ق الر ة اب ت ك وا في ان ا ك ذ ك ه ف ـ. ر ف لص ل ود ج و م ه ام ظ ن في ن ك ي م ل ف ـان وم ا الر م أ .ر ف الص اد يج إ في ون ر ك ف وا ي ـون ك ي لم م ـه ن أ تى ح . ف ر ح الأ

ع ض و ب ل ص يح ان ا ك ذ ه و . ة ام ت ة ول ه س ب 205 م ق الر ة اب ت ك ن ك م ي ، ف ـبي ر الع – ي د ن اله ام ظ الن ا في م أ ات ر ش الع ود ج ى و ل ع ة ل لا لد ل ات ر ش الع ة ل ـز ن م في ر ف الص ، ثم "205 "ح ب ص ت ل " ات ئ م ال "ة ل ـز ن م في " 2 "م ق الر ".ات د ح و 5 "ود ج ى و ل ع ة ل لا لد ل اد الآح ة ل ـز ن م في " 5 "م ق الر ثم ن م و –

Kelimeler ve Deyimler

اه Yöneliş الاتج

يا يوبـ Etiyopya أثـ

Ahtapot الأخطبوط

Döndürmek, idare etmek دار يدير إدارةأ

Devam etmek استمر يستمر استمرار

Tüketmek استـهلك يستـهلك استهلاك

Doğmak أشرق يشرق إشراق

Eşlik etmek, refakat etmek اصطحاب

Asarak idam etmek الإعدام شنقا

En iyi film müziği ضل موسيقى تصويرية أف

Kurmak, yapmak أقام يقيم إقامة

Keşfetmek اكتشف يكتشف اكتشاف

Yükümlü tutmak ألزم يـلزم إلزام

Emherî dili (Etyopya’nın dili) ة اللغة الأمهري

تج ينتج إنـتاج Üretmek أنـ

ث Dişi ىأنـ

şekilde… بحيث

Kalıntı ابـقاي ) ج(بقية

Baykuş البومة

Casusluk التجسس

Hacim, büyüklük حجم

At حصان

Page 25: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

19

Gelmek, (karanlık) çökmek حل يحل حلول

Aday göstermek رشح يـرشح تـرشيح

Açı :زوايا ) ج ( زاوية

Tereyağ الزبدة

Sandal, kayık زورق

Sahip, arkadaş أصحاب) ج(صاحب

İster inan, ister inanma صدق أو لا تصدق

Işık : أضواء) ج(ضوء

Boyunca ...طوال

boyunca… ...طيلة

Ötücü kuşlar الطيور الطنانة

Sürdürmek, devam etmek, kalmak ظل يظل ظلول

Karanlık الظلام

Koku veren عابق

Denk olmak, eşit olmak عادل يـعادل معادلة

Gösteri عرض

Koku عطر

Kemikle ilgili عظمي

Yem العلف

En azından على الأقل

da, … yoluyla… ...على متن

ر يـعم Ömür verildi (yaşadı) ر عم

Batmak (Güneş) غاب يغيب غياب

Ayrılmak, terketmek غادر يـغادر مغادرة

Eskiden, geçmişte قديما

Maymun : قردة ) ج (قرد

Asır قـرون) ج(قـرن

Kuzey kutbu القطب الشمالي

Page 26: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

20

Kedi قطة

Köpek كلاب) ج(كلب

Gezeğen وكبك

Torba, çuval كيس

hesabına… ....لحساب

Ayrılmamak, sürekli kalmak لزم يـلزم لزوم

Madde مواد ) ج(مادة

Taşlaşmış متحجر

Sığınak, yatak مخبأ

Değişik, çeşitli مختلف

Karıştırmak مزج يمزج مزج

Kraliçe ملكة

Minare مئذنةve منارة

Deve kuşu النـعامة

Gün, gündüz النـهار

Denk olmak وازى يـوازي موازاة

Ağırlık وزن

Koymak وضع يضع وضع

Günlük, her gün يـوميا

Özet

Müfred, mürekkeb, ukûd ve atıflı sayıları sayabilmek.

Sayılar dört kısma ayrılır:

A.Müfred sayılar: 1’den 10’a kadar olanlar.

B.Mürekkep (bileşik) sayılar: 11’den 19’a kadar olan sayılar.

C.Ukûd: 20, 30, 40, 50, 60, 70, 80, 90 sayıları.

D.Atıflı (ma’tûf) sayılar: 21 ve 99 gibi iki sayının arasına atıf vavı getirilerek söylenen sayılar.

Arapça sayılarda, ayrıca müzekkerlik müenneslik sözkonusudur.

Page 27: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

21

3’ten 10’a kadar olan sayıların temyîzi cemi (çoğul) ve mecrûr olur.

Üç kadın ثلاث نساء -Üç erkek ثلاثة رجال

Dokuz kadınسع نساء ت -Dokuz erkek تسعة رجال

Sayılarda müzekkerlik ve müennesliği tanıyabilmek.

Örneklerde görüldüğü gibi, temyîz müzekkerse, sayı müennes; temyîz müennesse, sayı müzekker olarak gelmektedir.

Çoğul isimlerin müzekker veya müennesliğine, tekili dikkate alınarak karar verilir. Akılsızlara delalet eden çoğulların müfred-müennes hükmünde olması kuralı, bu konuda geçersizdir.

Sayıların temyîzini değerlendirebilmek.

11 ile 19 arasındaki sayılar feth üzere mebnîdirler. Temyîzleri de müfred, mansub ve nekre olarak gelir. Ancak 12 sayısının birler basamağı mu‘rabtır ve tesniye gibi i’rab alır. 11 ve 12 sayıları temyîzleriyle uyum içindedir.

نا عشر رجلا On iki adam geldiجاء اثـ

نتا عشرة امرأة On iki kadın geldi جاءت اثـ

On iki erkek çocuk gördümشر طفلا رأيت اثـني ع

نتي عشرة طفلة On iki kız çocuk gördüm رأيت اثـ

Futbol takımı on bir oyuncudan oluşurيـتكون فريق كرة القدم من أحد عشر لاعبا

Sınıfın kitaplığında on beş hikaye vardır فى مكتبة الفصل خمس عشرة قصة

Sınıfın kitaplığında on beş kitap vardırفى مكتبة الفصل خمسة عشر كتابا

13-19 arasında ise durum şöyledir: Ma‘dûd (sayılan) müzekker ise 3-9 arasındaki sayıların sonuna tâ-i marbûta ـة bitişir; عشر’nın sonuna bitişmez; müennes ise müzekkerdekinin aksine olur, yani 3-9 arasındaki sayılarına tâ-i marbûta bitişmez. عشر’nın sonuna ise bitişir ve şin harfi sakin okunur.

11 ile 99 arasındaki sayıların temyîzi müfred mansub olduğu gibi, ukûdun temyîzi de aynıdır. Temyîzleri, müzekker de olsa müennes de olsa, bunlar değişmez. İ‘rab yönünden ukûd sayıları cemi müzekker salim gibidir.

ها في ثلاثين ساعة فقوا ثمانين جنـيـ اشتـرك في الرحلة عشرون طالبا و أنـ

Geziye 20 erkek öğrenci katıldı ve onlar 30 saat içinde 80 cüneyh harcadılar.

12, 62 ve 72 gibi atıflı sayılarda, temyîz ile birler basamağı müzekkerlik müenneslik yönünden uyum içinde olur.

24, 47, 57 ve 86 gibi sayıların temyîzi ile birler basamağı zıt cinste olur. Örnekler:

erkek öğrenci başarılı oldu 21نجح واحد وعشرون طالبا

Page 28: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

22

kız öğrenci başarılı oldu 21 وعشرون طالبة ) إحدى(نجحت واحدة

erkek turisti karşıladım 21استـقبـلت واحدا وعشرين سائحا

نـيت على إحدى başarılı kızı övdüm 21 وعشرين فائزة أثـ

نان وستون متسابقا erkek yarışmacı yola çıktı 62 انطلق اثـ

نتـين وسبعين صفحة sayfa yazdım 72 كتبت اثـ

Bir günde 24 saat vardırفي اليـوم أربع وعشرون ساعة

عة وأربـعون دفـتـراهذه Bunlar, 47 defterdir سبـ

عة وخمسين طالبا erkek öğrenci gördüm 57 رأيت سبـ

kız öğrenciye rastladım 86 مررت بست وثمانين طالبة

100, 1000 ve katlarının temyîzi, izafetle müfred mecrur olur. Temyîzleri müzekker veya müennes olsa da, 100 ve 1000 sayılarında değişiklik olmaz.

Yüz çocuk geldi جاء مائة ولد

Havalanında yüz uçak var في المطار مائة طائرة

Bin turist geldi وصل ألف سائح

Bin kız öğrenci müzeyi gezdi زارت ألف طالبة المتحف

Şehirde yüz bin öğrenci var في المدينة مائة ألف طالب

Kütüphanede üç bin kitap var في المكتبة ثلاثة آلاف كتاب

Bin asker gördüm رأيت ألف جندي

İki yüz misafir geldi حضر مائـتا ضيف

Saraya iki bin turist geldi وصل القصر ألفا سائح

İki yüz ağaç diktim غرست مائـتي شجرة

İki yüz muhtaca sadaka verdim تصدقت على مائـتي محتاج

İki bin ağaç diktik غرسنا ألفي شجرة

100 ve 1000 sayısı, atıflı olarak başka bir sayıyla söylenirse, temyîz en son söylenen sayıya uyar. Mesela, 125 sayısını şöyle söyleriz:

Yüz yirmi beş adam geldi جاء مائة وخمسة وعشرون رجلا

Bu sayıyı, şöyle söylemek de mümkündür:

خمسة وعشرون ومائة رجل جاء

Milyon ve milyar sayıları, yüz ve bin gibidir. Temyîzleri de izafetle müfred mecrur olur.

Page 29: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

23

Başkentte bir milyon kişi vardır نسمة ) ألف ألف (في العاصمة مليون

Çin’in nüfusu bir milyarı geçti نسمة ) ليون ب (زاد سكان الصين على مليار

Sıra sayılarını öbür sayılardan ayırt edebilmek,

Sıra sayılarının temyîzi olmaz. Bunlar sıfat veya muzaf olabilirler. Sıfat olurlarsa, müzekkerlik müenneslik ve i‘rab yönünden kendilerinden öncekine uyarlar. Bununla ilgili örnekler:

Yirmibirinci ders. ـ الدرس الحادي والعشرون

Yirmibirinci kız. ـ البنت الحادية والعشرون

Onbirinci erkek çocuğu gördüm.ـ رأيت الطفل الحادي عشر

نة الثانية للهج Bedir savaşı hicretin ikinci yılında oldu.رة وقـعت معركة بدر في السة الوداع في العام العاشر .Veda haccı onuncu yıldaydıكانت حج

Kitabın yirmi beşinci sayfasını okudum.قرأت الصفحة الخامسة والعشرين من الكتاب

11’le 19 arasındaki sıra sayılarının da her iki cüzü feth üzere mebnîdir.

.Bu, onaltıncı gündürهذا هو اليـوم السادس عشر Onikinci problemi çözdüm.حللت المسألة الثانية عشرة

Kendimizi Sınayalım

.....ارنا عشر ز .1

Bu cümledeki boşluğu aşağıdaki temyîzlerden hangisi en uygun şekilde tamamlar?

a. ال ج ر

b. ان م ل غ

c. اءب ط أ d. ة و س ن

e. ب لا ط 2. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde temyîz yanlıştır?

a. اب ت ك ين ر ش ت ع ي ر ت ـش ا b. ير ق ف ة ائ ت م م ع ط أ

c. فاي ـر ض ش د ع ح ت أ م ر ك أ

d. ب ت ة ك ث لا د ث ال خ د ن ع

e. ار ين ف د ل أ م و ت الي ـب س ك

Page 30: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

24

3. Aşağıdaki sayılardan hangisinin yazımı doğrudur?

a. ة ح ف ص ر ش ع ة ع ب ـس b. ا م ل ق ـة س خم و ون ع ب ـر أ c. اب ك و ك ر ش ع و د اح و d. اب ت ك ان ت ائ ـم

e. ات ي ب ـون ع ب ـر أ و ة ي ان ثم

.......ر تم ؤ م ال في ك ر ت ـش ا .4

Bu cümledeki boşluğu aşağıdakilerden hangisi en uygun şekilde tamamlar?

a. اير ز و ر ش ع س خم b. اير ز و ر ش ع ة س خم

c. ة ير ز و ر ش ع ة س خم

d. وزيراة ر ش ع ة س خم

e. ير ز و ر ش ع ة س خم

......ن د ر الأ في ة ك ر ير الش د م ث ك م .5

Bu cümledeki boşluğu aşağıdakilerden hangisi en uygun şekilde tamamlar?

a. ال ي ل ة ت س و ام ي أ ة ع ب ـس

b. ال ي ل ت س و ام ي أ ع ب س c. ال ي ل ت س و ام ي أ ة ع ب ـس

d. ال ي ل ة ت س و ام ي أ ع ب س e. ال ي ل ة ت س ا و ام ي أ ع ب س

Kendimizi Sınayalım Yanıt Anahtarı

1. d Yanıtınız doğru değilse, “Sayı ve Temyîzi” konusunu yeniden okuyunuz.

2. a Yanıtınız doğru değilse, “Sayı ve Temyîzi” konusunu yeniden okuyunuz.

3. e Yanıtınız doğru değilse, “Sayı ve Temyîzi” konusunu yeniden okuyunuz.

4. b Yanıtınız doğru değilse, “Sayı ve Temyîzi” konusunu yeniden okuyunuz.

5. c Yanıtınız doğru değilse, “Sayı ve Temyîzi” konusunu yeniden okuyunuz.

Page 31: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

25

Sıra Sizde Yanıt Anahtarı

Sıra Sizde 1

a. د اح و ب ال ط ف الص في

b. ان ت ن ث ـ ا ان ت ذ اف ن ة ف ر غ ل ل

c. ة ب ت ك م ال لى إ ات ب ال ط ث لا ث ت ب ه ذ

d. د ج س م ال في ات اع س ع ب ر ا أ ن س ل ج

e. ام ي أ ة س خم ة ل ح الر ت ر م ت س ا

f. ات اع س ت س س ر د ن م و الي ـفي

g. ات ح ف ص ع ب س ة ش ائ ع ت أ ر ق ـ

h. م لا ق أ ة ي ان ثم ت ي ر ت ـش ا

i. تسع شقاق ة ار م الع في

j. ال ي ل ة ر ش ع ود م مح ت ي ب ـا في ن م ق أ Sıra Sizde 2

a. اب ك و ك ر ش ع د ح أ ف وس ى ي أ ر

b. ل ق الح في لا ج ر ر ش ا ع ن اث ـل م ع ي ـ

c. ة يق د الح في اة ت ف ـة ر ش ا ع ت ن اث ـس ل تج

d. ف ح ت م ال لا ج ر ر ش ع ة ث لا ث ار ز

e. ااب ت ك ر ش ع ة ع ب ـر أ ت جم ر ت ـ

f. اح ائ س ر ش ع ة س خم اء ج

g. اب ال ط ر ش ع ة ت س ح نج

h. اة ت ف ـة ر ش ع ع ب س ج ر تخ

i. ة ك سم ة ر ش ع اني ثم ت د ط ص ا

j. س ر الد ن ا ع ب ال ط ر ش ع ة ع س ت ر خ أ ت Sıra Sizde 3

a. اب ال ط ون ر ش ع ف الص في

b. ا ح ائ س ون ث لا ث م ع ط م ال في

c. اي ل ص م ون ع ب ـر أ د ج س م ال في

Page 32: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

26

d. ة ل اف ح ون س خم ر ظ ت ن ت ـب أ ر م ال في

e. اب اك ر ون ع س ت ة ر ائ الط في

Yararlanılan Kaynaklar

el-Galâyînî, M. (1982). Câmi’u’d-durûsi’l-arabiyye, Beyrut.

Sezer, İsmail Hakkı ve diğerleri (2009) Anlatımlı Arapça, Konya.

Abdürrahim, F. (1415). Durûsu’l-Lugati’l-Arabiyye li-Gayri’n-Nâtikîne bihâ, Medine.

Güler, İ.- Günday, H. - Şahin, Ş. (2001). Arapça Dilbilgisi (Nahiv Bilgisi), İstanbul.

Page 33: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

27

Page 34: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

28

Amaçlarımız

Bu üniteyi tamamladıktan sonra;

• İsim ve fiil cümlesinin nasıl olumsuz yapıldığı açıklayabilecek,

• Fiil cümlesinin başına gelen olumsuzluk edatları olan لما ,لم ,لن ,لا yı tanıyabilecek

• İsim cümlesinin başına gelen ليس “olmadı/değildir”, hem fiil, hem isim cümlesinin başına gelen ما edatını ve ليس ye benzeyen olumsuzluk harflerini (ما ve لا) tanıyabilecek,

• Cinsi nefyeden لا yı diğerlerinden ayırt edebileceksiniz.  

Anahtar Kavramlar

• Olumsuzluk (nefiy)

لما , لم ,لن ,لا •

ليس •

.ye benzetilen harfler ليس •

 

Öneriler

Bu üniteyi daha iyi kavrayabilmek için okumaya başlamadan önce;

• Bir Türkçe dilbilgisi kitabından olumlu ve olumsuz cümleler konusunu inceleyiniz.

Page 35: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

29

GİRİŞ

Türkçede cümleler anlamlarına göre olumlu ve olumsuz diye ikiye ayrılır. Tabiî ki, olumsuzluk Arapçada da sözkonusudur.

Türkçede olumsuzluk cümlenin sonuna gelen eklerle sağlanır. Arapçada ise bu, cümlenin başına gelen edatlarla yapılır. Bu edatlardan sadece fiil cümlesinin, sadece isim cümlesinin veya her ikisinin başına gelenler vardır.

Fiil cümlesinin başına gelen olumsuzluk edatları لما ,لم ,لن ,لا ; isim cümle-sinin başına gelen ليس dir. Hem fiil, hem isim cümlesinin başına gelen ما edatıdır. Bunlardan başka ليس’ye benzeyenler ve cinsi nefyeden لا vardır.

OKUMA PARÇASI الصديق

يـرى أحدهما الآخر في نـفسه، . لأنـها وشيجة قوية، تجمع بـين شخصين محبـين ! صداقة ما أجمل الران ران خليل جبـ : وتـزداد الصداقة مع الأيام جدة، ومع المصاعب والحوادث عمقا، قال جبـ

".قة مسؤولية لذيذة أبدا، وليست الصداقة فـرصة للنـفعيين الصدا"لأنه المرآة التي تـرى فيها نـفسك، والناصح لك، الصادق في محبتك، ! وما أروع الصديق الحقيقي

نتظر وهو الملاذ والملجأ م رحيقها سائغا مريئا للنحلة، دون أن تـ عند حاجتك إليه، إنه زهرة تـقدران أيضا إن صديقك هو كفاية حاجاتك، هو حقلك الذي تـزرعه بالمحبة، : "أي جزاء، قال جبـ

".صده بالشكر، هو مائدتك وموقدك، لأنك تأتي إليه جائعا، وتسعى وراءه مستدفئاوتح ولا شك في أن التجارب والحوادث هي محك الصداقة الحقيقي إذ لا يـعرف الصديق إلا عند

يـواسيه في حزنه، ويمد له يد العون عند حاجته، ويخرجه من ضيقه، الش ة التي يـقع فيها صديقه، فـ د .ويجعل من بـيته بـيتا له، ومن ماله مالا له صديقه كما يـنظر التاجر إلى سلعته بكم ستباع؟ وكم وإذا كان الصديق موسرا، لم يـنظر إلى

ستـربح؟ ولا يـنظر إليه أيضا كما يـنظر الزارع إلى ماشيته، متى ستسمن حتى يذبحها أو يبيعها انبه ناصحا مساعدا، وسندا أمينا، ومخزنا لسره، قال مصطفى لطفي بأعلى ثمن؟ بل يقف إلى ج

فلوطي إن الصديق الذي: "المنـ

İsim ve Fiil Cümlelerinde Olumsuzluk

ية والفعلية النـفي في الجمل الاسم

Page 36: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

30

ها في تلك الص وحة الخضراء التي نـنتهي إليـ حراء بـعد الأين نـعثـر عليه في حياتنا هو بمنزلة الدرامى في ظلالها الوارفة ناعمين هادئين نتـ ".والكلال وطول السير والسرى فـ

ك واحذر من الصديق المداهن المرائي، الذي تـراه حولك متملقا، متـزلفا، يطاوعك في أهوائ الفرصة بـعد وتصرفاتك، بل يكون العون على إتلاف مالك، وخسران مشاريعك، ويـتحينالأخرى للنـيل منك، والحط من شأنك، فإن أصابك مكروه، سر في نـفسه، وأبدى لك الحزن

ر، وأخفى كدره تحت ألف قناع من الرياء، وقد صدق فيه قـول والأس ر كد ى، وإن أصابك خيـ :الشاعر

احذر عدوك مرة واحذر صديقك ألف مرة ا انـقلب الصديق لربم ان أعرف بالمضرة فك فـ

فعك، والصديق الحقيقي من يسعى لك كما تسعى أنت، ولو أصابه الضرر، لا يـبالي طالما أنه يـنـ :قال أبو العتاهية

فعك إن أخاك الحق من يسعى معك ومن يضر ن ـ فسه ليـنـهم بـعض الأدباء ! ذين يصادقونك لذاتك، أو حبا بك ألا ما أقل الأصدقاء الحقيقيين ال وقد عد

◌ل الغ : المستحيلات ثلاثة : "من المستحيلات التي لا يمكن وجودها، فـقال قاء والخ ول والعنـلو صادفـته في حياتك، فـتمسك به، وأحسن إليه، وحافظ على " الوفي أي والصديق الوفي، فـ

لا تحاسب صديقا على ":مشاعره، وتجاوز عن هفواته، والتمس له الأعذار، قال أمين الريحاني ".هفوته، إن كنت تطمع في محبته

تعد ما أمكن عن الخصام معه أو المجادلة أو العتاب لأنه إنسان مثـلك، يخطئ كما تخطئ، وابـ :ول الشاعر بشار بن بـرد ويصيب كما تصيب، واعمل بق

إذا كنت في كل الأمور معاتبا صديقك، لم تـلق الذي لا تـعاتبه فعش واحدا أو صل أخاك فإنه مقارف ذنب مرة ومجانبه

ا على الإنسان أن يعيش وحيدا دون أصدقاء، وعليه أن يصلهم، ولا وأخيرا فمن الصعب ج د .يسيء إليهم، حتى لا يخسرهم، هذه هي الصداقة الحقيقية، وهذا هو الصديق الصدوق

Metni Kavrama Alıştırmaları

1. Aşağıdaki soruları okuma parçasına göre cevaplandırınız.

يلة؟.1 هل الصداقة جميلة؟.2 لماذا الصداقة جمران في الصداقة؟.3 ران خليل جبـ ماذا قال جبـ أليست الصداقة فـرصة للنـفعيين؟ .3 ب والحوادث هي محك الصداقة الحقيقي؟ هل التجار .4

Page 37: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

31

متى يـعرف الصديق؟.5 كيف يـنظر الصديق الموسر إلى صديقه؟.6فلوطي في الصداقة؟.7 ماذا قال مصطفى لطفي المنـ يق المداهن المرائي؟ هل يجب أن نحذر من الصد .8 كم يسعى لك الصديق الحقيقي؟.9

ماذا قال أبو العتاهية في الأخ الحق ؟.10

هل تعمل بقول الشاعر بشار بن بـرد؟.11 2. Aşağıdaki cümlelerde altı çizili kelimelerin eş anlamlılarını parantez

arasındaki kelimelerden seçiniz.

– بغيض - سعر – غنيا - جرم - مأوى - الفلاح – المساعدة - أسى -ما أحسن ( ) فرح – زلة – عسر - كتم - أظهر –متينة

".محبته في تطمع كنت إن ه،هفوت على صديقا تحاسب لا : "الريحاني أمين قال 1. ستباع؟ بكم سلعته إلى التاجر يـنظر كما صديقه إلى يـنظر لم ،موسرا الصديق كان وإذا. 2 الصداقة الحقيقي إذ لا يـعرف الصديق إلا عند ولا شك في أن التجارب والحوادث هي محك . 3

يـواسيه في ة التي يـقع فيها صديقه، فـ ه، ضيق عند حاجته، ويخرجه من العون ه، ويمد له يد حزن الشد .ن ماله مالا له ويجعل من بـيته بـيتا له، وم

إذا كنت في كل الأمور معاتبا صديقك، لم تـلق الذي لا تـعاتبه .4 . مرة ومجانبه ذنب فعش واحدا أو صل أخاك فإنه مقارف

إلى ماشيته، متى ستسمن حتى يذبحها أو يبيعها بأعلى الزارع يـنظر ولا يـنظر إليه أيضا كما.5 ؟ثمن .، تجمع بـين شخصين محبـين قوية لأنـها وشيجة ! الصداقة ما أجمل .6 .تك إليه عند حاج الملجأ و الملاذ وهو .7ر كدر، و أبدى في نـفسه، و سر ، مكروه فإن أصابك .8 أخفى لك الحزن والأسى، وإن أصابك خيـ

.كدره تحت ألف قناع من الرياء 3. Aşağıdaki cümlelerde altı çizili kelimelerin müfredlerini belirtiniz.

يـرى أحدهما الآخر في نـفسه، . لأنـها وشيجة قوية، تجمع بـين شخصين محبـين ! ما أجمل الصداقة .1 ران خالحوادث جدة، ومع المصاعب و الأيام وتـزداد الصداقة مع ران عمقا، قال جبـ : ليل جبـ ".نـفعيين الصداقة مسؤولية لذيذة أبدا، وليست الصداقة فـرصة لل" .الحقيقي الصداقة محك هي والحوادث التجارب أن في شك ولا .2نتـرامى في .3 ".هادئين اعمين ا الوارفة ن ظلاله فـك أهوائ واحذر من الصديق المداهن المرائي، الذي تـراه حولك متملقا، متـزلفا، يطاوعك في .4 .ك مشاريع ك، بل يكون العون على إتلاف مالك، وخسران صرفات وت

Page 38: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

32

ا الصعب من ف وأخيرا.5 .أصدقاء دون وحيدا يعيش أن الإنسان على جد . معاتبا صديقك، لم تـلق الذي لا تـعاتبه الأمور إذا كنت في كل .6 .الأعذار ه، والتمس له هفوات ه، وتجاوز عن مشاعر وحافظ على .7هم بـعض ! ذين يصادقونك لذاتك، أو حبا بك ال الحقيقيين الأصدقاء ألا ما أقل .8 الأدباء وقد عد

. التي لا يمكن وجودهاالمستحيلات من 4. Aşağıdaki cümlelerde altı çizili kelimelerin zıt anlamlılarını parantez

arasındaki kelimelerden seçiniz

عان – النـفع – يموت - ما أقـبح – ستخسر – يضر – يـربح -ضعيفة ( يحسن - سيشتـرى - شبـ ) فقيرا- الخيالية–

هم، يخسر إليهم، حتى لا يسيء وعليه أن يصلهم، ولا وحيدا دون أصدقاء،يعيش الإنسان أن 1. .، وهذا هو الصديق الصدوق الحقيقية هذه هي الصداقة

فع لا يـبالي طالما أنه ، الضرر والصديق الحقيقي من يسعى لك كما تسعى أنت، ولو أصابه .2 .ك يـنـ؟ وكم ستباع ، لم يـنظر إلى صديقه كما يـنظر التاجر إلى سلعته بكم موسراوإذا كان الصديق 3.

؟ستـربح . بـين شخصين محبـين ، تجمع قوية لأنـها وشيجة ! الصداقة ما أجمل 4. .جائعا هو مائدتك وموقدك، لأنك تأتي إليه .5

5. Aşağıdaki cümlelerde altı çizili fiillerin, mâzî ise, muzâri ve

masdarlarını; muzâri ise mâzî ve masdarlarını, emir ise, mâzî, muzâri ve masdarlarını belirtiniz.

أحدهما الآخر في نـفسه، يـرى. بـين شخصين محبـين تجمع لأنـها وشيجة قوية، ! ما أجمل الصداقة 1. . الصداقة مع الأيام جدة، ومع المصاعب والحوادث عمقاتـزداد و

. أي جزاء تـنتظر رحيقها سائغا مريئا للنحلة، دون أن تـقدم زهرة إنه 2. إليه جائعا، تأتي ه بالشكر، هو مائدتك وموقدك، لأنك تحصد ه بالمحبة، و تـزرع هو حقلك الذي 3.

".ه مستدفئا وراء تسعىو الصديق إلا عند يـعرف ولا شك في أن التجارب والحوادث هي محك الصداقة الحقيقي إذ لا .4

ة التي ه من ضيقه، يخرج حاجته، و له يد العون عند يمد ه في حزنه، و يـواسي فيها صديقه، ف ـيـقع الشد . من بـيته بـيتا له، ومن ماله مالا له يجعل و

وحة الخضراء التي نـعثـر إن الصديق الذي "5. ها في تلك نـنتهي عليه في حياتنا هو بمنزلة الد إليـرامى بـعد الأين والكلال وطول السير والسرى ف ـالصحراء ". في ظلالها الوارفة ناعمين هادئين نتـ

و .6 في نـفسه، سر ك مكروه، أصاب الفرصة بـعد الأخرى للنـيل منك، والحط من شأنك، فإن يـتحينر، و أصاب أبدى لك الحزن والأسى، وإن و ر كد . كدره تحت ألف قناع من الرياء أخفىك خيـفع طالما أنه يـبالي لك كما تسعى أنت، ولو أصابه الضرر، لا يسعى والصديق الحقيقي من .7 .ك يـنـهم بـعض الأدباء عد وقد ! ك لذاتك، أو حبا بك يصادقون ذين ألا ما أقل الأصدقاء الحقيقيين ال .8 . وجودهايمكن من المستحيلات التي لا

Page 39: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

33

لو .9 عن هفواته، تجاوز على مشاعره، و حافظ إليه، و حسن أ به، و تمسك ه في حياتك، ف ـصادفـت فـ .له الأعذار التمس و

ما أمكن ابـتعد و ". في محبته تطمع صديقا على هفوته، إن كنت تحاسب لا : " قال أمين الريحاني .10كما تخطئ، ويصيب كما تصيب، يخطئ صام معه أو المجادلة أو العتاب لأنه إنسان مثـلك، عن الخ

: بقول الشاعر بشار بن بـرد اعمل و ه تـعاتب ي لا الذ تـلق إذا كنت في كل الأمور معاتبا صديقك، لم

. أخاك فإنه مقارف ذنب مرة ومجانبه صل واحدا أو عش ف

DİL BİLGİSİ

İSİM VE FİİL CÜMLELERİNDE OLUMSUZLUK

Arapçada cümleleri olumsuz yapmak için bazı edatlar kullanılır. Bu edatlardan لما ,لم ,لن ,لا fiil cümlesinin; ليس isim cümlesinin; ما hem fiil, hem isim cümlesinin başına gelir. Ayrıca ليس ye benzeyenler ve cinsi nefyeden لا vardır.

:لا

a. : لا النافية Muzâri fiile, olumsuz geniş zaman anlamı verdirir ve i‘rab yönünden fiilde herhangi bir değişiklik yapmaz. Örnek: لا يـعرف الصديق (Dost bilinmez). Görüldüğü gibi, يـعرف الصديق cümlesi (Dost bilinir) anlamındadır, başına لا gelince olumsuz hale gelmiştir. لا النافية sı denilen لا kipinin başında, Arapçada olumsuzluk (O bakmaz) لا يـنظر vardır. Bu kipin çekimi şöyledir:

Cemi

الجمع

(Çoğul)

Müsennâ

المثـنى

(İkil)

Müfred

المفرد

(Tekil)

لا يـنظرون

Onlar bakmazlar

لا يـنظران

O ikisi bakmazlar

لا يـنظر

O bakmaz

Gâib / الغائب

3. Şahıs Erkek

لا يـنظرن

Onlar bakmazlar

لا تـنظران

O ikisi bakmazlar

لا تـنظر

O bakmaz

Gâibe / الغائبة

3. Şahıs Dişi

لا تـنظرون

Siz bakmazsınız

لا تـنظران

İkiniz bakmazsınız

لا تـنظر

Bakmazsın

Muhatab / المخاطب

2. Şahıs Erkek

Page 40: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

34

لا تـنظرن

Siz bakmazsınız

لا تـنظران

İkiniz bakmazsınız

لا تـنظرين

Bakmazsın

Muhataba / ◌المخاطبة

2. Şahıs Dişi

لا أنظر Bakmayızلا نـنظر

Bakmam

Mütekellim / المتكلم

1. Şahıs Ortak Bu çekimi örnek alarak, فع nun tam olarak çekimini (O fayda vermez) لايـنـyapınız.

b. : لا الناهية Bu, muzârinin başına gelerek nehiy yani yasak ifade eder ve muzâriyi cezmeder. Örnek: لا تحاسب صديقا على هفوته (Hatasından dolayı hiçbir dostu hesaba çekme). Bu cümledeki لا, hem olumsuzluk ifade etmekte, hem de, muzâriyi cezmetmektedir.

:in tam olarak çekimi şöyledir لا تحاسب

Cemi

الجمع

(Çoğul)

Müsennâ

المثـنى

(İkil)

Müfred

المفرد

(Tekil)

لا تحاسبوا

Siz hesaba çekmeyin

لا تحاسبا

Siz ikiniz hesaba

çekmeyin

لا تحاسب

hesaba çekme

Muhatab / المخاطب

2. Şahıs Erkek

لا تحاسبن

Siz hesaba çekmeyin

لا تحاسبا

Siz ikiniz hesaba

çekmeyin

لا تحاسبي

Sen hesaba çekme

Muhataba / ◌المخاطبة

2. Şahıs Dişi

Bu kipi örnek alarak لا تـنتظر (Sen bekleme) kiplerini tam olarak çekiniz.

c. Dua ve beddua ifade eden لا: Bu, mazi fiilin başında gelir. Olumsuzluktan başka, hiçbir değişiklik yapmaz. Örnek: لا مرضت (Hasta olmayasın!)

:لن

Bu edat, devamlı muzâri fiilden önce gelir, onun manasını gelecek zamanın olumsuzuna çevirir ve nasbeder. Örnek: ن أكذب ل (Yalan söylemeyceğim).

Page 41: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

35

ن ل kipinin başında أكذب bulunmaktadır. Görüldüğü üzere bu edat muzârii nasbetmektedir. Bu kipin tam çekimi şöyledir:

Cemi

عالجم  

(Çoğul)

Müsennâ

 المثـنى

(İkil)

Müfred

المفرد

(Tekil)

الغائب / Gâib لن يكذب لن يكذبا لن يكذبوا

3. Şahıs Erkek

الغائبة / Gâibe لن تكذب لن تكذبا لن يكذبن

3. Şahıs Dişi

المخاطب / Muhatab لن تكذب الن تكذب لن تكذبوا

2. Şahıs Erkek

المخاطبة◌ / Muhataba لن تكذبى لن تكذبا لن تكذبن

2. Şahıs Dişi

المتكلم / Mütekellim لن أكذب لن نكذب

1. Şahıs Ortak

İfade ettiği mana da gelecek zamanın olumsuzudur. Örnek: لن يكذب , O yalan söylemeyecek.

.getirerek tam olarak çekiniz ve manalarını veriniz لن fiilinin başına يذبح

:لم

Bu edat, devamlı muzâri fiilden önce gelir. Muzâri fiilin manasını olumsuz geçmişe çevirir ve cezmeder. Örnek: لم يكتب علي درسه (Ali dersini yazmadı).

Cemi

 الجمع

(Çoğul)

Müsennâ

 المثـنى

(İkil)

Müfred

المفرد

(Tekil)

الغائب / Gâib لم يـنظر لم يـنظرا لم يـنظروا

3. Şahıs Erkek

Page 42: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

36

لم يـنظرن

الغائبة / Gâibe ر لم تـنظ لم تـنظرا

3. Şahıs Dişi

المخاطب / Muhatab لم تـنظر لم تـنظرا لم تـنظروا

2. Şahıs Erkek

المخاطبة◌ / Muhataba لم تـنظري لم تـنظرا لم تـنظرن

2. Şahıs Dişi

تكلم الم / Mütekellim لم أنظر لم نـنظر

1. Şahıs Ortak

.bakmadı” anlamındadır“ , لم يـنظر

. getirerek tam olarak çekimini yapınız لم fiilinin başına يقف

:لما

Bu edat da, لم gibi, devamlı muzâri fiilin başında gelir. لم gibi, muzâri fiilin manasını olumsuz geçmişe çevirir. Ancak لم deki olumsuzluk, mutlaktır. لما daki olumsuzluk, sözü edilen geçmiş zamandan, konuşulan âna kadar devam eder. مال bulunan cümlede “henüz” veya “hâlâ” ifadeleri kullanılır. لما يكتب علي .”cümlesinin tercümesini şöyle yaparız: “Ali dersini henüz/hâlâ yazmadı درسه

:ليس Bu, كان nin benzerlerinden, nâkıs, mâzî bir fiildir. كان gibi ismini raf,

haberini nasbeder ve isim cümlesini olumsuz hale getirir. Genel olarak “değil” anlamındadır. Örnek: ة فـرصة للنـفعيين وليست الصداق (Dostluk, benciller için bir fırsat değildir). Bu cümlede, ليست in ismi, الصداقة, haberi فـرصة dir. Cümleye olumsuzluk anlamı verdiren, ليست dir.

:gelir. Örnek ب nin haberinin başına genellikle harf-i cer olan ليس

.(?Allah, hükmedenlerin en iyi hükmedeni değil midir) أليس الله بأحكم الحاكمين

.cümlesi, “O zalim değildir” anlamına gelir ليس ظالما

Bunun şahıslara göre çekimi şöyledir.

لمين ليسوا ظا– ليسا ظالمين –يس ظالما ل لسن ظالمات – ليستا ظالمتـين –ليست ظالمة لستم ظالمين – لستما ظالمين –لست ظالما لستن ظالمات – لستما ظالمين –لست ظالمة لسنا ظالمين لست ظالما

Page 43: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

37

يس جاهلا ل  (O cahil değildir) ifadesinin, yukarıdaki örnekte olduğu gibi tam çekimini yapınız.

:ما

a. Fiil cümlesinin başına gelir. 1-Fiil, mazi olabilir. Böyle bir cümlede ما, sadece geçmiş zamanın olumsuzluğunu ifade eder. Başka bir etkisi yoktur. Örnek: علي درسه ما كتب (Ali dersini yazmadı). 2-Fiil, muzâri olabilir. Bunda da .(Gitmiyorum) ما أذهب :şimdiki zamanın olumsuzluğunu ifade eder. Örnek ,ما

b. İsim cümlesinin başına gelir. Bu durumda, ليس gibi isim ve haber alır. İsmini ref, haberini nasbeder. ليس gibi amel edebilmesi (görev yapabilmesi) için, ismiyle haberinin yer değiştirmemesi, olumsuzluğunun da إلا ile bozulmaması gerekir. Bu şartlardan birinin bulunmaması durumunda, isim cümlesine i‘rab yönünden bir etkisi olmaz. Sadece olumsuzluğu kalır. Her durumda anlamı, “değil” dir. Örnek: ما هذا بشرا (Bu bir insan değildir). Bu cümlede ما ,هذا nın ismi, بشرا ise haberidir. ما هذا إلا بشر (Bu, insandan başka bir şeydir) denilirse, هذا mubteda, بشر haberdir. Çünkü olumsuzluk إلا ile bozulmuştur.

ام nın haberinin başına genellikle harf-i cer olan ب gelir. Örnek:

.(Onlar inanmazlar) ما هم بمؤمنين

.dir لات ve لا ,ما ,إن ,ye benzeyen olumsuzluk harfleri ليس

:إن

Şartları gerçekleştiği takdirde, ليس gibi amel eder. Anlamı “değil” dir. Örnek: إن الحياة خالدة (Hayat sonsuz değildir).

:gibi isim ve haber alabilmesi için iki şart vardır ليس harfinin إن

1. Haberi isminden önce gelmemelidir.

2. Cümlede إلا kullanılarak olumsuzluğun bozulmamalıdır.

.ile ilgili açıklama yukarıda yapılmıştır ما

:لا

Şartları gerçekleştiği takdirde, ليس gibi amel eder. Anlamı “değil” dir. Örnek: لا جندي جبانا (Hiçbir asker korkak değildir).

:gibi isim ve haber alabilmesinin şartları şunlardır ليس harfinin إن

1-İsmi ve haberi nekre olmalıdır.

2-Haberi isminden önce gelmemelidir.

3-Haberinde bildirilen hüküm إلا ile bozulmamalıdır.

Page 44: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

38

:لات

Şartları gerçekleştiği takdirde, ليس gibi amel eder. Anlamı “değil” dir. Örnek: لات ساعة بكاء ! ن لا تـبك الآ (Artık ağlama! Vakit, ağlama vakti değildir).

:gibi isim ve haber alabilmesinin şartları şunlardır ليس harfinin لات

1. İsmi ve haberi الوقت , الحين ve الساعة gibi zaman ifade eden isimlerden olmalıdır.

.nin hem ismi hem de haberi aynı anda cümlede bulunmamalıdır لات .2

.takdirindedir لات الساعة ساعة بكاء cümlesi لات ساعة بكاء

Cinsi Nefyeden لا:

Cinsi nefyeden yani tamamen olumsuzluk ifade eden إن ,لا gibi ismini nasb, haberini ref eder.

Cinsi nefyeden (yani tamamen olumsuzluk ifade eden) لا nın ismi, muzâf, şibh-i muzâf (muzâfa benzer) ve müfred (muzâf ve şibh-i muzâf olmaksızın) gelebilir.

İsmi muzâf olarak gelen لا ya örnek: لا شاهد زور محبوب (Hiçbir yalancı şahit sevilmez). Bu cümlede لا nın ismi olan شاهد muzâftır ve mansuptur.

İsmi şibh-i muzâf olarak gelen لا ya örnek: لا مقصرا في واجبه ممدوح (Görevinde ihmalkarlık yapan hiç kimse övülmez/beğenilmez). Bu cümledeki مقصرا , ◌şibh-i muzâf olarak لا nın ismidir ve mansubtur.

İsmi müfred olarak gelen لا ya örnek: لا حسود مستريح (Hiçbir hasetçi rahat değildir). Bu cümlede لا , حسود nın ismidir ve feth üzere mebnîdir. Görüldüğü üzere, , muzâf ve şibh-i muzâf olarak gelen isim, mu‘rabtır ve mansûbtur. .nın ismi müfred olarak gelirse o ismin nasb alameti üzere mebnîdir’لا

:gibi amel etmesi için, bazı şartlar vardır. Bunlar إن nın لا

Başına harf-i cer gelmemesi

İsminin ve haberinin nekra olması

Kendisiyle ismi arasında başka bir kelime bulunmamasıdır.

ALIŞTIRMALAR

1. Aşağıdaki parçada olumsuz cümleleri tespit ediniz.

حسنه تريه مرآته العاقل فكر فإن فيه، تفكر حتى أمرا تـبرم لا: للمهدي قال أبو جعفر المنصور يوصي ابنه العدل، بمثل البلاد تـعمر ولا بالطاعة، إلا رعيته تصلح ولا بالتقوى، إلا ان السلط ح يصل لا! بـني يا. وسيئه صاحبك عمل واعتبر دونه، هم من ظلم من الناس وأعجز العقوبة، على أقدرهم العفو على الناس وأقدر .باختباره وعلمه

Page 45: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

39

.يحدثك من العلم أهل من ومعك إلا مجلسا تجلس لا! االله عبد أبا اي

.فيه يـقع لا حتى للأمر يحتال الذي العاقل بل غشيه، الذي للأمر يحتال الذي العاقل ليس ! االله عبد أبا يا 2. Aşağıdaki isim cümlelerini, örnekte olduğu gibi, olumsuz hale getiriniz

ve harekeleyiniz.

ليس الجو حارا اليـوم ----الجو حار اليـوم : المثال

.اللغة العربية صعبة 1.

.كاتب مشهور " العقاد "2.

.ط المدينتان واقعتان على البحر المتـوس 3.

.الشعراء العباسيون كثيرون 4.

.المواد الغذائية متـوفـرة في السوق 5.

.الممرضات مخلصات في عملهن 6.

.الشوارع مزدحمة 7.

.الماء بارد 8.

.المحفظة ثقيلة 9.

.فتوحة الأبـواب م 10.

3. Uygun olan olumsuzluk edatını kullanarak aşağıdaki cümleleri olumsuz yapınız.

يا1. .يسافر محمود بـعد شهرين إلى أسبانـ

.زادت أرباح الشركة أخيرا2.

.الأسعار في القرية مرتفعة 3.

.مدينة نظيفة شوارع ال 4.

نة القادمة 5. .يحضر الوزير حفل التخرج في الس

.اتـفق مجلس الإدارة على زيادة رأس مال الشركة 6.

. العربي من الكتب الهامة في الأدب " الأغاني "يـعد بـعض الباحثين كتاب 7.

.وصلت الطائرة متأخرة 8.

.تـقتصر الصحف على الأخبار 9.

.يكتب المهندس التـقرير حتى الآن 10.

Page 46: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

40

4. Aşağıdaki cümlelerden olumsuzluk edatını kaldırınız, gerekli de-ğişiklikleri yaparak cümleleri yeniden yazınız ve harekeleyiniz.

.لم يـوافق مدير الفندق على زيادة الأسعار 1.

.المغتربون لن يـعودوا إلى بلادهم 2.

تاج الزراعي 3. .لا تـهتم العراق بزيادة الإنـ

.عمل ليست الأمهات نشيطات في ال 4.

.يـعتمدوا على الكتاب وحده نصح المدرس طلابه بألا 5.

.لم يدع الرئيس الصحفيين لحضور حفل الاستقبال 6.

.الأراضي الزراعية في البلاد العربية ليست كافية 7.

ين للاجتماع غداالمن 8. .دوبون ليسوا مستعد

.لن يمنع دخول الكبار إلى القاعة غدا9.

.لما يـتـوقف اللعب 10.

5. Aşağıdakilerde لا nın ismi hangisinde mebnî, hangisinde mu‘rabtır?

.م لا راغبا في الشر محتـر 1.

.لا شيء أفضل من حسن الخلق 2.

.لا إيمان لمن لا أمانة له 3.

.هذا أمر لا ريب فيه 4.

.لا مهملا اليـوم يـفلح غدا5.

.لا فاعل خير مذموم 6.

.لا عقل كالتدبير 7.

.ذموم لا صاحب جود م 8.

ين مجتمعان 9. .لا ضد

.لا جاهلات محتـرمات 10

6. Aşağıdaki parçada geçen لا ların hangi tür olumsuzluk edatı

olduğunu belirtiniz.

يق الذي لا يملك، والمستميح الذي لا الكتاب هو الجليس الذي لا يطريك، والصديق الذي لا يـغريك والرف يشتريك، والصاحب الذي لا يريد استخراج ما عندك بالملق، ولا يـعاملك بالمكر، ولا يخدعك بالنـفاق، ولا

.يحتال لك بالكذب

Page 47: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

41

7. Parantez arasındakilerden uygun olan olumsuzluk edatını boşluğa yerleştiriniz.

)لن -لا -لم ( ك ن م فى و يقا أ د د ص ج أ ... .1

)لن-لا-لم ( العدل فى ساحة ق يع الح ض ي ... .2

)لن-لا-لم (نى ف ي ـ... ز ن ـ ك القناعة .3

)لن-لا-ليس ( اليوم غائب تلميذ ….4

)لن-لا-ليس (ل م ه م ح ال ج ن ي ـ ....5

)لن-لا-لم (ة ل ح الر موعد ف خالد ر ع ي ـ... .6

)لن-لا-ليس (ة ق د ص ن م ال ص م ق ن ـ ي ـ ... .7

)لن-لا-ليس (ب ذ الك ب ح أ ... أنا .8

)لن-لا-ليس (نا أبدا فى حقوق ط ر ف ن ـ ....9

)نل-لا-لم ( الأبناء اء لآب ال م ه ي ـ ....10

8. Aşağıdaki âyetlerde geçen ما ları inceleyip hangisinin olumsuzluk ifade

ettiğini belirtiniz.

.تجارتـهم ربحت فما.1

يعا الأرض في ما لكم خلق الذي هو .2 .جم

.إني أعلم ما لا تـعلمون 3.

.تكتمون كنتم وما تـبدون ما وأعلم .4

.يظلمون أنفسهم كانوا ولـكن ظلمونا وما رزقـناكم ما طيبات من كلوا .5

.سألتم ما لكم فإن .6

.تـعملون عما بغافل الله وما.7

.والأرض السماوات في ما له .8

لتـهم بتابع أنت ما .9 .قبـ

.يريد ما يـفعل الله ولـكن .10

9. Aşağıdaki âyetlerde geçen ليس’in isim ve haberlerini belirtiniz.

.كالأنثى الذكر وليس .1

.بقريب الصبح أليس .2

.السيئات لون يـعم للذين التـوبة وليست .3

Page 48: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

42

.مؤمنا لست .4

.شيء على لستم .5

.بوكيل عليكم لست .6

هم لست .7 .شيء في منـ

.بربكم ألست .8

ا ليسوا.9 .بكافرين 10. Aşağıdaki parçada geçen olumsuzluk edatlarını ve olumsuz cümleleri

belirtiniz.

ويطعمون : "ن إنسان كريم، لا يـنتظر على إحسانه شكرا، ولا يـفرض منة، قال االله تـعالى الإحسان فعل كريم م ا وأسيرا ويتيما مسكينا حبه على الطعام ".شكورا ولا جزاء منكم نريد لا الله ه لوج نطعمكم إنم

ويـزيـنـها بكل خصال الخير . والإحسان خلق يـهذب النـفس عن كل ما يشين من كذب وغش وخداع وخسة .به إلى أسمى معاني الإنسانية وأشرفهامن كرم وعفة وصدق ورحمة وعزة، يوصل صاح

أما المحسن فـرجل كريم، طيب الخلق، طلق الوجه، عفيف النـفس، تـراه يسعى بـين الناس بإحسانه، فإن رأى ع بمحزون واساه وخفف من كربه، ويأخذ بيد فقيرا أعطاه، أو صادف عاجزا م د له يد المساعدة، ولو سم

د جراح المتألمين حتى يستعيدوا عافيتـهم يقيل عثـرته، ويضم .العاثر فـ

ته في الليل، تجده يج وب الشوارع بحثا عن المحتاجين الذين يـتـعففون عن سؤال الناس، فـيضع على ولو رأيـوام رزقـهم المعلوم، ثم يـنسحب متخفيا تحت جنح الظلام .أبـ

لبه يـتخذ الناس كلهم أهله وعشيرته وأولاده، ويجد نـفسه ! وما أحسن أخلاقه ! فلله در المحسن، ما أطيب قـ .مسؤولا عن رعايتهم وحمايتهم من الفقر والمرض، وعوادي الزمان

سنين، لهو مجتمع سعيد، تسود فيه العدالة وتظلله الرحمة بأجنحتها وإن مجتمعا يـنتشر فيه إحسان المح وتكتنفه يد العطف والحنان ويشيع في أرجائه الفرح والطمأنينة، فلا خوف من جوع ولا عجز ولا عوز،

الأمن في زواياه، فلا سرقة ولا قـتل ولا اعتداء، مجتمع تـغلب فيه الأخلاق الحميدة الفاضلة لأن أقل ويـنتعش مه المجتمع إلى محسنيه، أن يـتخلق بأخلاقهم، ويـقتدي بأفـعاله هج نـهجهم، ويسير على ثـواب يـقد يـنـ م، فـ

يق رضي االله عنه حين قال ". صنائع المعروف تقي مصارع السوء : "درب فضائلهم، وصدق أبو بكر الصد 11. Uygun olan olumsuzluk edatlarını kullanarak aşağıdaki cümleleri

Arapçaya çevriniz.

1. Yaz hâlâ gelmedi.

2. İmtihan zor değildi.

3. (Zaman) pişmanlık zamanı değildir.

4. Çocuk ahmak değildir.

Page 49: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

43

5. Yaz tatilinde ben köye gitmeyeceğim.

6. Bu dergiyi şimdi okumuyorum.

7 .Cevapları kırmızı kalemle yazma.

8. Ben kahve içmem.

9. Ali’ye söyle: Çarşıya gitmesin!

10. Halid’i bir haftadan beri görmedim.

11. Komisyon kararı kabul etmedi.

12. Hayatımda uçağa binmedim.

13. Ağaçlar henüz (daha) çiçek açmadılar.

14. Gıda maddeleri son günlerde pahalı değil.

15. Şehrin caddeleri temiz değil. 12. Aşağıdaki âyetlerde geçen olumsuzluk edatlarına dikkat ederek

meallerini veriniz.

.شهيدا معهم أكن لم -

.الساجدين من يكن لم -

.النساء من كأحد لستن -

.المكذبين تطع فلا -

.المسرفين ب يح لا إنه تسرفوا ولا -

.الكافرون القوم إلا الله روح من يـيأس لا إنه الله روح من تـيأسوا ولا -

.إليك يدي بباسط أنا ما-

.يـعلمون لا الناس أكثـر ولـكن -

.رميت إذ رميت وما-

.نصيرا له تجد ن فـل -

.تحبون مما تنفقوا حتى البر تـنالوا لن-

.يشعرون وما-

.عليه الله اسم يذكر لم مما تأكلوا ولا -

.شيء من يضرونك وما-

Page 50: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

44

Kelimeler ve Deyimler

Daima, her zaman أبدا

Gösterdi دى يـبدي إبداءأب

Yok etme إتلاف

İyilik etmek أحسن يحسن إحسان

Gizlemek أخفى يخفي إخفاء

Artmak, fazlalaşmak ازداد يـزداد ازدياد

Kötülük etmek, kötü davranmak أساء يسيء إساءة

Keder, acı, üzüntü أسى

Başına gelmek, isabet etmek صاب يصيب إصابةأ

Aramak التمس يـلتمس التماس

تـهى يـنتهي انتهاء إلى Ulaşmak انـ

قلب انقلاب قلب يـنـ Tersine döndü انـ

Yorgunluk أين

En yüksek fiyata بأعلى ثمن

Aldırış etmek, Aldırmak ةبالى يـبالي مبالا

ile aynı derecede, … e denk… ...بمنزلة

Vazgeçmek, affetmek تجاوز يـتجاوز تجاوز عن

تحين Fırsatını beklemek, kollamak تحين يـتحين

Kendini yere atmak, uzanmak تـرامى يـتـرامى تـرام

Davranış, tavır, hareket تصرفات) ج(تصرف

Sarılmak, tutunmak تمسك يـتمسك تمسك

Yenilik جدة

Olaylar حوادث) ج(حادثة

Hesaba çekmek حاسب يحاسب محاسبة

Dikkat etmek, sakınmak حذر يحذر حذر

Değerini düşürmek حط من

Kavga, tartışma خصام

Dost خ◌ل

Dalı çok, uzun ağaç دوحة

Page 51: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

45

Kesmek ذبح يذبح ذبح

Kazanmak ربح يـربح ربح

Nektar, balözü رحيق

Çiftçi زارع

Lezzetli, leziz, kolay yutulur سائغ

Sevindi سر

Gece yolculuğu سرى

Koşmak سعى يسعى سعي

Ticarî mal عةسل

ن يسمن سمن Semizleşmek, besili olmak سم

Destek سند

Değer شأن

Arkadaşlığını sürdürmek صادق يصادق مصادقة

İçten, samimi صادق

Dostluk صداقة

Göz yummak, rıza göstermek طاوع يطاوع مطاوعة

Arzu etmek, istemek, ummak طمع يطمع طمع

Azarlamak, ayıbını yüzüne vurmak عتاب

Bulmak عثـر يعثـر عثور على

Saymak عد يـعد عد

Özür, mazeret أعذار) ج(عذر

Derinlik عمق

قاء Anka kuşu العنـ

Şekilden şekle giren çöl yaratığı غول

Maske قناع

Kederlendi ر كد

Bitkinlik كلال

!Ne mükemmelما أروع

Sofra مائدة

Hayvan (deve, sığır, koyun gibi) ماشية

Page 52: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

46

Yaltaklanan متـزلف

Pohpohlayan, yağcılık yapan متملق

Uzak duran مجانب Seven محب

Denek taşı, mihenk taşı, ölçü محك

Sırdaş للسر مخزن

Uzatmak مد يمد مد

İkiyüzlü, yağcılık yapan مداهن

Ayna مرايا ) ج ( مرآة

Sağlığa elverişli مريئ

Sorumluluk مسؤولية

İmkansız مستحيلات) ج(مستحيل

Isınan, ısınmak isteyen مستدفئ

Plan, proje مشاريع) ج(مشروع

Duygu مشاعر) ج( مشعر

Zorluklar, güçlükler مصاعب

Zarar مضرة

Azarlayan, ayıbı yüze vuran معاتب

işleyen (Suç) مقارف

Kötü مكروه

Barınak, sığınak ملاذ

Barınak, sığınak ملجأ

Zengin موسر

Soba موقد

Samimi, içten, nasihat eden ناصح

Rahat ناعم

Bal arısı نحلة

Bencil, egoist نـفعي

Zarar vermek, etkilemek ...نـيل من

Sakin هادئ

Page 53: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

47

Hata, yanılgı, sürçme هفوات) ج(هفوة

Arzu, zevk, kapris أهواء) ج(هوى

Büyük, uzun (gölge) وارف

Yardımcı olmak, destek olmak ساةواسى يـواسي موا

Kök, damar وشيجة

İlgi göstermek وصل يصل وصول

Düşmek وقع يـقع وقوع

Yardım eli يد العون

Özet

İsim ve fiil cümlesinin nasıl olumsuz yapıldığı açıklayabilmek.

Arapçada cümleleri olumsuz yapmak için bazı edatlar kullanılır. Bu edatlardan لما ,لم ,لن ,لا fiil cümlesinin; ليس isim cümlesinin; ما hem fiil, hem isim cümlesinin başına gelir. Ayrıca ليس ye benzeyenler ve cinsi nefyeden لا vardır.

Fiil cümlesinin başına gelen olumsuzluk edatları لما ,لم ,لن ,لا yı tanıyabilmek

:لا

a. : لا النافية Muzâri fiile, olumsuz geniş zaman anlamı verdirir ve i’rab yönünden fiilde herhangi bir değişiklik yapmaz

b. : لا الناهية Muzârinin başına gelerek nehiy yani yasak ifade eder ve muzâriyi cezmeder.

c. Dua ve beddua ifade eden لا: Bu, mazi fiilin başında gelir. Olumsuzluktan başka, hiçbir değişiklik yapmaz.

:لن

Bu edat, devamlı muzâri fiilden önce gelir, onun manasını gelecek zamanın olumsuzuna çevirir ve nasbeder.

:لم

Bu edat, devamlı muzâri fiilden önce gelir. Muzâri fiilin manasını olumsuz geçmişe çevirir ve cezmeder.

:لما

Bu edat da, لم gibi, devamlı muzâri fiilin başında gelir. لم gibi, muzâri fiilin manasını olumsuz geçmişe çevirir. Ancak لم deki olumsuzluk, mutlaktır. لما daki olumsuzluk, sözü edilen geçmiş zamandan, konuşulan âna kadar devam eder. مال bulunan cümlede “henüz” veya “hâlâ” ifadeleri kullanılır.

Page 54: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

48

İsim cümlesinin başına gelen ليس yi, hem fiil, hem isim cümlesinin başına gelen ما edatını ve ليس ye benzeyen olumsuzluk harflerini tanıyabilmek

: ليس

Bu, كان nin benzerlerinden, nâkıs, mâzî bir fiildir. كان gibi ismini ref, haberini nasbeder ve isim cümlesini olumsuz hale getirir. Genel olarak “değil” anlamındadır.

:ما

a. Fiil cümlesinin başına gelir. Fiil, mazi olabilir. Böyle bir cümlede ما, sadece geçmiş zamanın olumsuzluğunu ifade eder.

b. İsim cümlesinin başına gelir. Bu durumda, ليس gibi isim ve haber alır. İsmini ref, haberini nasbeder. ليس gibi amel edebilmesi (görev yapabilmesi) için, ismiyle haberinin yer değiştirmemesi, olumsuzluğunun da إلا ile bozulmaması gerekir. Bu şartlardan birinin bulunmaması durumunda, isim cümlesine i‘râb yönünden bir etkisi olmaz. Sadece olumsuzluğu kalır. Her durumda anlamı, “değil” dir.

.dir لات ve لا ,ما ,إن ,ye benzeyen olumsuzluk harfleri ليس

:إن

Şartları gerçekleştiği takdirde, ليس gibi amel eder. Anlamı “değil” dir. إن harfinin ليس gibi isim ve haber alabilmesi için iki şart vardır:

1. Haberi isminden önce gelmemelidir.

2. Cümlede إلا kullanılarak olumsuzluğun bozulmamasıdır.

:لا

Şartları gerçekleştiği takdirde, ليس gibi amel eder. Anlamı “değil” dir. إن harfinin ليس gibi isim ve haber alabilmesinin şartları şunlardır:

1. İsmi ve haberi nekre olmalıdır.

2. Haberi isminden önce gelmemelidir.

3. Haberinde bildirilen hüküm إلا ile bozulmamalıdır.

:لات

Şartları gerçekleştiği takdirde, ليس gibi amel eder. Anlamı “değil” dir.

:gibi isim ve haber alabilmesinin şartları şunlardır ليس harfinin لات

1-İsmi ve haberi الوقت , الحين ve الساعة gibi zaman ifade eden isimlerden olmaladır.

.nin hem ismi hem de haberi aynı anda cümlede bulunmamalıdır لات -2

Page 55: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

49

Cinsi nefyeden لا yı diğerlerinden ayırt edebilmek

Cinsi Nefyeden لا:

Cinsi nefyeden yani tamamen olumsuzluk ifade eden إن ,لا gibi ismini nasb, haberini raf eder.

Cinsi nefyeden (yani tamamen olumsuzluk ifade eden) لا nın ismi, muzâf, şibh-i muzâf (muzâfa benzer) ve müfred (muzâf ve şibh-i muzâf olmaksızın) gelebilir.

gibi amel etmesi için, bazı şartlar vardır. Bunlar: Başına harf-i cer إن nın لاgelmemesi, isminin ve haberinin nekre olması, kendisiyle ismi arasında başka bir kelime bulunmamasıdır.

Kendimizi Sınayalım

1. "Daha mektubu yazmadım" cümlesinin Arapça doğru karşılığı aşa-ğıdakilerden hangisidir?

a. لم أكتب الرسالة b. لن أكتب الرسالة.

c. لما أكتب الرسالة.

d. ما أكتب الرسالة.

e. لست أكتب الرسالة. 2. "O yaşlı değildir" cümlesinin Arapça doğru karşılığı aşağıdakilerden

hangisidir?

a. يكن مسنالم

b. ست مسنال

c. هو مسن d. إنه مسن e. ليس مسنا

"ست طالبا في الجامعة ل " .3 cümlesinin Türkçe doğru karşılığı aşağıdakilerden

hangisidir?

a. Ben üniversitede okuyorum.

b. Ben üniversitedeyim.

c. Ben üniversitede değildim.

d. Ben üniversitede öğrenci değilim.

e. Ben üniversitede değilim. 4. "Hasan'a, babasının hasta olduğunu söylemeyi unutma!" cümlesinin

Arapça doğru karşılığı aşağıdakilerden hangisidir?

a. ا أن أباه مريض ما تـنسى أن تخبر حسن b. لا تـنس أن تخبر حسنا أن أباه مريض

c. لم تـنس أن تخبر حسنا أن أباه مريض

Page 56: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

50

d. لن تـنسى أن تخبر حسنا أن أباه مريض e. ريض لما تـنس أن تخبر حسنا أن أباه م

5. Aşağıdakilerden hangi لا cinsini nefyedendir?

a. لا أكل محمد ولا شرب b. لا تـلعب في الشمس c. لا جبان كريما d. لا طالب في الصف e. جاء علي لا أخوه

Kendimizi Sınayalım Yanıt Anahtarı

1. c Yanıtınız doğru değilse, “İsim ve Fiil Cümlelerinde Olumsuzluk” konusunu yeniden okuyunuz.

2. e Yanıtınız doğru değilse, “İsim ve Fiil Cümlelerinde Olumsuzluk” konusunu yeniden okuyunuz.

3. d Yanıtınız doğru değilse, “İsim ve Fiil Cümlelerinde Olumsuzluk” konusunu yeniden okuyunuz.

4. b Yanıtınız doğru değilse, “İsim ve Fiil Cümlelerinde Olumsuzluk” konusunu yeniden okuyunuz.

5. d Yanıtınız doğru değilse, “İsim ve Fiil Cümlelerinde Olumsuzluk” konusunu yeniden okuyunuz.

Sıra Sizde Yanıt Anahtarı

Sıra Sizde 1 فع لا فعان – يـنـ فعون – لا يـنـ لا يـنـ

فع فعان –لا تـنـ فعن – لا تـنـ لا يـنـفع فعان –لا تـنـ فعون – لا تـنـ لا تـنـ

فعين فعان –لا تـنـ فعن – لا تـنـ لا تـنـفع فع -لا أنـ لا نـنـ

Sıra Sizde 2

نتظر نتظرا لا –لا تـ نتظروا– تـ لا تـ

نتظرا –لا تـنتظري لا تـنتظرن – لا تـ Sıra Sizde 3

وابح لن يذ – ذبحا لن ي – ذبح لن ي ن بح لن يذ –ا بح ذ لن ت – ح ب لن تذ

Page 57: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

51

وابح لن تذ –ا بح لن تذ – ح ب لن تذ ن بح لن تذ –ا بح لن تذ – يبح ذ لن ت

ح ب لن نذ - ح ب لن أذ Sıra Sizde 4

لم يقفوا- لم يقفا -لم يقف لم يقفن - لم تقفا -لم تقف لم تقفوا- لم تقفا -لم تقف فن لم تق - لم تقفا -لم تقفي لم نقف -لم أقف

Sıra Sizde 5

ليسوا جاهلين – ليسا جاهلين –يس جاهلا ل لسن جاهلات – ليستا جاهلتـين –ليست جاهلة لستم جاهلين – لستما جاهلين –لست جاهلا لستن جاهلات –ما جاهلتـين لست –لست جاهلة

لسنا جاهلين جاهلا لست

Yararlanılan Kaynaklar

el-Galâyînî, M. (1982). Câmi’u’d-durûsi’l-arabiyye, Beyrut.

Sezer, İsmail Hakkı ve diğerleri (2009). Anlatımlı Arapça, Konya.

Abdürrahim, F. (1415). Durûsu’l-Lugati’l-Arabiyye li-Gayri’n-Nâtikîne bihâ, Medine.

Güler İ., Günday, H. - Şahin, Ş., (2001). Arapça Dilbilgisi (Nahiv Bilgisi), İstanbul.

Page 58: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

52

 

Amaçlarımız

Bu üniteyi tamamladıktan sonra;

• İstisnâ kavramını tanıyacak,

• İstisnânın temel ögelerini tespit edebilecek,

• İstisnâ edatlarını tanıyacak,

• İstisnâ edatlarını birbirinden ayırt edebileceksiniz.  

Anahtar Kavramlar

• İstisnâ

• Müstesnâ

• Müstesnâ minh

• İllâ  

Öneriler

Bu üniteyi daha iyi kavrayabilmek için okumaya başlamadan önce;

• Metin içerisinde geçen manasını bilmediğiniz kelimeler için bir Arapça-Türkçe sözlüğe başvurunuz.

• Mehmet Maksudoğlu’nun Arapça Dilbilgisi adlı kitabından Müstesnâ konusunu okuyunuz.

Page 59: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

53

GİRİŞ

İstisnâ lafzı sözlükte benzerlerinin dışında olma, benzerlerinin dışında bırakma, kâide dışında bırakma gibi anlamlara gelmektedir. Bir dilbigisi terimi olan istisnâ ise Arapçanın temel konularından birisidir. Arapça bir cümlede, bir hüküm verildikten sonra bazen o hükümden birtakım hususlar hariç tutulur. Bu da verilen hükmün peşinden uygun bir edat kullanılmasıyla meydana gelmektedir. Meselâ جاء الطلاب “Öğrenciler geldiler.” dendiğinde cümle bitmiş ve öğrencilerin geldiği hükmü verilmiştir. Ancak bu cümlenin peşinden bir istisnâ edatı getirerek جاء الطلاب إلا حسنا “Hasan hariç öğrenciler geldiler.” dendiğinde ise Hasan, bu gelme hükmünden hariç tutulmuştur. Burada istisnâ edatı olarak إلا kullanılmıştır.

Türkçe dilbilgisinde ise istisnâ ya da istisnâ edatları şeklinde ayrı bir bölüm yoktur. İstisnâda kullanılan edatların bir kısmı çekim, bir kısmı da bağlama edatları içerisinde ele alınır. Türkçede kullanılan başlıca istisnâ edatları şunlardır: Ama, ancak, -den başka, fakat, hariç, müstesnâ, yalnız. Bunlar cümlede zarf tümleci görevini alırlar. Örnekler:

Hüseyin'den başka bütün öğrenciler gittiler. ) ناذ )هب الطلاب إلا حسيـ

Adamlar döndü, ancak atları dönmedi. ) لهم )عاد الرجال إلا خيـ

Yalnız Halit geldi. ) ما جاء إلا خالد(

Yukarıdaki cümlelerde geçen istisnâ edatlarının kullanımlarına bakıldığında Arapçadan farklı olduğu görülür. Çünkü Arapçada genellikle önce bir hüküm verilir, peşinden de bir istisnâ edatı getirilerek, bazı şeyler önceki hükmün kapsamından çıkarılır. Türkçede ise “Yalnız Halit geldi” örneğinde görüldüğü üzere bazen, istisnâ edatı cümle başında da gelebilmektedir.

Türkçede kullanılan istisnâ edatlarıyla ilgili geniş bilgi için Necmettin Hacıeminoğlu’na ait Türk Dilinde Edatlar isimli kitaba bakabilirsiniz.

İstisnâ edatlarıyla ilgili Arapça ve Türkçe karşılaştırma için http://tez2.yok.gov.tr/ internet adresinden Hasan Z. Yonis’e ait Arapça ve Türkçede İstisnâ Edatları Karşıtsal Çözümleme adlı yüksek lisans tezine başvurabilirsiniz.

İstisnâ

الاستثـناء

Page 60: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

54

OKUMA PARÇASI

نشأة المكتبات في العصر الإسلامي

كانت الكتب قـبل اختراع الطباعة غالية الثمن، لا يـقتنيها إلا الأغنياء، لأنـها كانت مخطوطات ام القادرون من محبي العلم بإنشاء المكتبات، يجمعون فيها الكتب، مرتفعة التكاليف، ولذلك ق

ا للراغبين في القراءة والبحث وكانت هذه المكتبات تـؤدي ما تـؤديه معاهد العلم . ويـفتحون أبـوا .قت الحاضر والجامعات في الو

وكان البناء . وقد اهتم المسلمون بأبنية المكتبات العامة التي كانت تـعد لاستقبال الجماهير ها أروقة واسعة، وكانت الرفوف تـثبت بج نـ دة، تـربط بـيـ وار الجدران لتوضع فيها مزودا بحجرات متـعد

. وكانت هناك أروقة للنسخ وأخرى لحلقات الدراسة . الكتب وقد كانت . وكانت لهذه المكتبات فـهارس منظمة، تـتناول عناوين الكتب وأسماء المؤلفين

في القاهرة " دار الحكمة"الأندلس فـهارس دقيقة ومنظمة، وكذلك كان لمكتبة في " الحكم"لمكتبة فكانت مكتبة القاهرة لا تعير كتبا إلا للساكنين في . وكانت استعارة الكتب مباحة . فهرس كبير

عير أن يدفع ضمانا، ولكن يـعفى العلماء من دفع الضمان أو القاهرة فقط، وأحيانا يطلب من المست دة بوقت معين لا يزيد عن شهرين . التأمين .وكانت الاستعارة الخارجية محد

فـقد اهتم . س وثمانين هجرية وأول من عرفت له مكتبة في الإسلام هو خالد بن يزيد سنة خم بإخراج كتب القدماء، وتـرجمت له كتب الطب والكيمياء، فقد أحضر جماعة من فلاسفة اليونان

قل الكتب إلى العربية .وأمرهم بنـ، فقد الذي أن " بـيت الحكمة "ويـعتبـر شأه هارون الرشيد أول مكتبة عامة في العالم الإسلامي

ويـعتبـر عصر الخليفة . كان مركزا علميا يجتمع فيه العلماء للبحث والدرس ويـلجأ إليه الطلاب نـقل إليها عددا كبيرا من كتب اليونان والفرس والهند، حيث " بـيت الحكمة"المأمون أزهى عصور .وكلف المتـرجمين بتـرجمتها

التي أنشئت في آخر القرن الرابع الهجري بالقاهرة، وقد " دار الحكمة "ومن المكتبات المشهورة لت إليها الكتب من ح بدخولها لعامة الشعب، فمنهم من يحضر للقراءة، حم خزائن القصور، وسم

وكان البناء المخصص لهذه المكتبة عظيما جدا، . ومنهم من يحضر للنسخ، ومنهم من يحضر للدرس كتاب، وكانت الرفوف مفتوحة 18000ين خزانة، تسع الواحدة نحو إذ كانت تشتمل على أربع

.سوى بـعض الكتب النادرة، وكان القارئ يـتـناول الكتاب بنفسه .غذاء للعقل ومكانا للعلم ومركزا للبحث : هكذا كانت نظرة الإسلام والمسلمين للمكتبة

)209-208 ص 10العربية للناشئين ج : بتصرف من ( Metni Kavrama Alıştırmaları

1. Aşağıdaki soruları yukarıdaki okuma parçasına göre cevaplandırınız.

كيف كان ثمن الكتب قبل اختراع الطباعة؟ ولماذا؟. 1 كتبات؟لمن كان يـفتح القادرون أبواب الم. 2

Page 61: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

55

هل اهتم المسلمون بأبنية المكتبات ؟. 3

كيف كان بناء المكتبات؟. 4 ماذا كانت فهارس المكتبات تتناول؟. 5 لمن تعير مكتبة القاهرة الكتب؟. 6

أ كان العلماء يدفـعون الضمان حينما استـعاروا الكتب؟. 7 اهتم خالد بن يزيد؟بم . 8؟. 9 من أنشأ أول مكتبة عامة في العالم الإسلامي

وأين؟" دار الحكمة"متى أنشئت مكتبة . 10 2. Aşağıdaki cümlelerde geçen altı çizili kelimelerin eş anlamlılarını

parantez içindeki kelimeler arasından seçiniz.

)اعتـنى، نقلت، مجهز، يـعد، تـرجمة، مرتـبة، ابتكار، يمتلك، تحتوي، المقيمون ( . الطباعة غالية الثمن اختراع كانت الكتب قـبل . 1 . إلا الأغنياء الكتب يـقتني لا كان .2 . المسلمون بأبنية المكتبات العامة م اهت قد . 3دة مزوداكان البناء . 4 . بحجرات متـعد .منظمة كانت لهذه المكتبات فـهارس . 5 . في القاهرة فقط اكنين مكتبة القاهرة لا تعير كتبا إلا للس . 6 . الكتب إلى العربيةقل ن ـأمرهم ب . 7 ".بـيت الحكمة" عصر الخليفة المأمون أزهى عصور يـعتبـر . 8 . الكتب من خزائن القصور إلى دار الحكمة حملت قد . 9

. على أربعين خزانة تشتمل كانت دار الحكمة . 10 3. Aşağıdaki cümlelerde geçen altı çizili kelimelerin zıt anlamlılarını

parantez içindeki kelimeler arasından seçiniz.

) تـنخفض، منع، خاصة، رخيص، ضيـقة، كارهون، يقل، العاجزون، ممنوعة، مغلقة، المعرضون ( ااغالي اختراع الطباعة قـبل الكتب ثمن كان . 1 . جد . أسعار الكتب في الأيام الأخيرةتـرتفع . 2 . من محبي العلم بإنشاء المكتبات القادرونقام . 3 . العلم يـنشؤون المكتبات محبوكان . 4

Page 62: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

56

. في القراءة والبحث غبين را لل المكتبات يـفتحون أبـواب . 5 . سوى بـعض الكتب النادرةمفتوحة كانت الرفوف . 6 . في العالم الإسلامي عامة مكتبة بـيت الحكمة أول .7 .واسعة أروقة الحجرات تـربط بـين . 8

.مباحة الحكمة في مكتبة دار كانت استعارة الكتب . 9دة بوقت معين لا . 10 . عن شهرين يزيد كانت الاستعارة الخارجية محد

4. Aşağıdaki cümlelerde geçen altı çizili kelimelerin çoğullarını tespit

ediniz.

اثمن . 1 . هذا الكتاب رخيص جد .ان مزودا بحجرات متـعددة ك المكتبة بناء . 2 . كبير فهرس في القاهرة " دار الحكمة"كان لمكتبة . 3 . للبحث ومركز للعلم ومكان للعقل غذاء لمكتبة ا. 4 .خزانة تشتمل على أربعين دار الحكمة كانت .5 .ل الكتاب بنفسه يـتـناو القارئ كان .6 . يدخلون المكتبات الشعب كان . 7 . الإسلام والمسلمين للمكتبةنظرة هكذا كانت . 8

. كبيرا من كتب اليونان والفرس والهند عددا بـيت الحكمة نـقل إلي. 9 .كتبات يحضرون الموالبحث ن في القراءة و راغب كان ال. 10

5. Aşağıdaki cümlelerde geçen altı çizili kelimelerin tekillerini tespit

ediniz.

. الكتب ون يـقتـن الأغنياء كان . 1 .رتفعة م كانت كتب ال تكاليف . 2 . الحاضر ت العلم والجامعات في الوقمعاهد كانت المكتبات تشبه . 3 . للنسخ وأخرى لحلقات الدراسة أروقة كانت هناك . 4 .الجدران تـثبت بجوار الرفوف كانت . 5 . الكتب وأسماء المؤلفين عناوين تـتناول المكتبات كانت فـهارس . 6لت .7 . إلى دار الحكمة القصور ن الكتب من خزائ حم .الجماهير تـعد لاستقبال المكتبة كانت . 8

Page 63: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

57

.القدماء بإخراج كتب خالد بن يزيد اهتم . 9 . إلى بـغداد اليونان فلاسفة قد أحضر جماعة من . 10

6. Aşağıdaki cümleleri, içerisinde geçen eş sesli kelimelere dikkat ederek,

Türkçeye çeviriniz.

.العامةفي بلادنا كثير من الحدائق . 1ا .العامة هذه القصص السهلة يـعجب

. عن الحقيبة المفقودة البحث تعب السائح من . 2ا للراغبين .والبحث في القراءة تـفتح المكتبات أبوا

. ومنظمة دقيقة كانت لهذه المكتبات فهارس . 3تظرتك في الحديقة عشرين .دقيقة انـ

7. Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerleri uygun bir harfi cerle

doldurunuz.

.قراءة القرآن الكريم ..... يـهتم المسلمون . 1 .صالات الاستقبال.... كانت قصور الخللفاء مزودة . 2 .البر ويـنسون أنـفسهم....بعض الناس بأمرون الناس . 3 .الكهوف والجبال .... إذا نزل المطر لجأ الناس . 4 .الكريمنسخ القرآن ... كلف عثمان بن عفان أربـعة من الأصحاب . 5م على أكمل وجه ...قام الطلاب . 6 .واجبا .سنتي فليس مني.... النكاح سنتي، فمن رغب ) : ص(قال النبي .7 .القراءة والبحث.... ازداد عدد الطلاب الذين يـرغبون .8

يع القراء .... هذا التفسير يشتمل . 9 .ات القرآنية المتواترة جمية وسليمة ... نـقل الموظفون المخطوطات . 10 .أماكن صح

8. Aşağıdaki cümlelerde, إلا edatından sonra boş bırakılan yerleri örnekte olduğu gibi, uygun bir kelimeyle doldurunuz.

. مكتبة زرت مكتبات إستانبول إلا ..... .اشتـريت كتب المؤلف إلا . 1 ...... .رأيت الأصدقاء إلا . 2 ..... .كتبت الرسائل إلا . 3

Page 64: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

58

..... .فتحت العلب إلا . 4 ..... .قرأت صحف اليـوم إلا . 5

DİL BİLGİSİ

İSTİSNÂ

vb. bir edattan sonra gelen ismi, öncesinde geçen ifadenin hükmünden إلا hariç tutmaya istisnâ denir. Meselâ الطلاب حضر Öğrenciler geldiler, şeklinde bir hüküm verilmiş olsun. Bu hükümden herhangi bir öğrenciyi hariç tutmak istediğimizde istisnâ edatlarından birini ve peşinden de hariç tutulacak kişinin ismini söyleriz. حضر الطلاب إلا عليا Ali hariç öğrenciler geldiler, dediğimizde Ali'yi gelme hükmünün dışında tutmuş oluruz.

İstisnânın Temel Ögeleri

İstisnâ, üç temel ögeden oluşmaktadır. Bunlar müstesnâ minh, istisnâ edatı ve müstesnâdır.

Müstesnâ minh : İstisnâ edatından önce gelen isimdir. Bazen zikredil-meyebilir.

İstisnâ edatı : Kullanılan edattır.

Müstesnâ : İstisnâ edatından sonra gelen isimdir.

.سافـر المسافرون إلا خالدا Halit hariç yolcular gittiler.

Bu cümlede müstesnâ minh المسافرون lafzı, istisnâ edatı إلا ve müstesnâ da .kelimesidir خالدا İstisnâ Edatları

Başlıca istisnâ edatları üç kısımda ele alınmaktadır:

Birinci kısım : إلا . İkinci kısım : ر . سوى ve غيـ

Üçüncü kısım : عدا , خلا , ve حاشا dır.

إلا .1 En yaygın kullanılan istisnâ edatı إلا dır. Bu edattan sonra gelen kelimenin (müstesnânın) i‘râbı cümlenin durumuna göre değişir. Burada cümle;

1. ya olumlu,

2. ya olumsuz,

3. ya da olumsuz olup müstesnâ minhi zikredilmemiş bir durumda gelir.

Page 65: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

59

1. Olumlu Cümle

Olumlu cümleden maksat, ifadenin başında soru, nehiy (yasaklama) veya olumsuzluk edatlarından herhangi birisinin bulunmaması demektir. Bu tür cümlelerde إلا dan sonraki kelime dâima mansûb olarak gelir:

.ذهب الأصدقاء إلا محمودا Mahmut hariç arkadaşlar gittiler.

)يـ( dan sonraki kelime müsennâ ya da çoğul ise nasb hâli yâ إلا iledir.

.رجع الموظفون إلا موظفين İkisi dışında memurlar döndüler.

.ن إلا معلمين رجع الموظفو Öğretmenler hariç memurlar döndüler.

Yukarıdaki iki cümleden birincisinde müstesnâ ) موظفين( ikil, sonrakinde ise )معلمين ( çoğul olarak gelmiştir.

2. Olumsuz cümle

Olumsuz cümleden maksat ise, ifadenin başında nefiy (olumsuzluk), nehiy (yasaklama) veya soru edatlarından herhangi birisinin bulunması demektir. Bu tür cümlelerde إلا dan sonraki kelimenin i‘râbında iki yol izlenir. Ya

mansûb olur ya da müstesnâ minh ile aynı i‘râbı alır.

Mansûb oluşu:

.ب إلا سعيداما ذهب الطلا Sait dışında öğrenci gitmedi.

Müstesnâ minhin i‘râbına uyması:

.ما ذهب الطلاب إلا سعيد Sait dışında öğrenci gitmedi.

Bu cümlede müstesnâ minh olan الطلاب lafzı merfû olduğu için, müstesnâ olan سعيد lafzı da ona uyarak ref ile gelmiştir.

Müstesnâ minh mansûb ise her iki yola göre de müstesnâ mansûb olur:

.ما رأيت الطلاب إلا حسنا Hasan dışında öğrencileri görmedim.

Müstesnâ minh mecrûr ise müstesnâ ya mansûb ya da müstesnâ minhe uyarak mecrûr gelir:

.ما مررت بالأصدقاء إلا حسنا Hasan dışında arkadaşlara uğramadım.

.ما مررت بالأصدقاء إلا حسن Hasan dışında arkadaşlara uğramadım. 3. Müstesnâ Minhin Zikredilmediği Olumsuz Cümle

Bu durumda müstesnânın i‘râbı verilirken sanki istisnâ edatı yokmuş gibi hareket edilir. Müstesnâ, cümlenin hangi ögesiyse ona göre i‘râbını alır. Bu tür cümleler dâima olumsuzdurlar. Bu tür istisnâya müferrağ istisnâ denir.

Page 66: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

60

Merfû oluşu:

.ما جاء إلا فاتح Sadece Fatih geldi.

Bu cümlede فاتح kelimesi, جاء fiilinin fâili olduğu için merfû olarak ötre ile harekelenmiştir.

Mansûb oluşu:

.ما رأيت إلا فاتحا Sadece Fatih’i gördüm.

Burada ise فاتحا kelimesi, رأي fiilinin mef’ûlü olduğu için mansûb olarak üstün ile harekelenmiştir.

Mecrûr oluşu:

.ما سلمت إلا على فاتح Sadece Fatih’e selam verdim.

Bu cümlede ise فاتح kelimesi, سلم fiilinin mef’ûlü olup başında da harfi cer bulunduğu için mecrûr olarak esre ile harekelenmiştir.

Müstesnâ minhin zikredilmediği ما جاء إلا فاتح Sadece Fatih geldi, vb. cümlelerde umumi manalı أحد vb. gizli bir lafız müstesnâ minh olarak takdir edilir. Bu cümle de إلا فاتح أحد ما جاء Fatih dışında kimse gelmedi, takdirindedir.

Müstesnâ minh ya birden fazla olmalı, ya umûmî manalı bir kelime veya kısımları bulunan müfred bir lafız olmalıdır.

.Cemil dışında öğretmenler geldiler حضر المدرسون إلا جميلا .

.Kardeşinden başka hiç kimseyi görmedim ما رأيت أحدا إلا أخاك .

.Son sayfası hariç kitabı okudum قـرأت الكتاب إلا صفحة أخيرة .

Yukarıdaki üç örnekte geçen müstesnâ minhlerden birincisi çoğul, ikincisi umûmî manalı ve üçüncüsü de kısımları olan müfred bir lafızdır. Umûmî manalı kelimeden maksat nefiy, nehiy veya soru edatından sonra gelen nekra lafızdır. Şu örneklerde olduğu gibi:

.ما ذهب أحد Hiç kimse gitmedi.(Nefiy) .لا تضرب أحدا Hiç kimseyi dövme.(Nehiy) Kimseyi gördün mü?(Soru) هل رأيت أحدا؟Yukarıda verilen örnekler ışığında siz de aşağıdaki cümlelerde geçen boşlukları Türkçe tercümelerine uygun bir müstesnâ ile doldurunuz.

.......ذهب العمال إلى الحقل إلا Bir işçi hariç işçiler tarlaya gitti.

.......لا يخاف المؤمن إلا Mü’min Allah’tan başkasından korkmaz.

.......ما نام الأطفال إلا Süleyman dışında çocuklar uyumadı. .......لم يـقرأ إلا Sadece Muhammet okudu.

.......ما أكلت إلا Sadece hurma yedim.

Page 67: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

61

ر .2 سوى - غيـ

Yukarıda إلا istisnâ edatından sonra gelen müstesnâ için zikredilen kuralların tamamı, bu iki edat için de geçerlidir. Bu iki edat إلا dan sonra gelen müstesnânın i‘râbını alır. Yani إلا dan sonraki müstesnâ, mansûb ise ر da غيـmansûb, merfû ise merfû ve mecrûr ise mecrûr olarak gelir. Ancak ر غيـkelimesi her üç harekeyi de aldığı için onda bütün i‘râb durumları açıkça görülürken, سوى da ise bu üç hareke de ortaya çıkmaz. Çünkü سوى nın sonunda elif-i maksûre vardır ve sonu hareke yönünden değişmez. Bu iki edattan sonra gelen müstesnâlar, muzafûn ileyh olarak dâima mecrûr gelirler. 1. Olumlu Cümle

ر محمود .ذهب الأصدقاء غيـ Mahmut hariç arkadaşlar gittiler.

Bu cümle إلا dan bahsederken geçmiş ve müstesnâ إلا محمودا şeklinde gelmişti. Burada dan sonraki müstesnânın i‘râbı إلا ile kurulan istisnâda ise غير (harekesi) غير ya verilmiş ve müstesnâ olan محمود kelimesi de mecrûr olarak gelmişir. Bu tür cümlelerde, örnekte de görüldüğü gibi, غير edatı mansûb olarak gelir. 2. Olumsuz Cümle

Bu tür cümlelerde de إلا da olduğu gibi ر edatlarının i‘râbında iki yol سوى ve غيـizlenir. Edat ya mansûb olur ya da müstesnâ minh ile aynı i‘râbı alır.

Mansûb oluşu:

ر سعيد .ما ذهب الطلاب غيـ Sait dışında öğrenci gitmedi.

Müstesnâ minhin i‘râbına uyması:

ر سعيد ما ذهب الط .لاب غيـ Sait dışında öğrenci gitmedi.

Bu cümlede müstesnâ minh olan الطلاب lafzı merfû olduğu için, istisnâ edatı olan ر .da ona uygun olarak ref ile gelmiş, ötre ile harekelenmiştir غيـ

Müstesnâ minh mansûb ise her iki yola göre de ر edatları mansûb سوى ve غيـ

olur:

.حسن غيـر ما رأيت الطلاب Hasan dışında öğrencileri görmedim.

Müstesnâ minh mecrûr ise ر ya mansûb olur ya da müstesnâ minhe سوى ve غيـ

uyarak mecrûr gelir:

ر حسن .ما مررت بالأصدقاء غيـ Hasan dışında arkadaşlara uğramadım.

.ما مررت بالأصدقاء غير حسن Hasan dışında arkadaşlara uğramadım. 3. Müstesnâ Minhin Zikredilmediği Olumsuz Cümle

Burada da إلا da olduğu gibi, ر nın i‘râbı verilirken bunlar cümlenin سوى ve غيـ

bir ögesi olarak kabul edilir ve buna göre i‘râb alırlar.

Page 68: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

62

Merfû oluşu:

ر فاتح .ما جاء غيـ Sadece Fatih geldi.

Bu cümlede ر edatı cümlenin fâili olduğu için merfû olarak ötre ile غيـharekelenmiştir.

Mansûb oluşu:

ر فاتح .ما رأيت غيـ Sadece Fatih’i gördüm.

Burada ise ر fiilinin mef’ûlü olduğu için mansûb olarak üstün رأي edatı غيـile harekelenmiştir.

Mecrûr oluşu:

.ما سلمت على غير فاتح Sadece Fatih’e selam verdim.

Bu cümlede ise ر fiilinin mef’ûlü olup başında da harfi cer سلم ,edatı غيـbulunduğu için mecrûr olarak esre ile harekelenmiştir.

ر .edatları nekra bir ismin peşinden geldiklerinde onun sıfatı olurlar سوى ve غيـBu durumda istisnâ edatı olmaktan çıkarlar ve sıfat oldukları kelimenin i‘râbını alırlar.

ر عالم .جاء رجل غيـ Alim olmayan bir adam geldi. ر صالح ﴾ Çünkü onun yaptığı kötü bir iştir. (Hud sûresi 11 / 46) ﴿ إنه عمل غيـ ,Rabbimiz! Ben çocuklarımdan kimini ﴿ربـنا إني أسكنت من ذريتي بواد غير ذي زرع ﴾ziraata elverişsiz bir vadiye yerleştirdim. (İbrahim sûresi 14 / 37)

Yukarıdaki üç örnekte geçen ر edatı; birincide fâil olan غيـ ,lafzının رجل ikincide inne’nin haberi olan عمل kelimesinin sıfatı olarak ötre almış, üçüncüde ise mecrûr olan واد kelimesinin sıfatı olarak esre almıştır.

Yukarıda verilen örnekler ışığında siz de aşağıdaki cümlelerde geçen boşlukları harekeli bir şekilde ر .edatı ile doldurunuz غيـ

.حاج ..... عاد الحجاج Bir hacı dışında hacılar döndü.

.محمود ...... ت الطلاب لم يأ Mahmut hariç öğrenciler gelmedi.

.الحق ...... لا يـقول المسلم Müslüman hakkatten başkasını söylemez. .زيـنب ...... ما وصلت Sadece Zeynep geldi.

.سليم ...... ما رأيت Sadece Selim’i gördüm.

قني أحد لم .أحمد ..... يصد Ahmet’ten başka hiç kimse bana inanmadı.

حاشا - عدا - خلا .3

Bu üç edat iki şekilde kullanılır:

1. Harfi cer olurlar.

2. Fiil olurlar.

Page 69: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

63

1. Harfi Cer Oluşları

Harfi cer olduklarında müstesnâları mecrûr olur.

.اء الطلاب خلا حسين ج Hüseyin dışında öğrenciler geldiler.

.جاء الطلاب عدا حسين Hüseyin dışında öğrenciler geldiler.

.جاء الطلاب حاشا حسين Hüseyin dışında öğrenciler geldiler. 2. Fiil Oluşları

Fiil olduklarında ise müstesnâları mef’ûlün bih olarak mansûb olur.

ناخلا جاء الطلاب . حسيـ Hüseyin dışında öğrenciler geldiler.

نا .جاء الطلاب عدا حسيـ Hüseyin dışında öğrenciler geldiler.

نا .جاء الطلاب حاشا حسيـ Hüseyin dışında öğrenciler geldiler.

Bu üç edattan خلا ve عدا nın başına mastar ما sı gelince de sadece fiil olurlar. حاشا nın başına ise bu ما asla gelmez.

. واحداخلا عاد المسافرون ما Biri hariç yolcular döndüler.

.عاد المسافرون ما عدا واحدا Biri hariç yolcular döndüler.

Yukarıda verilen örnekler ışığında siz de aşağıdaki cümlelerde geçen boşlukları harekeli bir şekilde Türkçe tercümelerine uygun bir müstesnâ ile doldurunuz.

.....حضرت الطبيبات عدا Bir doktor hariç doktorlar geldi.

.....وقفت السيارات خلا Bir taksi hariç taksiler durdu.

.....كتب عمر دروسه حاشا Ömer, Arapça hariç derslerini yazdı.

.....خرج السياح ما خلا Bir turist dışında turistler çıktı.

...... عدا وصل الجيران إلى الحفل ما Törene birisi dışında komşular geldiler.

İstisnâda muttasıl, munkatı‘ ve müferrağ şeklinde üçlü bir taksim de yapılmaktadır.

Muttasıl istisnâ:

Müstesnâ minh ile müstesnâ aynı cinsten ise bu tür istisnâya muttasıl istisnâ denir.

نارأيت الط .لاب إلا حسيـ Hüseyin hariç öğrencileri gördüm.

Munktı‘ istisnâ:

Müstesnâ minh ile müstesnâ aynı cinsten değilse bu tür istisnâya munkatı‘ istisnâ denir.

Page 70: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

64

.دخل الضيوف القاعة إلا كلابـهم Köpekleri hariç misafirler salona girdiler.

Müferrağ istisnâ:

Müstesnâ minhin cümlede zikredilmediği istisnâya ise müferrağ istisnâ denir.

.ما حضر إلا خالد Sadece Halit geldi. İstisnâ edatlarıyla ilgili daha ayrıntılı örnekler için İsmail Güler, Hüseyin Günday ve Şener Şahin’in Arapça Dilbilgisi (Nahiv Bilgisi) isimli kitabına bakınız. İstisnâ edatlarıyla ilgili olarak ayrıca http://www.onlinearabic.net ve www.schoolarabia.net adreslerine başvurabilirsiniz.

ALIŞTIRMALAR

1. Aşağıdaki cümlelerde geçen müstesnâ minh ve müstesnâları tespit ediniz.

.ذهب الموظفون إلى المطعم إلا موظفا. 1

.لبس الرجل القمصان الجديدة إلا قميصا. 2

.س ما دخل المكتبة إلا مدر . 3

.حفظت سور القرآن الكريم إلا سورة . 4

.لا يـفوز إلا المجتهد . 5

.ما تصدقت إلا على فقير . 6

ر مكتبة . 7 .زار صديقي مكتبات إستانبول غيـ

.ف تسلم الموظفون رواتبـهم عدا موظ . 8

.قابـلت المدراء ما خلا مديرا واحدا. 9

ه المسافرون إلى الحافلة ما عدا مسافرا. 10 .تـوج 2. Aşağıdaki cümlelerde geçen müstesnâların sonunu harekeleyiniz.

.زارت السائحات الآثار التاريخية إلا سائحة. 1

.زار الأساتذة المكتبات إلا مكتبة. 2

.لم تخرج الطبيبات من المستشفى إلا طبيبة. 3

.لم تشترك المدرسات في المحاضرة إلا مدرسة. 4

.لم يدخل الطلاب المكتبات إلا مكتبة. 5

.لم تدخل المسجد إلا زائرة. 6

Page 71: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

65

.لا يقول العالم عدا كلمة الحق . 7

.نجحت الطالبات ما خلا طالبة. 8

بول غير مسجد. 9 .زرت مساجد إستانـ

.وصلت السفن إلى الميناء حاشا سفينة. 10 3. Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerleri parantez içerisindeki

kelimelerden uygun bir müstesnâ ile doldurunuz. ) أبي بكر – أبا بكر –أبو بكر ( .....قتل الخلفاء الراشدون إلا . 1

) وجبة – وجبة –وجبة ( ..... ما تـناولت أمس إلا . 2

) قصة – قصة –قصة ( ......قـرأت القصص إلا . 3

) قصة – واحدة –قصة ( .....ما قرئت القصص إلا . 4

) زائر – زائرة –زائر ( .....ما اتصلت بالزائرين إلا . 5

ر . 6 ) متحف – متحفا –متحف ( .....زرت متاحف تـركيا غيـ

) المغرب –المغرب ( ....سافـرت إلى البلاد العربية عدا . 7

) القاهرة – القاهرة –القاهرة ( ....زرت عواصم البلاد العربية ما خلا. 8

) باب –با با–باب ( ..... قـرأت أبـواب الكتاب سوى . 9

ر . 10 ) وزير – وزيرا –وزير ( .... استـقبل الوزراء رئيس الوزراء غيـ 4. Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerleri parantez içinden

seçeceğiniz uygun bir müstesnâ ile doldurunuz.

)ائرة، محسن، تمرين، نافذة، باب، شجرةمطعم، ذا الأدب ، ضيف، تاجر، ط (

......حل الطالب التمرينات سوى . 1 .......دخلت مطاعم صامسون إلا . 2ر . 3 ..... أثمرت الأشجار في الحديقة غيـ .......رجع الضيوف إلى بلادهم عدا . 4 .....حت النوافذ في البيت ما خلا فـت . 5 .....أغلقت الأبـواب حاشا . 6 .....ركبت وسائل المواصلات سوى . 7 ......ربح التجار أمس إلا . 8 .....ما صادقت إلا . 9

.....ما جاءني الأصدقاء ما عدا . 10

Page 72: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

66

5. Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerleri parantez içinden seçeceğiniz uygun bir müstesnâ minh ile doldurunuz.

)الأصدقاء، الكتب، الطلاب، المسائل، الرسائل، الحجرات، الأطفال، الآثار التاريخية(

.ا صغيرافي أدرنة إلا مسجد ..... شاهدت . 1

.غير علي ..... لم يـزرني . 2

.الجديدة إلا كتابا..... اشتـريت . 3

.سوى طالب ..... ما قام . 4

.في شاطئ البحر إلا طفلا صغيرا..... مشى . 5

.ما عدا رسالة ..... قـرأت . 6

.إلا حجرة النـوم .... أضاءت المصابيح . 7

.ما خلا مسألة معقدة ..... فهمت . 8

6. Aşağıdaki cümleleri, örnekte olduğu gibi parantez içinde verilen edatı kullanarak, istisnâ üslûbuna çeviriniz.

.اطالب إلا دخل الطلاب قاعة الامتحان ) إلا . (الب دخل الطلاب قاعة الامتحان ولم يدخل ط : المثال

.............................. )غير. (زرت الأساتذة في الكلية ولم ازر أستاذا. 1

.............................) .عدا. (أرسلت الكتب إلى بـلدي واحتـفظت بكتاب الحديث . 2

رك مراسل . 3 .............................. )حاشا. (تـرك الصحفيون المحاضرة ولم يـتـ

.............................. )سوى. (كوت المرأة الثـياب ولم تكو ثـوبا. 4

.............................. )خلا . (ال الشوارع ولم يـنظفوا شارعانظف العم . 5

.............................. )إلا . (كتبت الطالبة التدريبات ولم تكتب تدريبا أخيرا. 6

.............................. )ما عدا. ( جار حضر الجيران حفل الزواج ولم يحضر . 7

.............................. )ما خلا. (رأيت الوزراء في المؤتمر ولم أر وزيرا. 8

7. Parantez içinde verilen kelimelerin tamamını kullanarak istisnâ üslûbunda cümleler kurunuz.

)المهندس، سيارة، أصلح، إلا، السيارات. (1

)الأصدقاء، ذهب، الكلية، إلى، صديق، غير . (2

)الفواكه، إلا، نضجت، البـرتـقال. (3

)القطارات، المحطة، غادرت، قطار، سوى. (4

Page 73: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

67

)ة، الجارات، عداحضرت، جارة، المأدب . (5

)فـتحت، نافذة، خلا، النـوافذ. (6

)زهرة، تـفتحت، إلا، الأزهار، في، الحديقة. (7

)المباريات، شاهدت، مباراة، غير. (8 8. Aşağıdaki soruları örnekte olduğu gibi parantez içinde verilen edatları

kullanarak istisnâ üslûbuyla cevaplayınız.

.نعم، زرت المساجد إلا مسجدا -) إلا (هل زرت المساجد؟ : المثال

.....................نعم، )غير(هل تسلم الخريجون شهادام؟ . 1

.....................نعم، )سوى(هل شارك المهندسون في البناء؟ . 2

.....................نعم، )ما خلا(هل بكى الأطفال؟ . 3

.....................نعم، )عدا( قصص الأنبياء؟ قـرات هل . 4

.....................نعم، )إلا (هل ذهب إخوتك إلى الجامعة؟ . 5

.....................نعم، )غير(مرة؟ هل زرت مدن منطقة مر . 6

.....................نعم، )ما عدا(هل جرى اللاعبون في الملعب؟ . 7

.....................نعم، )إلا (هل طوت المرأة القمصان؟ . 8

9. Aşağıdaki cümlelerde kullanılan istisnâ edatlarını إلا ile değiştiriniz ve

varsa gerekli düzeltmeleri yapınız.

.تـلوت القرآن الكريم سوى سورة . 1ر سجين . 2 .خرج السجناء من السجن غيـ .كافأ المدير المدرسين عدا مدرسين . 3 .فحص الطبيب المرضى ما عدا مريضا. 4 .قـرأت القصائد سوى قصيدة . 5 .إن االله يـغفر الذنوب خلا الشرك . 6باق سوى رياضي . 7 .واصل الرياضيون السر طالب . 8 .لا يوجد في الفصل غيـ

10. Aşağıdaki âyet-i kerîmelerde geçen müstesnâ ve müstesnâ minhleri tespit ediniz.

)9 بقرةال(﴾ أنفسهم إلا وما يخدعون ﴿ . 1

)14 بقرةال( ﴾الفاسقين إلا وما يضل به ﴿ . 2

Page 74: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

68

)34 بقرةال( ﴾إبليس إلا فسجدوا ﴿ . 3

هم إلا تـولوا ﴿ . 4 )246 بقرةال( ﴾قليلا منـ

هم إلا وا منه فشرب ﴿ . 5 )248 البقرة( ﴾قليلا منـ

)269البقرة ( ﴾وما يذكر إلا أولوا الألباب ﴿ . 6

)7 آل عمران( ﴾االله إلا وما يـعلم تأويله ﴿ . 7

)37الحاقة ( ﴾لا يأكله إلا الخاطئون ﴿ . 8

هم ما فـعلوه إلا ﴿ . 9 )66 نساءال( ﴾ قليل منـ

)171النساء ( الحق ﴾ تـقولوا على الله إلا ﴿ ولا . 10 11. Aşağıdaki Türkçe cümlenin en uygun Arapça karşılığını tespit ediniz.

“Allah’ın rızasını ancak samimi kullar elde edebilir."

.Aت االله إلا العباد الصالحون لا يحظى بمرضا.

.B لمخلصون االله إلا العباد انعمة لا يحظى ب.

.C خلصون لا يحظى بمرضات االله إلا العباد الم.

.D خلصين الم بمرضات االله إلا العباد العباد حظي.

.E ناس العابدون ظ بمرضات االله إلا ال يح لم. 12. Aşağıdaki Arapça cümlenin en uygun Türkçe karşılığını tespit ediniz.

.نجحت الطالبات في الامتحان النـهائي إلا طالبة

A. Biri hariç (kız) öğrenciler final sınavında başarılı oldular.

B. Bir öğrenci hariç (kız) öğrenciler final sınavında başarılı olurlar.

C. Biri hariç (kız) öğrenciler ara sınavda başarılı oldular.

D. (Kız) öğrenciler final sınavında başarılı oldular, ancak ikisi hariç.

E. Biri dışında (kız) öğrenciler final sınavında başarılı olamadılar. 13. Aşağıdaki cümleleri Arapçaya çeviriniz.

1. Biri dışında bakanlar kongreye geldiler.

2. İkisi dışında kuşlar kafesten kaçtı.

3. Biri hariç yolcular otobüsten indiler.

4. Öğrenci biri dışında soruları cevapladı.

5. Biri hariç çocuklar sofraya oturdular.

Page 75: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

69

6. Ahmet sadece öğretmene selam verdi.

7. İmam dışında insanlar camiden çıktılar.

8. Sadece çay içtim.

9. Sadece çalışan kazanır.

10. Sadece bir öğrenci gitti.

Kelimeler ve Deyimler

Telefon etti: اتصالا بـ– يـتصل –اتصل

Tarihi eserler: الآثار التريخية İcat etti, buldu: اختراعا- يخترع –اختـرع

çiçek açtı, çiçeklendi (.Bitki vb): إزهارا- يـزهر –أزهر

En parlak, en görkemli: أزهى

Ödünç aldı : استعارة - يستعير –استـعار Kapsadı, ihtiva etti: اشتمالا على– يشتمل –اشتمل

Aydınlattı: إضاءة - يضيئ –أضاء

Saydı, kabul etti, itibar etti: اعتبارا- يـعتبر –اعتبـر

Hazırladı: إعدادا- يعد –أعد Ödünç verdi: إعارة - يعير –أعار

Edindi, sahip oldu: اقتناء - يـقتني –اقـتـنى Alıştırma: تدريبات ) ج(تدريب

Masraf: تكاليف ) ج(تكليف

Alıştırma: تمرينات، تمارين ) ج(تمرين

ه ه –تـوج Yöneldi: تـوجها إلى– يـتـوج

Yüz çevirdi, dost edindi, (bir görevi) üstlendi: تـوليا- يـتـولى –لى تـو

Fiyat: أثمان ) ج(ثمن

Park: حديقة عامة

Mezun: خريجون ) ج(خريج

Kütüphane: خزانات، خزائن ) ج(خزانة

Ödedi: دفـعا- يدفع –دفع

Başbakan: يس الوزراء رئ

Page 76: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

70

Bağladı: ربطا – يـربط –ربط Yüz çevirdi : ، عن istedi: رغبة في – يـرغب –رغب Donattı, teçhiz etti: تـزويدا بـ– يـزود –زود

Maaş: رواتب ) ج(راتب

Saçak, çardak, çadır, revak: أروقة ) ج(رواق Sporcu: رياضيون ) ج(رياضي Mahpus, hapis yatan kişi: سجناء ) ج(سجين

Gemi: سفن ) ج(سفينة

ح بالدخول Girişe izin verildi: سم

Diploma: شهادات ) ج(شهادة

Gazete: صحف ) ج(صحيفة

Gazeteci: فيون صح ) ج(صحفي

Kutu: علب ) ج(علبة

وان Başlık, adres: عناوين ) ج(عنـ Başkent: عواصم ) ج(عاصمة

Pahalı: غالية الثمن Persler: الفرس

Fihrist: فـهارس ) ج(فهرس لسوف يـ Filozof: فلاسفة) ج(فـ

Sınav salonu: ان قاعة الامتح

Görevlendirdi, yükledi: تكليفا بـ– يكلف –كلف

Sığındı: لجوءا إلى – يـلجأ –لجأ

Ziyafet, yemek daveti: مآدب ) ج(مأدبة

Karşılaşma, maç: مباريات ) ج(مباراة

Müze: متاحف ) ج(متحف

محدد Belirli bir vakitle sınırlı: ة بوقت معين İstasyon, tren istasyonu: محطات ) ج(محطة

Tahsis edilmiş, ayrılmış: المخصص

El yazma eser: مخطوطات ) ج(مخطوطة Masrafları yüksek: مرتفعة التكاليف

Page 77: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

71

Muhabir: ون مراسل ) ج(مراسل

Fuar: معارض ) ج(معرض

Karmaşık, çetrefilli, zor: معقدة

Enstitü: معاهد ) ج(معهد Kayıp, yitik: مفقود

Kütüphane, kitabevi, sıra: مكتبات ) ج(مكتبة Marmara Bölgesi: منطقة مرمرة

Liman: واني الم ) ج(الميناء

Nüshasını çıkardı, kopyasını aldı: نسخا- يـنسخ –نسخ

Özet

İstisnâ kavramını tanıyabilmek.

vb. bir edattan sonra gelen ismi, öncesinde geçen ifadenin hükmünden إلا hariç tutmaya istisnâ denir. Meselâ ناعاد الأطفال إلا حس Hasan dışında çocuklar döndü, dediğimizde Hasan’ı dönme hükmünün dışında tutmuş oluruz.

İstisnânın temel ögelerini tespit edebilmek.

İstisnâ, üç temel ögeden oluşmaktadır. Bunlar müstesnâ minh, istisnâ edatı ve müstesnâdır.

.دانام الأطفال إلا خال Halit hariç çocuklar uyudu.

Bu cümlede الأطفال lafzı müstesnâ minh, إلا istisnâ edatı ve خالدا kelimesi de müstesnâdır.

İstisnâ edatlarını tanımak.

Başlıca istisnâ edatları şunlardı: إلا ر , .dır حاشا ve , عدا , خلا , سوى , غيـ

İstisnâ edatlarını birbirinden ayırt edebilmek.

Yukarıda zikredilen istisnâ edatları kullanım açısından üç gruba ayrılmaktadır: Birinicisi إلا ikincisi ر حاشا - عدا - خلا ve üçüncüsü de سوى - غيـdır. Her bir gruba göre müstesnânın durumu değişmektedir.

إلا .1 Bu edattan sonra gelen kelimenin i‘râbı cümlenin durumuna göre değişir. Burada cümle; ya olumlu, ya olumsuz ya da olumsuz olup müstesnâ minhi zikredilmemiş bir durumda gelir.

1. Olumlu cümle

Bu tür cümlelerde إلا dan sonraki kelime dâima mansûb olarak gelir:

.حضر المسافرون إلا حسنا Hasan hariç yolcular geldi.

Page 78: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

72

2. Olumsuz cümle

Bu tür cümlelerde ise müstesnâ ya mansûb olur ya da müstesnâ minh ile aynı i‘râbı alır.

.حسن / ما حضر المسافرون إلا حسنا Hasan hariç yolcular gelmedi.

3. Müstesnâ minhin zikredilmediği olumsuz cümle

Bu durumda müstesnânın i‘râbı verilirken sanki istisnâ edatı yokmuş gibi hareket edilir. Müstesnâ, cümlenin hangi ögesiyse ona göre i‘râbını alır.

Merfû oluşu:

.مد ما صام إلا مح Sadece Muhammet oruç tuttu.

Mansûb oluşu:

نا .ما رأيت إلا حسيـ Sadece Hüseyin’i gördüm.

Mecrûr oluşu:

.لا أتـوكل إلا على االله Sadece Allah’a tevekkül ederim.

ر .2 سوى - غيـ

Bu iki edat إلا dan sonra gelen müstesnânın i‘râbını alır. Müstesnâları da muzafun ileyh olarak dâima mecrûr gelir.

1. Olumlu cümle

ر حضر المسافرون .حسن غيـ Hasan hariç yolcular geldi.

2. Olumsuz cümle

Bu tür cümlelerde edat ya mansûb olur ya da müstesnâ minh ile aynı i‘râbı alır.

ر ما حضر المسافرون ر / غيـ .حسن غيـ Hasan hariç yolcular gelmedi.

3. Müstesnâ minhin zikredilmediği olumsuz cümle

Burada ر cümlenin bir ögesi olarak kabul edilir ve buna göre i‘râb سوى ve غيـalırlar.

Merfû oluşu:

ر .حسن ما ذهب غيـ Sadece Hasan gitti.

Mansûb oluşu:

ر .حسن ما رأيت غيـ Sadece Hasan’ı gördüm.

Mecrûr oluşu:

.حسن ما سلمت على غير Sadece Hasan’a selam verdim.

Page 79: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

73

حاشا - عدا - خلا .3

Bu üç edat iki şekilde kullanılır: Ya harfi cer olurlar ya da fiil olurlar.

Harfi cer olduklarında ise müstesnâları mecrûr olur.

.جلس الطلاب خلا حسين Hüseyin dışında öğrenciler oturdular.

Fiil oduklarında ise müstesnâları mef’ûlün bih olarak mansûb olur.

نا .جلس الطلاب عدا حسيـ Hüseyin dışında öğrenciler oturdular.

Kendimizi Sınayalım

1. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde istisnânın temel ögelerinden biri yoktur?

a. إلا خالدا الدرس لاب قرأ الط . b. لا يـعلم الغيب إلا االله.

c. ان س ا م خ ي ش إلا اب ك الر ل ز ن ـ.

d. لم تـزهر الأشجار إلا شجرة.

e. خرج الموظفون من الوزارة إلا مديرا. 2. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde müstesnânın yazılışında bir yanlışlık

yapılmıştır?

a. قـرأت الصحف إلا صحيفتـين. b. ر طالب .حفظ الطلاب الشعر غيـ

c. كتب أحمد الأشعار سوى شعر.

d. فهمت كل النصوص عدا نص واحد.

e. تـلوت أجزاء القرآن إلا جزآن.

زرنا أقسام المعرض سوى قسم الملابس . .3

Yukarıdaki cümlede istisnâ edatının yerine, müstesnânın harekesini değiştirmeksizin, hangi edat gelemez?

a. .غير

b. .عدا

c. .إلا

d. .خلا

e. حاشا.

الأخير ..... قـرأت الكتاب ما خلا .4

Bu cümledeki boşluğu aşağıdakilerden hangisi en uygun şekilde tamamlar?

a. . الفصل

b. .الفصول

Page 80: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

74

c. . الفصل

d. .الفصول

e. الفصل . 5. "Diploma dağıtım törenine ikisi dışında öğretmenler katılmadı."cümlesinin

Türkçe Arapça doğru karşılığı aşağıdakilerden hangisidir?

a. فل تـوزيع الشهادات إلا مدرس ما شهد المدرسون ح. b. شهد المدرسان حفل تـوزيع الشهادات إلا مدرسا. c. ما شهد الموظفون حفل تـوزيع الشهادات إلا موظف. d. ائز إلا مدرس ما شهد المدرسون حفل تـوزيع الجو. e. لم يشهد المدرسون حفل تـوزيع الشهادات إلا مدرسان.

Kendimizi Sınayalım Yanıt Anahtarı

1. b Yanıtınız doğru değilse, “İstisnânın Temel Ögeleri” konusunu yeniden okuyunuz.

2. e Yanıtınız doğru değilse, “Olumlu Cümlede Müstesnâ” konusunu yeniden okuyunuz.

3. c Yanıtınız doğru değilse, “İstisnâ Edatları” konusunu yeniden okuyunuz.

4. a Yanıtınız farklıysa “İstisnâ Edatları” konusunu yeniden okuyunuz.

5. e Yanıtınız doğru değilse "Olumsuz Cümlede Müstesnâ" konusunu yeniden okuyunuz.

Sıra Sizde Yanıt Anahtarı

Sıra Sizde 1

.ذهب العمال إلى الحقل إلا عاملا Bir işçi hariç işçiler tarlaya gitti.

.لا يخاف المؤمن إلا االله Mü’min Allah’tan başkasından korkmaz.

).سليمان (ل إلا سليمان ما نام الأطفا Süleyman dışında çocuklar uyumadı.

.لم يـقرأ إلا محمد Sadece Muhammet okudu.

.ما أكلت إلا تمرا Sadece hurma yedim.

Sıra Sizde 2

ر حاج .عاد الحجاج غيـ Bir hacı dışında hacılar döndü.

ر لم ي ر ( أت الطلاب غيـ .محمود ) غيـ Mahmut hariç öğrenciler gelmedi.

ر الحق .لا يـقول المسلم غيـ Müslüman hakikatten başkasını söylemez.

Page 81: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

75

ر زيـنب .ما وصلت غيـ Sadece Zeynep geldi.

ر سليم .ما رأيت غيـ Sadece Selim’i gördüm.

ر قني أحد غيـ .أحمد ) غير (لم يصد Ahmet’ten başka hiç kimse bana inanmadı.

Sıra Sizde 3

).طبيبة (حضرت الطبيبات عدا طبيبة Bir doktor hariç doktorlar geldi.

).سيارة (وقفت السيارات خلا سيارة Bir taksi hariç taksiler durdu.

).اللغة العربية (كتب عمر دروسه حاشا اللغة العربية Ömer, Arapça hariç derslerini yazdı.

.خرج السياح ما خلا سائحا Bir turist dışında turistler çıktı.

.ا واحداوصل الجيران إلى الحفل ما عد Törene birisi dışında komşular geldi.

Yararlanılan Kaynaklar

Bilgegil, M. Kaya (1982). Türkçe Dilbilgisi, İstanbul.

el-Fevzân, Abdurrahman b. İbrahim – Huseyn, Muhtar et-Tâhir – Fadl, Muhammed Abdülhâlik Muhammed (2003), el-Arabiyye Beyne Yedeyk, Riyad.

Güler İ. - Günday, H. Şahin, Ş., (2001). Arapça Dilbilgisi (Nahiv Bilgisi), İstanbul.

Komisyon, (1985) Ta‘limu’l-Arabiyye li-Gayri’n-Nâtıkîne bihâ el-Kitabu’l-Esâsî, Mekke.

Maksudoğlu, Mehmet (1992). Arapça Dilbilgisi, İstanbul.

Er-Râcihî, Abduh (1992). Fi’t-Tatbîki’n-Nahvî ve’s-Sarfî, İskenderiye.

Sînî, Mahmud İsmail, es-Seyyid, İbrahim Yusuf, eş-Şeyh, Muhammed er-Rifai (ts.). el-Kavâidü’l-Arabiyyetü’l-Müyessera, İstanbul.

_______, el-Arabiyye li’n-Nâşiîn, İstanbul.

Uralgirary, Yusuf (1986). İlk ve İleri Dilbilgisi, Riyad.

Page 82: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

76

 

Amaçlarımız

Bu üniteyi tamamladıktan sonra;

• Yaklaşma fiillerini tanıyacak,

• Umut fiillerini tanıyacak,

• Başlama fiillerini tanıyacak,

• Bunların isim ve haberlerini tespit edebilecek,

• Bu fiilleri birbirinden ayırt edebileceksiniz.  

Anahtar Kavramlar

• Yaklaşma

• Umut

• Başlama

• Mukârabe

• Recâ

• Şurû‘  

Öneriler

Bu üniteyi daha iyi kavrayabilmek için okumaya başlamadan önce;

• Metin içerisinde geçen mânâsını bilmediğiniz kelimeler için bir Arapça-Türkçe sözlüğe başvurunuz.

• İsmail Güler, Hüseyin Günday ve Şener Şahin’in Arapça Dilbilgisi (Nahiv Bilgisi) isimli kitabından Kâde ve Benzerleri (Ef’âl-i Mukârabe) konusunu okuyunuz.

Page 83: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

77

GİRİŞ

Arapçada birtakım yardımcı fiiller vardır. Bunlar, isim cümlesinin başına geçerek mübtedâ ve haberin hem adını hem de i‘râbını değiştirirler. Şu üç grup fiil de bu yardımcı fiillerdendir.

1. Bir eylemin yaklaştığını ifade edenler.

2. Umut bildirenler

3. Başlama ifade edenler.

Bu fiillere yardımcı fiiller denmesi, isim cümlesinin başına gelerek mübtedâ (özne) ve habere (yüklem) ihtiyaç duymaları sebebiyledir. Meselâ

يسقط الولد (Çocuk düşüyor) cümlesinde الولد mübtedâ, يسقط da haberdir. Bunun başına كاد yi getirdiğimizde cümle (Çocuk az kaldı düşüyordu) سقط كاد الولد ي şeklinde olmakta ve cümle yaklaşma ifade etmektedir.

Türkçede ise yaklaşma fiilleri, bileşik fiiller içerisinde ele alınır. “İlk fiildeki eylemin meydana gelmesi için az kaldığını ifade eden fiiller” şeklinde tarif edilir. Anlamı değişikliğe uğrayacak fiilin istek kipi geniş zamanı üçüncü tekil şahsından sonra “yaz-” getirmek suretiyle teşkil olunur. “Düşeyazdı, ağlıyayazdı, kırayazdı” gibi. Ancak yazı dilinde “yaz-” ekli fiil yerine daha çok “az daha, az kaldı” vb. ifadeler kullanılır. Örnekler:

Çocuk az kaldı düşüyordu. ) كاد الولد يسقط(

Çocuk az daha ağlayacaktı. )كاد الولد يـبكي(

Çocuk az daha camı kırıyordu. ) كاد الولد يكسر الزجاج(

Diğer iki fiil grubu olan umut ve başlama fiilleri ise Türkçe’deki karşılıklarıyla tercüme edilmektedir. Örnekler:

Umarım hasta iyileşir. ) رأ )عسى المريض أن يـبـ

Öğrenci okumaya başladı. ) أخذ الطالب يـقرأ(

Mukārabe, Recâ ve Şurû Fiilleri

أفـعال المقاربة والرجاء والشروع

Page 84: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

78

Türkçede kullanılan yaklaşma fiilleriyle ilgili geniş bilgi için M. Kaya Bilgegil’e ait Türkçe Dilbilgisi isimli kitabından Yapıları Bakımından Fiiller kısmına bakabilirsiniz.

OKUMA PARÇASI

مروءة ووفاء تـعد عن خرج النـعمان بن المنذر ملك الحيرة للصيد، وأخذ يجري بفرسه في الصيد فابـ

وأخذ يـبحث طويلا عن مكان يـلجأ إليه، وأخيرا وجد رجلا اسمه حنظلة . ، وتاه في الصحراءأصحابهوطلب منهما طعاما وشرابا، وكان لديهما شاة واحدة، فسقاه حنظلة من لبنها، وذبحها . ومعه زوجته

. اطلب ثـوابك « : ثم قال لحنظلة . وفي الصباح لبس النـعمان ثيابه وركب فـرسه. عمه من لحمهاوأط .»سأفـعل إن شاء االله « : قال حنظلة . »أنا الملك النـعمان

ومكث حنظلة بـعد ذلك زمانا حتى أصابه فـقر شديد وساءت . يرة ثم انطلق النـعمان نحو الح ر إلى الحيرة وصادف ذلك . »لو ذهبت إلى الملك لأحسن إليك « : فـقالت له امرأته . حاله فسافـ

ذهب إلى مكان بعيد مع جنوده، ويـنتظر، ويـقتل أول رجل يظهر اليـوم يـوم بـؤس النـعمان، فكان ي فـقال له . فـلما نظر إليه النـعمان عرفه، وساءه مكانه، فوقف حنظلة بـين يدي النـعمان . له هناك أ فلا جئت في غير هذا « : قال . »نـعم « : قال »لت عندك يـوما؟ أنت الذي نـز «: النـعمان

ذا اليوم؟ « : قال » !اليوم؟ واالله لو ظهر لي قابوس ابني « : قال النعمان » وكيف لي أن أعلم تله، فاطلب حاج ا من قـ لك لم أجد بد يا وسل ما تـبتغي فإنك مقتول قـبـ نـ .»تك من الد

يا بـعد نـفسي؟ « : قال حنظلة نـ : قال » إنه لا سبيل إليها « : قال النعمان » وما أصنع بالدقال » ي إليهم، وأهيئ حالهم ثم أرجع إليك فإن كان لا بد فأجلني عسى أن أزور أهلي، فأوص «

نظر حنظلة إلى شريك بن عمرو . »لا بد من كفيل يضمن لي عودتك « : النعمان مساعد –فـ . النعمان، وكان واقفا بجواره وأراد منه أن يكون كفيله

هو « : فض شريك أن يكون كفيله، فـوثب إليه رجل اسمه قـراد بن أجدع، فقال للنعمان فـر فأمر لحنظلة بخمسمائة ناقة، فمضى . »نـعم، أنا أضمنه « : قال » أ فـعلت؟« قال النعمان » علي

ل الأجل سنة كاملة، ومن يومه هذا إلى مثل ذلك اليوم من العام القادم، فـلما إلى أهله، وقد جع .»ما أراك إلا ميتا غدا« : مرت السنة، وبقي من الأجل يـوم، قال النعمان لقراد

له، و اصطحب فـرسانه ومعهم الأسلحة، وذهب إلى المكان فـلما أصبح النعمان ركب خيـليس لك «: االذي قابـله فيه حنظلة، وأمر بقتل قـراد وأوشك السياف أن يـقتـله، فقال له وزراؤه

نجو حنظلة من القتل فـتـركه، وكان النـعم . »أن تـقتـله حتى يكمل يـومه . ان يريد أن يـقتل قـرادا ليـ« : فما كادت الشمس تغيب، إذ ظهر شخص من بعيد، فأمر النعمان السياف بقتله، فقيل له

تـعلم من هو .تظر حتى وصل الرجل فإذا هو حنظلة فان ـ» ليس لك أن تـقتـله حتى يأتيك الشخص فـما دفـعك إلى الرجوع بـعد أن نجوت « : فـلما نظر إليه النعمان شق عليه حضوره، فقال له

ن قـراد، وتـرك القتل تأثـر النعمان بفعل حنظلة وقـوله، وعفا عنه وع . »الوفاء « : قال » من القتل؟ .منذ ذلك اليوم

)132-131 ص 10 العربية للناشئين ج: بتصرف من (

Page 85: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

79

Metni Kavrama Alıştırmaları

1. Aşağıdaki soruları yukarıdaki okuma parçasına göre cevaplandırınız.

لماذا خرج النعمان في ذلك اليوم؟. 1 تاه في الصحراء؟لماذا . 2

ماذا فـعل النعمان عندما تاه؟. 3

ماذا طلب النعمان من حنظلة وزوجته؟. 4 كيف أطعم حنظلة النعمان؟. 5 ماذا فعل حنظلة حينما أصابه فقر شديد؟. 6

ماذا سأل حنظلة من النعمان؟. 7 كفيله؟ممن أراد حنظلة أن يكون . 8 هل قبل شريك الكفالة؟. 9

ماذا فـعل النعمان عندما تأثـر بفعل حنظلة وقـوله؟. 10

2. Aşağıdaki cümlelerde geçen altı çizili kelimelerin eş anlamlılarını parantez içindeki kelimeler arasından seçiniz.

، يتم، المهلة، حليب، زوجة الجلاد، بدا، ، ذه ( )ب، ضامن، صفح، متـوفى

. الشاة لبن سقا حنظلة النعمان من . 1 . النعمان نحو الحيرة انطلق .2 .»لو ذهبت إلى الملك لأحسن إليك « : ه امرأت قالت له . 3 . شخص من بعيد ظهر ب، إذ ما كادت الشمس تغيعند. 4 . سنة كاملة الأجل قد جعل . 5 .هكفيل أن يكون شريك من حنظلة أراد . 6 .» غداميتاما أراك إلا « : قال النعمان لقراد . 7 . قـرادا أن يـقتل السياف أوشك . 8 . يـومه يكمل ك أن تـقتـله حتى ليس ل. 9

. وعن قـراد حنظلة عن النعمان عفا. 10

3. Aşağıdaki cümlelerde geçen altı çizili kelimelerin zıt anlamlılarını parantez içindeki kelimeler arasından seçiniz.

)ة، غنى، قليل، يحيي، أساء، الغدر قبل، اقـتـرب، حسنت، الماضية، مشا( . هو الذي دفع حنظلة إلى الرجوع الوفاء . 1تـعد . 2 . النعمان عن أصحابهابـ

Page 86: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

80

. عن مكان يـلجأ إليهطويلا أخذ النعمان يـبحث . 3 . شديد فقر أصاب حنظلة .4 .ذلك حال حنظلة بعد ساءت . 5 . إليك حسن لو ذهبت إلى الملك لأ . 6 . أول رجل يظهر له هناك يـقتل كان النعمان س . 7 . شريك أن يكون كفيل حنظلة رفض . 8

.القادمةكان النعمان يـقتل حنظلة في السنة .9له واصط . 10 .ه فـرسان حب ركب النعمان خيـ

4. Aşağıdaki cümlelerde geçen altı çizili kelimelerin çoğullarını tespit

ediniz.

.ه في الصيد فرس أخذ النعمان يجري ب . 1 . وشراباطعاما حنظلة وزوجتهمنالنعمان طلب . 2 . واحدة شاة كان لديهما . 3 . الشاة لبن من النعمان نظلة سقا ح . 4 . الشاةلحم من النعمان حنظلة أطعم .5 . الحيرة للصيد ملك خرج النـعمان بن المنذر . 6 . حتى أصابه فـقر شديد زمانامكث حنظلة بـعد ذلك . 7 .ناقة ة خمسمائة أعطى النعمان حنظل. 8

.» غداميتاما أراك إلا « : قال النعمان لقراد . 9 . يـوم الأجل بقي من . 10

5. Aşağıdaki cümlelerde geçen altı çizili kelimelerin tekillerini tespit

ediniz.

تـعد عن النعمان . 1 .أصحابهابـ .ثيابهنـعمان لبس ال. 2 . من النعمان أن يـنتظرالوزراء طلب .3 .جنودهان النعمان يذهب إلى مكان بعيد مع ك .4 .فـرسانهاصطحب النعمان . 5 .أسلحتـهمكان مع الجنود . 6

Page 87: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

81

6. Aşağıdaki cümleleri, örnekte olduğu gibi, أخذ fiiliyle başlatarak yeniden yazınız.

. أخذ اللاعب يجري في الملعب. يجري اللاعب في الملعب: المثال

. أخذ الناس يـزورون المرضى. يـزور الناس المرضى

.............................. . يصلي الشاب في المسجد. 1 ............................. .ب الأطفال في الحديقة العامةلع ي ـ. 2ن . 3 .............................. . تكتب الطالبات واجبا .............................. . تـقرأ المرأة صحف اليوم . 4 .............................. . ارة ضخمة يـبني المهندسون عم . 5

7. Aşağıdaki cümleleri, örnekte olduğu gibi, كاد fiiliyle başlatarak yeniden yazınız.

.كادت الشمس تغيب . تغيب الشمس : المثال

................ .............. . يـقتل السياف حنظلة . 1 ............................. . يخرج القطار من الطريق. 2 .............................. .يسقط اللاعب على الأرض. 3 .............................. . نجح زينب في الامتحانت ـ. 4 .............................. . يـغلي القدر . 5

DİL BİLGİSİ

MUKÂRABE, RECÂ VE ŞURÛ FİİLLERİ

Arapçada kısaca mukârabe fiilleri ya da كاد vb. adı verilen fiil grupları vardır. Bunlar كان vb.ne benzemektedirler ve aynen كان gibi isim cümlesinin başına gelerek, mübtedâ ve haberde hem isim hem de i‘râb yönünden değişiklik yaparlar. İsim cümlesinin mübtedâsı bu fiillerin ismi olarak merfû, haberi de bunların haberi olarak mansûb olur. Aradaki fark ise كان nin haberi isim ya da fiil şeklinde gelebilirken, bunların haberleri dâima muzâri fiilden oluşan bir fiil cümlesi olmak zorundadır. Ve haberleri dâima كاد vb.nden sonra gelir.

Bu fiiller üçe ayrılmaktadır:

1. Yaklaşma fiilleri. ) أفـعال المقاربة(

2. Umut fiilleri. ) أفـعال الرجاء (

3. Başlama fiilleri. )ل الشروع أفـعا(

Page 88: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

82

1. Yaklaşma Fiilleri

Bunlar bir işin meydana gelmesinin yaklaştığını ifade ederler. Türkçeye “ – eyazdı, az kalsın…, az daha…, neredeyse…, -mek üzereydi” vb. şekillerde tercüme edilirler. Yaklaşma fiilleri üç tanedir :

شك أو - كرب –كاد

: كاد

Bu fiilin hem mâzî hem de muzârisi kullanılır. Çekimli olarak da )يكاد (kullanılmaktadırlar. Mâzî ve muzâri çekimi يخاف –خاف fiili gibidir. Haberinin başında أن pek bulunmaz.

.كاد حسن يـبكي Hasan az kaldı ağlayacaktı.

Burada حسن lafzı كاد nin ismi olarak merfû, يـبكي fiili de gizli bulunan fâili )هو( ile birlikte onun haberidir ve cümlede mahallen (bulunduğu yer

itibariyle) mansûbtur.

.كادت الشمس تـغرب Güneş neredeyse batmıştı.

Bu cümlede الشمس lafzı müennes olduğu için كادت fiili de müennes olarak gelmiştir.

.كادوا يـفوزون في المسابقة Yarışmada az daha kazanıyorlardı.

Bu cümlede كادوا fiili çekimli olarak gelmiştir. Fiilin ismi sonundaki merfû muttasıl zamir olan cemi (çoğul) vâvı )و( , haberi de يـفوزون fiil cümlesidir. كاد nin ismi çoğul olduğu için haberinde gelen muzâri fiil de çoğul olarak gelmiştir.

.كدت أسقط Az kalsın düşecektim.

.كدنا نموت من فـرط التـعب Aşırı yorgunluktan neredeyse ölecektik.

.طون من الجدار كادوا يسق Az kalsın duvardan düşeceklerdi.

Yukarıdaki üç cümleden ilkinde كاد nin ismi sonundaki merfû muttasıl zamir olan tâ ) ت( zamiri, ikincisinde nâ )نا( zamiri ve üçüncüsünde de çoğul vâvı ) و( dır. Haberleri ise kendilerinden sonraki fiil cümleleridir.

.يكاد المطر يـنزل من السماء Neredeyse/Hemen hemen yağmur yağmak üzere.

Bu cümlede ise كاد nin muzârisi kullanılmıştır.

: كرب

Bu fiil çekimsiz olarak sadece كرب şeklinde kullanılmaktadır. Muzârisi de kullanılmaz. Bunun da haberinin başında çoğunlukla أن pek bulunmaz. Pratikte pek kullanılmadığı için bununla ilgili sadece bir örnekle yetineceğiz.

.كرب الماء يجمد Su donmak üzere.

Page 89: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

83

: أوشك

Bu fiilin hem mâzî hem de muzârisi ) يوشك( kullanılır. Haberinin başında çoğunlukla أن bulunur.

.أوشك المتسابق أن يـفوز Yarışmacı az daha kazanacaktı.

.أوشكت خديجة أن تصل Hatice gelmek üzere.

.أوشك الولد أن يسقط من الشرفة Çocuk az kalsın balkondan düşecekti.

.وشك عثمان أن يحصل على الجائزة ي Osman neredeyse ödülü kazanacak.

.يوشك الضيوف أن يصلوا Misafirler gelmek üzere.

Yukarıdaki örneklerde أوشك nin ismi kendisinden sonraki merfû isimler, haberi أن harfi ve peşinden gelen kısımdır ve hepsi bütün olarak nasb konumundadır. Son cümlede أوشك nin ismi çoğul olduğu için haberindeki muzâri de çoğul olarak )يصلوا( gelmiştir.

Yaklaşma fiillerinden olan كاد ile tam fiil olan كيدا- يكيد -كاد (tuzak kurdu, hile yaptı, aldattı) fiili karıştırılmamalıdır.

.كاد الرجل يكون مديرا للشركة Adam şirkete müdür olmak üzere.

.كاد الرجل لجاره Adam komşusuna tuzak kurdu.

Bu cümlelerden birincisinde كاد fiili yaklaşma fiili, ikincisinde ise tam fiil olarak kullanılmıştır.

Yine أوشك fiili de “yaklaştı” mânâsında tam fiil olarak kullanılmaktadır. Bu durumda fiilin hemen peşinden أن ve muzâri fiil gelir.

.أوشك أن تطلع الشمس Güneşin doğması yaklaştı.

Burada أوشك tam fiil, peşinden gelen أن تطلع الشمس kısmı ise fâil olur. Burada tam fiil olduğu için أوشك nin haberi yoktur.

Yukarıda verilen örnekler ışığında siz de aşağıdaki cümlelerde geçen boşlukları parantez içinde verilen fiilin uygun şekliyle doldurunuz.

)انـقلب ...... (يارة كادت الس Araba neredeyse takla atacaktı.

)غادر . (قاعة المؤتمر ...... تكاد الوزيرة Bakan nerdeyse kongre salonunu terk edecek.

)بدأ . (بـعد قليل ...... يوشك الاجتماع أن Toplantı nerdeyse az zonra başlayacak.

)وصل . (بـعد قليل ...... توشك الطائرة أن Uçak neredeyse az sonra varacak.

Umut Fiilleri

Bunlar bir işin meydana gelmesinin ümit edilmesini ifade ederler. Türkçeye “ umulur ki, inşallah, umarım, belki, herhalde, -e bilir, ola ki…” vb. şekilllerde

Page 90: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

84

tercüme edilirler. Burada da üç fiil yer almaktadır. Her üçünün de sadece mâzîsi kullanılır ve haberlerinin başında أن bulunur.

اخلولق - حرى –عسى

: عسى

Bu fiilin mâzîsinin çekimi yapılır. Ümit fiilleri içerisinde en çok kullanılandır. Haberi olan muzâri fiilin başında أن bulunur.

.عسى الولد أن يمشي Umulur ki çocuk yürür.

.﴿عسى ربكم أن يـرحمكم﴾ Umulur ki Rabbiniz size merhamet eder. (İsrâ 17 / 8)

.عسى االله أن يـغفر لي Umulur ki Allah beni bağışlar.

.عست الطفلة أن تمشي Umulur ki (kız) çocuğu yürür.

: حرى

Bu fiil günlük konuşmada pek kullanılmaz.

.حرى الطالب أن يـتخرج Umulur ki öğrenci mezun olur.

: اخلولق

Bu fiil de pratikte pek kullanılmaz.

. أن يـنزل اخلولق الثـلج Umulur ki kar yağar.

.اخلولقت السماء أن تمطر Umulur ki yağmur yağar.

Umut bildiren fiillerden عسى “yaklaştı” mânâsında tam fiil olarak da kullanılır. Bu durumda fiilin hemen peşinden أن ve muzâri fiil gelir.

.ن يمشي الولد عسى أ Çocuğun yürümesi yaklaştı.

Burada عسى tam fiil, peşinden gelen أن يمشي الولد kısmı ise fâil olur. Bu tür kullanımda tam fiil olduğu için عسى nın haberi yoktur.

Yukarıda verilen örnekler ışığında siz de aşağıdaki cümlelerde geçen boşlukları parantez içinde verilen fiilin uygun şekliyle doldurunuz.

)أتى. (بالنصر ...... عسى االله أن Umulur ki Allah zafer nasib eder.

)◌ -عم . (العالم ...... عسى السلام أن Umulur ki barış dünyaya egemen olur.

)◌ -قال . (الحق ...... ى المتـهم أن عس Umarım sanık gerçeği söyler.

)◌ -زار . (أهله...... عسى الرجل أن İnşallah adam ailesini ziyaret eder. Başlama Fiilleri أفـعال الشروع

Bunlar bir işin başladığını ifade ederler. Türkçeye “başladı” şeklinde tercüme edilirler. Bu fiillerin yalnız mâzîsi kullanılır ve haberlerinin başında أن bulunmaz. Başlıcaları şunlardır:

Page 91: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

85

تدأ – شرع – بدأ – جعل -أخذ هب - أنشأ – طفق – ابـ.ة أخذ الأديب يكتب رواية جديد Edebiyatçı yeni bir roman yazmaya başladı.

Bu cümlede الأديب lafzı başlama fiili olan أخذ nin ismi, يكتب رواية جديدة cümlesi de haberidir. Haber cümlesi nasb konumundadır.

.جعل الطبيب يـعالج المرضى Doktor hastaları muayene etmeye başladı.

.بدأ الطفل يمشي Çocuk yürümeye başladı.

.شرع الجيش يـقاتل الأعداء Ordu düşmanlarla savaşmaya başladı.

لو القرآن الكريم تدأ الإمام يـتـ .ابـ İmam Kur’ân-ı Kerim okumaya başladı.

.طفق كريم يكتب رسالة قصيرة Kerim kısa mesaj yazmaya başladı.

.أنشأ الزرع يـنمو Ekinler büyümeye başladı.

.هب الحجاج يـعودون إلى بلادهم Hacılar ülkelerine dönmeye başladılar.

Başlama fiilleri tam fiil olarak da kullanılırlar. Bu durumda peşlerinden muzâri fiil gelmez ve gerçek anlamlarında kullanılırlar.

.بدأ الإمام قراءة القرآن İmam Kur’ân okumaya başladı.

.أخذ الطالب كتابه Öğrenci kitabını aldı.

.شرع أحمد في العمل Ahmet işe başladı.

.أنشأت الحكومة مستشفى كبيرا Hükümet büyük bir hastane inşa etti.

Yukarıda verilen örnekler ışığında siz de aşağıdaki cümlelerde geçen boşlukları parantez içinde verilen fiilin uygun şekliyle doldurunuz.

)◌ -كتب . (دروسها...... أخذت الطالبة Öğrenci derslerini yazmaya başladı.

)◌ -بـنى (مكتبة جديدة .... أنشأت الوزارة Bakanlık yeni bir kütüphane inşa etmeye başladı.

)تحرك ....... (شرع القطار Tren hareket etmeye başladı.

)◌ -نـزل ...... . (شرع المطر Yağmur yağmaya başladı.

Mukârabe fiilleriyle ilgili daha ayrıntılı bilgi için M. Meral Çörtü’nün Arapça Dilbilgisi Nahiv isimli kitabına bakınız. Mukârabe fiilleriyle ilgili olarak ayrıca http://www.onlinearabic.net ve www.schoolarabia.net adreslerine başvurabilirsiniz.

ALIŞTIRMALAR

1. Aşağıdaki metinde geçen yaklaşma ve başlama fiillerini tespit ediniz.

السائق

، ولم تـفتني صلاة الجمعة مرة نشيط، متـوسط الحال، لم أشرب في حياتي الخمر . أنا سائق سيارة أجرة . من منزلي إلى موقف السيارات، ومن موقف السيارات إلى منزلي... رجل مستقيم، في حالي ... واحدة

Page 92: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

86

نا تلفاز قديم، نـقضي أمامه مج . أحب زوجتي وأولادي، وهم يحبونني وقد وعدت . تمعين بعض الوقت لديـ . الأولاد أن أذهب م إلى حديقة الحيوانات في العيد، فكادوا يطيرون فـرحا

وسنجلس كلنا حول طبق . غدا عيد، أقصد عيد الأضحى، وقد اشتـريت أضحية وثيابا جديدة لأولاديفي هذا اليوم لقيت جاري حمزة، وإنه رجل لا يتوقف لسانه عن الشكوى . ونخرج ونـتبادل التـهنئة " تةالف "

ي وبدأت يـوم . وتـوجهت إلى موقف السياراة، وخرجت بسيارتي أطلب رزقي. وشكا أيضا عن حاله وفـقرهفمضى يـعدو خلفي . وصعدت السيارة مرة على الرصيف وكادت تصدم كلبا. بمخالفة صريحة لنظام المرور

. وهو يحاول أن يـلحق بالسيارة، ثم اختـلفت مع سائق سيارة، فـغضب علي وكدت أتشاجر معه

وقصدت ركنا خاليا قريبا من البحر ، ووقفت بالسيارة، وتـناولت منديلي أمسح به وجهي، وأخذت عكس عليها أشعة الشمس وهب علي نسيم أنشعني، فاستـرحت واطمأن قلبي، . أنظر إلى صفحة البحر تـنـ

ومن . رأيت سائحا أجنبيا يشير إلى وحملته إلى المتحف في هدوء وسلام . بالسيارة نحو أحد الفنادق وسرت .هناك أخذت بـعض رجال الأعمال إلى وسط المدينة

ثم تناولت ". الفتة"ا أن تجيد في الصباح صنع وعدت إلى داري فأعطيت ما كسبته لزوجتي، وطلبت منه .طعامي مع أسرتي هنيئا مريئا

)العربية للناشئين : بتصرف من ( 2. Aşağıdaki cümlelerdeki boşlukları metinde geçen kullanımlarından da

faydalanarak, uygun harfi cerlerle doldurunuz.

.نشرة الأخبار في المساء.... ستمع ن . 1 .ر صفحة البح.... بدأ الناس يـنظرون . 2 .ـهم كتب الحديث ...وعدت الأصدقاء أن أشتري . 3 .صباح الخير : أستاذي ....قلت . 4 .أمه عن أخيه الكبير... شكا الولد . 5ه . 6 .المصنع.... العمال تـوج .السيارة....كان الكلب يحاول أن يـلحق . 7 .المتحف.... أخذ السائق السياح . 8تـهيت . 9 .بيتي .... العمل عدت .... بـعدا ما انـ

.صديقي أن يساعدني.... طلبت . 10

3. Aşağıdaki cümlelerde geçen أخذ ve بدأ fiillerinden hangilerinin başlama fiili, hangilerinin de tam fiil olduğunu tespit ederek parantez içindeki boşluklara yazınız.

(............) .أخذت بـعض رجال الأعمال إلى وسط المدينة . 1

(............) .رأخذت أنظر إلى صفحة البح. 2

Page 93: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

87

(............) .أخذت الطالبات قراءة كتبهن . 3

(............) .تـبدأ الدروس في كليتنا في الساعة الثامنة صباحا. 4

(............) .بدأ الطلاب يحبون مدرسهم الجديد . 5

(............) .شفىبدأت النساء في زيارة المست. 6

(............) . أخذت الطفلة تجري في الحديقة. 7

(............) . فرح الطالب الذي أخذ الجائزة . 8

تـهيت من قراءة الرواية بدأت قراءة رواية جديدة . 9 (............) . عندما انـ

لو سورة الانشقاقبعد الصلاة بدأ ا. 10 (............) . لإمام يـتـ 4. Aşağıdaki metinde geçen yaklaşma, umut ve başlama fiillerini tespit

ederek haberleriyle birlikte örnekte olduğu gibi yazınız.

نة تـنتشر بعد وفاة الرسول ) ض(ون أن يـتكاثـروا فـهب أبو بكر ، وأوشك المرتد )ص(كادت الفتـم بجنود يدعوهم إلى الإسلام ثانية، وأخذ يـرسل إليهم الرسل، عسى أن يـرجعوا إلى االله ويـتوبوا، ثم شرع يـؤد

عوة وجعل يدعو االله أن يـهديهم حتى نصره االله عليهم. الإسلام وقضى على تلك الفتنة تماما، وكتب االله للد .الإسلامية البقاء والانتشار

)139 ص 10العربية للناشئين ج : بتصرف من (

خبره نوعه الفعل

تنتشر من أفعال المقاربة كاد : المثال

...... ................ ......

...... ................ ......

...... ................ ......

...... ................ ......

...... ................ ......

...... ................ .. .... 5. Aşağıdaki cümlelerin başına parantez içindeki fiilleri getirerek

örnekte olduğu gibi cümleleri yeniden yazınız.

. أخذ الشبان يجرون في الملعب )أخذ. (ن يجرون في الملعبالشبا: المثال

..............................) شرع. (يقرأ الناس القرآن الكريم في المسجد. 1

.... ......................... )يوشك. ( تهي الدرس بعد قليل سين. 2

Page 94: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

88

.............................. )يوشك. (سيحضر الضيوف بعد قليل. 3

.............. ................ )عسى. (لمسافرون إلى المطار يصل ا. 4

..... ......................... ) كاد. (يخرج الأستاذ من الكلية. 5

.............................. )عسى. (تعفو الأم عن البنت . 6

.............................. )بدأ. (يـنزل الركاب من الحافلة. 7

.............................. )أنشأ . (جاج حول الكعبةطوف الح ي . 8

.............................. )تكاد. (تصعد السيارة على الرصيف. 9

.............................. )عسى. (يـزورني الأصدقاء هذا المساء . 10 6. Aşağıdaki cümleyi örnekte olduğu gibi parantez içinde verilen

kelimeye uygun olarak yeniden yazınız.

)المدرس. (يوشك المدرسون يخرجون من المدرسة: المثال

)كادت . ( يخرج من المدرسةالمدرس يوشك

)أخذ.( . ......................................1

)عسى.......................................( . 2

)الطلاب.......................................( . 3

)أوشك.......................................( . 4

)شرع.......................................( . 5

)درسات الم.......................................( . 6

)بدأ.......................................( . 7

8 ........................................ 7. Aşağıdaki cümleleri, örnekte olduğu gibi başlama fiillerinden birisiyle

başlatınız.

.الطلاب يدخلون قاعة الامتحان ذ أخ . الطلاب يدخلون قاعة الامتحان : ...... المثال

.الفلاح يحصد الزرع . ......... 1

.البنات يمشين في الطريق. ......... 2

.السائحات يـزرن المتحف . ........ 3

.الطلاب يفهمون الدرس. ....... 4

.النجار يصنع منضدة . ........ 5

Page 95: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

89

. الفتاة تساعد أمها في البيت. .......6

.أحمد يكتب قصة جديدة. ....... 7

.فاطمة تحفظ القصيدة . ....... 8 8. Aşağıdaki cümleleri, örnekte olduğu gibi gerekli değişiklikleri yaparak

yaklaşma fiillerinden birisiyle başlatınız.

. كاد الورق يسقط .رق يسقط الو : المثال

......................... .يـقتل العطش الكلب . 1

قضي النهار . 2 ......................... . يـنـ

قشع الغيم . 3 ......................... . يـنـ

................. ........ .يـفوز الفتى في مسابقة السباحة. 4

م. 5 ......................... .يسافر الضيوف إلى بـيو

......................... . يشفى المريض. 6

......................... .تحضر الطبيبة إلى المستشفى. 7

.... ..................... .يحفظ عمر سورة الفتح . 8

9. Aşağıdaki cümleleri, örnekte olduğu gibi gerekli değişiklikleri yaparak umut fiillerinden عسى ile başlatınız.

فرج الضيق : المثال فرج .يـنـ . عسى الضيق أن يـنـ

......................... .يصيب الصائد . 1 ......................... . ذنبونيتوب الم . 2 ......................... . يـعود الغائب . 3 ......................... .يـعتدل الهواء . 4 ......................... .يحضر المدير . 5 ......................... . يشفيك االله . 6ذا الخبري ـ. 7 ......................... .فرح الأب ......................... .يـنفرج الكرب . 8

10. Aşağıdaki sorulara, örnekte olduğu gibi, parantez içinde verilen fiilleri kullanarak cevap veriniz.

فد ) كاد(هل نفد وقود السيارة؟ : المثال . لا، كاد يـنـ

.............................. لا، ) كاد(هل غرقت السفينة؟ . 1

Page 96: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

90

.... .........................لا، )أوشك( هل انـتشر الخبر بين الناس؟ . 2

............................لا، )كاد( هل ركبت الطائرة؟ 3

...........................نعم، )شرع(هل تحرك الجيش؟ . 4

...........................نعم، ) أخذ(هل كتبت الرسالة؟ . 5

.............................. )شرع(أين يـعمل عثمان؟ . 6

............................لا، )كاد(م على مكان السكن؟ هل اتـفقت . 7

..........................نعم، )بدأ(هل انتـهت الأزمة الاقتصادية العالمية؟ . 8 11. Aşağıdaki âyet-i kerîmelerde geçen yaklaşma, umut ve başlama fiil-

leriyle haberlerini tespit ediniz.

هم مودة ﴾. 1 تم منـ نكم وبـين الذين عاديـ )7الممتحنة ( ﴿ عسى الله أن يجعل بـيـ

)102 توبةال( ﴾عسى الله أن يـتوب عليهم ﴿ . 2

)19 نالج( ﴾ن عليه لبدا وأنه لما قام عبد الله يدعوه كادوا يكونو ﴿ . 3

)71 بقرةال( لآن جئت بالحق فذبحوها وما كادوا يـفعلون ﴾﴿ قالوا ا . 4

تـها يضيء ولو لم تمسسه نار ﴿ . 5 )35 النور( ﴾يكاد زيـ

ه تلقاء مدين قال عسى ربي . 6 )22القصص ( أن يـهديني سواء السبيل ﴾﴿ ولما تـوج

ر من هذا الذي هو مهين ولا يكاد يبين ﴿ . 7 )52الزخرف ( ﴾أم أنا خيـ

12. Aşağıdaki ayet-i kerimelerde geçen fiilleri tespit ederek, örnekte olduğu gibi, tam fiil mi yoksa yaklaşma, umut ve mukârabe fiillerinden mi olduğunu boşluklara yazınız.

نوعه الفعل

فعل تام أنشأ )31 المؤمنون( ﴾ ثم أنشأنا من بـعدهم قـرنا آخرين ﴿: المثال

بل وعاء أخيه ﴿. 1 بدأ بأوعيتهم قـ ........ ........... )76 سفيو ( ﴾ فـ

يعا﴿ . 2 ........ ........... )83 يوسف( ﴾عسى الله أن يأتيني م جم

........ ........... )8 سراءالإ( ﴾عسى ربكم أن يـرحمكم ﴿ . 3

........ ........... )22 عرافالأ( ﴾ليهما من ورق الجنة وطفقا يخصفان ع ﴿ . 4

تـها يضيء ولو لم تمسسه نار ﴿ . 5 ........ ........... )35 النور( ﴾يكاد زيـ

........ ........... )43 النور( ﴿ يكاد سنا بـرقه يذهب بالأبصار ﴾. 6

........ ........... )154الأعراف ( ﴾ولما سكت عن موسى الغضب أخذ الألواح ﴿. 7

........ ........... )20البقرة ( ﴾يكاد البـرق يخطف أبصارهم ﴿ . 8

Page 97: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

91

13. Aşağıdaki cümlelerde umut fiili olarak kullanılan عسى yı örnekteki gibi tam fiile dönüştürünüz.

.عسى أن يـنزل المطر .عسى المطر أن يـنزل : المثال

......................... . عسى الأستاذ أن يـعود غدا. 1

......................... . عسى أحمد أن يحضر بعد قليل. 2

......................... .عسى الطبيب أن يـعالج المريض . 3

......................... .عسى المجرم أن يـتوب . 4

14. Aşağıdaki cümlelerde tam fiil olarak kullanılan عسى yı örnekteki gibi umut fiiline dönüştürünüz.

. عسى المريض أن يشفى . عسى أن يشفى المريض :المثال

......................... .عسى أن يـنام الرضيع . 1

......................... .عسى أن يأتي حسين . 2

.... ..................... . عسى االله أن يـرحمكم .3

......................... .عسى الامتحان أن يكون سهلا . 4 15. Aşağıdaki Arapça cümlenin en uygun Türkçe karşılığını tespit ediniz.

“Fabrika işçilerinin grev yapmasına çok az kaldı."

.A يوشك عمال الحقل أن يضربوا عن العمل.

.B عسى عمال المصنع أن يضربوا عن العمل .

.Cيوشك عمال المصنع أن يخرجوا من المصنع .

.D يكاد العمال أن يضربوا عن العمل .

.E يوشك عمال المصنع أن يضربوا عن العمل . 16. Aşağıdaki Arapça cümlenin en uygun Türkçe karşılığını tespit ediniz.

نما نحن نسير في الطريق فد بـيـ .عسى وقود السيارة ألا يـنـ

A. İnşallah çölde giderken arabanın yakıtı bitmez.

B. İnşallah yolda giderken yakıtımız bitmez.

C. İnşallah gidişte arabanın yakıtı bitmez..

D. İnşallah yolda giderken arabanın yakıtı bitmez.

E. Yolda giderken az daha arabanın yakıtı bitiyordu.

Page 98: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

92

17. Aşağıdaki Türkçe cümleleri yaklaşma, umut ve başlama fiillerini

kullanarak Arapçaya çeviriniz.

1. Umarım hava ılık olur.

2. Az kaldı yere düşecektim.

3. Çocuk konuşmaya başladı.

4. Umarım yağmur yağar.

5. Çocuklar kitap okumaya başladılar.

6. Öğrenci dersi anlamaya başladı.

7. Az daha araba ağaca çarpacaktı.

8. Umulur ki Rabbimiz bize merhemet eder.

9. Umulur ki Allah tevbemizi kabul eder.

10. Az kaldı yarışı kazanacaktım.

Kelimeler ve Deyimler

تـغى İstedi: ابتغاء - يـبتغي –ابـ

En: تأجيلا - يـؤجل –أجل

İyilik yaptı: إحسانا إلى – يحسن –أحسن

Tartıştı, değişik oldu: اختلافا - يختلف –اختـلف

Yanına, refakatine aldı: اصطحابا - يصطحب – اصطحب

İsabet etti: إصابة - يصيب – أصاب

Kurban(lık hayvan): أضاحي ) ج(أضحية

Yağmur yağdı: أمطرت السماء

تظر Bekledi: انتظارا - يـنتظر –انـ

Gitti, acele etti: انطلاقا - يـنطلق –انطلق

عاشا - يـنعش –أنـعش Canlılık verdi, kendine getirdi: إنـ

فرج فرج –انـ Dağıldı, açıldı: انفراجا- يـنـ

قضي –انـقضى Bitti, sona erdi: انقضاء - يـنـ

قشع قشع –انـ Dağıldı, açıldı: انقشاعا – يـنـ

Vasiyette bulunmak, tavsiye etmek: إيصاء _ يوصي –أوصى

Dert, sıkıntı: أبـؤس ) ج( بـؤس

Page 99: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

93

Şimşek, telgraf: بـرق

Etkilendi: تأثـرا بـ – يـتأثـر – تأثـر

Karşılıklı tebrikleşmek: تـبادلا التهنئة – يـتبادل –تـبادل

ه ه –تـوج Yöneldi: تـوجها إلى – يـتـوج

Kayboldu, yolunu kaybetti: تيها- يتيه –تاه

Asker: جنود ) ج(جندي

Irak’ta Kufe yakınlarında tarihi bir yerleşim yeri: الحيرة

Şimşek gözü aldı, kamaştırrdı: البـرق البصر ) ◌ -(خطف

At: خيول ) ج( خيل

Sevketti, götürdü: حملا إلى – يحمل –حمل

Boğazladı, kurban etti: ذبحا - يذبح – ذبح

İş adamı: رجال الأعمال ) ج(رجل العمل

Bolluk: الرخاء

Bebek: رضعاء ) ج( رضيع

Kabul etmedi, reddetti: رفضا - يـرفض –رفض

Bulut: سحب ) ج(سحاب

içirdi (Su vb.ni): سقيا - يسقي – سقى

Kötü oldu: سوءا - يسوء –ساء

Cellat: سياف

Ticari taksi şoförü: سائق سيارة أجرة

Çok ağır geldi, üzdü: شقا على- يشق –شق

Koyun: شواء، شياء ) ج(شاة

Çarptı: صدما - يصدم –صدم

Çıktı: صعودا - يصعد – صعد

Yüzey: صفحات ) ج(صفحة

Avlandı: صيدا- يصيد – صاد

Rastladı, tesadüf etti: دفة مصا- يصادف –صادف

Büyük, görkemli: ضخام ) ج(ضخم

Garanti verdi, kefil oldu: ضمانا - يضمن –ضمن

Uçtu, uçup gitti: طيـرانا - يطير –طار

Page 100: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

94

Ortaya çıktı: ظهورا - يظهر – ظهر

Kaynadı: انا غليا، غلي – يـغلي –غلى

Tirit yemeği: فـتة

Allah sıkıntısını giderdi: فـرج االله كربـته

At: أفـراس ) ج( فـرس

Binici, atlı, süvari: فـرسان ) ج(فارس

Karşıladı, karşılaştı: مقابـلة - يـقابل –قابل

geçti (.Vakit, namaz vb): وتا فـواتا، ف ـ– يـفوت –فات

Güzel yüz: قابوس

Cüzdan, kese: أكياس ) ج(كيس

Sığındı: لجوءا إلى– يـلجأ – لجأ

Yetişti, yakaladı: لحقا، لحاقا بـ – يـلحق –لحق

ا من قـتله Onu öldürmekten başka çarem yok: لم أجد بد

Orta halli: متـوسط الحال

Kişilik: مروءة

Ayrıldı, (bir şeyi) alıp götürdü: مضيا - يمضي –مضى

Marangoz: نجارون ) ج(نجار

Konakladı, (birinin yanında) kaldı, indi: نـزولا - يـنزل –نـزل

Haber bülteni: نشرة الأخبار

Baktı: نظرا إلى – يـنظر – نظر

فد –نفد ni: نـفادا – يـنـ

Dişi deve: ناقات ) ج( ناقة

esti (Rüzgar): هبا، هبوبا – يـهب –هب

Hazırladı, hazırlık yaptı: تـهيئة - يـهيئ –هيأ

Sıçradı, sıçrayıp koşru: وثوبا -ب يث –وثب

Özet

Yaklaşma fiillerini tanımak.

Bir işin meydana gelmesinin yaklaştığını ifade eden bu fiiller üç tanedir :

أوشك - كرب –كاد

Page 101: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

95

Umut fiillerini tanımak.

Bir işin meydana gelmesinin ümit edildiğini ifade eden bu fiiller de üç tanedir:

اخلولق - حرى –عسى

Başlama fiillerini tanımak.

Bir işin başladığını ifade eden bu fiillerin en yaygınları şunlardır:

تدأ – شرع – بدأ – جعل -أخذ هب - أنشأ – طفق – ابـ

Bu fiillerin isim ve haberlerini tespit edebilmek.

Bu fiillerin isimleri merfû, haberleri de dâima muzâri fiilden oluşan bir fiil cümlesi olmak zorundadır. Haberleri nasb konumundadır. Bunlardan başlama fiillerinde haberin başına أن asla gelmezken, yaklaşma ve umut fiillerinin bir kısmında haberin başında أن bulunur.

:kullanılmayanlar şunlardır أن , اد ك .ve başlama fiillerinin tamamı كرب

.كاد حسن يصل Hasan gelmek üzere.

.أخذ الأولاد يـلعبون Çocuklar oynamaya başladı.

:kullanılanlar ise şunlardır أن شك أو . اخلولق ve حرى , عسى ,

.أوشك الطقس أن يصفو Hava açmak üzere.

.عسى أملك أن يـتحقق İnşallah arzun gerçekleşir.

Bu fiilleri tam fiillerden ayırt edebilmek.

Bu fiillerden tam fiil olarak kullanılanlar şunlardır: Başlama fiillerinin tamamıyla, أوشك ve عسى .

.أخذ سعيد كتابه Sait kitabını aldı.

.أوشك أن يصفو الطقس Havanın açması yaklaştı.

.عسى أن يـتحقق أملك Arzunun gerçekleşmesi yaklaştı.

Kendimizi Sınayalım

1. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde كاد yaklaşma fiili olarak kullanıl-mamıştır?

a. ق .ضي كاد النهار يـنـ b. . كيس الرجل يسقط كاد  c.  . الرجل الفقير يكون غنياكاد d.  . الرجل للناس كاد e. .يكاد البـرق يخطف الأبصار

Page 102: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

96

2. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde عسى tam fiil olarak kullanılmıştır?

a. أن يدوم الرخاء عسى . b.  . عسى أن يـوفق التلاميذ في الامتحان  c.  .عسى االله أن يـفرج كربـتك d.  . محمد أن يـنجح في عملهعسى e.  . أن يـعودواعسى المسافرون

3. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde أخذ fiili başlama fiili olarak kulla-nılmamıştır?

a. . السياح حقائبـهم أخذ b.  مأخذ .. الزوار يـعودون إلى بيو  c.  .ت الطبيبات يحضرن المستشفىأخذ d.  . يجيبون عن الأسئلة الطلاب أخذ e.  .ت الطفلة تشرب اللبن أخذ

4. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde أن harfinin kullanımı yanlıştır?

a. أوشكت السماء أن تمطر.

b. عسى المريض أن يشفى.

c. حرى أحمد أن يزورنا.

d. ل الشاب أن يـتحقق اخلولق أم .

e. كادت الشمس أن تشرق.

5. Aşağıda cümlelerin hangisinde, كاد vb.nin ismiyle haberi olan muzâri fiil arasında uyumsuzluk bulunmaktadır?

a. عسى الأصدقاء أن يشتركوا في الرحلة .

b. نفق من أموالهم على أعمال الخير شرع الأغنياء ي ـ.

c. كاد العلم يـنتشر في البلاد.

d. قشع .اخلولقت سحب الصيف أن تـنـ

e. لو ما كتبت .جعلت الكاتبة تـتـ

Kendimizi Sınayalım Yanıt Anahtarı

1. d Yanıtınız doğru değilse, “Yaklaşma Fiilleri” konusunu yeniden okuyunuz.

2. b Yanıtınız doğru değilse, “Umut Fiilleri” konusunu yeniden okuyunuz.

3. a Yanıtınız doğru değilse, “Başlama Fiilleri” konusunu yeniden okuyunuz.

Page 103: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

97

4. e Yanıtınız farklıysa “Yaklaşma Fiilleri” konusunu yeniden okuyunuz.

5. b Yanıtınız doğru değilse “Başlama Fiilleri” konusunu yeniden okuyunuz.

Sıra Sizde Yanıt Anahtarı

Sıra Sizde 1

قلب .Araba neredeyse takla atacaktı كادت السيارة تـنـ

.Bakan nerdeyse kongre salonunu terk edecek تكاد الوزيرة تـغادر قاعة المؤتمر

.Toplantı nerdeyse az zonra başlayacak يوشك الاجتماع أن يـبدأ بـعد قليل

.Uçak nerdeyse az sonra varacak توشك الطائرة أن تصل بـعد قليل

Sıra Sizde 2

.Umulur ki Allah zafer nasib eder عسى االله أن يأتي بالنصر

.Umulur ki barış dünyaya egemen olur عسى السلام أن يـعم العالم

.Umulur ki sanık gerçeği söyler عسى المتـهم أن يـقول الحق

.عسى الرجل أن يـزور أهله Umulur ki adam ailesini ziyaret eder.

Sıra Sizde 3

.Öğrenci derslerini yazmaya başladı أخذت الطالبة تكتب دروسها

.Bakanlık yeni bir kütüphane inşa etmeye başladı أنشأت الوزارة تـبني مكتبة جديدة

.Tren hareket etmeye başladı شرع القطار يـتحرك

.Yağmur yağmaya başladı شرع المطر يـنزل

Yararlanılan Kaynaklar

Bilgegil, M. Kaya (1982). Türkçe Dilbilgisi, İstanbul.

el-Fevzân, Abdurrahman b. İbrahim – Huseyn, Muhtar et-Tâhir – Fadl, Muhammed Abdülhâlik Muhammed (2003), el-Arabiyye Beyne Yedeyk, Riyad.

Güler İ. - Günday, H. Şahin, Ş., (2001). Arapça Dilbilgisi (Nahiv Bilgisi), İstanbul.

El-Hâşimî, Ahmed (ts.). el-Kavâidü’l-Esâsiyye li’l-Lugati’l-Arabiyye, Beyrut.

Page 104: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

98

Er-Râcihî, Abduh (1992). Fi’t-Tatbîki’n-Nahvî ve’s-Sarfî, İskenderiye.

Sînî, Mahmud İsmail, es-Seyyid, İbrahim Yusuf, eş-Şeyh, Muhammed er-Rifai (ts.). el-Kavâidü’l-Arabiyyetü’l-Müyessera, İstanbul.

_______, el-Arabiyye li’n-Nâşiîn, İstanbul.

Uralgirary, Yusuf (1986). İlk ve İleri Dilbilgisi, Riyad.

Page 105: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

99

Page 106: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

100

 

Amaçlarımız Bu üniteyi tamamladıktan sonra;

• Şart cümlelerinde şart ve cevâbın/cezânın tanımını yapabilecek,

• Şart edatlarının etkilerini ve cezim alâmetlerini tanıyabilecek,

• Muzâri fiili cezmeden şart edatlarını ve anlamlarını açıklayabilecek,

• Cezmetmeyen şart edatlarını ve bunların anlamlarını ayırt edebilecek,

• Cevap cümlelerine "ف" harfinin ne zaman getirileceğini ayırt edebileceksiniz.

Anahtar Kavramlar

• Muzâri fiili cezm eden edatlar

• Şart edatları

• Şart isimleri

• Cevap cümlesi

• Cezâ cümlesi

Öneriler

Bu üniteyi daha iyi kavrayabilmek için önce;

• Ünitemizdeki “kelimeler ve deyimler” kısmını okuyunuz. Çünkü bu seviyede bilenemeyeceği düşünülen kelime ve terimler dersin sonunda verilmiştir. Yine de anlamını bilmediğiniz kelime ve terimlerle karşılaşırsanız bir Arapça-Türkçe sözlüğe başvurunuz. Sözlükle çalışmayı alışkanlık haline getiriniz. Zira kendi kendinize okumak durumunda kalacağınız zaman Arapça metinleri okuma ve anlamanızda en yakın yardımcınızın sözlükler olacağını unutmayınız. Daha önce öğrenmiş olduğunuz kuralları metin üzerinde uygulayınız. Daha sonra bu ünitede öğreneceğiniz dilbilgisi kurallarını çeşitli metinler üzerinde ve hatta çeşitli şekillerde tanzîm edilmiş bulunan alıştırmalar üzerinde uygulamaya çalışınız.

• Mehmet Maksudoğlu’nun Arapça Dilbilgisi ve M. Meral Çörtü’nün Arapça Dilbilgisi Nahiv kitaplarından muzâri fiili cezm eden edatlar konusunu okuyarak ön hazırlık yapınız.

Page 107: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

101

   

GİRİŞ

Her insan kendi anadilini konuşurken çeşitli yapılarda cümleler kurar. Biz de Türkçeyi konuşurken karmaşık olmayan basit cümleler ve anlam bakımından birbirinden ayrılmayan bileşik cümleler gibi yapılarına göre taksim edilen cümleler kurarız. Türkçe dilbilgisinde “bileşik cümleler” içinde öğrendiğimiz şart cümlelerine karşılık aynı mânâyı ifâde etmek için Arapçada da şart cümleleri vardır. Türkçeye Arapçadan geçmiş olan “şart” kelimesinin sözlükte anlamı “yerine getirilmesi gerekli olan şey” şeklindedir. Arapçadaki şart cümleleri de Türkçeki gibi iki bölümden oluşur. Mânâca birbirinin ayrılmaz parçaları olan bu iki cümleden birincisi olan “şart cümleciği” şart, sebep ve tahmin bildirir ve başta bulunur. Şart, sebep ya da tahminin sonucunu bize bildiren cümleciğe de cevâp/cezâ cümleciği adı verilir. Örnek:

Arapçada şart cümlelerinde bu dilin kendine mahsus yapısından kaynaklanan farklı durumlar vardır. Yukarıdaki iki misalde açıkça görüldüğü gibi şart ve ceza cümlelerinde kullanılan fiillerin her ikisi de mâzî, her ikisi de muzâri veya biri mâzî biri muzâri olmak üzere bazı farklılıklar görülebilmektedir. Değişik şart edatları bulunduğu gibi bazen cevap/ceza cümlelerinin başına )ف( harfinin geldiği de olur.

من طلب وجد

Cevap/Ceza cümlesi Şart cümlesi Şart edatı

Kim ararsa bulur.

إن تطلب تجد

Cevap/Ceza cümlesi Şart cümlesi Şart edatı

Ararsan bulursun.

Şart Edatları ve Cevaba “Fâ” Harfinin Gelmesi

جزم الفعل المضارع وأدوات الشرط

Page 108: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

102

Bu cümlelerin yapısında karşılaşacağımız en önemli farklılık muzâri fiillerin “cezm” olmasıdır. Önceki derslerden öğrendiğiniz gibi mâzî fiil mebnîdir, yani bulunduğu durum gereği hiçbir yerde yapısında bir değişiklik olmaz. Orijinal tabiriyle “mazî fiil mu‘rab değil, mebnîdir”. Muzâri fiil ise başında bir takım edatların bulunup bulunmamasına göre sonlarındaki bazı hareke ve harflerin atıldığı (hazfedildiği) görülür. Arapçayı sonradan öğrenenler için bu durum biraz karışıkmış gibi görünse de, dikkatle birkaç kere okuduğunuz ve bu ünitede öğreneceklerinizi verilen örnekler üzerinde uyguladığınız zaman, hiç de korkulacak bir şey olmadığını anlamış olacaksınız.

Muzâri fiili Cezmi ve şart edatlarıyla ilgili daha ayrıntılı örnekler için http://www.schoolarabia.net adresine başvurabilirsiniz.  

OKUMA PARÇASI

صيحة والد ن

هم أسرفوا في مال أبيهم، ولم يكو نوا احتـرفوا حرفـة يكـسبون كان لشيخ ثلاثة بنين ، فـلما بـلغوا أشدرا لأنـفسهم فلامهم أبوهم ووعظهم فـقال لهم ا خيـ :

مـا الثلاثـة أ. إن أردتم النجـاح في حيـاتكم فاسـعوا لثلاثـة أمـور ولـن تـدركوها إلا بأربـعـة أشـياء ! يا بـني هـا ها فالسعة في الرزق والمنزلة في الناس والزاد في الآخرة، وأمـا الأربـعـة الـتي يحتـاج إليـ التي يسعى إليـ

ثم حسن القيـام علـى مـا اكتـسب منـه، في درك هذه الثلاثة فاكتساب المال من أحسن وجه يكون ، يـعــود عليــه نـفعــه في الآخــرة فاقــه فيمــا يــصلح المعيــشة ويـرضــي الأهــل والإخــوان، فـ ثم اســتثماره ثم إنـ

ذه النصيحة فـتمس ا تـفلحوا وإلا كنتم من الخاسرين وستـوفـقون، إن عملتم .كوا ومن ضيع شيئا من هذه الأحوال فاته مراده لأنه إن يـعرض عن الاكتساب يحـرم مـن مـال يعـيش بـه،

فـاق مـن . إلى الفناء وإن يحسن التصرف في ماله فمآل المال وإن هو أهمل استثماره لم تمنـعـه قلـة الإنـفاقـه في وجوهـه ومنافعـه صـار بمنزلـة سرعة الذهاب، وإن هو اكتسب وأصلح وأثمـر ثم أمـسك عـن إنـ

هـو كالـسد الـذي لم تــزل الفقير الذي لا مال لـه، ثم لم يمنـع ذلـك أيـضا مالـه مـن التـلـف بـالحوادث، فـلو لم يكن له مفاض ومتـنـفس لخرب وسال من نــواح كثـيرة إن لم يكـن قـ بثـق المياه تـنصب فيه، فـ د انـ

.البثق العظيم فذهب الماء ضياعا )151-150من النحو العربي خلال النصوص، الجزء الثالث، (

 

Metni Kavrama Alıştırmaları

1. Aşağıdaki soruları parçaya göre cevaplayınız.

كم ولدا للشيخ؟.1 ن ماذا فـعلوا؟ لما كبـر الأولاد في الس .2 لماذا لام الأب أولاده؟.3 ما هي الأشياء الثلاثة التي يجب على الناس السعي لها؟.4 ؟ بأي الوسائل تدرك الأمور الثلاثة .5

Page 109: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

103

حوال الثلاثة؟ لأ ما هي عاقبة من ضيع شيئا من هذه ا.6 هل يمكن أن يكون الغني مثل الفقير؟.7 بأي مثال يشرح المؤلف حال الغني البخيل الذي يمسك ماله؟.8 وما هي عاقبة البخل والسخاء؟.9

يسية التي تستخرجها من النص؟ ما هي الفكرة الرئ .10 

2. Altı çizili kelimelerin eş anlamlılarını parantez içindeki kelimeler arasından seçiniz.

فعة ... / حصل على/ نصح ( ناء / منـ )التـزم / جهات / الهلاك / اجتـنب / والد / عتب / أبـ بنين كان لشيخ ثلاثة .1هم أسرفوا في مال .2 .أبيهم فـلما بـلغوا أشدرا لأنـفسهم ف .3 ا خيـ أبوهم لامهم ولم يكونوا احتـرفوا حرفة يكسبون هم فـقال لهم وعظ و .4 .إلا بأربـعة أشياء ا تدركوه ولن .5يـعود عليه .6 .نـفعه فـا تـفلحوا وإلا كنتم من الخاسرين فـتمسكوا .7 . فاقه في وجوهه ومنافعه أمسك عن ثم .8 . إنـ .الحوادث ب التـلف ثم لم يمنع ذلك أيضا ماله من .9

. كثيرة نـواح خرب وسال من .10 

3. Aşağıdaki cümlelerde altı çizili kelimelerin zıt anlamlılarını parantez içindeki kelimelerden seçiniz.

)حفظ ، بـيـنة ، شر ، بـنات ، شاب ، مهنة ، أعداء ، أفسد ، رابح ، نال (ا حرفة هذه 1. را تكسبون . لأنـفسكم خيـ

.بنين ثلاث مسن كان لرجل 2.

.إن أردتم النجاح فاسعوا ليلا ونـهارا! يا بـني 3.

.والإخوان هذا الأمر يـرضي الأهل 4.

.الخاسرين من إن لم تـفلحوا كنتم 5.

. مراده فاته من ضيع شيئا من هذه الأحوال 6.

. أعماله أصلح إذا اهتم الرجل بأمره 7.  

Page 110: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

104

4. Altı çizili kelimelerin müfredlerini (tekillerini) bulunuz.

.بنين كان لشيخ ثلاثة .1 . كثيرة نـواح ال من وس .2 .أمور إن أردتم النجاح في حياتكم فاسعوا لثلاثة .3را .4 ا خيـ .لأنـفسهم ولم يكونوا احتـرفوا حرفة يكسبون فاقه فيما يصلح المعيشة ويـرضي الأهل .5 .والإخوان ثم إنـ . فاته مراده الأحوال ومن ضيع شيئا من هذه .6فاقه في .7 . ومنافعه وجوهه ثم أمسك عن إنـ .بالحوادث ثم لم يمنع ذلك أيضا ماله من التـلف .8 . تـنصب فيه المياه تـزل فـهو كالسد الذي لم .9

ناء .10 راحرفا احتـرف الأبـ ا خيـ . يكسبون  

5. Altı çizili kelimelerin cemilerini (çoğullarını) bulunuz.

. ثلاثة بنين لشيخ كان 1.

هم أسرفوا في 2. .هم أبيمال فـلما بـلغوا أشد

ها فالسعة في 3. . والمنزلة الرزق أما الثلاثة التي يسعى إليـ

ها في درك هذه الثلاثة فاكتساب المال من أحسن 4. .وجه يحتاج إليـ

ذه 5. .النصيحة وستـوفـقون إن عملتم

. من هذه الأحوال فاته مراده شيئامن ضيع و 6.

. الذي لا مال لهالفقير بمنزلة صار 7.

. والإخوان الأهل ويـرضي 8.

. الذي لم تـزل المياه تـنصب فيه كالسد فـهو 9.  

6. Aşağıda verilen Arapça cümlenin en yakın Türkçe karşılığını seçiniz.

ها فالسعة في الرزق والمنزلة في الناس والزاد في الآخرة؟ أما الثلاثة التي يسعى إليـ

a. Kendisi için çalışılacak üç şey şunlar olmalıdır: rızıkta bolluk (zenginlik), insanlar içinde mevkî (sahibi olmak) ve âhirette azıktır.

b. Kendisi için çalışılacak üç şeye gelince, onlar, rızıkta bolluk (zenginlik), insanlar içinde mevkî (sahibi olmak) ve âhirette azıktır.

c. Rızıkta bolluk (zenginlik), insanlar içinde mevkî (sahibi olmak) ve âhirette azık içi çok çalışmak gerekir.

Page 111: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

105

d. Rızıkta bolluk (zenginlik), insanlar içinde mevkî (sahibi olmak) ve âhirette azık içi çok çalışması gereken üç şeydir.

e. Kendisi için çalışılacak üç şeyden ayrılmamak gerekir. Rızıkta bolluk (zenginlik), insanlar içinde mevkî (sahibi olmak) ve âhirette azık.

7. Aşağıda verilen Arapça cümlenin en yakın Türkçe karşılğını seçiniz.

ا وإلا كنتم من الخاسرين تمسكوا ذه النصيحة فـ .إن عملتم a. Bu öğütle amel ederseniz ona (sımsıkı) sarılınız aksi halde zarar edenlerden

olursunuz.

b. Bu öğütle amel edin ona (sımsıkı) sarılın yoksa zarar edersiniz.

c. Zarar etmek istemiyorsanız bu öğüdü tutunuz ve ona göre davranınız.

d. Bu öğütü bilirseniz, ona sımsıkı sarılınız. Yoksa zarar edenlerden olursunuz.

e. Bu öğütten sakın ayrılmayın. Hep onunla amel edin yoksa hüsrana düşersiniz.

Altı çizili kısımlar daha önce okumuş olduğunuz ünitelerden size neler hatırlatıyor? Başka bir ifâdeyle altı çizili bu kısımlar cümlenin hangi ögesi durumundadır?

أما الثلاثـة الـتي يـسعى . أمور ولن تدركوها إلا بأربـعة أشياء لثلاثة فاسعوا حياتكم إن أردتم النجاح في ! يا بني ها هـاخرة، وأما الأربـعـة الـتي يحتـاج فالسعة في الرزق والمنزلة في الناس والزاد في الآإليـ في درك هـذه الثلاثـة إليـ

فاقـه فيمــا فاكتـساب المـال مـن أحـسن وجــه يكـون ، ثم حـسن القيـام علـى مــا اكتـسب منـه، ثم اسـتثماره ثم إنــذه النـصيحة يصلح المعيش يـعـود عليـه نـفعـه في الآخـرة وسـتـوفـقون إن عملـتم ة ويـرضي الأهـل والإخـوان، فـ

ا تـفلحوا وإلا كنتم من الخاسرين .فـتمسكوا

DİLBİLGİSİ

MUZÂRİ FİİLİN CEZMİ VE ŞART EDATLARI

Her kelimenin sözlükte çeşitli mânâları vardır. “Cezm” kelimesinin sözlük-teki mânâlarından biri de ‘bir şeyi kesmek’ ve ‘kelimenin sonunu sâkin kılmak’tır. İşte bu mânâlarından hareketle, muzâri fiilin sonunda bulunan harften herekenin veya son harf olarak illet harfinin bulunması halinde o harfin atılması ve –müennes-cemi nunları dışında sonunda nûn )ن( bulunan kiplerinden (sıygalarından) nûn )ن( harfininin kesilip atılmasına cezm denmiştir. Örnekleri inceleyiniz ve muzârinin başına cezm ve şart edatı geldikten sonraki durumunu kavramaya çalışınız.

Merfû hali Meczûm hali

Biliyor: يـعلم Biliyorsa: إن يـعلم

Page 112: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

106

Yapıyorsunuz: تـفعلون Yaparsanız: إن تـفعلوا

Sen kazanıyorsun: تكسبين Kazanırsanız: إن تكسبي

Atıyor: يـرمي Atmadı: يـرم لم

İkiniz çalışırsınız: تجتهدان İkiniz başarırsınız: تـنجحان

İkiniz çalışırsanız başarırsınız: إن تجتهدا تـنجحا

Muzâri Fiili Cezmedenler

Fiillerin irâbı konusunda daha önce (II. Kitap 3. Ünitede) her hangi bir muzâri fiilin başında cezm edatlarından biri bulunursa o fiil cezmedildiğini öğrenmiştiniz.

Muzâri fiili cezmedenler iki kısma ayrılır:

I. Tek muzâri fiili cezmedenler: Bunlar dört edattır. لا الناهية ,لام الأمر ,لما ,لم. Şimdi bunları ayrı ayrı açıklayalım:

Görüldüğü gibi muzâri fiilin . لم يستـيقظ علي مبكرا .Ali erkenden uyanmadı : لم .1hem lafzında hem de mânâsında etkili olmuştur. Lafzında muzâri merfû iken

)يستـيقظ ( meczûm hâle getirmiş ve son harekesi atılmıştır) )يقظ لم يست ـ( . Mânâsında ise, muzâri olumlu iken menfî mâzîye (geçmiş zamanın olumsuzu) çevirmiştir. Konunun daha iyi anlaşılması için aşağıdaki örnekleri inceleyiniz:

Ayşe dersinizi ezberlemedi: لم تحفظ عائشة درسها

]14: سورة العلق [﴾ يـرىألم يـعلم بأن االله ﴿

“(O insan), Allah’ın (her şeyi) gördüğünü bilmedi mi?”

Not: Aşağıdaki tablolarda merfû muzârinin başına bir cezm edatı gelince nasıl bir değişiklik meydana geldiğini inceleyiniz. Çünkü ister bir muzâri fiili cezmedenler olsun, ister iki muzâri fiili cezmeden şart edatları olsun bu fiil üzerinde lafız bakımından aynı tesiri gösterirler.

Muzâri Fiilin Merfû ve Meczûm Hali

(Cezm ve şart edatları gelmeden önceki ve sonraki halleri)

Cemi

 الجمع (Çoğul)

Müsennâ

 المثـنى (İkil)

Müfred

المفرد (Tekil)

كتب ــ يكتب ـ كتابة

Yazmak

Meczûm Merfû Meczûm Merfû Meczûm Merfû Gâib / الغائب

Page 113: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

107

يكتب لم يكتب يكتبان لم يكتبا يكتبون لم يكتبوا

الغائبة / Gâibe تكتب لم تكتب تكتبان لم تكتبا يكتبن لم يكتبن

تكتب لم تكتب تكتبان لم تكتبا تكتبون لم تكتبواMuhatab /

المخاطب

تكتبين لم تكتبي تكتبان لم تكتبا تكتبن لم تكتبن Muhataba /

المخاطبة◌

أكتب لم أكتب نكتب لم نكتب Mütekellim

المتكلم /

Bu edat, muzâri fiili cezmeden ve konuşmanın yapıldığı zamana kadar :لما .1o fiilin olumsuzluğunu yani gerçekleşmediği anlamını ifade eder. Demek ki, fiilin sadece olumsuzluğunu değil o olumsuzluğun konuşmanın yapıldığı zmana kadar sürdüğünü bildirmek istediğimiz zaman لما edatını kullanacağız. Meselâ:

Konuk, kahveyi henüz içmedi: لما يشرب الضيف القهوة

/Türkçeye çevrilirken cümledeki yerine göre “hâlâ/ henüz/ daha لماşimdiye kadar/ hiç/ şu ana kadar olmadı” gibi ifâdelerle çevrilebilir.

:nın muzâri fiile olmuzluk mânâsı katmalarındaki farka dikkat edelim’لما ile لم Muzâri fiilin başına لم getirdiğimiz zaman, dün mü bu gün mü veya ne zamana kadar fiilin gerçekleşmediğini düşünmeksizin, sadece fiilin meydana gelmediğini bildirmiş oluruz. Bu yüzden eski kitaplarda لم ile yapılan olumsuzluklara الجحد المطلق “her hangi bir zaman kaydı taşımayan olumsuzluk kipi” denmiştir. Ama muzârinin başına الم getirip “Ahmet henüz gelmedi” لما يأت dediğimiz zaman, Ahmed’in gelmesinin sözü söylediğimiz âna kadar أحمد gerçekleşmediğini ifade etmiş oluruz. Olumsuzluk sözün söylendiği ana kadarki zamanı kapladığı için eski sarf kitaplarında لما ile olumsuz yapılan muzâri kipine الجحد المستـغرق (geçmiş zamanın tamamının kapsandığını bildiren olumsuzluk kipi) diye anılmıştır. Şu örnekleri bu bilgiler ışığında inceleyiniz:

Ali şimdiye kadar/henüz dersini ezberlemedi. لما يحفظ علي درسه

] 23: سورة عبس [﴾كلا لما يـقض ما أمره ﴿

“Doğrusu (insan), Allah’ın emrettiği şeyleri hâlâ yerine getirmedi”.

Çoğunlukla muzâriin gâib :(Emir ifâde etmek için kullanılan lâm) لام الأمر .1ve gâibe sıygalarının başına gelir. Mütekellim sıygalarına az da olsa gelebilir. Örnek:

Ali kardeşine yardım etsin: ليـنصر علي أخاه

Fatma ödevini yazsın: لتكتب فاطمة واجبـها

]7: سورة الطلاق[﴿وليـنفق ذو سعة من سعته﴾

Page 114: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

108

“Mâlî imkânı geniş olan, genişliğinden nafaka versin”.

]12: العنكبوت [﴾ولنحمل خطاياكم ﴿

“…Sizin günahlarınızı yüklenelim”

Görüldüğü gibi bu lâm normal halde kesralı ) ل( okunur. Ancak kendisinden önce ف, و ve ثم edatları gelirse o zaman sâkin okunur.

Salih gelsin ve annesini beklesin: ليـنتظر أمه ليأت صالح فـ

ليـؤد الذي ا أتمن أمانـته وليتق االله ربه ...﴿ ]283: سورة البقرة [﴾فـ

“Kendisine güvenilen (borçlu) kimse, Rabbi olan Allah’tan korkusundan emânetini tastamam ödesin”.

.ون إلى المسجد ثم ليستمعوا إلى الخطبة ليذهب المسلم

Müslümanlar mescide gitsinler sonra hutbeyi dinlesinler.

Karşımızdakinden bir işin yapılmamasını istediğimiz zaman :لا الناهية .1kullanırız. Çünkü bu لا الناهية muzâri fiilin başına onu cezmetmek ve bir işin yapılmamasıni isteme mânâsını ifâde etmek için getirilir. Aşağıdaki örnekleri inceleyiniz:

Çok uyuma, çok uykusuz da kalma: لا تـنم كثيرا ولا تسهر كثيرا

]7: سورة الطلاق [﴾ كلوا واشربوا ولا تسرفوا إنه لا يحب المسرفين ...﴿

“(Ey Âdem oğulları!) Yiyin, için fakat istraf etmeyin, Çünkü o (Allah) israf edenleri sevmez”.

Ebu’l-Esved ed-Düelî’ye nispet edilen şu beyit Arapça nahiv kitaplarında şâhid olarak getirilen beyitlerdendir:

نه عن خلق وتأتي عار عليك إذا فـعلت عظيم * مثـله لا تـ

(Ey başkasına bir şey öğreten kişi!), sen benzerini yapmanla birlikte bir huydan/davranıştan kimseyi men etme. (Böyle) yaptığın zaman asıl büyük kusur sendedir.

Bu örnekteki لا تنه nin aslı ىلا تنه iken لا’nın tesiriyle cezm alâmeti olarak kelimenin illetli harfi olan )ي( hazfedilmiş (atılmış) ve لا تـنه şeklinde kalmıştır.

تب بـعضكم يا أيـها الذين آمنوا اجتنبوا كثيرا من الظن إن بـعض الظن إثم ولا تجسسوا ولا يـغ ﴿ ]12: سورة الحجرات [﴾بـعضا

“Ey iman edenler! Zandan çok sakının. Çünkü zannın bir kısmı günahtır. Birbirinizin gizli kusurunu (casus gibi) araştırmayın ve biriniz diğerini çekiştirmesin (gıybet etmesin)…”

Âyette geçen لا تجسسوا sonunda )ن( bulunan sıygalardan olduğu için cezm alâmeti olarak )ن( harfi atılmıştır. لا يـغتب ’de cezm alâmeti alarak )ب( harfinin zammesi atılmış, harekesiz/sâkin okunmuştur.

Page 115: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

109

Aşağıdaki cümlelerde cezm olmuş muzârilerin cezm alâmetlerini söyleyiniz:

. تـعاشر قـرناء السوء لا 1.

.إن يطع الإنسان أباهما يـنالا رضاه 2.

.يا بـنات إن تساعدن أمهاتكن قمتن بواجباتكن 3.

ر عمل اليـوم إلى الغد 4. .لا تـؤخ

. ليجلس صديقك بجانبك 5.

II. İki Muzâri Fiili Cezmedenler/ Şart Edatları

Arapçada şart edanları ikiye ayrılır: A. İki Muzâri Fiili Cezm Eden Şart Edatları

Bunlar da yukarıda bir muzâri fiili cezmedenler gibi başına geldikleri muzârileri cezmederler. Yukarıdakilerden farkı, bunların iki muzâriyi cezmetmeleridir. Bu muzârilerden birincisine şart fiili, ikincisine cevap/ceza fiili denildiği gibi bu muzârilerden birincisinin bulunduğu cümleye şart cümlesi, ikincisinin bulunduğu cümleye cevap yahut ceza cümlesi denir. Şu örneği inceleyelim:

Görüldüğü gibi şart edatından sonra gelen birinci muzâri de ondan sonraki cümlede yer alan ikinci muzâri de meczûm olmuş, sonlarındaki hareke atılmıştır.

Ancak burada anlam bakımından dikkat etmemiz gereken bir durum vardır. İkinci cümledeki fiilin gerçekleşmesi birinci cümledeki fiilin gerçekleşmesine bağlıdır. Bu iki cümle birbirinden ayrı kullanılamaz. Bir bütünün parçaları gibidirler. Bu yüzden bazı nahiv kitaplarında bu tür cümleler الجمل المتلازمة “Birbirinden ayrılmayan cümleler” diye adlandırılırlar. Zaten birinci cümle için ad olarak verilen şart الشرط kelimesi المشروط meşrût mânasına olup kendisine bağlanılan, yerine getirilmesi gerekli olan şey anlamındadır. Bu yüzden birinci cümleye şart الشرط, ikinci cümleye de, onun karşılığı anlamında cevap/cezâ الجزاء/ الجواب denilmiştir.

Şimdi iki muzâri fiili cezm eden şart edatlarını örnek cümleleriyle birlikte tablo halinde görelim.

نجح في الامتحان ت ـ إن تجتهد

Cevap/Ceza cümlesi Şart cümlesi Şart edatı

Çalışırsan imtihanda başarılı olursun .

Page 116: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

110

İki Muzâri Fiili Cezm Eden Şart Edatları

Cümle İçinde Kullanımı Anlamı Şart Edatı

إن تـنم مبكرا تستـيقظ مبكراErken yatarsan erken kalkarsın.

…se/sa

…se/sa

1 إن

.ار إذما تحترم الكبار يحترمك الكب Büyüklere saygı gösterirsen küçükler de sana saygı gösterir.

…se/sa

إذما

2

إذاما تـعمل بعلمك يحترمك الناس İlminle amel edersen insanlar sana saygı duyar.

…se/sa 3 إذاما

.من يـعمل صالحا يجز به Kim iyilik yaparsa karşılığını alır.

Kim (i/e) …se/sa

Her kim (yi/ye) …se/sa

4 من

ما تـزرع تحصده Ne ekersen onu biçersin.

Her ne (yi/ye) …se/sa 5 ما

.مهما تـقرأ تستفد منه Ne okursan ondan faydalanırsın.

Her ne (yi/ye) …se/sa 6 مهما

رد الجو تشعل المدفأة متى .يـبـHava ne zaman soğursa sobayı yakarsın.

Ne zaman …se/sa 7 متى

.أيان تـرجع نذهب إلى المسرح Ne zaman dönersen tiyatroya gideriz.

Ne zaman …se/sa 8 أيان

.أين تجلس أجلس Sen nereye oturuyorsan ben de oraya otururum.

Nerede …se/sa

Her nerede …se/sa

9 أين

نما تكونوا يدرككم الموت .أيـNerede olursanız olun, ölüm size kavuşur.

Nereye …se/sa

Her nereye …se/sa

نما 10 أيـ

أنى تـزر في تـركيا تـعجبك Türkiye’de nereyi ziyaret edersen et, hoşuna gider.

Nereye …se/sa

Her nereye …se/sa

11 أنى

Page 117: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

111

أي عالم يـتكبـر يـبغضه االله Hangi âlim kibirlenirse Allah onu sevmez.

Hangi ….se/sa 12 أي

حيثما تجد القلم تأخذه Kalemi nerede bulursan onu alırsın.

Nereye …se/sa

Nerede …se/sa

13 حيثما

فما تـعاملوا الناس تـعاملوك كيـ

İnsanlara nasıl davranırsan onlar da sana öyle davranırlar.

Nasıl …se/sa

Her nasıl …se/sa

فما 1 كيـ4

Örneklerde görüldüğü gibi iki muzâri fiili cezm eden bu şart edatlarından yalnızca إن harf diğerlerinin tamamı isimdir. Bu durumda إن harf olduğu için i‘râbdan nahalli yoktur. Yani cümlenin ögelerinden biri olmaz. Ancak diğerleri şart isimleri olduğu için cümlede bulundukları yere göre i‘râb alırlar. Aşağıdaki tablolarda bu durum açık bir şekilde görülecektir:

İki Muzâri Fiili Cezmeden Edatlarla İlgili Cümle Örneği

إن تـزرني أزرك

Cevap/Cezâ Fiili (meczûm)

Şart fiili (meczûm)

Şart edatı Harftir, i‘râbtan mahalli

yoktur Beni ziyaret edersen, sana ikram ederim.

İki Muzâri Fiili Cezmeden Edatlarla İlgili Cümle Örneği

Haber (Mahallen Merfû) Mübtedâ (Mahallen Merfû)

من يكسل يـفشل

Cevap/Cezâ Fiili (meczûm)

Şart fiili (meczûm)

Şart edatı

Kim tembellik ederse başarısız olur.

İki Muzâri Fiili Cezmeden Edatlarla İlgili Cümle Örneği

Fiili ve Fâili Mefûlün Bih (Mahallen mansûb)

من تصادف تسلم عليه

Cevap/Cezâ Fiili (meczûm)

Şart fiili (meczûm)

Şart edatı

Kime rastlarsan selam veririsin.

Page 118: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

112

ise mu‘rabtır ve her zaman أي ,den başka şart isimlerinin hepsi mebnî’أي muzâf olarak kullanıldığı için muzâf olduğu kelimeye göre anlam kazanır. Meselâ;

أيـهم يـقم أقم معه

Onlardan hangisi ayağa kalkarsa ben de onunla birlikte ayağa kalkarım.

Burada أيـهم mübtedâdır.

تـركب أركب أي الطائرات

Hangi uçağa binersen ben de (ona) binerim. Burada أي mefûlün bih’tir.

أي يـوم تصم أصم

Sen hangi gün oruç tutarsan ben de o gün oruç tutarım. Burada أي mefûlün fîh /zaman zarfıdır.

.أي مكان تجلس أجلس فيه

Hangi mekana (nereye) oturursan ben de oraya otururum.

Burada أي mefûlün fîh /mekân zarfıdır.

Not: Şart edatlarından أنى , حيثما ,متى ,أيان ve أين başlarında yer aldıkları cümleyle ilgili olarak bir zaman ve mekan kavramına işaret etmeleri nedeniyle cümlenin mefûlün fîh ögesi olarak kabul edilirler.

Şart edatlarından كيفما, başında bulunduğu fiil cümlesiyle ilgili olarak bir ‘durum/hal’ kavramına delâlet ettiği için cümlede dâimâ hal ögesi durumundadır.

Nereye gidersen Allah seni bilir. ب يـعلمك االله أنى تذه

Her nerede bir iş yaparsan yap o işin yazılır. حيثما تـفعل يكتب فعلك

Ne zaman haset edersen helak olursun. متى تحسد تـهلك

رنا وإذا تـزل حذرالم تدرك الأمن لم * أيان نـؤمنك تأمن غيـ

Ne zaman biz sana eman (güven belgesi) verirsek, sen bizi başkasından güvende olursun. Bu emânı elde edemediğin zaman korku içinde olmaya devam edersin.

Şart cümlelerinde şart ve cevap fiilleri şu dört durumda olabilir:

1. Her ikisi de muzâri olabilir ki aslolan böyle olmasıdır :

]19: سورة الأنفال[ إن تـعودوا نـعد ﴿ ﴾

“Eğer tekrar savaşa dönerseniz, biz de döneriz”. 2. Her ikisi de mâzî fiil olabilir: Misâl:

]8: سورة الإسراء [ ﴾إن عدتم عدنا ﴿

Page 119: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

113

“Eğer (yine isyana) dönerseniz, biz de (sizi cezalandırmaya) döneriz”.

3. Şart fiili, mâzî, cevap fiili muzâri olabilir. Misal

يا تـؤته منـها من كان يريد حرث الآخرة نزد له في حرثه ﴿ نـ ]20: سورة الشورى [﴾... ومن كان يريد حرث الد“Kim âhiret mükâfâtını elde etmek isterse, onun mükâfâtını artırırız. Kim

de dünya nimetini isterse ona ondan veriririz”.

4. Şart fiili muzâri, cevabı mâzî şeklinde olabilir. Bu tür kullanımlar azdır. Misal: لة القدر إيمانا واحتسابا غفر له Kim Kadir gecesinde imânla ve ecrini من يـقم ليـAllah’tan umarak gece namazı kılarsa Allah onun günahlarını affeder.

Aşağıdaki ibarelerde bulunan şart ve cevap cümlelerini ve muzâri fiillerdeki cezm alâmetlerini söyleyiniz.

نما تكونوا يدرككم ال ﴿. 1 ] .197: سورة البقرة [﴾موت أيـ

.متى أضع العمامة تـعرفوني 2.

]36: سورة محمد [﴾إن تـؤمنوا وتـتـقوا يـؤتكم ﴿3.

]197: سورة البقرة [﴾وما تـفعلوا من خير يـعلمه االله ﴿4.

]113: سورة النساء [ ﴾.من يـعمل سوءا يجز به ﴿5.

Talebin Cevâbında Bulunan Muzâri Fiilin Cezm Olması

Arapçada zaman zaman talepten sonra bir emir, nehiy, istifhâm (soru) ve temennî fiilini takip eden meczûm muzâri fiiller karşımıza çıkar. Gramerciler bu meczûm muzâri fiilleri, cümleden kaldırılmış olan şart edatının cevap cümlesi olarak yorumlamışlardır. Aşağıdaki örnekleri dikkatle inceleyelim:

هما كثيرا اقـرأ هذين الكتابـين بدقة تستفد منـBu iki kitabı dikkatli oku (okursan) çok istifade edersin

الأمراض كل قليلا تسلم من

Az ye (yersen), hastalıklardan kurtulursun. B. Cezmetmeyen Şart Edatları

Arapçada إذ ,لو ve أما da şart anlamı taşırlar. Ancak muzâri fiilin başına gelseler de onları cezmetmezler. Yukarıda zikredilmiş olan إن ve لو’in farkı vardır. Şöyle ki )إن( ’in başına geldiği fiil, mâzî de olsa muzârî mânâsına dönüşür. )لو( ’in başına geldiği fiil muzârî de olsa mâzî mânâsında olur. )لو( şart edatı, bir fiilin mâzÎ bir fiile bağlandığını gösterir. Tercümesinde de “…. olmuş olsa…. Olur”, yahut “ … olsa idi … olurdu” diye Türkçeye çeviririz. Bunun cevabının başına da çoğunluka fethalı bir “lâm” bulunur. Cevabı şarta bağlamaya yardımcı olur.

Bana gelmiş olsaydı ona ikram ederdim . لو جاءني لأكرمته

دية لو أستطيع وهبت كل طالب ه

Page 120: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

114

Şayet elimde olsaydı, her öğrenciye bir hediye verirdim.

إذا نـزل المطر تظهر النباتات والفطريات

Yağmur yağdı mı, bitkiler ve mantarlar ortaya çıkar.

ر الحنفية جيدا ندفع أقل لو تسك

Musluğu iyi kapatırsan, daha az ödeme yaparız.

Arapça sıkça kullanılan ve daha çok şart ve tafsil (detaylandırma) ifâde etmek için kullnılan أما vardır. أما ile başlayan mübtedâların haberinin başına da )ف( harfi gelmesi vâciptir. Yani dilbilgisi açısından gereklidir. Çünkü bu

)ف( harfi, özellikle uzun cümlelerde “haber”in hangi kelime olduğunu anlamamıza yardımcı olur. Şu örnekleri inceleyelim:

يـقولون ﴿ م وأما الذين كفروا فـ ]26لبقرة سورة ا [﴾....فأما الذين آمنوا فـيـعلمون أنه الحق من ر

“İman edenler ise onun, Rablerinden (gelen) bir gerçek olduğunu bilirler”.

Not: Bu أما ile başlayan mübtedânın haberine gelmesi gereken )ف( ’nin şiirde veznin uygun düşmesi gibi sebeplerle hazfedildiği görülür. Birkaç misâli vermemiz yeterli ve aynı zamanda okumak durumunda olduğumuz metinler açısından gereklidir.

را في عراض المواكب * لديكم لا قتال فأما القتال ولكن سيـ

أي فلا قتال لديكم

Bir diğer misâl de şudur:

*أي فيـقال لهم أ كفرتم؟] (106: سورة آل عمران [﴾....كفرتم فأما الذين اسودت وجوههم أ ﴿

“İmdi, yüzleri kararanlara: İnanmanızdan sonra kâfir mi oldunuz? Öyle ise inkar etmiş olmanız yüzünden tadın azabı! (denilir).”

Başka bir misal de şöyledir:

.اعر ولا متشاعر أما أنا فـلست بش Bana gelince ben ne şâirim, ne de şâirliğe yeltenenim.

Cevap Cümlelerinin Başına )ف( Harfinin Gelmesi

Cevap cümlesinin başına gelen bir )ف( harfi cevaba şarta mânâ bağlayan bir bağlaçtır. Prensip olarak şart cümleleri adı verilen bu yapılarda ‘şart’ denilen kısmın başına )ف( gelmemekle birlikte, cevap cümlesinin başına şu beş durumda )ف( gelmektedir:

1. Cevap cümlesi isim cümlesi olduğunda:

] .18: سورة الأنعام [﴾وإن يمسسك االله بخير فـهو على كل شيء قدير ﴿

Page 121: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

115

2. Cevap cümlesi, مع ، ن س ئ ، ب س ي ل ve ىس ع gibi câmid (çekimsiz/gayr-i mutasarrıf) bir fiil olduğunda

را من جنتك ﴿ ]40-39: سورة الكهف [﴾وإن تـرن أنا أقل منك مالا وولدا فـعسى ربي أن يـؤتين خيـ

3. Cevap cümlesi, “emir cümlesi”, “nehiy cümlesi”, “temennî cümlesi”, “soru cümlesi” gibi talebî cümle özelliğinde olduğunda:

]31: سورة آل عمران [﴾وإن كنتم تحبون االله فاتبعوني يحببكم االله ﴿

“(Resulüm! ) De ki: Eğer Allah'ı seviyorsanız bana uyunuz ki Allah da sizi sevsin.”

4. Cevap cümlesinin başında لا , ما ve لن gibi olumsuzluk edatlarından birinin yer aldığı “olumsuz bir cümle” olduğunda:

]67: سورة المائدة [﴾وإن لم تـفعل فما بـلغت رسالته ﴿

“Eğer bunu yapmazsan, O’nun verdiği peygamberlik görevini yerine getirmemiş olursun”.

5. Cevap cümlesi, başında د ، س ، ق ف و س harf ve edatlarından birinin bulunduğu mâzî veya muzârili bir fiil cümlesi olduğunda.

]77: سورة يوسف [﴾إن يسرق فـقد سرق أخ له من قـبل ﴿

(Kardeşleri) dediler ki: "Eğer o çaldıysa, daha önce onun bir kardeşi de çalmıştı."

ALIŞTIRMALAR

1. Aşağıdaki cümlelerde örnekte olduğu gibi şart edatını, şart fiilini ve cevap/cezâ cümlesini belirleyiniz.

.من يستجب لنصح والديه يسعد في حياته 1.

ره الناس م 2. .هما تـبذلوا من خير يـقد

.من يجتهد في دروسه يـنجح 3.

.ما يدخره المواطن يدعم الاقتصاد الوطني 4.

نتشر الجريمة 5. .أين يكثـر المتـعطلون تـ

.ولي قـلت أسباب الحروب إذا ساد التـعاون الد 6.

.من يـتق االله في عمله فـقد فاز برضاء المجتمع 7.

. تستمتع بالهواء اللطيف متى تذهب إلى الإسكندرية 8.

.من يـفش السر فـليس بأمين 9.

.اس فسوف يـندم م الن من يظل 10.

Page 122: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

116

2. Aşağıdaki cümlelerde şart edatını belirleyip çeşidini (cezmedenlerden mi cezmetmeyenlerden mi olduğunu) belirtiniz .

نما تجلس يحترمك الناس 1. .أيـ

.متى تحسن أخلاقك يكثـر أصدقاؤك 2.

.ستـراح القاضيلال المتـهم الحق لو قا3.

.إذا نـزل المطر نـبت الزرع 4.

.إذا أحسنت إلى الفقير أحبك االله 5.

قرأ الصحف تـعرف الكثير عن أحوال العالم 6. .متى تـ

.حياتك إن تـهمل واجبك تـفشل في 7.

مه من خير يـعلمه االله 8. .ما تـقد

. نـفر منك الأصدقاء عتابك على الناس ر لو كث ـ9.

.من يجتهد في عمله يكسب رضاء رؤسائه 10. 3. Aşağıdaki cümleleri parantez içindeki şart edatından faydalanarak

şart cümlesine dönüştürünüz ve gerekli değişiklikleri yapınız.

)إن. (زادت الرواتب فرح الموظفون 1.

)متى . (تمشي ببطء وسط الزحام تسلم من الخطر 2.

تهم يعيشون طويلا 3. )من . (يحافظون على صح

)إن. (تحرصون على الموت توهب لكم الحياة 4.

)من. (يـعمل الشر يحصد الندم 5.

)متى . ( المحتاجين يشكرونك تغيث 6.

)لو. (تصادق الكرام تـتخلق بأخلاقهم 7.

نما. (واطنون في سلام يـنتشر الأمن يعيش الم 8. )أيـ

)إن . (تشهدان بالحق تـنتصر العدالة 9.

)متى . ( الدرس ون إلى شرح المعلم تـفهم ون تستمع 10. 4. Aşağıdaki cümleleri uygun şart edatını kullanarak ve gerekli

değişiklikleri yaparak birbirlerine bağlayınız.

. يـنتصرون على أعدائهم /يـواصل الجنود كفاحهم 1.

نه في الامتحان 2. لبه سرورا/نجح ابـ . امتلأ قـ

. يـنتشر العلم بـين المواطنين /تكثـر المدارس 3.

Page 123: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

117

. تشعرون بخشية االله / الحرام البـيت ونتـزور 4.

. يـفوز برضائه /يـتقي االله 5.

. يـنتشر الدفء /تشرق الشمس 6.

. عم الرخاء /نـزل المطر 7.

. يخيفون أعداءهم /يـتحد المسلمون 8.

. تـلقيان الحمد والثـناء /ا تـنشطان في عملكم 9.

. تحصد الندم /تـزرع الشر 10. 5.Aşağıdaki cümleleri Arapçaya çeviriniz.

1. Ödevini ihmal edersen pişman olursun.

2. İstanbul’a gidersen camileri görürsün.

3. Küçükken yorulursan büyükken rahat edersin.

4. Nereye yönelirsen orada bir arkadaş görürsün.

5. Neyi ekersen onu biçersin.

6. Sen nasıl olursan arkadaşın öyle olur.

7. Bu günün işini yarına bırakma.

8. Ancak akıllı olan kişi kazanır.

9. Hocanın öğütlerini dinle ki derslerinde başarılı olasın.

6. Aşağıdaki cümlelerde cevap cümlesine )ف( bitişmesinin sebebini belirtiniz.

.إن تـتصدق فلا تـبطل صدقـتك بالمن والأذى1.

.إن تضبط نـفسك عند الغضب فـلن يضيع الأمر من يدك 2.

ر 3. .ة ومعرفة من يسافر فسيكسب خبـ

.من يظلم الناس فسوف يـندم 4.

.متى تـهمل في عملك فـقد أسأت إلى وطنك 5.

.متى تسافر إلى تـركيا فحدث عن شجاعة شعبها6.

. للحضارة الإسلامية لو سافـرت إلى العراق فسوف تشاهد نماذج 7.

.من يـتق االله في عمله فـقد فاز برضاء المجتمع 8.

﴾ومن يـتـوكل على االله فـهو حسبه ﴿9.

﴾من يطع الرسول فـقد أطاع االله ﴿10.

Page 124: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

118

7. Aşağıdaki iki grupta bulunan cümleleri anlam bütünlüğü olacak şekilde eşleştiriniz.

المجموعة الثانية   المجموعة الأولى

نما يـنتشر التـعليم أ1. .فبئس ما تـفعل يـ

فـقد تـنال ما تريد متى تدخر المال 2.

ر 3. .فـلن يضيع حقها إن تـفعل الخيـ

.فلا مكان للجهل خل البـيت الحرام من يد 4.

.فسوف تجده وقت الحاجة إذا حكمت بين شخصين 5.

.فسيـرضى االله عنك لو تـتحد الشعوب 6.

.يشعر بخشية االله مهما تساعد أعداء وطنك 7.

.فاحكم بالعدل . صبـرت قليلا لو 8.

Kelime ve Deyimler

ناء ، بنون) ج(ابن Oğul:بنين /أبـ

ه Ergenlik çağına gelmek: بـلغ أشد

Bir meslek edinmek: احتـرف يحترف احترافا

Kavuşmak, idrak etmek:أدرك يدرك إدراكا

Sımsıkı sarılmak, tutunmak:ك يـتمسك تمسكاتمس

işletmek, yatırım yapmak (Bir malı):استثمر يستثمر استثمارا

Çalışmak: سعى يسعى سعيا

Kaybetmek: ضيع يضيع تضييعا

Yüz çevirmek:أعرض يـعرض إعراضا عن Fânîlik, geçicilik:لفناء ا

Bir şeyi yapmaktan kaçınmakأمسك يمسك إمساكا عن Baraj: سدود) ج(السد / السد

Kınamak:لام يـلوم لوما

Taraf, çevre: نـواح ) ج(ناحية

بثق يـنبثق انبثاقا Taşmak: انـ

Taşacak yer, Taşkın yeri, alacak yer: مفاض

Cimrilik:البخل

Page 125: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

119

Cömertlik: السخاء

Kaçınmak... :اجتـنب يجتنب اجتنابا عن

Casusluk yapmak, araştırmak:تجسس يـتجسس تجسسا

Depolamak:ادخر يدخر ادخارا

Sanık: المتـهم

Özet

Şart cümlelerinde şart ve cevabın ne demek olduğunu belirleyebilmek:

Türkçe dilbilgisinde ‘bileşik cümle’ içinde gördüğümüz şart cümleleri gibi Arapçada da aynı mânâları ifâde etmek için şart cümleleri vardır. Arapçadaki şart cümleleri de Türkçedeki gibi iki bölümden oluşur. Anlam bakımından şart cümlelerinde birbirinin ayrılmaz parçaları olan bu iki cümleden birincisine “şart cümlesi”, ikincisine de “cevap/cezâ cümlesi” adı verilir. Bir cümlenin başında bulunan bu tür edatlara da şart edatları adı verilir.

من يذهب إلى المدرسة يـتـعلم فيها علوما مختلفة

Cevap/Cezâ cümleis Şart cümlesi Şart edatı

Kim okula giderse orada çeşitli bilgiler öğrenir. Şart edatlarının amellerini (cezim) ve cezim alâmetlerini tanımak:

Şart edatları başına geldikleri cümlelere şart mânâsı kazandırırlar. Şart edatları başılarına geldikleri şart ve cezâ fiili denilen fiillerin ikisini de cezmederler. Cezim demek, sonu sahîh harfli olan muzâri fiilerde son harfin harekesinin, sonunda illet harfi olan fiillerde son harfi olan illet harfinin, sonunda müennes cemi nûnundan başka nûn )ن( harfi bulunan muzâri sıygalarından (kiplerinden) ise o nûn )ن( harfinin atılması demektir. Bu söylediklerimizi misaller üzerinde görelim:

Merfû hali Meczûm hali

Yazar: يكتب Yazarsa ن يكتب إ

Yürür: يمشي Yürürse إن يمش

İki kişi gidiyor تذهبان / يذهبان İki kişi giderse تذهبا/ إن يذهبا

Gidiyorlar/gidiyorsunuz تذهبون /يذهبون

Giderlerse/Giderseniz تذهبواإن / إن يذهبوا

Gidiyorsun (müennese hitap) تذهبين

Gidersen إن تذهبي

Page 126: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

120

Dersimizde geçen şart ve cevap cümleleri üzerinde bu etkileri incelediğimiz takdirde bu konulardaki bilgileriniz pekişecektir.

Cezmeden şart edatlarını ve anlamlarını açıklayabilme:

Aşağıda anlatacağımız şart edatlarının heps de şart mânâsı taşırlar ve başlarına geldikleri cümlelere bu mânâyı katmış olurlar. Hemen söylemiş olalım ki, bunlardan yalnızca )إن( harf, diğerleri ise isim sayılmışlardır. Bu yüzden )إن( harf olarak cümleye şart-ceza anlamını kazandırır ve o cümlenin unsurlarından (ögelerinden) biri olmayacağı için i‘râbtan mahalli olmaz. Ama

)إن( ’den başka hepsi, şart ve cevap mânâsı kazandırmalarının yanı sıra zamanla, mekanla, akıl sahibi olan ve olmayan varlıklarla alâkalarından dolayı cümlede bir öge olma durumunda oldukları için i‘râbtan mahalleri de vardır.

Anlamı Şart Edatı

…se/sa

…se/sa

1 إن

…se/sa

2 إذما

…se/sa 3 إذاما

Kim (i/e) …se/sa

Her kim (yi/ye) …se/sa

4 من

Her ne (yi/ye) …se/sa 5 ما

Her ne (yi/ye) …se/sa 6 مهما

Ne zaman …se/sa 7 متى

Ne zaman …se/sa 8 أيان

Nerede …se/sa

Her nerede …se/sa

9 أين

Nereye …se/sa

Her nereye …se/sa

نما 10 أيـ

Nereye …se/sa

Her nereye …se/sa

11 أنى

Hangi ….se/sa 12 أي

Nereye …se/sa

Nerede …se/sa

13 حيثما

Page 127: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

121

Nasıl …se/sa

Her nasıl …se/sa

فما 14 كيـ

Muzârî Fiili Cezmetmeyen Şart edatlarını ve bunların anlamlarını ayırt edebilmek.

Dilbilgisi kısmında genişçe anlatıldığı üzere, Arapça’daki şart edatlarının bir kısmı muzâri fiili cezmederler ki, bunları zikrettik. Bir kısım şart edatları da vardır ki, onlar cümleye şart mânâsı kazandırırlar ama muzâri fiilin başında yer alsalar bile onu cezmetmezler. O muzâriler merfû kalırlar. Cezmetmeyen şart edatları şunlardır: أما ، إذا ، لو

Bu edatlardan )لو( ’in cevabı olan cümlenin başında ل bulunur. أما ile başlayan mübtedâların haberlerinde ise )ف( ’nın getirilmesi gerekir. Şu cümlelerde bu edatların kullanımını görelim.

Bana gelmiş olsaydı ona ikrâm ederdim: لو جاءني لأكرمته

تشر التـعليم تـنخفض نسبة الجرائم إذا انـ

Öğretim yaygınlaşsa ülkede suç oranı aşağı iner.

]79: سورة الكهف [﴾وأما السفينة فكانت لمساكين يـعملون في البحر ﴿

“Gemiye gelince (o), denizde çalışan yoksullarındı”.

Cevap cümlelerinde )ف( harfinin ne zaman getirileceğini ayırt edebilmek:

Cevap cümlesinin başına gelen bir )ف( harfi cevaba şarta mânâ bağlayan bir bağlaçtır. Prensip olarak, cevap cümlesinin başına şu beş durumda )ف( gelmektedir:

1. Cevap cümlesi isim cümlesi olduğunda: إن تكذب فـعاقبتك سيئة

2. Cevap cümlesi, مع ، ن س ئ ، ب س ي ل ve ىس ع gibi câmid (çekimsiz veya yarı çekimli bir fiil) olduğunda : ما تكتم فـليس بسر عند االله

3. Cevap cümlesi, “emir cümlesi”, “nehiy cümlesi”, “temennî cümlesi”, “soru cümlesi” gibi talebî cümle özelliğinde olduğunda

متى تستـيقظ فـتـوضأ

4. Cevap cümlesi başında لا , ما ve لن gibi olumsuzluk edatlarından birinin yer aldığı “olumsuz bir cümle” olduğunda . تخطئ فـلن تـوبخ إن

5. Cevap cümlesi, başında د ، س ، ق ف و س harf ve edatlarından birinin bulunduğu mâzî veya muzâri bir fiil cümlesi olduğunda.

متى تمدح كثيرا فـقد تطيش

Page 128: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

122

Kendimizi Sınayalım

1. Aşağıdakilerden hangisi muzârî fiili cezmedenlerden biri değildir?

a. لم b. أي c. لا النافية

d. مهما e. لام الأمر

به الناس ب يذهب ذو العقل يح ..... .2 cümlesindeki boşluğu aşağıdakilerden hangisi en uygun şekilde tamamlar?

a. لو b. لما c. أما d. نما أيـe. أي

3. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde şart edatı zaman ifade eder?

a. عب صغيرا تستريح كبيرا لو تـتـb. من يـعمل صالحا يـتب عليه c. م لنـفسك تجد رزقا ما تـقدd. ه تجد رزقا نما تـتـوج أيـe. ر الناس إذاما تـعمل بعلمك تكن خيـ

cümlesinde altı çizili kelimenin eş anlamlısı ”مهما تـبطن تظهره الأيام “ .4aşağıdakilerden hangisidir?

a. إن تكثر b. أيان تـعلم c. أي طفل d. فر من يـنـe. تخف ما

5. “ فعك في الكبر ما تـتـعلم في الصغر ي ـ نـ ” cümlesinin Türkçe doğru karşılığı aşağıdakilerden hangisidir?

a. Küçükken öğren de büyüyünce faydalanırsın.

b. Küçüklükte her ne öğrenirsen büyüdüğünde sana fayda verir.

c. Küçüklükte her ne öğrenirsen sana fayda verir.

d. Büyüdüğünde fayda versin diye küçükken öğren.

e. Küçükken öğrendiğin elbetteki büyüyünce fayda verecektir.

Page 129: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

123

Kendimizi Sınayalım Cevap Anahtarı

1. c Cevabınız doğru değilse “Muzâri fiilin Cezmi ve şart edatları konusunu yeniden okuyunuz.

2. d Cevabınız doğru değilse “Şart edatları konusunu yeniden okuyunuz.

3. e Cevabınız doğru değilse “Şart edatları konusunu yeniden okuyunuz.

4. e Cevabınız doğru değilse “Şart edatları konusunu yeniden okuyunuz.

5. b Cevabınız doğru değilse “Şart edatları konusunu yeniden okuyunuz.

Sıra Sizde Yanıt Anahtarı

Sıra Sizde 1

)في حياتكم ( fiilinin mefûlün fîh’i/zarfı olduğu için lafzan mecrûr mahallen أردتم ,mansûbtur.

)لثلاثة أمور ( emr-i hâzırının sebebini bildirdiği için mef‘ûlün leh/li فاسعوا eclih’tir. Lafzan mecrûr, mahallen mansûbtur.

Her iki )إليها( kendilerinden önceki fiillerin nâibu’l-fâilleridir. Mahallen merfûdurlar.

Sıra Sizde 2

.kelimenin son harfinde bulunan harekenin düşmesidir لا تـعاسر .1

harfinin ن fiilinden يـنالا fiilinin son harfinde bulunan harekenin düşmesi يطع .2düşmesidir.

fiilleri muzârî fiilin mebnî (yapısı değişmeyen قمتن ve ساعدن .3sıygaları/kipleri) olduğundan şart ve ceza fiilleri olsalar da lafzan cezm olmamışlardır.

Sıra Sizde 3

)ن( şart fiili olunca sonunda ref alâmeti bulunan تكونوا .1 hazfedilmesidir. يدرك cevap fiilinde ise son harf olan ك’in harekesinin hazfedilmesidir.

2. Şart fiilinin aslı أضع iken şart durumuna gelince ع harfinin harekesi atılmış ve sâkin harekesiz kalmıştır. Bu sâkin harfi kendisinden sonra yine sâkin olan harfine bağlayabilmek için “kesra” ile harekelenmiştir. Çünkü Arapçada لgenel bir kural vardır: Sakin/harekesiz harf harekelendiği zaman kesra ile harekelenir: إذا حرك الساكن حرك بالكسر

Page 130: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

124

Cevap fiilinde cezm alâmeti ise sonundaki ن harfinin hazfedilmesidir. Zira bu kelimenin aslı تعرفونني şeklinde idi. Kalmış olan ن’a ise نون الوقاية (kelimenin sonunun olduğu gibi kalmasını sağlayan nun) denir.

3. Şart fiilinin sonundaki )ن( ’un cevap fiilinin sonunda da harekesi atılmalıdır.

4. Şart fiilinin sonundaki )ن( ’un cevap fiilinin sonunda da harekesi atılmalıdır.

5. Şart fiilinin sonundaki harekenin cevap fiilinin sonundaki illet harfinin )يجزى( atılmasıdır.

Yararlanılan Kaynaklar

Çörtü, M. Meral (2001). Arapça Dilbilgisi Nahiv, İstanbul.

Güler, İsmail; Günday, Hüseyin; Şahin, Şener (2001). Arapça Dilbilgisi (Nahiv Bilgisi), İstanbul.

Ediskun, Haydar (1996). Türk Dilbilgisi, İstanbul.

Maksudoğlu, Mehmet (2003). Arapça Dilbilgisi, İstanbul.

Mehmed Zihni Efendi (1986). el-Muktedab, İstanbul.

Sînî, Muhammed İsmâil vd.,(ts.). el-Kavâidu’l-‘arabiyyetu’l-müyessera, (tarihsiz), Cantaş yayınevi, İstanbul.

Uralgiray, Yusuf (1986). İlk ve İleri Dilbilgisi, Riyad.

Page 131: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

125

Page 132: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

126

Amaçlarımız

Bu üniteyi tamamladıktan sonra;

• “Munsarif” ve “Gayr-ı munsarif” terimlerinin tanımını yapabilecek,

• Gayr-ı munsariflerin i‘râb alâmetlerini tanımlayabilecek,

• Gayr-ı munsarif olma sebeplerini açıklayabilecek,

• Gayr-ı munsariflere ait özel durumları açıklayabileceksiniz.

Anahtar Kavramlar

• Munsarif

• Gayr-i Munsarif

• el-Memnû‘ mine’s-sarf

• el-İsmu’l-lezî lâ yensarif

• ‘Ucme/A‘cemî

Öneriler

Bu üniteyi daha iyi kavrayabilmek için okumaya başlamadan önce;

• Ünitemizdeki kelimeler ve deyimler kısmını okuyunuz Yine de anlamını bilmediğiniz kelime ve terimlerle karşılaşırsanız bir Arapça-Türkçe sözlüğe başvurunuz.

• Elde edebileceğiniz Türkçe yazılmış herhangi bir nahiv (Arapça dilbilgisi) kitabından gayr-ı munsarif konusunu inceleyiniz.

Page 133: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

127

GİRİŞ

Gayr-ı munsarif terimi, Arapça isimlerin cümle içerisindeki konumlarının dışa yansıyan yüzü olarak tanımlayabileceğimiz i‘râb alâmetleriyle ilgilidir. Türkçe’de i‘râb söz konusu olmadığına göre Türkçedeki bir konuyla gayr-i munsarifı karşılaştırma imkânı yoktur. Ancak bu terimi teşkil eden kelimelerin sözlük anlamlarını ele alarak terimin mânâsını kavramaya çalışmak daha doğru olacaktır.

ر المنصرف kelimesi bilindiği üzere المنصرف teriminin ikinci parçası olan غيـ kökündendir ve infi‘âl bâbından ism-i fâildir. Konumuzla ilgili صرف ــ صرفاolarak صرف الكلمة şeklinde kullanıldığı zaman “Kelimenin sonuna kesra ve tenvini ekledi” anlamına gelir. Bu duruma göre المنصرف infi‘âl babından ismu’l-fâildir ve “kesra ve tenvîni alan/kabul eden” anlamına gelir. ر غيـ ”ise “kesra ve tenvîni alandan başkası kesra ve tenvini almayan المنصرفdemek olur.

Arapçayı yeni öğrenenlerin bu “gayr-ı munsarif” terimi ile “gayr- mutasarrıf” terimini birbirine karıştırdıklarına tesâdüf edilmektedir. Oysaki görüldüğü gibi “gayr-i munsarif” isimlerin i‘râbı ile ilgilidir. “Gayr-ı mutasarrıf” ise kelimelerin çekimi yapılan fiillerden bahsedilirken متصرف = çekimli, sadece mâzîsinin çekimi yapılan câmid (donmuş) fiillerden söz edilirken ise gayr-ı mutasarrıf (çekimi yapılandan başkası/çekimi yapılmayan) fiil denilir. Yani genel olarak birinci terim nahivle ilgili, ikincisi ise sarfla ilgilidir. Kelimelerin karıştırılması, mânâlarının da karıştırılmamasına sebep olacağı için bu husûsa dikkat çektik.

Gayr-i munsarif terimi çeşitli nahiv kitaplarında yine aynı anlamda olarak “el-Memnû‘ mine’s-sarf” (munsarifliği engellenen isim) ve “el-ismu’l-lezî lâ yansarıf” (munsarif olmayan/kesra ve tenvini kabul etmeyen isim) diye de anılmaktadır.

Her dilde olduğu gibi Arapçada da konuşma dili elastikiyete sahiptir. Ancak dînî olsun veya olmasın çeşitli metinlerin ve şiirlerin okunmasında ve özellikle de yazımında dilbilgisi, dolayısıyla da isimlerin munsarif olup olmayışlarının önemi vardır. Zira kelimelerin son harekelerinin okunuşlarıyla ilgili olan i‘râb kurallarının doğru bir şekilde uygulanması için kelimelerin mebnî, munsarfi yahut da gayr-i munsarif oldukları bilinmelidir.

Gayr-i Munsarif

ر المنصرف غيـ

Page 134: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

128

Muzâri fiili Cezmi ve şart edatlarıyla ilgili daha ayrıntılı örnekler için http://www.schoolarabia.net adresine başvurabilirsiniz.

OKUMA PARÇASI نصيحة والد

؟ (William) وليم أين) بعد التحية( المدرس

. (London) أقربائه الذين جاءوا من لندن سافر إلى مكة مع : مـروان

.؟ كانت به حمىاليوم (George) كيف حال جرج : المدرس

.والحمد لله هو اليوم أحسن : بـلال

ها نحن أولاء يا: أين هم؟ يزيـد . ويزيد وعمر ومعديكرب هذه دفاتر طلحة : المدرس .أستاذ

.أشياء لا صلة لها بالدرس تكتبون في دفاتركم : المدرس

.مسائل شرعية أو نحوية فنكتبها في هذه الدفاتر نسمع من علماء :معديكرب

.يامروان اقرأ الدرس... لهذه المسائل دفاتر مستقلة الأحسن أن تخصصوا : المدرس

.الرجيم أعوذ باالله من الشيطان : مروان

.]152/ الأنعام [قـربى﴾ ﴿وإذا قـلتم فاعدلوا ولو كان ذا

. ]86/ طه [ ﴿فـرجع موسى إلى قـومه غضبان أسفا﴾

طاب لكم من النساء مثـنى ﴿وإن خفتم ألا تـقسطوا في اليتامى فانكحوا ما .]3/سورة النساء[ ﴾ ...وثلاث ورباع

؟"إن "لـ يا أستاذ، كم معنى : عمـر

.﴾ ...﴿وإن خفتم :، منها الشرط كما في قوله تعالى لمعان " إن "تأتي : سالمدر

]. 25/ المدثر [ التنـزيـل﴿إن هذا إلا قـول البشر﴾ ومنهـا النـفي كما في بله لمن الغاف " إن "وتأتي مخففة من لين﴾كما في قوله تعالى﴿وإن كنت من قـ

." ...وإنك كنت "أي ] 3/يوسف[

يا أستاذ؟ " قـوس قـزح "ما معنى : طلحـة

.يظهر في السماء ترى فيه ألوان الطيف متتابعة هو قوس من نور : المدرس

أستاذ؟ يا" زحل "وما معنى : نـوح

.الكواكب هو أحد : المدرس

) شاب يدخل(

" أنا طالب جديد من أفغانستان، واسمي . الله وبركاته السلام عليكم ورحمة : هو ." شاه

من أي مدينة من مدن . أهلا وسهلا . الله وبركاته وعليكم السلام ورحمة : المدرس أنت؟ أفغانستان

.أستاذ أنا من بـلخ يا : شـاه

)المراقب ويسلم يدخل(

Page 135: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

129

ومكاتب كافية ؟ في الفصل كراسي أ : المراقب

.مكاتب أخر نحتاج إلى ثلاثة . لا : المدرس

وليم يسأل المدير عن : المراقب

) يسمع رنين الجرس . (أحسن طلاب الفصل أدبا وعلما قل له إنه من : المدرس . معمل اللغة نذهب الآن إلى .دوء ، وامشوا مثنى مثـنى اخرجوا

Metni Kavrama Alıştırmaları

1. Aşağıdaki soruları parçaya göre cevaplayınız.

إلى أين سافـر وليم؟1.

اليوم؟ كيف حال جرج 2.

في دفاترهم؟ويزيد وعمر ومعديكرب طلحة ماذا يكتب 3.

؟مسائل شرعية أو نحوية من علماء واع م س ي ا يـفعلون بـعد أن ماذ 4.

فاتر؟5. اذ الد ما هو الأحسن في اتخ

أي آيات قـرأوا في الدرس؟6.

؟" قـوس قـزح "ما معنى 7.

؟"زحل "وما معنى 8.

لخ؟ في أي دولة تـقع مدينة ب ـ9. إلى أين ذهبوا بـعد سماعهم رنين الجرس؟10.

2. Altı çizili kelimelerin eş anlamlılarını parantez içindeki kelimeler

arasından seçiniz.

)السكونة/النجوم/ القرآن / زملاء / دينية / مباحث / أجمل / أتى / ذهب /سلام ( .اءوا من لندن ج ين ذ ال أصدقاءه ة معك م إلى فر سا 1. . سأل المعلم عن حال وليمالتحية بـعد 2. .أقربائه الذين جاءوا من لندن إلى مكة معسافر 3. .والحمد لله أحسن هو اليوم 4. مستقلة تر دفالهذه المسائل الأحسن أن تخصصوا 5. ].25/ المدثر [ ﴿إن هذا إلا قـول البشر﴾التنـزيـل النـفي كما في معانيه ومن 6.دوء اخرجوا 7. . .الكواكب زحل أحد 8. .شرعية مسائل نسمع من علماء : 9.

Page 136: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

130

3. Aşağıdaki cümlelerde altı çizili kelimelerin zıt anlamlılarını parantez

içindeki kelimelerden seçiniz.

تعد ، تمسحون ، ظلم ، الطلاق، حيـوان ، قديم ، دخول ، شيخ( )أجانب ، أقـبح ، أبـ

.اءوا من لندن ج ين ذ ال ه أقربائ ة معك م إلى فر سا 1. .والحمد لله أحسن هو اليوم 2.

.أشياء لا صلة لها بالدرس في دفاتركمتكتبون3.

.الرجيم باالله من الشيطانأعوذ4.

.]152/ الأنعام [قـربى﴾ ولو كان ذافاعدلوا﴿وإذا قـلتم 5.

..]3/النساء[ ﴾ ...طاب لكم من النساء مثـنى وثلاث ورباع مافانكحوا ...﴿6.

﴾البشر التنـزيـل﴿إن هذا إلا قـول ومنهـا النـفي كما في7.

. من أفغانستان جديدأنا طالب . 8.

. القامة طويل يدخل شاب 9.

دوء ، وامشوا اخرجوا 10. .أحاد 4. Altı çizili kelimelerin müfredlerini (tekillerini) bulunuz.

.اءوا من لندن ج ين ذ ال ه أقربائ ة معك م لى إفر سا 1.

.ويزيد وعمر ومعديكرب طلحة دفاتر هذه و 2.

. شرعية أو نحوية فنكتبها في هذه الدفاتر مسائل علماء ع من م س ن 3.

.يامروان القواعد واشرح رأ الدرس ق ا 4.

﴾ ... مثـنى وثلاث ورباع النساء طاب لكم من فانكحوا مااليتامى ألا تـقسطوا في ﴿وإن خفتم 5.

. الطيف متتابعة ألوان يظهر في السماء ترى فيه هو قوس من نور : 6.

.الكواكب إحدىزحل هي 7.

؟ أنت انستان أفغمدن من مدينة أي ن م 8.

ومكاتب كافية ؟ كراسي أفي الفصل 9. .أخرى مكاتب نحتاج إلى ثلاثة 10.

5. Altı çizili kelimelerin cemilerini (çoğullarını) bulunuz.

من لندن الذي جاء زميله ة مع إلى مك ر ف ـسا 1.

اليوم؟ جرج حال كيف 2.

Page 137: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

131

.مسائل شرعية أو نحوية فنكتبها في هذه الدفاتر من علماء لدرس ا في نسمع 3.

غضبان أسفا﴾قـومه ﴿فـرجع موسى إلى 4.

يا أستاذ؟ " قـزح قـوس "ما معنى 5.

. متتابعة الطيف يظهر في السماء ترى فيه ألوان هو قوس من نور 6.

." شاه " جديد من أفغانستان، واسمي ب ال ط أنا 7.  . بعيد للغاية بـلد هو يأتي من 8. ومكاتب كافية ؟ كراسي الفصلأفي 9.

ع الطلاب رنين 10. . خرجوا من الصف الجرس عندما سم 6. Aşağıda verilen Arapça cümlenin en yakın Türkçe karşılığını seçiniz.

.نذهب الآن إلى معمل اللغة ) يسمع رنين الجرس (قل للمدير إنه من أحسن طلاب الفصل أدبا وعلما

a. Müdüre dedi ki: O, sınıftaki öğrencilerin edep ve ilimce en güzellerinden biridir. (Zil sesi duyulur): Şimdi dil dersine gidiyoruz.

b. Müdüre de ki: O, sınıftaki öğrencilerin edep ve ilimce en güzellerinden biridir. (Zil sesi duyulur): Şimdi dil laboratuarına gidiyoruz.

c. Müdüre dedi ki: O, sınıftaki öğrencilerin edep ve ilimce en güzellerinden biridir. (Zil sesini duyunca) hemen dil laboratuarına gideceğiz.

d. Müdüre “O, öğrencilerin edep ve ilimce en güzel olduğu sınıflardan biridir. (Zil sesi duyulur) hemen dil laboratuarına gidiyoruz.

e. Müdüre de ki: O, sınıftaki öğrencilerin en edeplisidir. (Zil sesi duyulur): Şimdi dil laboratuarına gidiyoruz.

7. Aşağıda verilen Arapça cümlenin en yakın Türkçe karşılıklığını seçiniz.

.الأحسن أن تخصصوا لهذه المسائل دفاتر مستقلة a. Bu konular için ayrı defterler alsanız ne iyi olur.

b. Bu konular için ayrı defterler almanız güzeldir.

c. Her konunun ayrı defteri olması en güzelidir.

d. En iyisi bu konuların defterlerini diğerlerinden ayırmanızdır.

e. En iyisi bu konulara özel (ayrı) defterler tahsis etmenizdir.

Page 138: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

132

DİLBİLGİSİ

GAYR-I MUNSARİF

Arapçada isimler kesra ve tenvîni alıp almama bakımından ikiye ayrılırlar.

1. Munsarif: İ‘râb harekelerinin hepsini gerektiği durumlarda alabilen isimlerdir. Bunlar ref‘ halinde zamme, nasb halinde fetha ve cer (hafd) halinde ise kesra alırlar.

İ‘râbı Örnek cümle Anlamı

Ref‘ hâli جاء علي Ali geldi.

Nasb hâli رأيت عليا Ali’yi gördüm.

Cer hâli سلمت على علي Ali’ye selam verdim.

Munsarif isimlerden sonlarında elif-i maksûre bulunanlar ile mütekellim yâ’sına )ي( muzâf olan müfred isimler her üç i‘râb hâlinde de harekeler takdîr edilir, yani telaffuz edilmedikleri için var sayılırlar.

İ‘râbı Elif-i maksûreli Mütekellim yâ’sına muzâf

Ref‘ hâli حضر والدي جاء الفتى

Nasb hâli الديأحب و رأيت الفتى

Cer hâli أسلم على والدي مررت بالفتى

I. Gayr-ı Munsarif: Bu isimler ref hâlinde zamme, nasb hâlinde fetha, cer hâlinde (kesra yerine) yine fetha alırlar. Nahiv âlimleri bir ismin munsarif olmasına engel olan ) موانع الصرف( dokuz sebep (illet) saymışlardır. Gayr-ı munsarif olmanın dokuz sebebini şair şu beyitlerinde toplamıştır. Nahiv kaynaklarında yer alan ve asırlardır okunan bu beyitleri orijinal şekliyle burada zikretmeyi faydalı gördük.

ها فما للصرف تصويب * ما اجتمعت نع الصرف تسع كل موا ثنتان منـ

وعجمة ثم جمع ثم تـركيب * ومـعرفة ث ني وتا عـدل ووصـف

بلها ألف ريب ووزن فعل وهذا القول تـق * والنون زائدة من قـ

Munsarif olmanın engelleri dokuzdur. Bu dokuz engelden (sebep/illetten) ikisi her ne zaman bir kelimede bir araya gelse, artık o kelimenin münsarif olması doğru olmaz. Bu engel sebepler:

1. Adl/Udûl: Bir kelimenin vezinin başka bir vezne dönüşmüş olması.

Page 139: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

133

2. Vasıf/Sıfat anlamlı olması.

3. Kelimenin müennes olması

4. Marife olması.

5. ‘Ucme: (bir kelimenin yabancı bir dilden Arapçaya geçmiş olması)

6. Cemi (çoğul) sıygasında olması.

7. Mürekkeb (bileşik isim halinde) bir kelime olması.

8. Öncesinde elif bulunan bir nûn bulunması.

9. Kelimenin fiil vezninde olması.

Bildiğiniz bir gayr-ı munsarif kelimeyi merfû, mansûb ve mecrûr hallerinde olacak şekilde üç cümlede kullanınız.

Gayr-ı Munsarif Kelimeler

Gayr-ı munsarif kelimeler üç bölümde incelenir:

A. Alemler (Özel İsimler)

B. Sıfat olanlar

C. Sıygatu müntehe’l-cumû‘ (son cemi kipi) yapısında olan cemiler.

Nahiv âlimleri, alem (özel isim) ve sıfatlardan, yukarıda sayılan dokuz illet (sebepten) ikisini kendisinde bulunduranların gayr-i munsarif olabileceğini söylemişlerdir. Yani gayr-i munsarif alem bu özelliklerineek olarak dokuz sebepten birini daha bulundurmalıdır. Vasıf ve cemilerde ise bir sebep (illet) yeterli görülmüştür. Şimdi bunları örnekleriyle birlikte görelim.

A. Alem العلم (Özel İsim) Olanlar

1. Alem ve ucme sebeplerini birlikte bulunduranlar: Ucme, bir ismin Arapça dışında bir dilden alınmış olmasıdır. Böyle isimlere الأعجمي a‘cemî denir. Ayrıca bu tür kelimeler, Arapçaya başka dilden girdiğini belirtmek için الدخيل (Başka dilden Arapçaya giren) diye de anılırlar. Örnekler:

راهيم ، إسماعيل ، إسرافيل ، رمسيس ، لندن ، استانـبول إبـ

رىباريس من أكبر المدن الأوروبـية الكبـ

Paris, Avrupa’nın en büyük metropollerinden biridir.

. الكعبة المشرفة طاعة لأمر ربه إبراهيم بـنى خليل االله

Hz. İbrahim, rabbinin emrine itaat için Kabeyi Müşerrefe’yi inşa etti.

تـلع الحوت العملاق في ليل حالك ) عليه السلام (يونس ابـ

Dev balina Hz. Yunus’u karanlık bir gecede yuttu.

Page 140: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

134

2. Alem ve müennes olanlar: ، ة ، طلحة ، حمزة ، معاوية فاطمة ، مريم ، سعاد ، زيـنب ، مك عقبة ، عروة

Bu gruba, müenneslik alâmeti olsun, olmasın müennes varlıklara (insan, hayvan, şehir, ülke) verilen özel isimlerle sonunda müenneslik alâmeti bulunan erkek isimleri girerler. Aşağıdaki cümlelerde geçen bu tür gayr-ı munsarif kelimeleri inceleyiniz.

). صلى االله عليه وسلم ( بن عبد المطلب عم النبي حمزة كان

Hamza b. Abdülmuttalib Hz. Peyhamber’in amcasıydı.

. بـراعة ممتازة في الفن المعماري لرفاعة

Rifâa’nın mimarlık sahasında mükemmel bir yeteneği var.

.ومريم وخديجة زحل : كافأت عمادة كلية الإليهيات ثلاث طالبات ناجحات

İlahiyat fakültesi dekanlığı üç başarılı öğrenciyi, Zuhal, Hatice ve Meryem’i ödüllendirdi.

.-عليه السلام–كانت آمنة بنت وهب أما للنبي

Amine kızı Vehb, Hz. Peygamber’in annesiydi.

3. Alem ve sonunda –ان eki bulunanlar:

عبان ، سلمان ، رمضان ، مروان ، ش ) ان –عثم (عثمان

Aşağıdaki cümlelerde geçen bu tür gayr-ı munsarif kelimeleri inceleyiniz.

هذا شعبان / رأيت شعبان / مررت بشعبان

.-لام عليه الس –كان الخليفة عثمان بن عفان صهرا للنبي

Halife Hz. Osman, Hz. Peygamber (s.a.v.)’in damadıydı.

.لأخي عدنان ثلاث بـنات Kardeşim Adnan’ın üç kızı var.

4. Alem ve fiil vezninde olanlar. Meselâ أحمد kelimesi أدخل ve أخرجgibi fiil vezninde bir isimdir. Yine شمر mâzî vezninde, يزيد muzârî vezninde bir alem olduğu için gayr-ı munsariftirler. Aşağıdaki cümlelerde geçen bu tür gayr-ı munsarif kelimeleri inceleyiniz.

يزيد / يزيد ، سلمت على شمر / يزيد ، رأيت شمر / جاء شمر

يلة تـقع على البحر الأحمر يـنبع مد .ينة جم

Yenbu, Kızıldeniz’de bulunan güzel bir kenttir.

.تحدثت مع أكرم في هذا الموضوع من قـبل مرتين

Ekrem’le bu konuda daha önce iki kez konuştum.

Page 141: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

135

5. Alem ve adl/udûl (asıl sıyglarından başka bir vezne dönüştürme yoluyla kazanılan vezindeki isimler). Meselâ عمر kelimesinin aslının عامرolduğu ve ondan dönüştüğü kabul edilir. Meselâ:

زحل ، زفـر ، ثـعل ، هبل ، جمع ، دلف ، قـزح

مت على عمر جاءني عمر ، رأيت عمر ، سل

Not: أخرى’nın cemî kipi olan أخر ve te’kîd lafızlarından bulunan كتع ,جمع ve بصع kelimeleri de alem olmadıkları halde gayr-ı munsariftirler. Örnek:

ة من أيام أخر﴾ ]184سورة البقرة، [ ﴿فعد

“Sizden kim (oruç gğnlerinde) hasta veya seferde ise o (tutamadığı) günler sayısınca başka günlerde oruç tutar”.

. . مررت بالهندات ونساء أخر Hindlere ve başka kadınlara uğradım

6. Sonunda memdûd )ـــ اء( olsun maksûr )ـــ ى( olsun elif bulunanlar:

Çöl: صحراء Çölde: في صحراء

Hatıra: ذكرى Muştu, müjde: بشرى

Çok karanlık bir gecede لة ظلماء في ليـ

Yeşil: خضراء Gebe: لى حبـ

Mavi: زرقاء en düşük: سفلى

7. Alem ve المركب المجازي (kaynaşmış bileşik isim) kalıbında olan isimler:

معديكرب ، بـعلبك ، حضرموت ، بورسعيد Aşağıdaki cümlelerde gayr-i munsarifleri tesbit ediniz ve ne sebeple gayr-ı munsarif olduklarını söyleyiniz.

نة خالي خديجة من ابن جارها عدنان 1. .تـزوجت ابـ

.سافـر مدير الشركة إلى باريس 2.

.تدرس عائشة في كلية الإلهيات بجامعة مرمرة3.

.كانت المدينة المنـورة تدعى بيثرب قـبل الهجرة النبوية 4. B. Sıfat Olan Gayr-ı Munsarifler

Yapı itibariyle sıfat mânâsı taşıyan kelimelerden bu özelliklerinin yanısıra, elif-nun eklenenler, fiil vezinlerinde olanlar ve yukarıda açıklandığı üzere “udûl” niteliği taşıyanlar da gayr-ı munsariftirler. Şimdi bunları da örneklendirelim:

1. Vezinlerinde asıl vezinden dönüşme (udûl/adl) bulunan sıfat mânâlı kelimeler. Bunlara örnek üleştirme sayılarıdır.

Page 142: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

136

Birer: موحد / أحاد , İkişer مثـنى / ثـناء : , Üçer: مثـلث / ثلاث

Dörder: مربع / رباع , Beşer: مخمس / خماس Altışar: مسدس / سداس

Yedişer: مسبع / سباع , Sekizer: مثمن / ثمان Dokuzar: متسع / تساع

Onar: معشر / عشار

Bunlardaki dönüşme (udûl), واحد şeklindeki aslın أحاد şekline dönüşmesi tarzındadır. Diğerleri de aynı şekilde açıklanmaktadır.

Aşağıdaki cümlelerde geçen bu tür gayr-ı munsarif kelimeleri inceleyiniz.

.صافح الموظفون المدير الجديد أحاد

Memurlar, yeni müdürle tek tek tokalaştılar.

2. Müennesi فـعلى vezninde olan فـعلان veznindeki sıfatlar:

Susuz: عطشان müennesi عطشى şeklindedir.

Aç adam: رجل جوعان Aç Kadın: امرأة جوعى

Aşağıdaki cümlelerde geçen bu tür gayr-ı munsarif kelimeleri inceleyiniz.

عان وجارك جوعان .لا تبت شبـ

Komşun açken tok yatma!

.ا ظمآن إلى الحكمة والمعرفة كل طالب في كليتن

Fakültemizdeki her öğrenci hikmete ve bilgiye susamıştır.

.كثيرا ما يـؤنب المقاول ذلك العامل لكونه كسلان

Mütahit, tembel oluşu nedeniyle o işçiyi sıksık azarlıyor.

Ancak bu vezinde olanlardan müennesine tâ-i marbûta bitişenler gayr-ı munsarif olmazlar. Mesela: فان kelimesi gibi müennes (uzun boylu erkek) سيـsıygasına tâ-i merbûta bitişenler فانة gayr-i munsarif (uzun boylu kadın) سيـdeğil, munasrif olurlar.

فان فان هذا رجل سيـ فانا ، مررتم برجل سيـ ، رأيت رجلا سيـ

Pişman: ندمان müennesi ندمانة

Ahmak, kalbi ölmüş: موتان müennesi موتانة

Karnı zayıf: خصمان müennesi خصمانة

Çıplak: عريان müennesi: عريانة

Page 143: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

137

3. Müzekkerleri أفـعل vezninde olan sıfat anlamlı kelimeler. Örnekleri:

Müzekkeri: Müennesi:

حمراء أحمر صفراء أصفر سوداء أسود بـيضاء أبـيض زرقاء أزرق

ي " )حديث شريف" (ض على أسود إلا بالتـقوىلا فضل لعربي على أعجمي ولا لأبـ“Bir Arabın Arap olmayana ve bir beyazın siyaha takvâdan (Allah’ın

emirlerine göre yaşamaktan) başka hiçbir üstünlüğü yoktur”.

.أخذ الكشاف الصغير معه قربة خضراء ومنظارا أسود Küçük izci yanına yeşil bir matara ve siyah bir dürbün aldı.

.veznindeki ism-i tafdîller de gayr-ı munsariftir أفـعل

Daha büyük: أكبر Daha küçük: أجمل Daha güzel: أجمل Daha çirkin: أقـبح

.ات والفيزياء لست بأسبق من زملائي في الرياضي Matematik ve Fizik konusunda arkadaşlarımdan önde değilim.

.وجدت البـرتـقال واليوسفي أرخص الفواكه في الأسواق Portakal ve mandalini, çarşıdaki meyvelerin en ucuzu olarak gördüm.

kelimelerinin gayr-ı munsarif oluş sebeplerini açıklayıp قـواعد ve مكاتب ,زهراءörnek cümlelerde kullanınız. C. Sıygatu Müntehe’l-Cumû‘ (Son Çoğul kipi) Yapısında Olan Cemiler

Bu çoğul isimler, çoğul (cemi) yapılırken getirilen elif harfinden sonra 2 veya 3 harf ihtivâ ederler. Çoğunlukla مفاعل ve مفاعيل vezinlerinde bulunurlar.

Mescidlerde namaz kılarız. نصلي في مساجد Okullarda öğreniriz. نـتـعلم في مدارس Biz çok anahtar satın aldık. نا مفاتيح كثيرة اشتـريـDiğer örnekler:

Müfred Cemi

Mabed معابد معبد

Lamba مصابيح مصباح

Page 144: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

138

Dirhem دراهيم درهم

Dinar دنانير دينار

Meclis مجالس مجلس

Anahtar مفاتيح مفتاح

Serçe عصافير عصفور

Dakika دقائق دقيقة

Kural قـواعد قاعدة

Kâfile قـوافل قافلة

Aşağıdaki cümlelerde geçen bu tür gayr-ı munsarif kelimeleri inceleyiniz.

.اجتمعنا مع أدباء وصحفيين مشهورين أمس

Dün meşhur doktor ve gazetecilerle bir araya geldik.

Gayr-i Munsarif İsimlerin Özel Durumları

Gayr-ı munsarif isimler de diğer isimler gibi cümlenin herhangi bir ögesi olabilir. Bunları diğer isimlerden ayıran en başta gelen özellik, bir ismin gayr-ı munsarif olması için özel kalıplarda olması gereklidir. Bunları yukarıda örnekleriyle zikretmiştik.

Gayr-ı munsarif isimleri ötekilerden ayıran bir özellikleri de i‘râb alâmetini alışlarındadır. Bu da üç şekilde belirginleşir:

1. Gayr-ı munsarif kelimeler sonlarına kesra ve tenvin kabul etmezler.

2. Gayr-ı munsarif isimler cer hallerinde kesra değil fetha alırlar.

3. Gayr-ı munsarif kelime şu iki durumda kesra alır:

a. Başında harf-i ta‘rîf bulunduğunda في المساجد

b. Muzâf durumunda olduğunda قـلت لأحمدنا

Aşağıdaki cümlelerde geçen bu tür gayr-ı munsarif kelimeleri inceleyiniz.

نا من تدقيق تـقارير المهندسين في النـه .اية انتهيـ

Sonunda mühendislerin raporlarını incelemeyi bitirdik.

.يسكن هؤلاء الأساتذة في مباني الجامعة

Bu profesörler, üniversitenin lojmanlarında oturuyorlar.

Page 145: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

139

Aşağıdaki Türkçe cümleleri Arapçaya çeviriniz.

1. Allah’ın dostu İbrahim, oğlu İsmail ile birlikte Kabe’yi yaptı.

2. Mühendis Rıdvan’la yolda tanıştım.

3. Bu sorulara yazılı cevap ver.

4. Züleyha, Yusuf’a iftira etti.

5. Arkadaşım Yeşkürle müzeleri ziyaret ettik.

6. Askerler ikişer ikişer yürüdüler.

7. Okulda başka kızlar gördüm.

8. Arkadaşım Süleyman’la Yemen’deki Hadramut şehrine gideceğiz.

9. Uçakla, üçer dörder uçtu.

10. Öfkeli iken hüküm verme. I. Aşağıdaki cümlelerin en yakın Türkçe çevirisini bulunuz.

.نازل تضاء في الأرياف بمصابيح زيتية قديما والآن تـغيـر الوضع كانت الم a. Eskiden köylerde evler gaz lambası vardı, şimdi ise durum değişmiştir. b. Eskiden köylerde evler gaz lambasıyla aydınlatılıyordu, şimdi ise durum

değişmiştir.

c. Eskiden köydeki evimizde gaz lambasıyla aydınlatılıyordu, şimdi ise durum değişmiştir.

d. Eskiden köylerde evler gaz lambalarıyla aydınlatılıyordu, şimdi ise durum değişmiştir.

e. Eskiden köydeki evimizde gaz lambasıyla aydınlatılıyordu, şimdi her yerde elektrik var.

II. توجد في اسطنبول وأدرنه أماكن تاريخية سياحية كثيرة ، وفيهما مناظر طبيعية تجلب أنظار الناس.

a. İstanbul ve Edirne’de tarihi ve turistik mekanlardır. Her ikisinde de insanların dikkatini çeken doğal manzalar vardır.

b. İstanbul ve Edirne’de pek çok tarihi ve turistik mekan bulunmaktadır. Her ikisinde de insanların dikkatini çeker.

c. İstanbul ve Edirne tarihi ve turistik mekanların çok olduğu şehirlerdir. Her ikisinde de insanların dikkatini çeken doğal manzalar vardır.

d. İstanbul ve Edirne’de pek çok tarihi ve turistik mekan bulunmaktadır. Her ikisinde de insanların dikkatini çeken doğal manzalar vardır.

e. İstanbul ve Edirne’de pek çok tarihi ve turistik mekan bulunmaktadır, doğal manzalarıyla insanların ilgilerini çekerler.

Page 146: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

140

ALIŞTIRMALAR

1. Aşağıdaki cümlelerde geçen gayr-ı munsarifleri tespit ediniz.

.تـولى علي بن أبي طالب الخلافة بـعد عثمان بن عفان 1.

عاء صباح اليـوم الث 2. .الث وصل حسام إلى صنـ

نان 3. روت في لبـ .توجد مدينة بـيـ

.زياد ومروان مهندسان أردنيان 4.

.من سور القرآن الكريم سورة مريم ولقمان 5.

راهيم وإسماعيل وإسحاق وي ـ: قال تعالى 6. نا إلى إبـ ﴾...عقوب ﴿وأوحيـ

كانت المدينة المنـورة تسمى يـثرب 7.

.هامبورغ من المدن المشهورة في آلمانيا8. 2. Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerlere parantez içindeki, gayr-ı

munsarif isimleri yazınız.

)علي ، أبو بكر ، عمر ( . الخلفاء الراشدين من ....... الخليفة 1.

)محمد ، حسان ، ثابت( .بمكتب البريد صباح اليـوم ....... قابـلت 2.

)الرياض ، المدينة، بـرلين( .للدراسة ...... ذهب حسن إلى 3.

)مروان ، سعيد، حسام( .لقاهرة منذ أسبوع من ا......... وصل 4.

)حسن، أكرم ، حاتم( .في هذا الموضوع ...... تحدثت مع 5.

)الأم ، المرأة ، زيـنب( .طبيبة بمستشفى الأطفال ........ 6.

بل ...... رجع 7. )طاهر، يوسف، المدير( . قليل من الشركة قـ

)القاهرة ، دمشق، الرياض( .الشهر القادم...... يجتمع زعماء العرب في 8.

بل الهجرة كانت المدينة المنـورة تسمى 9. )تـبوك ، مكة ، يثرب ...... (قـ

)بـروسة ، حلب، الموصل( . لمشهورة في تـركيامن المدن ا...... 10.

3. Aşağıdaki cümlelerde sıfat olan gayr-i munsariflerin altını çizin ve gayr-i munsarif olma sebebini ve i‘râb alma durumlarını açıklayın.

.ن تـقويم﴾﴿لقد خلقنا الإنسان في أحس : قال تعالى 1.

.من أفضل نعم االله على الإنسان العقل 2.

.اشتـريت قميصا أبـيض لطفلي3.

.بكى الطفل لأنه جوعان 4.

Page 147: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

141

.وجدت الموز أرخص الفاكهة في السوق 5.

لة أمس سهران 6. .قضيت ليـ

.فـرت إلى تونس ونـزلت في أقـرب فـندق من المطار سا7.

.أسرع الطلاب إلى المكتبة ثلاث ورباع 8.

بل يـومين ثـوبا أسود 9. نا قـ .اشتـريـ

.هل شاهدتم في الحديقة الورد الأحمر10. 4. Aşağıdaki cümlelerde bırakılan boşlukları gayr-ı munsariflerle

doldurunuz ve neden gayr-ı munsarif olduklarını açıklayınız.

........ .تـزوج زاهد من 1.

.صباح اليـوم ......... سافـر أخي إلى 2.

..... .صافح الطلاب المدير الجديد 3.

.من أختها بربع متر ...... سعاد 4.

....... .زيـنب هي الأخت الكبـرى لـ 5.

.شهر الصوم المبارك ........ شهر 6.

.خامس الخلفاء الراشدين ..... يـعتبـر الخليفة 7.

.بذي النورين ....... لقب 8.

.لاجتهادها...... المديرة شكرت 9.

....... .لأختي فاطمة ولد اسمه 10. 5. Aşağıdaki cümlelerde gayr-ı munsarifleri belirleyin ve gayr-ı munsarif

olma sebeplerini açıklayınız.

.﴿وجعلنا ابن مريم وأمه آية﴾: قال تـعالى 1.

.﴿أما السفينة فكانت لمساكين يـعملون في البحر﴾: تـعالى قال 2.

.﴿ولسليمان الريح عاصفة تجري بأمره﴾: قال تـعالى 3.

.وصل أشرف وأخوه صابر من لندن 4.

.ا في هذا الموضوع تحدثت خديجة مع سعدى هاتفي 5.

.يـعد أكرم ابن أخي من كبار الأطباء في مصر 6.

.أعطت المعلمة سعدى هدية لتـفوقه في الامتحان 7.

.العلماء مشاعل على طريق التـقدم 8.

Page 148: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

142

.من عثمان بن عفان ) صلى االله عليه وسلم (ت الرسول تـزوجت رقية بن 9.

عى10. .دخلت امرأة جوعى المطعم وخرجت منه شبـ 6. Aşağıdaki cümlelerde altı çizili kelimelerin harekelerinin sebebini

söyleyiniz.

.المدائح بجلائل كام يمدح الشعراء الح 1.

. مدينة قديمة في شمال المملكة تـبوك 2.

. من سوريابعلماء التـقيت أمس 3.

. في عهد عمر بن الخطاب مصر سفيان بن أبي معاوية فـتح 4.

قرية 5. .من تأليف عباس العقاد عمر كتاب عبـ

ها – لعائشة . 6 . فضل في حفظ الحديث الشريف وروايته - رضي االله عنـ

. ثالث الخلفاء الراشدين عفان بن عثمان 7.

عان لا أبيت 8. .جوعان وجاري شبـ

.ضاءة طوال اليـوم م المصابيح .9

. بن الخطاب بـين العدل والرحمة في سياسته للرعية عمر جمع 10. 7. Aşağıdaki parçada geçen gayr-ı munsarifleri cümlede hangi konumda

olduklarını belirtiniz.

تـقدمت إليه عجوز شمطاء . سليمان القانوني سلطان الأتراك ذاهبا لغزو بـلغراد زعم بـعض المؤرخين أنه كان ا، فأجاب ـ يع ثـرو ناء نـومها مواشي كانت تـؤلف جم ها وشكت إليه في حنق وغضب أن جنودا سرقوا لها أثـ

لأني . نـعم ولكنك كنت تـغط في نـوم أعمق : يظهر أنك كنت تغطين في نـوم عميق، فقالت العجوز : ضاحكا ا نمت أنا وأمثالي بسلام اعتمادا على سهر السلطان على الأمن العام، ف ـ قبل السلطان هذا الانتقاد الجارح إنم

.بارتياح رغم ما عرف به من سطوة وجبـروت، وأمر وزيره أن يـعوض بسخاء ما أصاب العجوز من خسائر

8. Aşağıdaki metni okuyunuz. Bilmediğiniz sözlükten bulunuz. Metinde

geçen gayr-ı munsariflerin kullanımlarını öğrendiğiniz bilgilerle karşılaştırnız.

م م ويبددون عن أوطا ا وسلمها ، والعلماء هم الذين يأخذون بأيدي شعو العلم هو سلاح الأمم في حرا إلى الأ .مام ظلمة الجهل ، ويخطون

ا من وها نحن الآن نعيش في عصر العلم الذي غيـر حياة الأفراد والشعوب، وأحلها مكانة لم تكن تحلم .قبل، وخفف عنها كثيرا من الآلام التي كانت تـعانيها في جميع نواحي الحياة

بيوتـنا الآن تزخر بالآلات الحديثة من مواقد ومدافئ وثلاجات وآلات الطهى ففي حياتنا المنـزلية نرىوأجهزة الراديو والتلفزيون ، وهذا إلى ما يستمتع به سكان الريف الآن من ماء نقي يـغنيهم عن الماء الملوث

Page 149: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

143

هم ويلات بالجراثيم ، الذ ي كان يسبب لهم كثيرا من الأمراض، ومن كهرباء أنارت بـيوتـهم ، ومنـعت عنـ .مصابيح الغاز ومواقد الفحم والحطب

، ووسيلة أما وسائل المواصلات فبعد أن كانت مضرب المثل في المشقة والعناء ، أصبحت ضربا من التسلية من وسائل الراحة والاستجمام وحلت السيارات على اختلافها القطار والطائرات محل حيوانات النقل التي

.طالما عانى الإنسان منها كثيرا من المتاعب والويلات

عم به البشرية الآن ، فعلينا أن نضاعف عنايـتنا به، حتى نـلحق بركب العلم هو صاحب الفضل في كل ما تـنـ .الدول الناهضة في مجال العلم وتطبيقاته

Kelimeler ve Deyimler

Üzgün: أسف

Saçları birbirine karışmış olan kimse: شمطاء) ج(أشمط

Dinlenmek :جمامااستجم يستجم است

Işıklandırmak :أضاء يضيء إضاءة

Adaletli davranmak: أقسط يـقسط إقساطا

Gecelemek: بات يبيت بـيتوتة

د تـبديدا د يـبد dağıtmak, kötülüğü ortadan kaldırmak (Karanlığı) ) :الظلم (بد

Evlenmek:زوج تـزوجا من تـزوج يـت ـ

Mikrop:جراثيم ) ج(جرثوم

Humma (ateşli hastalık) :حمى

Ayırmak, tahsis etmek :خصص يخصص تخصيصا

ilerletmek (Bir şeyi):خطى يخطو خطوة بــ

Konvoy:ركب

Çalmak ( .Zil vb): رن يـرن رنينا

Rüzgar:رياح ) ج(ريح

Lider: زعماء ) ج(زعيم

Yönetmek :ساس ـ سياسة

Eğlendirmek:سلى يسلي تسلية

Bağ, İlgi :صلات ) ج(صلة

İki katına çıkarmak, katlamak: ضاعف يضاعف مضاعفة

Fırtına :عواصف) ج(عاصفة

Dehâ:قرية عب ـ

Page 150: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

144

Zorluk :العناء

Yakınlık, akrabalık:قـربى

Gök kuşağı :قـوس قـزح

Konum, yer: مكانة

Ocak: المواقد ) ج(الموقد

Soba: المدافئ ) ج(المدفأة

İlerleyen, Kalkınan: الناهض

Ulaşım araçları: وسائل المواصلات

Mandalina :في ، يوسف أفـندياليوس

Özet

Munsarif ve gayr-ı munsarif terimlerinin tanımını yapabilmek

Munsarif, cümle içindeki kullanımlarında kesra ve tenvîn alabilen أمرأة ، رجل gibi kelimelerdir.

Ağaç yapraktan düştü: سقط الورق من الشجرة

.الأيام التي يعيشها الإنسان في هذه الحياة هي رأسمال الإنسان

İnsanın bu hayatta yaşadığı günler onun sermâyesidir.

Gayr-i munsarif ise, cümle içindeki kullanımlarında kesra ve tenvini kabul etmeyen kelimelerdir. Örnek:

Adam, Mısır’dan geldi. جاء الرجل من مصر

Süleyman’dan defterler aldım. أخذت دفاتر من سليمان

Görüldüğü gibi bu cümlelerin sonlarında bulunan gayr-i munsarif kelimelerin başlarında من cer harfi bulunduğu halde kesra ile değil fetha ile harekelenmişlerdir. Bunlar ise tenvin almamışlardır. Gayr-ı munsarif isimler, .diye de anılırlar الممنوع من الصرف

Gayr-ı munsariflerin i‘râb alâmetlerini tanıyabilmek

Gayr-ı munsarif kelimeler, cümlelerde merfû durumda bulunduklarında ـ zamme, mansûb durumda bulunduklarında ــ fetha, mecrûr durumda bulunduklarında yine fetha )ــ ( alırlar.

راهيم سلمت على إبـراهيم راهيم رأيت إبـ جاء إبـ

Gayr-ı munsarif olma sebeplerini açıklayabilmek

Bir kelimenin gayr-ı munsarif olması için aşağıdaki dokuz özellikten ikisinin veya ikisinin yerine geçen bir tanesinin bulunması gerekli görülmüştür.

Page 151: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

145

1. Sıyganın (kipin/yapının) değişmesi.

2. Vasıf olmak.

3. Müennes olmak.

4. Marife olmak.

5. Yabancı bir dilden Arapçaya geçmiş olmak (ucme)

6. Cemi (çoğul) sıygasında olmak.

7. Mürekkep (bileşik isim) olmak.

8. Elif ve nûn )آن( harfleri eklenmiş olmak.

9. Fiil vezninde bulunmak.

Gayr-ı munsariflere ait özel durumları açıklayabilmek.

Gayr-ı munsarifleri öteki kelimelerden ayıran belli başlı özellikler şunlardır:

1. Gayr-i munsarifler sonlarına kesra ve tenvin kabul etmez.

2. Gayr-i munsarifler cer hallerinde kesra değil onun yerine fetha alırlar.

3. Gayr-i munsarifler şu iki halde kesralı okunurlar.

a. Başlarında harf-i ta‘rîf bulunduklarında.

b. Muzâf durumunda olduklarında:

Müslümanlar camilerde namaz kılarlar. يصلي المسلمين في المساجد

Öğrenciler, ülkenin okullarında okuyorlar: يدرس الطلاب بمدارس البلاد.

Kendimizi Sınayalım

1. “ )هب كنا في حبس هارون أنا وسليمان بن و ( ” cümlesindeki gayr-i munsarifler, aşağıdakilerden hangisine uyar?

a. Alem ve udûl

b. Sıfat ve elif-i maksûre

c. Alem ve ucme

d. Sıfat ve elif-i memdûde

e. Sıygatu müntehe’l-cumû

2. “ ء الراشدين الخلفا...... من ) رضي االله عنه (عمر بن الخطاب ” cümlesindeki boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi en uygun şekilde tamamlar?

a. أفضل b. مأعل

Page 152: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

146

c. أعدل d. أعلى e. أكرم

3. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde gayr-ı munsarif vardır?

a. تبه مك في تحدثت مع المهندس

b. بـلدناتصنع هذه السيارة في

c. رجب يأتي شهر رمضان بـعد شهر

d. أسبوع وصلت هذه الرسالة من ابن عمي قـبل

e. بعيدة سافـر المعمار إلى بلاد

cümlesinde altı çizili kelimenin yerine ”يصل المدعو إلى الحفل رباع وخماس “ .4aşağıdakilerden hangisi getirilebilir?

a. رجال b. أطفال c. علماء d. خامس

e. ثلاث

ها“ .5 cümlesinin Türkçe doğru karşılığı ”وإذا حييتم بتحية فحيوا بأحسن منـaşağıdakilerden hangisidir?

a. Size selam verilmese dahi siz selam verin.

b. Size selam verildiğinde siz de selam (karşılık) verin.

c. Size selam verildiğinde siz ondan daha güzeli ile selam (karşılık) verin.

d. Size selam verildiğinde siz ondan daha güzeli ile selam vermeniz gerekmektedir.

e. Size selam verilirse siz de o selama daha güzel karşılık verirsiniz.

Kendimizi Sınayalım Cevap Anahtarı

1. c Cevabınız doğru değilse “Gayr-i munsarif” konusunu yeniden okuyunuz.

2. c Cevabınız doğru değilse “Gayr-i munsarif” konusunu yeniden okuyunuz.

3. c Cevabınız doğru değilse “Gayr-i munsarif” konusunu yeniden okuyunuz.

4. e Cevabınız doğru değilse “Gayr-i munsarif” konusunu yeniden okuyunuz.

5. c Cevabınız doğru değilse “Gayr-i munsarif” konusunu yeniden okuyunuz.

Page 153: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

147

Sıra Sizde Yanıt Anahtarı

Sıra Sizde 1

Merfû durumda (fâil): رجع عثمان إلى البـيت متأخرا

Mansûb durumda (mef‘ûlün bih): رأيت عثمان أمس في الطريق

Mecrûr durumda (muzâfun ileyh): تـعرفت على أصدقاء عثمان

Sıra Sizde 2

.Alem (özel isim) ve müennes olma sebebi var خديجة .1

)ان( Alem (özel isim) ve sonuna عدنان .2 ilaveli gelmiştir.

Alem (özel isim) ve müennes olması sebebiyle عائشة .3

Alem (özel isim) ve muzâri fiil vezninde olması sebebiyle يـثرب .4

Sıra Sizde 3

جاءت زهراء من بـلد بعيد .Elif-i memdûde ile biten isimlerdendir زهراء

)مفاعل ( ,مكاتب vezninde müntehe’l-cumû sıygasında bir cem’ (çoğul) isimdir.

في هذه العمارة مكاتب مختلفة

)مفاعل ( , قـواعد vezninde müntehe’l-cumû sıygasında bir cemî (çoğul) isimdir.

تـعلمنا في المدرسة كثيرا من قـواعد العربية

Sıra Sizde 4

راهيم مع ابنه اسماعيل الكعبة 1. .بـنى خليل االله إبـ .س في الطريق التـقيت برضوان المهند 2.

أجب عن هذه الأسئلة إجابة تحريرية 3.

.افـتـرت زليخا يوسف 4.

.زرنا مع صديقي يشكر المتاحف 5.

.مشى الجنود مثـنى 6.

.شاهدت في المدرسة بـناتا أخر 7.

.ديقي سليمان إلى مدينة حضرموت في اليمن سنسافر مع ص 8.

.حلقت الطائرات ثلاث ورباع 9.

.لا تحكم وأنت غضبان 10.

Page 154: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

148

Sıra Sizde 5

I.

. الوضع كانت المنازل تضاء في الأرياف بمصابيح زيتية قديما والآن تـغيـر

b. Eskiden köylerde evler gaz lambasıyla aydınlatılıyordu, şimdi ise durum değişmiştir.

II.

.توجد في اسطنبول وأدرنه أماكن تاريخية سياحية كثيرة ، وفيهما مناظر طبيعية تجلب أنظار الناس

d. İstanbul ve Edirne’de pek çok tarihi ve turistik mekan bulunmaktadır. Her ikisinde de insanların dikkatini çeken doğal manzalar vardır.

Yararlanılan Kaynaklar

Çörtü, M. Meral (2001). Arapça Dilbilgisi Nahiv, İstanbul.

Galâyinî, Mustafa (1966). Câmi‘u’d-durûsi’l-‘arabiyye, Beyrut.

Güler, İsmail; Günday, Hüseyin; Şahin, Şener (2001). Arapça Dilbilgisi (Nahiv Bilgisi), İstanbul.

Maksudoğlu, Mehmet (2003). Arapça Dilbilgisi, İstanbul.

Sînî, Muhammed İsmâil vd., (ts.). el-Kavâidu’l-‘arabiyyetu’l-müyessera, (tarihsiz), Cantaş yayınevi, İstanbul.

eş-Şidyâk, Ahmed Fâris (1332). Gunyetu’t-tâlib ve munyetu’r-râgıb, İstanbul.

Uralgiray, Yusuf (1986). İlk ve İleri Dilbilgisi, Riyad.

Page 155: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

149

Page 156: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

150

 

Amaçlarımız

Bu üniteyi tamamladıktan sonra;

• Te’kîdi tanımlayabilecek,

• Te’kîdin kısımlarını ayırt edebilecek,

• Te’kîdin i‘râbını açıklayabilecek,

• Te’kîdin cümledeki yerini değerlendirebileceksiniz.  

Anahtar Kavramlar

• Pekiştirme

• Te’kîd

• Müekkid

• Müekked

• Te’kîd-i lafzî

• Te’kîd-i ma‘nevî  

Öneriler

Bu üniteyi daha iyi kavrayabilmek için okumaya başlamadan önce;

• Bir Türkçe dilbilgisi kitabından pekiştirme ifâde eden konuları ve Mehmet Maksudoğlu’nun Arapça Dilbilgisi, M. Meral Çörtü’nün Arapça Dilbilgisi Nahiv veya İsmail Güler-Hüseyin Günday-Şener Şahin’in Arapça Dilbilgisi (Nahiv Bilgisi) kitaplarından te’kîd konusunu okuyunuz.

Page 157: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

151

  

GİRİŞ

Karşımızdaki kişilere duygu ve düşüncelerimizi kelime ve cümlelerle anlatırız. Muhataplarımız bizim sözlerimize her zaman aynı derecede inanmayabilir. Bunun da çeşitli sebepleri olabilir. Bazen karşımızdaki kişi bizi iyi tanımıyor olabilir. Bazen söylediğimiz söz kesinlik ifâde etmeyebilir. Bu gibi durumlarda muhatabımızı iknâ etme yollarına başvururuz. Mesela karşımızdakini inandırmak için yemin ederiz. Kimi zaman söylediğimiz bir harfi, bir ismi hatta bir fiil veya isim cümlesi bile olsa olduğu gibi tekrar ederiz. Özetle, karşımızdakinin sözümüzün doğruluğuna, düşündüğümüz gibi ifâde ettiğimize ve sözümüzün başka bir anlam taşıma ihtimali bulun-madığına inandırmak için o sözü tekrar ederek pekiştiririz. İşte bu üsluba Arapça’da te’kîd denir.

Arapçadaki te’kîd (sözü pekiştirme, muhâtabı sözümüze inandırma) üslubu lafzî ve ma‘nevî olmak üzere iki kısımda ele alınır. Lafzî te’kîd yapılırken bir isim, bir fiil, bir harf veya bir cümle tekrarlanır.

Ali geldi, geldi. جاء جاء علي.

Ali geldi, Ali. جاء علي علي.

Ma‘nevî tekîd ise pekiştirmek istenilen isimden sonra bazı kelimelerin getirilmesine tarzında olur. Misal olarak إلى القمر وصل أحد العلماء “Bilginlerden biri aya ulaştı” dediğimiz zaman, burada bu sözü duyan kimsenin aklına çeşitli ihtimaller gelir. O bilgin ayın üzerine mi indi, onun yörüngesine mi oturdu veya ilmî bakımdan onun sırlarına mı vâkıf oldu? Bunlardan herhangi birinin kastedilmiş olması muhtemeldir. Ancak وصل أحد العلماء إلى القمر نـفسه “Bilginlerden biri ayın bizzat kendisine ulaştı” dediğimiz zaman bütün bu muhtemel yan mânâlar ortadan kalkar. Karşımızdaki kişi bizim sözümüzün gerçek mânâsını anlamış olur. Bu cümlemizdeki نفسه sözümüz te’kîd-i ma‘nevî unsurudur.

Arapçada te’kîd terimi bazı kitaplarda tevkîd şeklinde de anılır. Cümlede önce geçen ve gerçek mânâsı vurgulanmak istenene müekkked, müekkedin mânâsını muhâtabın zihnine yerleştirmek maksadıyla tekrarlanan isim, fiil, harf veya cümleye ise müekkid denir.

Te’kîd

 التأكيد

Page 158: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

152

Arapçada te’kîd konusu için www.onlinearabic.net ve www.schoolarabia.com adreslerine başvurabilirsiniz.  

OKUMA PARÇASI

ان ك و ي س ار ف ل ص أ ن م و ه و - هـ 142 ة ن س تـوفى و ة ر ص الب هـ في 106 ة ن س فع ق الم ن ب االله د ب لد ع و ى ل ع ه ب اق ـ ع نـفسه ي ف ق الثـ جاج لأن الح المقفع ؛ب وه ولقب أب االله د ب سمى ع م ل ا أس م ل ه روزبة ف ـاسم ني ب ل ظ في فع ق م ال ن اب أ ش ن د ق ا و رمت و ت ـ ي أ كلتاهماات فع ق ت ـتى ح ه ي د ى ي ل ع ه ب ر ض ف ه ات ف ال مخ ض ع ب ـ

ر ثـ أ ت ف ـة غ لا الب و ة اح ص الف ب ين ور ه ش وا م ان ك و م الأهت ق لا خ الأ ن وحس م ر الك و اء ك الذ ب ر ه ت اش و - م ؟ايه ف وك ك ش م ة م ه ت ـي ه ، و ) الكفر (ة ق د ن الز ب ه اد س ح ه م ه اتـ د ق و -اء ق د الأص ب ح و

) ير ب الك ب الأد ( وة ي س ار الف ن م ه ب ر ي ع ذ ال ) ة ن م د و ة يل ل ك (ب اكت: ا ه ن ـم ة◌ ير ث ك ة ي ب الأد ه ار وآث - في ترغب تي ال ة ي اع م ت ج الا و ة ي ق لا خ الأ وس ر الد ل و ح ان ور د ي كلاهماوالكتابان )ير غ الص ب د الأ (و

.ة لا الو و وك ل الم ح لا ص و ة ل ام ع الم ن س ح و م ل الع ت ي أ ر ن إ و ه ت ي ت ـنا أ س ي ح ير غ ن م ت ي أ ا ر ذ ي إ س ف ن ـ : ال ق ف ـ؟ك ب د أ ن م :ع ف ق الم لابن يل ق ه يروى أن ه ت ي ب ـأ ايح ب ق

:أمثلة من نصوصه ، يق الض ن م ان س ن الإ ات م ل يق د الص ود ج و لا و ل ، ف ـان س ن الإ اة ي ح في د د ر ت ـ ت ـة يل جم ة م غ ن ـة اق د الص

ه اء آر -ا ن ل – ض ر ع ي ـص ا الن ذ ه في ع ف ق م ال ن اب و .. ه ل يق د ص لا ن ا م ي ن ـه الد ذ ه في ي يق ق الح ير ق الف و الأدب : (ه اب ت ك ن م ص الن و ق د الص ن م وذ خ أ الم م س ا الا ذ ه ق ح ت س ي ل ه ات ف ص و يق د الص ار ي ت اخ في

)الكبير نفسك وطين ت و تواصل ، منؤاخاة من تؤاخي ، ومواصلة م في ل غاية تشبثك ع ج ا : ة اق د لص ا حقوق يعهم خإ سبيل إلى قطيعة لا ه على أن فإنه ليس كالمملوك تـعتقه ما تكره وإن ظهر لك منهوانك جم

ا م نه ك ل ت ، و ئ إذا ش اقهمتى شئت ، أو كالمرأة التي تطل ل إخوانه ج ة الر وء ر عرضك ومروءتك ، فإنمذلك را نزلعلى أنك قطعت رجلا من إخوانك وإن كنت معذ فإن عثـر الناس ،أجمعين وأخدانه

على مقارته على غير ت بـر ص ت ذلك ع م والملال فيه ، وإن أنت زلة الخيانة للإخاء ـ أكثرهم بمند ن ع .اد ذلك إلى العيب والنقيصة ا ع ض الر

 

Metni Kavrama Alıştırmaları

1. Aşağıdaki soruları parçaya göre cevaplayınız.

متى ولد عبد االله ابن المقفع؟.1 ع؟ متى تـوفي عبد االله ابن المقف .2 ما أصله وما هو اسمه الأصلي؟.3 ؟ "ابن المقفع " من لقبه بـ.4به الحجاج ؟.5 لماذا عاقـ

Page 159: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

153

في ظل أي قبيلة نشأ ابن المقفع؟ .6 بأي خصيصة اشتهر ابن المقفع؟.7 لأدبية لابن المقفع ؟ ما هي الآثار ا.8 من هو الفقير الحقيقي في هذه الحياة؟.9

ما هي مروءة الإنسان ؟.10 

2. Altı çizili kelimelerin eş anlamlılarını parantez içindeki kelimeler arasından seçiniz.

/ قـنع / تـورم / عديدة / الضجر / تـرجم / جميلا / تشجع /معروف ... / فـرض عقوبة على ( )عيش

ه ات ف ال مخ ض ع ى ب ـل ع ه ب اق ـع ي ف ق الثـ جاج لأن الح 1. كلتاهماات فع ق ت ـ تى ح ه ي د ى ي ل ع ه ب ر ض ف .2 .اه ن ـم ة ير ث ك ة ي ب الأد ه ار وآث .3 .ة غ لا الب و ة اح ص الف ب ين ور ه ش م وا ان ك و .4 ).ير غ الص ب د الأ (و ) ير ب الك ب الأد ( وة ي س ار الف ن م ه ب ر ع ي ذ ال ) ة ن م د و ة يل ل ك (ب اكت .5 . م ل الع في ترغب تي ال ة ي اع م ت ج الا و ة ي ق لا خ الأ وس ر الد ل و ح ان ور د ي والكتابان كلاهما.6 .ه ت ي ت ـ أ نا س ح ي ير غ ن م ت ي أ ا ر ذ إ .7 .يق الض ن م ان س ن الإ ات م ل يق د الص ود ج و لا و ل ف ـ .8 .ان س ن الإ اة ي ح في د د ر ت ـ ت ـة يل جم ة م غ ن ـة اق د الص .9

يعهم سبيل إلى قطيعة أخ لا ه على أن ك نفس وطن .10 .وانك جم 

3. Aşağıdaki cümlelerde altı çizili kelimelerin zıt anlamlılarını parantez içindeki kelimelerden seçiniz.

)ة ، مؤكد كافأ ، قبيحا ، تـنـفر ، مقاطعة ، أشرك ، الراحة ، العداوة ، خفي ، قليل( .ه ات ف ال مخ ض ع ى ب ـل ع ه ب اق ـع ي ف ق الثـ جاج لأن الح 1.

.كثيرة الآثار الأدبية لابن المقفع 2.

.المقفع ب نـفسه وه ولقب أب االله د ب سمى ع م ل أس ا م ل ف ـ 3.

. ان س ن الإ اة ي ح في د د ر ت ـ ت ـة يل جم ة م غ ن ـة اق د الص 4.

.ايه ف وك ك ش م ة م ه ت ـي ه و 5.

. ه ت ي ب ـأ ايح ب ق ت ي أ ر ن إ و ه ت ي ت ـ أ نا س ح ي ير غ ن م ت ي أ ا ر ذ إ 6.

.م ل الع في ترغب تي ال ة ي اع م ت ج الا و ة ي ق لا خ الأ وس ر الد ل و ح ان ور د ي والكتابان كلاهما7.

Page 160: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

154

.يق الض ن م ان س ن الإ ات م ل يق د الص ود ج و لا و ل ف ـ8.

.تواصل منومواصلة مؤاخاة من تؤاخي ، في ل غاية تشبثك ع ج ا 9. يعهم خإ سبيل إلى قطيعة لا 10. .ما تكره لك منهظهر وإن - وانك جم

 

4. Altı çizili kelimelerin müfredlerini (tekillerini) bulunuz.

.ه ات ف ال مخ ض ع ى ب ـل ع ه ب اق ـ ع ي ف ق الثـ جاج لأن الح .1 .م الأهت ني ب ل ظ في فع ق م ال ن اب أ ش ن د ق و .2 .ة غ لا الب و ة اح ص الف ب ين ور ه ش م وا ان ك و .3 .اء ق د الأص ب ح و ق لا خ الأ ن وحس م ر الك و اء ك الذ ب ر ه ت ش او .4 . ة ق د ن الز ب ه اد س ح ه م ه اتـ د ق و .5 .)ة ن م د و ة يل ل ك (ب اكت: ا ه ن ـم ة ير ث ك ة ي ب الأد ه ار وآث .6نا .7 .ع من نصوص ابن المقف أمثلة قد كتبـ .ه ات ف ص و يق د الص ار ي ت اخ في ه اء آر ا ن ل ض ر ع ي ـ .8يعهم وانك خإ سبيل إلى قطيعة لا ه ك على أن نفس وطن .9 , جم

. أكثرهم بمنزلة الخيانة د ن ذلك ع على أنك قطعت رجلا من إخوانك نزل الناس فإن عثـر ، .10 

5. Altı çizili kelimelerin cemîlerini (çoğullarını) bulunuz.

. في العلم والحضارة مركزاقضى ابن المقفع حياته في البصرة وهي آنذاك كانت 1.

. روزبةهاسم ان ك و ي س ار ف ل ص أ ن م و ه و 2.

.المقفعب وه أب ولقب االله د ب سمى ع م ل ا أس م ل ف ـ3.

.ارمت و ت ـ ي أ كلتاهماات فع ق ت ـتى ح ه ي د ي ى ل ع ه ب ر ض ف 4.

. ايه ف وك ك ش م ة م ه ت ـ ي ه و 5.

.ان س ن الإ اة ي ح في د د ر ت ـ ت ـة يل جم ة م غ ن ـ ة اق د الص 6.

.يق الض ن م ان س ن الإ ات م ل يق د الص ود ج و لا و ل ف ـ 7.

. يق د الص ار ي ت اخ في ه اء آر -ا ن ل – ض ر ع ي ـص الن ا ذ ه في ع ف ق م ال ن اب و 8.

. تـعتقه متى شئتكالمملوك فإنه ليس 9.

والنقيصة العيب اد ذلك إلى ع 10.  

Page 161: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

155

6. Aşağıda verilen Arapça cümlenin en yakın Türkçe karşılıklığını seçiniz.

I.

يق الض ن م ان س ن الإ ات م ل يق د الص ود ج و لا و ل ، ف ـان س ن الإ اة ي ح في د د ر ت ـ ت ـة يل جم ة م غ ن ـة اق د الص a. Dostluk insanın yaşamında sürekli tekrarlanan güzel bir nağme gibidir.

Dost olmasaydı hayat çekilmezdi.

b. Dostluk, Allah’ın bir nimetidir. Dost olmasaydı hayatta yaşanmazdı.

c. Dostluk, insan hayatında tekrarlanıp duran güzel bir nağmedir. Dostun varlığı olmasaydı insan sıkıntıdan ölürdü.

d. Dostluk sürekli duyulan güzel bir nağmedir. Dost olmasaydı insan sıkıntıdan patlardı.

e. Dostluk, insan hayatında tekrarlanıp duran güzel bir nağmedir. Dostun varlığı olmasaydı insan sıkılıp dururdu.

 

II.

ت ي أ ر ن إ و ه ت ي ت ـنا أ س ي ح ير غ ن م ت ي أ ا ر ذ إ ، ي س ف ن ـ : ال ق ف ـ؟ك ب د أ ن م :ع ف ق الم لابن يل ق ه روى أن ي . ه ت ي ب ـأ ايح ب ق

a. Rivayete göre İbnu’l-Mukaffa’a şöyle denildi: “Seni kim edeplendirdi?” İbnu’l-Mukaffa‘ (bu soruya cevaben) “Başkasında güzel bir şey görünce onu aldım, kötü bir şey görünce onu bıraktım ve böylece edep kazandım” dedi.

b. İbnu’l-Mukaffa’a şöyle sordular: “Seni kim edeplendirdi?” İbnu’l-Mukaffa‘ (bu soruya cevaben) “Hiç kimse. Başkasında güzel bir şey görünce onu aldım, kötü bir şey görünce onu bıraktım”.

c. Rivayet edildiğine göre İbnu’l-Mukaffa’a şöyle soruldu: “Seni kim edeplendirdi?” İbnu’l-Mukaffa‘ (bu soruya cevaben) “Kendim. Başkalarında gördüğüm güzel ve çirkin şeyleri değerlendirdim” dedi.

d. Rivayet edildiğine göre İbnu’l-Mukaffa’a şöyle soruldu: “Seni kim edeplendirdi?” İbnu’l-Mukaffa‘ (bu soruya cevaben) “Kendim. Başkasında güzel bir şey görünce onu aldım, kötü bir şey görünce onu bıraktım” dedi.

e. Rivayet edildiğine göre İbnu’l-Mukaffa‘ (bir soruya cevaben) “Kendim. Başkasında güzel bir şey görünce onu aldım, kötü bir şey görünce onu bıraktım” demiştir.

Altı çizili kısımlar daha önce okuduğunuz ünitelerden size neler hatırlatıyor? Başka bir ifâdeyle altı çizili bu kısımlar cümlenin hangi ögesi durumundadır?

الى ع ت ـ و ه ان ح ب س االله ه ع د و أ ام ض ع ب ـإلى ) ان و ي ـالح ( ير ه الش ه اب ت ك في ظ اح الج ض ر ع ت ـي ـ ه ذ ه في االله ه ع د و ا أ م ، و االله ق ل خ في ير ك ف التـ لى و إ ع د ا ي مم ات ان و ي ـ الح ق ل خ في بر الع ن م

ايه ق ا ي ا بم ه ر ص ب و ة ف ر ع الم ن ا م ه م له ا أ م ، و يق ق الر اس س ح والإ ة يب ج الن ة م ك الح ن م ان و ي ـالح

Page 162: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

156

ون ب ر ض ي اس الن ار ص ، و ة م لا الس لى ي إ د ؤ ي ـي ذ ال ر ذ ح ل ا ل ب ب س ك ل ذ ون ك ي ا ، ل ه و د ع ن م : وا ال ق ف ـال ث م ا الأ . ب ل ع الثـ ن م غ و ر أ و ،س ر ف ـن م ع سم أ اب ، و ق ع ن م ر ذ ح أ

 

DİL BİLGİSİ  

TE’KÎD

Te’kîd, söylenen sözü hitâbedilenin zihninde yerleştirmek ve pekiştirmek demektir. Günlük konuşmalarımızda maksadımızı karşımızdaki kişiye anlatabilmek için bazen bir ismi, bir fiili, bir harfi ve bir cümleyi hatta onların mürâdifini (eş anlamlısını) tekrarlarız. İşte tekrarladığımız bu söze Arapçada te’kîd denir. Bazı kitaplarda mü’ekkid (te’kîd edici, pekiştirici söz) de denilmektedir. İlk olarak söylediğimiz söze mü’ekked (kuvvetlendirilen, pekiştirilen) denilir.

İ‘râb bakımından müekkid/te’kîd (tekrarlanan söz) müekked’e (birinci söze) tâbîdir, uyar. Başka bir ifâdeyle te’kîd tevâbidendir. İ‘râb bakımından kendisinden öncekine tâbi olan sıfat, bedel, atıf, te’kîd ve atf-ı beyândan biridir. Te’kîd iki kısma ayrılır:

A. Lafzî Te’kîd ) التأكيد اللفظي(

B. Ma‘nevî Te’kîd ) التأكيد المعنوي(

 

A. Lafzî Te’kîd:

Lafzî te’kîd, muhatabımız tarafından sözümüzün yanlış anlaşılmaması, yanlış olduğu zannedilmemesi, dikkatle dinlenmesi, önem verilmesi gibi sebeplerle söylediğimiz bir sözü aynen veya mürâdifiyle (eş anlamlısıyla) tekrar-lamaktır.

Bu anlattıklarımızı hemen şu örneklerde gösterelim:

a. İsmin tekrarlanması:

O’dur, o. هو هو .

Zeyd geldi, Zeyd: جاء زيد زيد

Arslan geliyor, arslan: (isim tekrarlanmış) يأتي الأسد الأسد

b. Fiilin tekrarlanması

Ömer kalktı, kalktı. (fiil tekrarlanmış) قام قام عمر

c. Harfin tekrarlanması

Evet, Evet. (Cevap harfi olan نـعم tekrarlanmış) نـعم ، نـعم

Page 163: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

157

Aşağıdaki örneklerde de mürâdifler (eş anlamlılar) tekrar edilmiştir.

Ali oturdu, oturdu. جلس قـعد علي

Bu, aslandır, aslan. هذا ليث أسد

Evet, Evet. نـعم جير

Aşağıdaki âyet ve hadislerde altı çizili kelimeler lafzî te’kîd örnekleridir. Dikkatle inceleyelim:

]22-21سورة الفجر [﴾ صفاوجاء ربك والملك صفا * دكا﴿كلا إذا دكت الأرض دكا

“Hayır, yeryüzü (kıyamet sarsıntısıyla) parça parça olup dağıldığı, Rabbinin buyruğu ve saf saf dizilmiş olarak melekler geldiği zaman..”

]5-4: سورة التكاثر[ ﴾كلا سوف تـعلمونثم * ﴿كلا سوف تـعلمون

“Hayır, ileride bileceksiniz. Yine hayır, ileride elbetteki bileceksiniz”

ث [﴾ ....قتل كيف قدر فـقتل كيف قدر ثم ...﴿ ]20-19: رسورة المد

“Canı çıkasıca nasıl da ölçtü biçti! Yine canı çıkasıca nasıl da ölçtü biçti”.

)الحديث" (واالله لأغزون قـريشا ، واالله لأغزون قـريشاواالله لأغزون قـريشا ، "

“Allah’a yemin olsun ki Kureyş’le savaşacağım! Allah’a yemin olsun ki Kureyş’le savaşacağım! Allah’a yemin olsun ki Kureyş’le savaşacağım!”

!"اللهم اشهد ! اللهم اشهد ! اللهم اشهد "

“Şâhit ol Yâ Rab! Şâhit ol Yâ Rab! Şâhit ol Yâ Rab!”  

Not: Te’kîd bulunan bir cümlenin tahlili

Mektubu yolladı, gönderdi بـعث الكتاب أرسله

Cümlesinin tahlili (öğelerine ayrılması, analizi) diğerleri için de bir örnektir.

.Mef‘ûlün bih’tir :الكتاب .zamiridir هو Mâzî fiildir, fâili :بـعث

nin anlamca mürâdifi/müterâdifi (eş’بـعث Yine mâzî fiildir. Birinci fiil olan :أرسل anlamlısı) ve müekkidi/te’kîdidir. Bunun da fâili müstetir هو zamiridir. Sondaki .zamiri ise mef‘ûlün bih’tir. Bulunduğu yer itibariyle (mahallen) mansûbtur هاء

 

B. Ma‘nevî Te’kîd

Ma‘nevî te’kîd de yukarıda söylediğimiz sebeplerden dolayı bazı kelimeler kullanılarak yapılır. Bu kelimelerin başlıcaları şunlardır:

Page 164: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

158

يع ،كل ، كلا ، كلتا ، أجمع ، جمعاء .النـفس ، الأنـفس ، العين ، ذات ، الأعين ، جم

أهدى الولد الوالي نـفسه

Çocuğa vali bizzat/kendisi hediye verdi.

Böyle bir cümleye نـفسه kelimesini zikretmeden duyan kimse, hediyeyi valinin koruması, görevlisi veya hizmetçisinin verdiğini anlayabilir, öyle düşünebilir. İşte böyle bir anlama ihtimalini ortadan kaldırmak için نـفسه “onun bizzat kendisi” ifadesini söyleriz. Böylece sözümüzü pekiştirmiş yani te’kîd etmiş oluruz. Şimdi kolayca anlaşılmasını sağlamak amacıyla ma‘nevî te’kîd için kullanılan kelimeleri gruplandırarak açıklayalım:  

kelimeleri ile te’kîd عين ve نـفس .1

Yukarıda zikredildiği gibi ma‘nevî te’kîd için kullanılan kelimelerden نـفس ve

kelimelerinin müfred bir kelimeyi te’kîd için kullanıldığında müfred عين

olarak, birden fazla varlığı gösteren kelimeleri te’kîd için kullanıldığında ise .kullanırız أنـفس ve أعين vezninde olan cemilerini (çoğullarını) أفـعل

Aşağıdaki örneklerde görüldüğü gibi bu iki kelime birer zamire bitişir ve bu zamir, müfred, tensiye, cemi, müzekker ve müennes olma yönünden kendisinden önceki isimle uyum halinde olur.

Hükümdar kendisi geldi. نه / قدم السلطان نـفسه . عيـ

Fatma kendisi reddetti. نـها / رفضت فاطمة نـفسها . عيـ

İki bakanın kendileri geldiler . فسهما أعيـنـهما/قدم الوزيران أنـ

İki prensesin kendileri bizi ziyaret ettiler. فسهما ز .أعيـنـهما / ارتـنا الأميرتان أنـ

Bakanların kendileri geldi. . فسهم نـهم / قدم الوزراء أنـ أعيـ

Kraliçeler kendileri geldi. أعيـنـهن / جاءت الملكات أنـفسهن.  

يع ve كل .2 kelimeleriyle te’kîd جم

Bu tür te’kidler ma‘rifeyi te’kîd ederler ve ihâta (içerme) anlamı taşıdıkları için parçaları bulunan bir bütünü ifâde eden müfred kelimeleri veya cemileri (çoğulları) te’kîd ederler.

يعا﴿هو الذي خلق لكم ما في الأرض ]29 :سورة البقرة[﴾ جم

“O, yerde ne varsa hepsini sizin için yarattı”. ]123" هود[ فاعبده وتـوكل عليه﴾ كله ﴿والله غيب السموات والأرض وإليه يـرجع الأمر

“Göklerin ve yerin gaybı (sırrı) yalnız Allah'a aittir. Her iş O'na döndürülür.Öyleyse O’na kulluk et ve O’na dayan.”

Page 165: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

159

İmtihanlarda öğrencilerin hepsi başarılı oldu: يعهم في الامتحانات نجح التلاميذ جم

Geçen ay bu kitabın hepsini okudum: قـرأت هذا الكتاب كله في الشهر الماضي

Ma‘nevî te’kîd esâsen ma‘rifeye mahsustur. Nekre te’kîd olunmaz. Yalnızca أسبوعيـوم ، ve سنة gibi sınırları belli bir zaman zarfı ise tekîd edilir.

Seni bütün ay boyunca bekledim. تظرتك شهرا كله انـ

 

3. Müsennâ isimlerin te’kîdi, كلا ve كلتا kelimeleriyle te’kîd

Bunlardan كلا müzekker, كلتا ise müennes isimleri te’kîd ederler. Bu durumda her ikisi de müsennâ zamîrine muzâf olurlar. Bu ki kelimenin i‘râbları müsennâ isimlerdeki gibi merfû halleri elif )ا ( , mansûb ve mecrûr durumlarında ise )ي( harfi iledir. Örnekler:

Merfû Olarak Kullanımları

İki adam bizzat geldiler. جاء الرجلان كلاهما

İki kadın bizzat geldiler. جاءت المرأتان كلتاهما

Mansûb Olarak Kullanımları

İki adamın ikisini de gördüm. جلين كليهمارأيت الر

İki kadının ikisini de gördüm. رأيت المرأتـين كلتـيهما

Mecrûr Olarak Kullanımları

İki çocuğa da selam verdim. سلمت على الولدين كليهما

İki kıza da selam verdim. تـيهما سلمت على البنتـين كل  

Not: كلا ve كلتا kelimeleri zâhir (açık) isme muzâf olurlarsa i‘râb alâmeti, takdîrî harekedir, bu iki kelimenin şekli değişmez. Bu durumda كلا ve كلتا içinde cümlede bulundukları yere göre i‘râb alırlar. Ancak “her ikisi de” هماكل منـ “o ikisinden her biri” anlamındadırlar, dolayısıyla lafzan içinde bulundukları yere göre cümlenin unsuru olan ve i‘râb alan كلا ve كلتا te’kîd anlamını ifâde ederler.

Adamların ikisi de bana geldi جاءني كلا الرجلين Merfû

Kitapların ikisini de okudum. قـرأت كلا الكتابـين Mansûb

Page 166: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

160

Otomobillerin ikisini de elde ettim.

Mecrûr حصلت على كلتا السيارتـين

 

]33سورة الكهف [﴿كلتا الجنتـين آتت أكلها﴾

“Bu her iki bağ da, (her sene devamlı surette) ürününü verdi”.

﴾ لغن أحدهما أو كلاهما فلا تـقل لهما أف ]23: سورة الإسراء[﴿إما يـبـ

“Onlardan biri veya her ikisi senin yanında yaşlanırsa, kendilerine "of!" bile deme”

Aşağıdaki parçada boşlukları uygun te’kîd kelimeleriyle doldurunuz.

فكان من المنتظر أن يـغيـر ......... كان عمر أجيرا يـرعى الماعز في الجبل وأصبح اليـوم وجيها في القرية نه في بحبوحة ......... نه وعاش الأب واب......... حاكما بتلك القرية ...... سلوكه سيما وقد صار ابـ

ولم يـتـنكر الأب للماضي بل ظل ذاكرا السنين الطوال التي قضاها كادحا يـباشر العمل . ورغد عيش  .............. .ويجابه مصاعب الحياة .........

kelimeleriyle te’kîd جمعاء ve أجمع .4

kelimesi gibi müsennâdan başka kelimeleri te’kîd eder ise de bunun كل da أجمعsıygası (kipi) müekkede (te’kîd edilene) göre değişir. Müfred, müzekkerin te’kîdinde أجمع, müennesin te’kîdinde ise جمعاء, müzekker cemin te’kîdinde

أجمعون / أجمعين , müennes cem ‘in te’kîdinde ise جمع ile te’kîd edilir. Misaller:

Ordunun hepsi geldi. جاء الجيش أجمع

Bölüğün hepsi gitti. ذهبت الكتيبة جمعاء

Öğrencilerin hepsi geldi ve ben onların hepsini gördüm.

تـهم أجمعين جاء الط لاب أجمعون ورأيـ

Kadınların hepsi çalıştılar. عملت النساء جمع

]94-93: الشعراء[﴿فكبكبوا فيها هم والغاوون وجنود إبليس أجمعون﴾

“Artık hem onlar, hem azgınlar ve İblis’in ordusu oraya (cehenneme) tepetaklak atılırlar”.

Bunlardan başka أجمع’nun tâbiîlerinden olmak üzere تع ، أكتع أبصع ، أبـlafızları vardır. Bunlarla te’kîd yapılırken yalnız başlarına kullanılmayıp .dan sonra zikrolunurlar’أجمع

تع /جاء الجيش أجمع أكتع .Ordunun bütün hepsi geldi أبصع / أبـ

تـعون / جاء الطلاب أجمعون أكتـعون .Ordunun bütün hepsi geldi أبصعون / أبـ

عاء عاء / رحلت القبيلة جمعاء كتـ .Ordunun bütün hepsi geldi بصعاء / بـتـ

Page 167: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

161

.Ordunun bütün hepsi geldi بصع / بـتع / جائت النساء جمع كتع

Yukarıdaki örnek cümlelerde olduğu gibi bunların ayrıca mânâları olmayıp جمعاء/ أجمع ’dan sonra daha fazla te’kîd ifâde etmek için kullanılırlar.  

.kelimeleriyle zamirler de te’kîd olunurlar أجمع ve كل .5

Hepiniz gidiniz اذهبوا كلكم Merfû

Onların hepsini gördünüz. تـهم كلهم يعهم / رأيـ جم Mansûb

Onların hepsine uğradım. يعم / مررت م كلهم جم Mecrûr  

kelimeleriyle muttasıl merfû zamirin te’kîd edilebilmesi için önce عين ve نفسmerfû zamirle te’kîd edilir, sonra bu kelimeler getirilir.

Siz kendiniz gidiniz. فسكم تم أنـ اذهبوا أنـ

Kendiniz kalkın. تم أنـفسكم قوموا أنـ

Okula bizzat uğradım. مررت أنا نـفسي إلى المدرسة

Sen kendin söyledin. قـلت أنت نـفسك

O bizzat kendi gitti. ذهب هو نـفسه

Topluluk kendileri geldiler. فسهم القوم حضروا هم أنـ

Kadınlar kendileri geldiler. جاءت النساء أنـفسهن

Ancak nasb ve cer hâlinde bulunan zamirleri te’kîd ederken bu munfasıl zamirler gerekli değildir.

kelimesi önce söylenmek كل kelimelerinin her ikisiyle birlikte أجمع ve كل şartıyla te’kîd edilendir:

Ordunun hepsi geldi. جاء الجيش كله أجمع Merfû

Bölüğün hepsini gördüm. رأيت الكتيبة كلها جمعاء. Mansûb

Öğretmenlerin hepsine selam verdim.

سلمت على المعلمين كلهم أجمعين . Mecrûr

 

Not: نفس ve عين kelimeleri zâid باء harfiyle cer olunduğu da olur. O halde metbûlarına (te’kîd ettikleri kelimelere) göre i‘râbları mahallî olur.

Ref Hâli جاء زيد بنـفسه Zeyd bizzat geldi.

Page 168: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

162

Nasb Hâli رأيت أباك بنـفسه Babanın kendisini gördüm.

Cer Hâli ى أبيك بنـفسه سلمت عل Babanın kendisine selam verdim.

 

Aşağıdaki cümleleri Türkçeye çeviriniz ve cümlelerdeki tekîdleri gösteriniz.

نه بـعد هجرة بـعض أصحابه إلى المدينة ) ص(هاجر الرسول 1. .عيـ

فسنا ح 2. عنا أن الطائرة سقطت في وسط المدينة دهشنا نحن أنـ .ينما سم

.دعا مدير المدرسة أمس أولياء الطلبة أعيـنـهم إلى الاجتماع 3.

.مرات " حان االله سب "، " سبحان االله "حينما يـغضب أبونا من شيء ما يـردد كلامه 4.

.كان لنا كبش وماعز ، ذبحناهما كليهما في عيد الأضحى5.

.استطاع صياد السمك المحظوظ أن يـنجو من الغرق 6.

ة على الطائرات نـفسها7. .قد سافـر الحجاج إلى جد

.اجعت مصادر البحث كلها للتأكد من المعلومات المقدمة ر 8.

ما المغايرة لمبادئ الأخلاق 9. .سيـعاقب الطالبان كلاهما بسبب تصرفا

.بلص ، لست أنا بلص لست أنا : بدا الطفل الصغير يـبكي صارخا 10. Aşağıdaki Türkçe cümleleri Arapçaya çeviriniz.

1. Hak ortaya çıktı, hak ortaya çıktı.

2. Zeyd’in kendisi geldi.

3. İnsanların hepsi bayram dolayısıyla sevindiler.

4. Okulun tamamı tören için süslendi.

5. Her iki kız öğrenci sınavda başarılı oldular.

6. Annem tüm insanların en değerlisidir.

7. Çocuk, her iki elini de yıkadı.

8. Hepinize saygı duyuyorum.

9. Bakan bizzat okulu ziyaret etti.

10. Aynı filmi daha önce de seyretmiştik.

Şimdiye kadar öğrendiğiniz bilgiler ışığında aşağıdaki beyti tahlil ediniz (ögelerine ayırınız).

لا يـنصحان إذا هما لم يكرما* إن المعلم والطبيب كليهما

Şüphe yok ki, öğretmen ve doktorun her ikisi de kendilerine saygı gösterilmediği zaman samîmî davranamazlar.  

Page 169: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

163

ALIŞTIRMALAR

1. Aşağıdaki kelimelerde bulunan tekîdleri belirleyiniz.

نة ويكون الدين كله الله﴾: قال تـعالى 1. ﴿وقاتلوهم حتى لا تكون فتـ

.سافـرت على القطار نـفسه في العام الماضي 2.

يعهم 3. .في الحفلة حضر التلاميذ جم

.جاء أخوك أخوك 4.

.الوزراء كلهم حضروا الاجتماع 5.

.قابـلت صحفيـين كليهما في صالة المطار 6.

بل أربـعة أيام 7. نه من الغرق قـ .أنـقذت الولد عيـ

نـهما الجامعتان كلتاهم 8. .ا وافـقتا على إقامة تـعاون علمي بـيـ

يعهم الحفل 9. .حضر التلاميذ جم

وله وقال 10. .نـعم ، نـعم : أكد الرجل قـ

2. Aşağıdaki boşluklara uygun olan te’kîdleri parantez içinden seçiniz.

)كله ، كله ، كله ( من المشروعات التي نـفذتـها الحكومة ....... استفاد الناس 1. يعهم ........ ( فاز المرشح بأصوات الناخبين 2. يعهم ، جم يعهم ، جم )جم )كلها ، كلها ، كلها . ( جنبية إلى الوكالات الأ....... نـقل الصحفي الأخبار 3. )كلاهما ، كليهما . ( عند مدخل البـنك ...... اعتـقل الشرطي اللصين 4. يعه ( من المكتبة ....... أحضرت الكتب 5 . يعهم ،جم يعها ، جم )جم )أنـفسهن ، أنفسهن ، أنـفسهن . ( طالبن بحقوقهن ... ......النساء 6. تاج المواد الغذائية في البلاد العربية ....... أقيمت المصانع 7. )نـفسها ، نـفسها ، نـفسها . ( لإنـ

)كلتاهما ، كلتـيهما ( ر الأسود تـقعان على البح ........ القريـتان 8. نه ، عينه ....... (درست التاريخ لأصبح أستاذا في الموضوع 9. نه ، عيـ )عيـ

يعهم . ( يشربون الشاي......... الأتراك 10. يعهم ، جم يعهم ، جم ).جم

 

3. Aşağıdaki boşluklara uygun olan te’kîdleri parantez içinden seçiniz.

فسهم . ( طلبوا بزيادة الرواتب ....... الموظفون 1. )نـفسها ، نـفسهم ، أنـ )كلهن ، كله ، كلهم (لدراسة حالة المريض ...... اجتمع الأطباء 2. فسهم . ( لتـوديع الجيش ........ القائد خرج 3. )نـفسها ، نـفسه ، أنـيعه . ( لمناقشة الرسالة ..... اجتمع الأساتذة 4. يعهم ، جم يعهم ، جم )جم )كلهم ، كلها ، كلهن ... ( ...عمر بن عبد العزيز أعدل الخلفاء الأمويين 5.

)كله ، كله ، كلها ...... ( أكل الولد الموز 6.

Page 170: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

164

)كلتاهما ، كلاهما ، كليهما(إلى تخفيض الجمرك على البضائع المستـوردة ..... دعت المؤسستان 7. نه . ( في الشهر الماضي ....... القصة قـرأت 8. نـها ، عيـ نـها ، عيـ )عيـ

يعهم . ( لإخلاصهم في العمل ...... أثـنى مدير الشركة على العاملين 9. يعهم ، جم يعه ، جم )جم ).كليهما ، كلاهما ، كلتـيهما ........ . ( تراحين وافق الأعضاء على مناقشة الاق 10.

 

4. Aşağıdaki cümleleri parantez içindeki kelimeleri kullanarak örnekte olduğu gibi yeniden yazınız.

.ا في أرض المطار هبطت الطائرة نـفسه ← )نـفس(هبطت الطائرة في أرض المطار ←) جميع ( سلمت على الضيوف 1. ← )كل . ( رفع التجار أسعار البضائع 2. ← )كل ( درست اللغات الشرقية في جامعة أجنبية 3. ← )نفس ( شاهدت الرجال في حفلة العرس 4. ← )كلتا . ( من الفتاتـين في يـوم واحد تـزوج الرجلان 5. ← )كلا . (حضر الجاران للتـهنئة بعيد الفطر 6. ← )عين . ( وجدت الطاولة في معرض المفروشات 7.

← )نفس . ( سا لمجلس الإدارة أعيد انتخاب خالد ليكون رئي8. ← )كل( يـؤدي محمد الصلوات في مواعيدها 9.

← )كلا ( نجح الطالبان في الامتحان 10.

 

5. Aşağıdaki cümleleri örnekteki cümlelerde olduğu gibi gerekli değişiklikleri yaparak yeniden yazınız.

يع الطلاب في حديقة الكلية يعهم في حديقة الكلية -رأ◌يت جم . رأيت الطلاب جم .احتل العدو كلتا المدينتـين في الحرب السابقة 1.

يع المسؤولين إلى حسن تـنفيذ خطة 2. . التـنمية اطمأن جم

.حقق المؤتمر كل أهدافه 3.

قطع كل العمال عن العمل يـوم الجمعة 4. .يـنـ

يع الطلاب أمام غرفة المدير 5. .قابـلت جم

.أظهرت كلتا الطالبتين عن سعادما بالنجاح 6.

.استمعت إلى كلا الحديثـين من الإذاعة 7.

.اعتـرض كلا الراكبـين على مخالفة السائق لقواعد المرور 8.

يع الناس في هذه البـلدة في أمن وهدوء 9. .يعيش جم

بل يـوم 10. .ين كتبت كلا الواجبـين قـ

 

Page 171: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

165

6. Aşağıdaki kelimeleri anlamlı bir cümle oluşturacak şekilde sıralayınız.

.كتابة / التـقرير / اشتـركا / في / كلا / الطالبـين 1. يعهم / ناجحون / الصف 2. .الامتحان/ طلاب / في / جم .بعد / أسبوع / كلهم / اتذة الأس / يحضرون / المؤتمر 3. .الحفل / في / كل / الحاضرين / سلمت / على 4. زرت / العربية / كلها / البلاد 5. .منزلنا/ نفسه / وصل / الضيف / إلى 6.

.الطائرتين / أرض / المطار / غادرت / كلتا 7.

ناهم / يسهرن / راحة ل 8. .كل / الأمهات / أبـ

.أمس / المشكلة / نـفسها / واجهت 9.

.لوطنهما/ الضابطين / كلا / مخلصان / إن 10.

 

7. Aşağıdaki parçada geçen te’kîdleri bulunuz.

ة نـفسها لكثير من الأخطار ، وأنه يـلعب دورا دلت الدراسات الحديثة كله ا على أن التدخين يـعرض الصح .كبيرا في الإصابة بكثير من الأمراض، ومن أهمها بـعض أمراض القلب والرئـتـين كلتـيهما

نين في كل من أمريكا وقامت درا نين بأخرى مماثلة من غير المدخ سات لمقارنة حالات كثيرة من المدخيعها في البلدين كليهما وجود ارتباط بـين الت دخين وازدياد نسبة وبريطانيا ، وقد أكدت هذه الدراسات جم

.الوفـيات نتيجة لأمراض معيـنة

نين في الخدمة العامة وفي العمل اليـومي بسبب فسهم يـبذلون جهدا أقل من جهد غير المدخ نون أنـ والمدخ .مراض واضطرارهم للسبب عينه إلى الغياب عن العمل كثـرة إصابتهم بالأ

Kelime ve Deyimler

Yüz çevirmek, bırakmak:أبى يأبى إباء

Almak, yapmak: أتى يأتي أتـيا وإتـيانا

meşhur olmak (Bir şeyle) :اشتـهر بـ

azat etmek (köle): أعتق

Mazeret sahibi olmak, mazereti olmak: أعذر يـعذر إعذارا

قطع عن العمل İşi bırakmak:انـ

Etkilenmek:تأثـر

Tekrarlanmak: تـردد يـتـردد تـرددا

Page 172: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

166

Girişmek: تشبث يـتشبث تشبثا

Sabretmek, katlanmak: تصبـر

Şişmek:فعق ت ـ

Şişmek:تـورم يـتـورم تـورما

: Vefat etmek تـوفى ◌

Karşılaşmak:جابه

Gümrük: جمارك) ج( جمرك

: Evetجير

Haset eden kişi:حساد) ج(حاسد

Yakın arkadaş:أخدان ) ج(خدن

Görüş :آراء ) ج(رأي

Vazgeçmek, istememek... : ب ـ رغبة عن رغ

Teşvik etmek :رغب في

Maaş:رواتب ) ج(راتب

Kurnazlık etmek:راغ يـروغ روغا

Zındıklık:الزندقة

Gazeteci:صحفي

Sıkılmak: الضجر

Örnek vermek: ضرب مثلا

Gölge: ل ظلا ) ج(ظل

Farketmek, bulmak: عثـر على

Kartal: أعقب ، عقبان ) ج(عقاب

Bıkmak, usanmak: مل يمل ملال

Beraber kalmak: المقارة

Seçmen:ناخب

Vali:الولاة ) ج(الوالي

Korumak: وقى يقي وقاية

ب Haber ajansı: اء وكالة الأنـ 

Page 173: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

167

 

Özet

Te’kîdi tanımlayabilmek

Te’kîd, söylenen sözü hitâbedilenin zihninde yerleştirmek ve pekiştirmek demektir. Günlük konuşmalarımızda maksadımızı karşımızdaki kişiye anlatabilmek için bazen bir ismi, bir fiili, bir harfi ve bir cümleyi hatta onların mürâdifini (eş anlamlısını) tekrarlarız. İşte tekrarladığımız bu söze Arapçada te’kîd denir. Bazı kitaplarda mü’ekkid (te’kîd edici, pekiştirici söz) de denilmektedir. İlk olarak söylediğimiz söze mü’ekked (kuvvetlendirilen, pekiştirilen) denilir.

Te’kîdin kısımlarını ayırt edebilmek

Te’kîd iki kısma ayrılır:

a. Lafzî Te’kîd ) التأكيد اللفظي(

b. Ma‘nevî Te’kîd ) التأكيد المعنوي(

Lafzî te’kîd, muhatabımız tarafından sözümüzün yanlış anlaşılmaması, yanlış olduğu zannedilmemesi, dikkatle dinlenmesi, önem verilmesi gibi sebeplerle söylediğimiz bir sözü aynen veya mürâdifiyle (eş anlamlısıyla) tekrarlamaktır.

Zeyd geldi, Zeyd: جاء زيد زيد

Arslan geliyor, arslan: (isim tekrarlanmış) يأتي الأسد الأسد

Ömer kalktı, kalktı. (fiil tekrarlanmış) قام قام عمر

Evet, Evet. (Cevap harfi olan نـعم tekrarlanmış) نـعم ، نـعم

Aşağıdaki örneklerde de mürâdifler (eş anlamlılar) tekrar edilmiştir.

Bu, aslandır, aslan. هذا ليث أسد

Evet, evet. م جير نـع

Ma‘nevî te’kîd ise bazı kelimeler kullanılarak yapılır. Bu kelimelerin başlıcaları şunlardır:

يع ،كل ، كلا ، كلتا ، أجمع ، جمعاء .النـفس ، الأنـفس ، العين ، ذات ، الأعين ، جم

Çocuğa vali bizzat/kendisi hediye verdi . أهدى الولد الوالي نـفسه

Te’kîdin i‘râbını açıklayabilmek

İ‘râb bakımından müekkid/te’kîd (tekrarlanan söz) müekked’e (birinci söze) tâbîdir, uyar. Başka bir ifâdeyle te’kîd tevâbidendir. İ‘râb bakımından kendisinden öncekine tâbi olan sıfat, bedel, atıf, te’kîd ve atf-ı beyândan biridir.

Bakan bizzat geldi. جاء الوزير نـفسه

Page 174: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

168

Te’kîdin cümledeki yerini değerlendirebilmek,

Te’kîd olan kelime müekked’den sonra yer alır. Lafzî te’kîdler, tekit edilen lafzın aynen ya da eş anlamlısının tekrarlanmasıyla yapılır. Ma ‘nevî te’kîd için kullanılan lafızlar ise müekkede uygun bir zamire muzâf olarak yine müekkedden sonra bulunur.

Ramazan geldi, Ramazan جاء رمضان رمضان

Aynı adama selam verdim. نـفسه سلمت على الرجل  

Kendimizi Sınayalım

روت ...... سافـر أصدقائي “ .1 إلى بـيـ ” cümlesindeki boşluğu aşağıdaki te’kîdlerden hangisi en uygun şekilde tamamlar?

a. كلها b. يعنا جم

c. كلهم d. كل e. أجمعين  

2. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde lafzî te’kîd vardır?

a. اشتـريت من المكتبة كتابـين b. سلمت على الأستاذ خالد عينه

c. هل قـلت أنت هذا الكلام؟ d. كلنا تعبنا بعد السفر e. كم دقيقة يستغرق الذهاب من الكلية إلى البـيت

 

3. Aşağıdakilerden hangisi manevî te’kîd için kullanılan kelimelerden biri değildir?

a. كل b. يع جم

c. عين

d. ذات e. مثل

 

4. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde te’kîdin kullanımı doğrudur?

a. جاء الأولاد كله إلى ساحة الملعب b. كلا البنتـين في الحديقة رأيت c. قـرأت روايات نجيب محفوظ كلها d. بل الأكل غسلت يدي كلاهما قـe. كتبت الواجبات كلهم

 

Page 175: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

169

5. “  ام ع ا ال ذ ه في د ه ع م ال لى إ م ه س ف ن ـ أ ون م ل ع الم اد ع ” cümlesinin Türkçe doğru karşılığı aşağıdakilerden hangisidir? 

a. Öğretmenler bu sene enstitüye döndüler.

b. Aynı öğretmenler bu sene enstitüye döndüler.

c. Öğretmenler enstitüye bu sene yine döndüler.

d. Öğretmenler bu sene enstitüye döndüler.

e. Öğretmenler kendileri bu sene enstitüye döndüler.  

Kendimizi Sınayalım Yanıt Anahtarı

1. c Cevabınız doğru değilse “Te’kîd” konusunu tekrar okuyunuz.

2. c Cevabınız doğru değilse “Te’kîd” konusunu tekrar okuyunuz.

3. e Cevabınız doğru değilse “Te’kîd” konusunu tekrar okuyunuz.

4. c Cevabınız doğru değilse “Te’kîd” konusunu tekrar okuyunuz.

5. e Cevabınız doğru değilse “Te’kîd” konusunu tekrar okuyunuz.  

Sıra Sizde Yanıt Anahtarı

Sıra Sizde 1

.Tefa‘ul bâbından muzâri fiildir :ي ـت ـع ر ض

müşterek ism-i mevsûllerdendir. Cümlede kendisinden önceki ما : إلى بـعض ما .kelimesinin muzâfun ileyhi olduğu için mahallen mecrûrdur بعض

.Mef‘ûlün fîh’tir : في خلق االله

ile kendisinden önce mecrûr bulunan kelimeye واو Atıf harflerinden : والإحساس atfedilmiştir. Ma‘tûfun aleyhin i‘râbına tâbi olduğu için bu kelime de mecrûr olmuştur.

kâne’nin ismidir. İsm-i işârettir. İsm-i işâretler , ذلك Burada : ليكون ذلك سبباmebnî olduğu için mahallen merfûdur. سببا ise kâne’nin haberidir. Lafzan mansûbtur.

.nin sılası olduğu için i‘râbtan mahalli yoktur’الذي cümlesi ise يـؤدي إلى السلامة  

Sıra Sizde 2

فكان من المنتظر أن يـغيـر نـفسهاكان عمر أجيرا يـرعى الماعز في الجبل وأصبح اليـوم وجيها في القرية نه سلوكه سيما وقد ص نه ار ابـ ا حاكما بتلك القرية عيـ . في بحبوحة ورغد عيش كلاهما وعاش الأب وابنه ذا

ه مصاعب ويجاب نـفسه ولم يـتـنكر الأب للماضي بل ظل ذاكرا السنين الطوال التي قضاها كادحا يـباشر العمل نـهاالحياة عيـ

 

Page 176: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

170

Sıra Sizde 3

نه بـعد هجرة بـعض أصحابه إلى المدينة ) ص(هاجر الرسول .عيـAshaptan bir kısmının Medîne’ye hicretinden sonra Hz. Peygamber de hicret

etti.

فسنا حينما سم .عنا أن الطائرة سقطت في وسط المدينة دهشنا نحن أنـUçağın şehir merkezine düştüğünü duyunca bizzat biz dehşete kapıldık.

.دعا مدير المدرسة أمس أولياء الطلبة أعيـنـهم إلى الاجتماع Okul müdürü, dün, öğrenci velilerinin bizzat kendilerini toplantıya çağırdı.

.مرات " سبحان االله "، " سبحان االله "حينما يـغضب أبونا من شيء ما يـردد كلامه Babam her hangi bir şeye kızdığında “Sübhanallah, Sübhanallah” sözünü

defalarca tekrarlardı.

.ا كبش وماعز ، ذبحناهما كليهما في عيد الأضحىكان لن Bir koçumuz ve bir keçimiz vardı, Kurban Bayramı’nda her ikisini de kestik.

.استطاع صياد السمك المحظوظ أن يـنجو من الغرق Talihli balıkçı, kendi kendine boğulmaktan kurtuldu.

ة على الطائرات نـفسها .قد سافـر الحجاج إلى جدHacılar geçen yıl da aynı uçaklarla Cidde’ye gitmişlerdi.

.راجعت مصادر البحث كلها للتأكد من المعلومات المقدمة Verilen bilgilerden emin olmak için bütün kaynaklara müracaat ettim.

ما المغايرة لمبادئ الأخلاق .سيـعاقب الطالبان كلاهما بسبب تصرفاHer iki öğrenci de, ahlak ilkelerine aykırı davranışları yüzünden

cezalandırılacak.

.لست أنا لصا ، لست أنا لصا: يـبكي صارخا بدأ الطفل الصغير Küçük çocuk, “Ben hırsız değilim, ben hırsız değilim!” diye bağırarak

ağlamaya başladı.  

Sıra Sizde 4

1. Hak ortaya çıktı, hak ortaya çıktı. ظهر الحق ظهر الحق 2. Zeyd’in kendisi geldi . جاء زيد نـفسه 3. İnsanların hepsi bayram dolayısıyla sevindiler. يعهم بالعيد فرح الناس جم4. Okulun tamamı tören için süslendi. تـزيـنت المدرسة كلها للاحتفال 5. Her iki kız öğrenci sınavda başarılı oldular.

لميذتان كلتاهما في الامتحان نجحت التـ6. Annem tüm insanların en değerlisidir. يعهم .أمي أغلى الناس جم

Page 177: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

171

7. Çocuk, her iki elini de yıkadı. غسل الولد يديه كليهما 8. Hepinize saygı duyuyorum. أجمعين أحتـرمكم

9. Bakan bizzat okulu ziyaret etti. زار الوزير نـفسه المدرسة 10. Aynı filmi daha önce de seyretmiştik. شاهدنا هذا الفيلم نـفسه من قـبل قد

 

Sıra Sizde 5

لا يـنصحان إذا هما لم يكرما* ليهما إن المعلم والطبيب ك .Fiile benzetilen harflerdendir :إن

.nin ismidir, lafzan mansûbtur’إن :المعلم

kelimesi üzerine atfedilmiştir. Lafzan المعلم , الطبيب .atıf harfidir و :والطبيب mansûbtur.

harfi ile nasb ي Te’kîddir. Müsennâ gibi i‘râb alanlardan olduğu için :كليهماedilmiştir. هما zamiri كلا’nın muzâfun ileyhi’dir.

Olumsuz muzârî fiildir. Lafzan merfûdur. Ref‘ alâmeti -ef‘âl-i :لا يـنصحان hamse/beş fiil’den olduğu için- sondaki nun harfinin var olmasıdır. Bu fiilin fâili elif zamiridir. لا يـنصحان cümlesi baştaki إن’nin haberi olmak üzere mahallen merfûdur.

.Zaman zarfıdır :إذا fiiliyle tefsir edilen/açıklanan mahzuf bir fiilin nâibu’l-fâili لم يكرما zamiri : هماolmak üzere merfûdur.

Meczûm muzâri fiildir. Cezm alâmeti sonundaki nûnun :لم يكرماhazfedilmesidir.   

Yararlanılan Kaynaklar

Çörtü, M. Meral (2001). Arapça Dilbilgisi Nahiv, İstanbul.

Güler, İsmail; Günday, Hüseyin; Şahin, Şener (2001). Arapça Dilbilgisi (Nahiv Bilgisi), İstanbul.

Hanbelîzâde, Muhammed Şakir (1329). Temrînli ve İ‘râblı Lisân-ı Arabî (Nahiv), İstanbul. (nşr. Hüseyin Elmalı 2010 İzmir).

Maksudoğlu, Mehmet (2003). Arapça Dilbilgisi, İstanbul.

Muhammed Muhyiddin Abdülhamid (1967). Tenkîhu’l-ezheriyye, Kahire.

Sînî, Muhammed İsmâil vd., (ts.). el-Kavâidu’l-‘arabiyyetu’l-müyessera, (tarihsiz), Cantaş yayınevi, İstanbul.

Uralgiray, Yusuf (1986). İlk ve İleri Dilbilgisi, Riyad.

Page 178: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

172

 

Amaçlarımız

Bu üniteyi tamamladıktan sonra;

• Bedel kavramını tanıyacak,

• Mübdelün minh ve bedeli tespit edebilecek,

• Bedel çeşitlerini birbirinden ayırt edebilecek,

• Bedel ile manevî tekit arasındaki farkı görebileceksiniz.  

Anahtar Kavramlar

• Bedel

• Mübdelün minh

• Bedel-i kül

• Bedel-i iştimâl

• Bedel-i ba‘z

• Bedel-i mübâyin

• Bedel-i galat  

Öneriler

Bu üniteyi daha iyi kavrayabilmek için okumaya başlamadan önce;

• Metin içerisinde geçen manasını bilmediğiniz kelimeler için bir Arapça-Türkçe sözlüğe başvurunuz.

• İsmail Güler, Hüseyin Günday ve Şener Şahin’in Arapça Dilbilgisi (Nahiv Bilgisi) isimli kitabından Bedel konusunu okuyunuz.

Page 179: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

173

  

GİRİŞ

Arapçada bir kelime veya ifadenin ardından, bazen onun aynı olan, bazen bir kısmını, bazen de ona ait bir özelliği açıklayan başka bir kelime veya ifade daha kullanılır. Buna Arapçada bedel denir. Meselâ " قـرأت الكتاب" (Kitabı okudum) deriz. Bu ifadeden genel manada kitabın okunduğu anlaşılmaktadır. Ancak ne kadarının okunup okunmadığı konusundaki tereddütü ortadan kaldırmamaktadır. Burada كتابال lafzının peşine نصفه kelimesini getirerek

"قـرأت الكتاب نصفه " (Kitabın yarısını okudum) dediğimizde eklediğimiz bu kelime manaya daha da açıklık getirmekte, diğer ihtimalleri ortadan kaldırmaktadır. İşte bu eklenen kelimeye Arapçada bedel denmektedir. Türkçede buna benzer ifadeler için açıklayıcı, açıklama cümlesi vb. terimler kullanılmaktadır.

Yine Türkçedeki ünvan gruplarından sonra gelen isimler de Arapçadaki bedel konusunun bir kısmına karşılık olmaktadır.

Doktor Ahmet usta bir doktordur. ( الطبيب أحمد طبيب ماهر)

Şoför Hasan güvenilir bir şofördür. ( السائق حسن سائق أمين)

Örneklerde de görüldüğü gibi ünvânlardan sonra gelen isimler kelimenin manasına açıklık getirmektedirler ve iki kelime tam olarak birbirinin yerini tutmaktadır.

Türkçede kullanılan ünvan grupları için Tahsin Banguoğlu’nun Türkçe’nin Grameri isimli kitabından Yanaşma Takımları bölümünü ve Zeynep Korkmaz’ın Gramer Terimleri Sözlüğü’nden Açıklayıcı ve Açıklama Cümlesi maddelerini okuyabilirsiniz.  

OKUMA PARÇASI )ض(عدل عمر

تـولى الخلافة من بـعده أربـعة خلفاء، أطلق عليهم الخلفاء الراشدون، ) ص(لما تـوفي رسول االله يق وعمر بن الخطاب وعثمان بن عفان وعل : وهم وكان كل واحد . ي بن أبي طالب أبو بكر الصد

من هؤلاء الرجال

Bedel

لد الب

Page 180: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

174

مثالا طيبا للحاكم الصالح الذي يـعتبر الخلافة مسؤولية كبيرة أمام االله وأمام الشعوب، وليست . سبيلا إلى الملك والسلطة وجمع المال

كان صورة حية لمبادئ الإسلام، – ثاني الخلفاء الراشدين –) ض(مر بن الخطاب والخليفة ع انـتشرت في عهده رسالة الإسلام خارج الجزيرة العربية، وسادت دولة العدل والمساواة والحب في

ا و . الأوطان الإسلامية قد حفظ التاريخ لنا روايات كثيرة تـؤكد الأخلاق السامية التي كان يـتمتع . ذلك الخليفة

ما حملك على المسألة ؟ : فقد رأى مرة يـهوديا يسأل الناس إحسانا فسأله فـفرض له عمر من بـيت . دمت بي السن، وليس لي من يـنفق علي إنني رجل قد تـق : فقال

. مال المسلمين ما يكفيه . أرسل مرة رسولا يحمل رسالة إلى أمير المؤمنين عمر بن الخطاب وروي أن كسرى ملك الفرس

عجب . صل المدينة أخذ يـبحث عن قصر أمير المؤمنين، فدله رجل على بـيت صغير فـلما و رسول كسرى لبـيت الخليفة الذي يخلو من كل مظاهر الفخامة وليس فيه عرش مثل عرش كسرى،

فوقف . د نام في ظل شجرة بجوار بـيته ولا يوجد حوله جند ولا خدم ثم أخذ يـبحث عنه فوجده ق .عدلت فأمنت فنمت يا عمر : الرجل أمام الخليفة وقال

! أمير المؤمنين يا: ومن الأمثلة على عدله أن رجلا من أهل مصر أتى عمر بن الخطاب فقال سابـقت ابن عمرو بن العاص فسبـقته، فجعل : قال ! قل مسألتك : قال ! لجأت لك من الظلم

فكتب عمر إلى عمرو يأمره بالحضور إلى المدينة ومعه . أنا ابن الأكرمين : يضربني بالسوط ويقول نه فجعل يضربه بالسوط . خذ السوط واضرب كما ضربك : ولما قدما قال عمر للمصري . ابـ

م أحرارا ؟ ! يا عمرو : وعمر يقول م أمها متى استـعبدتم الناس وقد ولدكان عمر بن . ورحمته بالناس فالأمثلة على ذلك كثيرة ) ض(اب أما عن عطف عمر بن الخط

. الخطاب يخرج من بـيته ليلا ويمشي في شوارع المدينة ليـعرف أحوال الناس وفي . في ليلة شديدة البـرد ) ض(خرجت مع عمر بن الخطاب : حكى أحد الصحابة قال

فسأل . الطريق شاهدنا نارا، فأسرعنا نحوها، فإذا امرأة معها أطفال يصرخون وأمامها قدر على النار لماذا يصرخ الأطفال ؟ : عمر

.من الجوع : أجابت المرأة وأي شيء في هذه القدر ؟: قال عمر

نـنا وبـين عمر . ماء ليسكتوا به حتى يـناموا : قالت المرأة .االله بـيـ وما يدري عمر بكم ؟! رحمك االله : فقال عمر .يـتـولى أمورنا ويـنسانا: قالت المرأة

:ليفة دقيقا وسمنا وقال لي فخرجنا معا بسرعة حتى وصلنا دار الدقيق، فأحضر الخله علي .أحم

Page 181: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

175

له عنك: قلت .أنا أحم أنت تحمل عني ذنبي يوم القيامة ؟: فقال

وأخذ يساعدها في عمل الطعام، . فوضع عمر الدقيق والسمن عندها. ورجعنا إلى المرأة ثانية .بعد أن رأى الأطفال قد أكلوا ثم نامواولم يـنصرف إلا

)32-31 ص 3 القراءة الميسرة ج: بتصرف من (  

Metni Kavrama Alıştırmaları

1. Aşağıdaki soruları yukarıdaki okuma parçasına göre cevaplandırınız.

؟) ص(من تـولى الخلافة بـعد وفاة رسول االله . 1 أ كل وحد من الخلفاء الراشدين مثال طيب للحاكم الصالح ؟. 2

؟) ض(أين انـتشرت رسالة الإسلام في عهد عمر . 3

هل سادت دولة العدل والمساواة والحب في عهد عمر في الأوطان الإسلامية ؟. 4 دي ؟بالرجل اليهو ) ض(ماذا فـعل عمر . 5 من أرسل رسوله إلى عمر ؟. 6

لماذا عجب رسول كسرى لبـيت الخليفة ؟. 7 أين وجد الرسول عمر ؟. 8 بماذا أمر عمر عمر بن العاص ؟. 9

متى انصرف عمر من عند المرأة والأطفال ؟. 10 

2. Aşağıdaki cümlelerde geçen altı çizili kelimelerin eş anlamlılarını pa-rantez içindeki kelimeler arasından seçiniz.

)وضعت، حسنا، عال، بدأ، دفع، يـعد، العظمة، يسارعون، جرى، قـرب ( . في الخيرات يسابقون الناس في بلادنا . 12. م أحراراولد .م أمهاع الأذان أسرع . 3 . الشاب إلى المسجد حينما سم . للحاكم الصالح طيباكان عمر مثالا . 4 . عمر الخلافة مسؤولية كبيرة أمام االله وأمام الشعبيـعتبر . 5 .سام كان عمر ذا خلق . 6 على المسألة ؟كحملما : عمر للرجل اليهودي قال . 7 . يـبحث عن قصر الخليفةأخذلما وصل رسول كسرى إلى المدينة . 8

Page 182: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

176

.الفخامةعجب رسول كسرى لبيت الخليفة الذي يخلو من كل مظاهر . 9 . بيتهوار وجد الرجل عمر قد نام في ظل شجرة بج . 10

 

3. Aşağıdaki cümlelerde geçen altı çizili kelimelerin zıt anlamlılarını parantez içindeki kelimeler arasından seçiniz.

)ميتة، عبيد، الظلم، يمتلئ، يستـيقظ، خلف، ظلمت، الحرارة، داخل، الشبع ( . لمبادئ الإسلام حية كان عمر صورة . 1 . الجزيرة العربيةخارج تشرت في عهد عمر رسالة الإسلام ان ـ. 2 . والمساواة والحب في الأوطان الإسلاميةالعدل سادت دولة . 3 . من كل مظاهر الفخامةيخلوكان بيت الخليفة . 4 . الأطفال كل ليلة في الساعة التاسعةيـنام . 5 . فأمنت فنمت يا عمرلت عد : قال رسول كسرى . 6م : قال عمر لعمرو بن العاص . 7 م أمها .أحرارامتى استـعبدتم الناس وقد ولد .البـرد خرج عمر مع صاحبه في ليلة شديدة . 8

. الخليفةأمام وقف رسول كسرى . 9 .الجوع ن كان الأطفال يصرخون م . 10

 

4. Aşağıdaki cümlelerde geçen altı çizili kelimelerin çoğullarını tespit ediniz.

. االله على خلق عظيم رسول كان . 1 . أول الخلفاء الراشدينالصديق أبو بكر . 2 . طيب للطلاب مثال أحمد . 3 . الملك والسلطة وجمع المال إلىسبيلا ليس الحكم . 4 .السوط جعل الرجل يضربه ب .5 . إلى عمر رسالة كان رسول كسرى يحمل . 6 . مثل عرش كسرىعرش ليس في بيت عمر .7 .خدم لا يوجد حول عمر جند ولا . 8

. مصر أهلالرجل الذي أتى عمر كان من . 9 يوم القيامة ؟ذنبي أنت تحمل عني : مر لصاحبه قال ع. 10

 

Page 183: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

177

5. Aşağıdaki cümlelerde geçen altı çizili kelimelerin tekillerini tespit ediniz.

.الشعوبالحكم مسؤولية كبيرة أمام االله وأمام . 1 . حكاية عمر الصحابة روى أحد .2 . الإسلام مبادئ ل كان عمر مثالا حسنا. 3 .أحرار الناس كلهم .4 . السامية التي كان يتمتع يها عمر الأخلاق الروايات تـؤكد . 5

 

6. Aşağıdaki cümlelerden doğru olanların sonuna ( ), yanlış olanların sonuna da () işaretini koyunuz.

( ..... ) . أصبح عمر أول خليفة )ص(لما تـوفي النبي . 1 ( ..... ) . كان الخلفاء الراشدون يـعتبرون الخلافة مسؤولية كبيرة. 2 ( ..... ) . عمر داخل الجزيرة العربيةانـتشرت رسالة الإسلام في عهد . 3 .. )... ( . وجد الرجل عمر في ظل شجرة بجوار المسجد. 4 ( ..... ) .ساعد عمر المرأة في عمل الطعام وذهب بعدما أكل ونام الأطفال . 5

 

7. Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerleri uygun harfi cerlerle dol-durunuz.

.كتاب تاريخ طبع هذا الشهر .... بحثت اليوم . 1 .الفقراء.... ق يجب علينا أن نـنف . 2 .أبويه.... أرسل الجندي رسالة . 3 .السوط..... كان ابن عمرو بن العاص ضرب الرجل . 4 .بيت عمر..... كان رجل من أهل المدينة دل رسول كسرى . 5

 

8. Aşağıdaki cümlelerdeki altı çizili isimleri, örnekte olduğu gibi, zamirli hâle dönüştürünüz.

.هاكان عمر يمشي في شوارع . المدينةكان عمر يمشي في شوارع : المثال

.............................. . ثانية المرأة رجع عمر مع صاحبه إلى . 1

.............................. . ا قد أكلو الأطفال انصرف عمر بعد أن رأى . 2 ............................... في ليلة شديدة البردعمر خرج الصحابي مع . 3ر جاهز الطعام كان الأطفال يصرخون لأن . 4 ............................... كان غيـ .............................. ؟ الناس بدتم متى استـع : قال عمر لعمرو . 5

Page 184: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

178

 

9. Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerleri parantez içindeki keli-melerden uygun olanı ile doldurunuz.

) بكر، أبو هريـرة عمر بن الخطاب، مالك بن أنس، محمد الفاتح، عثمان بن عفان، علي، أبو(

.اشتـهر بالعدل ......... الخليفة . 1 .تـولى الخلافة بعد عمر .......... الخليفة . 2 .بجمع القرآن الكريم ......... أمر الخليفة . 3 .هو آخر الخلفاء الراشدين......... أمير المؤمنين . 4 .كان من رواة الحديث .........الصحابي . 5ة المذاهب الأربعة ......... الإمام . 6 .أحد أئم .هو الذي فـتح القسطنطينية ........ السلطان . 7

 

DİL BİLGİSİ  

Bedel

Arapçada bedel tevâbi‘ konusu içerisinde yer almaktadır. Tevâbi‘ sıfat, tekit, atıf ve bedelden oluşmakta olup, bir ismin peşinden gelerek onun i‘râbına tâbi olan kelimeleri ifade etmektedir. Bunlar i‘râb yönünden bağımsız değillerdir. Önceki isim merfû ise tevâbi‘den olan kelime de merfû, mansûbsa mansûb ve mecrûrsa mecrûr olur. Önceki isme metbû‘, peşinden gelen isme de tâbi‘ adı verilir. “Tâbi olanlar” manasına gelen tevâbi‘den birisi de bedeldir.

Bedel, öncesinde geçen kelimenin i‘râbına tâbi olan lafızdır. Bedeldeki amaç, öncesindeki kelimenin manasını açıklamak ve onu pekiştirmektir. Buna bedel denmesinin sebebi ise adından da anlaşılacağı üzere, öncesindeki kelimenin yerini tam olarak doldurabileceğinden dolayıdır. Bir cümlede öncesindeki kelimeyi kaldırarak onun yerine bedelini koyduğumuzda manada herhangi bir noksanlık meydana gelmez. Bedelli bir ifadede asıl maksat bedel olan kelime olup, öncesindeki kelime ise ona bir hazırlık olarak zikredilmektedir.  

Bedelin Ögeleri

Bedelin iki temel ögesi bulunmaktadır: Mübdelün minh ) مبدل منه( ve bedel . )بدل (

سهاقـرأت المقالة خم Makalenin beşte birini okudum.

1. Mübdelün minh: Bedelden önce gelen isim olup, bedel bu isme tâbi olur. Mübdelün minh fâil, mef’ûl ya da benzeri bir öge olur.

2. Bedel: Mübdelün minhden sonra gelip ona tâbi olan lafızdır.

Page 185: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

179

 

Bedelin Çeşitleri

Bedel ile mübdelün minh arasındaki bütün-parça ilişkisi dikkate alınarak bedel dörde ayrılmıştır.

1. Bedelü’l-kül mine’l-kül (bedel-i mutâbık). ) البدل المطابق –بدل الكل من الكل (

2. Bedelü’l-ba‘z mine’l-kül. )بدل البـعض من الكل (

3. Bedelü’l-iştimâl. )بدل الاشتمال (

4. Bedel-i mübâyin. )البدل المباين ( 

1. Bedelü’l-kül mine’l-kül (bedel-i mutâbık)

Bedel ile mübdelün minh’in aynı şey ise bu tür bedele bedel-i kül veya bedel-i mutâbık denir.

.حضر صديقك حسن Arkadaşın Hasan geldi.

.رأيت صديقك حسنا Arkadaşın Hasan’ı gördüm.

.سلمت على صديقك حسن Arkadaşın Hasan’a selam verdim.

Yukarıdaki üç örnekte de صديقك kelimesi mübdelün minh, حسن kelimesi de bedeldir. Bedel, mübdelün minhin aynısı olduğu için buna bedel-i kül denir. İ‘râb yönünden de حسن lafzı, صديقك lafzına uymuş, birincide her ikisi de merfû, ikincide mansûb, üçüncüde de her ikisi de mecrûr olarak gelmiştir. Mübdelün minh ilk cümlede fâil iken, ikinci ve üçüncülerde ise mef’ûlün bih olarak gelmiştir.

.جاء أخوك حسين Kardeşin Hüseyin geldi.

نا .نصرت أخاك حسيـ Kardeşin Hüseyin’e yardım ettim.

.مررت بأخيك حسين Kardeşin Hüseyin’e uğradım.

Yukarıdaki üç örnekte ise أخ kelimesi i‘râbını harf ile aldığı için ref hâli vâ ile, nasb hâli elif ile ve cer hâli de yâ ile gelmiş, bedel olan حسين lafzı da i‘râb yönünden ona uymuştur. Yukarıda verilen örnekler ışığında siz de aşağıdaki cümlelerde geçen boşlukları uygun bir bedel-i kül ile doldurunuz.

.......سألت عنك صديقتك Arkadaşın ….. seni sordu

.Halit’in annesi ……… geldi .......جاءت أم خالد

......مررت بجارك Komşun ……. ‘e uğradım.

.ثالث الخلفاء الراشدين ..... الخليفة Halife …….. râşid halifelerin üçüncüsüdür.

 

Page 186: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

180

2. Bedelü’l-ba‘z mine’l-kül ) بدل البـعض من الكل(

Bedel, eğer mübdelün minhin bir parçası ise buna bedel-i ba‘z denir.

.قـرأت الكتاب نصفه Kitabın yarısını okudum.

.أكلت الرغيف بـعضه Ekmeğin bir kısmını yedim.

.القرآن ثـلثهحفظت Kur’an’ın üçte birini ezberledim.

Yukarıdaki üç örnekte de bedel, mübdelün minhin bir parçasıdır ve i‘râb yönünden ona uymuş, her üçü de nasb konumunda fetha ile gelmiştir.

Bedel-i ba‘z ile tekidin birbirine karıştırılmaması gerekmektedir. Çünkü bedel, mübdelün minhe açıklık getirmekte te’kîd ise müekkedi anlamca pekiştirmektedir. Şu örnekleri inceleyelim.

.Kur’ân’ın tamamını okudum قـرأت القرآن كله .

يعه. .Kur’ân’ın tamamını okudum قـرأت القرآن جم

.Kur’ân’ın yarısını okudum قـرأت القرآن نصف ه .

.Kur’ân’ın çoğunu okudum قـرأت القرآن أكثـره .

Yukarıdaki örneklerden ilk ikisinde altı çizili olan kelimeler tekit, son ikisinde ise bedel-i ba‘zdır.

Yukarıda verilen örnekler ışığında siz de aşağıdaki cümlelerde geçen boşlukları uygun bir bedel-i ba‘z ile doldurunuz.

.......مشيت الطريق Yolun yarısını yürüdüm.

.......صليت في المسجد Caminin avlusunda namaz kıldım.

......ظهر القمر Ayın çoğu göründü.

......أعجبتني الغرفة Odanın eşyası hoşuma gitti.  

3. Bedel-i iştimâl )بدل الاشتمال(

Bedel, mübdelün minhin bir parçası değil de ona ait bir özellik ise buna da bedel-i iştimâl denir.

.أعجبني الطالب أدبه Öğrencinin terbiyesi hoşuma gitti.

.سرني محمود علمه Mahmud’un ilmi hoşuma giti

.أعجبت بزيد خلقه Zeyd’in ahlakı hoşuma gitti.

Yukarıdaki üç örnekteki bedel, mübdelün minhin bir parçası değil, ona ait birer özellik olup, i‘râb yönünden ona uymuştur.

Page 187: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

181

Yukarıda verilen örnekler ışığında siz de aşağıdaki cümlelerde geçen boşlukları uygun bir bedel-i iştimâl ile doldurunuz.

.......أعجبني أخوك Kardeşinin okuyuşunu beğendim.

.......أزعجهم الطفل Çocuğun ağlaması onları rahatsız etti.

......أعجبني الأستاذ Hocanın elbisesini beğendim.

......أعجبني الشاب Gencin kültürü hoşuma gitti.

Hem bedel-i ba‘z hem de bedel-i iştimâlde mübdelün minhe ait bir zamir bulunmalıdır. Bu zamir, mübdelün minh olan ismin yerini tuttuğu için ona müzekkerlik-müenneslik ve teklik-çokluk yönünden uyar.

.Kur’ân’ın yarısını okudum قـرأت القرآن نصفه.

.Sûrenin yarısını okudum قـرأت السورة نصفها.

.öğrencilerin çoğunu gördüm (Erkek) رأيت الطلاب أكثـرهم.

.öğrencilerin çoğunu gördüm (Kız) رأيت الطالبات أكثـرهن .

.Öğrencinin bilgisi hoşuma gitti أ عجبتني الطالبة علمها.

Yukarıdaki dört örnek de bedel-i ba‘za aittir. Bunlara bakıldığında birincide mübdelün minh müfred müzekker olduğu için bedelde ona ait olan zamir de müfret müzekker; ikincide mübdelün minh müfred müennes olduğu için ona dönen zamir de müfred müennes gelmiştir. Üçüncü örnekte mübdelün minh cemi müzekker, dördüncüde de cemi müennes olarak gelmiş, bedelde onlara dönen zamir de uygun bir şekilde gelmiştir. Aynı durum bedel-i iştimâl için de geçerlidir.

Ayrıca bedel-i ba‘z ve bedel-i iştimâl Türkçe’ye sanki bedel muzâf, mübdelün minh de muzâfun ileyhmiş gibi tercüme edilirler.

.Öğrencinin terbiyesi hoşuma gitti أعجبني الطالب أدبه.

.Öğrencinin gömleği hoşuma gitti أعجبني الطالب قميصه.

.Fetih sûresinin yarısını ezberledim حفظت سورة الفتح نصفها. 

4. Bedel-i Mübâyin. ) البدل المباين (

Bir sözde unutma, hata vb. bir sebepten dolayı bir kelimenin peşinden asıl kastedilen kelimenin kullanıldığı bedel türüdür. Yazı dilinde değil de konuşma dilinde görülür. Ancak dikkatli ve fasih konuşmalarda rastlanmaz.

.جاء الأستاذ الطالب Hoca geldi, hoca demişim öğrenci.

زا لحما .أكلت خبـ Ekmek yedim, ekmek demişim et.

لما .أخذت كتابا قـ Kitap aldım, kitap demişim kalem.

Page 188: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

182

Yukarıdaki üç örnekte ise bedel, mübdelün minhin ne tamamı, ne onun bir parçası ne de ona ait bir özelliktir. Sadece yapılan yanlışı düzeltmek amacıyla zikredilmiştir.

Fasih konuşanların dilinde ise araya بل bağlacı getirilerek yanlış düzeltilir.

.حضر المهندس بل الطبيب Mühendis geldi, yok, doktor (geldi).

Bedelle ilgili daha ayrıntılı bilgi için M. Meral Çörtü’nün Arapça Dilbilgisi Nahiv isimli kitabına bakınız.

Bedelle ilgili olarak ayrıca http://www.onlinearabic.net ve www.schoolarabia.net adreslerine başvurabilirsiniz.  

ALIŞTIRMALAR

1. Aşağıdaki metinde geçen bedel ve mübdelün minhleri tespit ediniz.

السيدة عائشة رضي االله عنها

ة، )ض(ولدت السيدة عائشة في بيت والدها أبي بكر ة المكرمة في السنة الرابعة من النبـو ، في مكا في بيت أبيها أثر كبير في . فكانـتا من المسلمين الأوائل . وأسلمت مع أختها أسماء وهما صغيرتان وكان لنشأ

ا، وقد أكسبتها . فقد أخذت عنه كثيرا مما اشتهر به من علم وصدق وذكاء، فنشأت فصيحة اللسان حيا .حياة البادية من صفات الكرم

حفظت في مكة المكرمة، ثم هاجرت إلى المدينة المنورة مع أهلها، و ) ص(تـزوجها رسول االله محمد وكانت عائشة تمتاز بكثـرة . بـعضها، فكان لها أثر فـعال في الحياة العلمية في عصرها) ص(أحاديث النبي

ة الرواة للحديث الشريف، فلا مثيل لها بين النساء في هذا ا لمجال، حيث الحفظ ودقة الرواية، وتـعتبـر من أئملغ أكثـر من ألفي حديث، وقد روى عنها أكثـر الصحابة والتابعين .إن ما روي عنها يـبـ

)229ص 3بتصرف من القواعد الميسرة ج (  

2. Aşağıdaki metinde geçen boşlukları, parantez içindeki bedellerden uygun olanını seçerek doldurunuz.

)أنينه ،العباس ، نصفه ، بـعضهم ، أم الفضل (

)ص(عدل الرسول

أخذه المسلمون ضمن أسرى ) ض...... (وأخبـره أن عمه ) ص(وقف أحد الصحابة أمام رسول االله قد أسلما قبل بدر، لكن العباس أخفى إسلامه وبقي في ..... اس وزوجته المشركين في غزوة بدر، وكان العب

ة بأمر من الرسول قل إلى المسلمين أخبار المشركين) ص(مك . ليـنـ

Page 189: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

183

ما لك يا رسول : لصحابة ، فقال له ا..... في بدر ولم يأته نـوم وقد مضى اللبل ) ص(سهر الرسول عت العباس ) : ص(االله لا تـنام ؟ فقال ولما . فخففوا من وثاقه...... في وثاقه ، فقام الصحابة ..... سم

.أمرهم أن يـفعلوا ذلك بالأسرى كلهم) ص(علم الرسول

)199ص 3بتصرف من القواعد الميسرة ج (  

3. Aşağıdaki cümlelerde bedel ve mübdelün minhleri örnekte olduğu gibi tespit ederek boşluklara yazınız.

البدل المبدل منه

ة المذاهب الأربـعة : المثال أبو حنيفة الإمام . الإمام أبو حنيفة أحد أئم

ة في رواية الحديث.1 .......... .......... . كانت أم المؤمنين عائشة حج

.......... .......... . كان السلطان محمد الفاتح يحب العلم والعلماء .2

.......... .... ...... . الإمام تلاوتهأعجبني .3

.......... .......... . الظلم عاقبته أخاف من .4

.......... .......... . هاع اج ر م أفادتني المكتبة .5

.......... .......... .دخل الأستاذ علي الصف قبل عشر دقائق .6

.......... .......... .زارني جارنا أحمد أمس الليلة .7

.......... .......... .كلنا نصوم في الشهر الكريم رمضان .8

.......... .......... .حفظنا قصيدة للشاعر فضولي .9

.......... .......... .رأيت خالك حسينا في المسجد .10

4. Aşağıdaki cümlelerdeki bedelleri ve çeşidini örnekte olduğu gibi boşluklara yazınız.

نوعه البدل

بدل الكل الغزالي . بر العلماء في القرن الخامسكان أبو حامد الغزالي من أك : المثال

م المستشفى حائطه.1 .......... .......... . تـهد

.......... .......... . اشتـرك الطلاب أكثـرهم في الرحلة.2

نا .3 .......... .......... . المدينة آثارها التريخية أعجبتـ

.......... .......... .شرب المريض الدواء نصفه .4

.......... .......... .تمزق الثوب أكمامه .5

.......... .......... .بل تـغريدهأعجبني البـل .6

Page 190: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

184

.......... .......... . ساعدت جدك كاملا .7

.......... .......... . ثـلثهاشتـريت الحقل .8

.......... .......... .بني أحمد نظافـته أعج .9

.......... .......... . سلمت على الشرطي كمال .10 

5. Aşağıdaki cümlelerde geçen boşlukları, örnekte olduğu gibi, parantez içinden hareke yönünden uygun olan bedeli seçerek doldurunuz.

ا ( ........ أغلقت الغرفة : المثال ا –با ا – با ) با

) علمه – علمه –علمه ( .......... أفادني الأستاذ .1

) نصفها – نصفها –نصفها ( .......... أكلت التـفاحة .2

) منظره – منظره –منظره ( ..........ا البحر أعجبـن .3

) أكثرهم – أكثرهم –أكثـرهم ( .......... مررت بالأطباء .4

) بلال – بلالا –بلال . ( في دمشق . ) ........ص( دفن مؤذن الرسول .5

) نوره –ه نور –نوره ( .......... ضعف المصباح .6

) أبي بكر – أبا بكر –أبو بكر . ( أول من بالرسول من الرجال .......الصحابي .7

) ثمرها – ثمرها –ثمرها ( ..........قطفت الشجرة . 8 

6. Aşağıdaki cümlelerdeki boşlukları örnekte olduğu gibi parantez içinden uygun bir bedel ile doldurunuz.

) ، خلقه ،شراعها ، جزؤه الأول ، شجاعته عثمان نصفها ، بطنه ، عمر ، علمه ، (

. بذي النورين..........لقب الخليفة : المثال

. مشهور بعدله..........الخليفة .1

.......... أعجبت بمحمود .2

........الطبيب المريض عالج .3

.......... أكلت السمكة .4

.......... طبع الكتاب .5

.......... رأيت السفينة .6

..........نـفعنا الأستاذ . 7

..........عجبت من خالد .8 

Page 191: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

185

7. Aşağıdaki cümlelerdeki boşlukları örnekte olduğu gibi parantez içinden uygun bir mübdelün minh ile doldurunuz.

) ، صديقي الأستاذالشاعر ، السلطان ، القمر ، الحديقة ، المدينة ، البحر ، الإمام ، (

.سعيد يـلتفت حوله ويـبحث عن طالب ....... بدأ : المثال

.لبطولة والعدلسليمان القانوني با......... اشتـهر .1

.محمد عاكف أرصوي بشعره الوطني ولا سيما بنشيد الاستقلال....... لمع .2

.مصطفى يوم الجمعة ....... أصغيت إلى خطبة .3

.عثمان ........ سافرت إلى دمشق مع .4

.أمواجه.......... نظرت إلى .5

.شوارعها......... عجبتني أ . 6

.نوره.......... سطع .7

.أزهارها......... أعجبتني .8 

8. Aşağıda parantez içinde verilen kelimeleri düzenleyerek, örnekte olduğu gibi, içinde bedel olacak şekilde birer cümle oluşturunuz.

. الإمام مالك فقيه المدينة ) المدينة – فقيه ، الإمام –ك مال : ( المثال

......................... ) مضى – نصفه –الشهر ( .1

قرة – زرت -عاصمة -تـركيا ( .2 ......................... ) أنـ

......................... ) تحافظ – الصلاة – زيـنب - على –بنتك ( .3

......................... ) الطائرة – جناحها –تـعطلت ( .4

......................... ) معظمهم - رجع -الحجاج (. 5

ا – الرجل -أعجبتني ( . 6 ......................... ) سيارة – لو

......................... ) الممرضة - لـ –الدواء - عائشة – قدمت -يض المر ( . 7

ا ( .8 ......................... ) الشجرة – أعجبتني –أغصا 

9. Aşağıdaki cümleleri, örnekte olduğu gibi gerekli değişiklikleri yaparak, bedelli cümleye dönüştürünüz.

عت صوت العصفور : المثال عت العصفور صوته .سم . سم

......................... . أعجبني أسلوب الكاتب.1

......................... . أعجبت بعلم الرجل .2

... ...................... . قرأت نصف القصة.3

Page 192: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

186

......................... . صمنا ثـلث رمضان .4

نا الجمعة في فناء المسجد.5 ......................... . صليـ

عنا أنين المريض من بعيد .6 ......................... . سم

......................... . قابـلت أحد الأصدقاء في الكلية.7

......................... . أزعجهم صهيل الحصان .8 

10. Aşağıdaki cümleleri, örnekte olduğu gibi gerekli değişiklikleri yapa-rak, bedelsiz cümleye dönüştürünüz.

. في قراءة القرآن الليل أمضيت ربع .أمضيت الليل ربـعه في قراءة القرآن: المثال

......................... . يـعجبني عمر بن الخطاب عدله.1 ......................... . اتسعت المدينة طرقها.2 ......................... . غرست الحديقة أشجارها.3 ......................... .لمدرسة علمها حسنت ا.4 ......................... . طابت القرية هواؤها.5 ......................... . سرني الولد حديثه.6 ......................... . رأيت الكلية مكتبتها.7 ......................... .كثـرهم خرج الموظفون أ .8

 

11. Aşağıdaki âyet-i kerîmelerde geçen bedel ve mübdelün minhleri tes-pit ediniz.

)16-15 العلق( ﴾ ناصية كاذبة خاطئة كلا لئن لم يـنته لنسفعا بالناصية ، ﴿ .1 )53 الشورى( ﴾ ...صراط الله ، إلى صراط مستقيم وإنك لتـهدي﴿ .2 )97 آل عمران( ﴾ولله على الناس حج البـيت من استطاع إليه سبيلا ﴿ .3 )122-121 الأعراف( ﴾ موسى وهارون رب قالوا آمنا برب العالمين ، ﴿ .4 )21 حزابالأ( ﴾...قد كان لكم في رسول االله أسوة حسنة لمن كان يـرجو االله ل ﴿ .5 )41ص ( ﴾واذكر عبدنا أيوب إذ نادى ربه أني مسني الشيطان بنصب وعذاب ﴿ .6هم بالله واليـوم الآخر وارزق أهله من الثمرات ﴿. 7 )126 البقرة( ﴾من آمن منـ )7-6 الفاتحة( ﴾ صراط الذين أنـعمت عليهم اهدنا الصراط المستقيم ، ﴿ .8

 

12. Aşağıdaki ayet-i kerimelerde geçen bedelleri tespit ederek, örnekte olduğu gibi, çeşidini boşluklara yazınız.

نوعه البدل

بدل اشتمالقتال )217 البقرة( ﴾ يسألونك عن الشهر الحرام قتال فيه ﴿: المثال

Page 193: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

187

راهيم لأبيه آزر أتـتخذ أصناما آلهة ﴿ .1 ....... ............ )74 لأنعاما( ﴾ وإذ قال إبـ

........ .......... )106 شعراءال( ﴾إذ قال لهم أخوهم نوح ألا تـتـقون ﴿ .2

........ .......... )97 المائدة( ﴾ جعل الله الكعبة البـيت الحرام قياما للناس ﴿ .3

........ ........... )32-31 نبأال( ﴾ حدائق وأعنابا، إن للمتقين مفازا ﴿ .4

........ ........... )3-2 زملالم ( ﴾ نصفه أو انـقص منه قليلا قم الليل إلا قليلا ، ﴿ .5

ثىوأنه ﴿. 6 ........ ........... )45 النجم( ﴾ خلق الزوجين الذكر والأنـ

نا له من رحمتنا أخاه هارون نبيا﴿ . 7 ........ ........... )53 مريم( ﴾ووهبـ

........ ...........)5-4 البروج( ﴾ نار ذات الوقود القتل أصحاب الأخدود ، ﴿ .8 

13. Aşağıdaki cümlelerden hangisinde bedel vardır?

.A أعجبني خلق الشاب.

.Bيعهم . اعطف على إخوتك جم

.C يـثني الناس كلهم على العامل المجد .

.Dرأت الكتاب أكثـره ق ـ.

.Eكتبت إلى الوزير نـفسه .  

14. Aşağıdaki cümlelerden hangisinde bedel yoktur?

.Aاحتـرقت الدار أثاثها.

.B دخل السياح أكثرهم المتحف .

.Cنها . رفضت خديجة عيـ

.Dأعجبني المستشفى نظافـته .

.E نظف العمال المدينة شوارعها.  

15. Aşağıdaki Arapça cümlenin en uygun Türkçe karşılığını tespit ediniz.

“Müminlerin emiri Ali (ra) ilmi, cesareti ve fesâhatiyle meşhur olmuştur."

.A بالعلم والشجاعة والفصاحة) ض(اشتهر علي.

.Bير المؤمنين عمر بالعلم والشجاعة والفصاحة اشتهر أم.

.Cأمير المؤمنين علي اشتهر بالعلم والشجاعة فقط .

.Dاشتهر أمير المؤمنين علي بالعلم والشجاعة والفصاحة .

.E كان مشهورا بالثقافة والشجاعة والفصاحةأمير المؤمنين علي.  

Page 194: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

188

16. Aşağıdaki Arapça cümlenin en uygun Türkçe karşılığını tespit ediniz.

.عاش النبي في بيت عمه أبي طالب بعد وفاة جده عبد المطلب

a. Hz. Peygamber (sav), dedesi Abdulmuttalib’in vefatından sonra amcası Ebû Tâlib’in evinde yaşadı.

b. Hz. Peygamber (sav), dedesi Abdulmuttalib’in vefatından sonra amcası Ebû Tâlib’in yanında çalıştı.

c. Peygamber Muhammed (sav) dedesinin vefatından sonra amcası Ebû Tâlib’in evinde yaşadı.

d. Hz. Muhammed (sav) dedesi Abdulmuttalib’in vefatından sonra amcasının evinde yaşadı.

e. Hz. Peygamber (sav), dedesi Abdulmuttalib’in vefatından sonra amcası Ebû Tâlib’in evinde yaşamayı sevdi.

 

17. Aşağıdaki cümleleri içinde bedel olacak şekilde Arapçaya çeviriniz.

1. Öğretmenin nasihati bana faydalı oldu.

2. Ağacın meyvelerini sattım.

3. Öğrencilerin yarısı gelmedi.

4. Yolun çoğunu yürüdüm.

5. Odanın kapısını açtım.

6. Kardeşin Ali’yi gördüm.

7. Çocuğun doğruluğu hoşuma gitti.

8. İstanbul’un müzelerini ziyaret ettim.

9. Şehrin kütüphaneleri hoşuma gitti.

10. Bakara sûresinin bir kısmını okudum.  

Kelimeler ve Deyimler

Asil insanların oğlu: ابن الأكرمين

Ev eşyası, mobilya: أثث ) ج(أثاث

ناء على – يـثني –أثـنى Övdü, methü senâ etti: إثـ

Yandı: احتراقا - يحترق –احتـرق

Sırtlamasına yardım etti, sırtına yükledi: إحملا على – يحمل –أحمل

Hendek: أخاديد ) ج(أخدود

Köleleştirdi: استعبادا - يستـعبد – استـعبد

Page 195: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

189

Müslüman oldu: إسلاما - يسلم –أسلم Meşhur oldu: اشتهارا بـ – يشتهر –) اشتهر ( اشتـهر

isimlendirdi, (birine) … ismini verdi (Birini): إطلاقا على – يطلق – أطلق

Yöneldi, döndü: التفاتا - يـلتفت –التـفت

Ayırt edildi, üstün oldu: امتيازا بـ – يمتاز –امتاز

geçirdi, imzaladı, uyguladı (Vakit): إمضاءا - يمضي –أمضى

İnledi: أنينا - يئن –أن

durdu, bozuldu (Motor): طلا تـع – يـتـعطل –تـعطل

Yaşım ilerledi: تـقدمت بي السن

faydalandı, tadına vardı (Bir şeyden): تمتـعا بـ – يـتمتع –تمتع

Parçalandı: تمزقا -ق يـتمز –تمزق

م م –تـهد ما - يـتـهد Yıkıldı, çöktü: تـهد

Vefat etti: تـوفى

üstlendi (Bir mevkiyi, makamı): تـوليا – يـتـولى –تـولى

Arap yarımadası: الجزيرة العربية

Sevketti, yaptırdı: حملا على – يحمل –حمل

Hizmet verenler, hizmetçiler: خدم

Yoksun oldu, boş oldu: خلوا - يخلو – خلا

Rivâyetteki titizlik, hassaslık: دقة الرواية

Un anbarı, deposu: دار الدقيق

İslam mesajı, daveti: رسالة الإسلام

Geçti, önüne geçti: قا سب ـ- يسبق –سبق

Parladı, ışıldadı: سطعا، سطوعا – يسطع –سطع

şiddetle tutup çekti (Alnından): سفعا - يسفع –سفع

Gemi: سفن ) ج(سفينة

Güç, kuvvet, otorite: السلطة

Eritilmiş yağ: سمون ) ج(سمن

Geceyi uykusuz geçirdi, uyuyamadı: سهرا - يسهر – سهر

Yarıştı: سباقا، مسابـقة – يسابق –سابق

Hüküm sürdü: سؤددا، سيادة – يسود –ساد

Kırbaç: أسواط ، سياط ) ج(سوط

Yüksek, yüce, ulu: سماة ) ج( سام

Page 196: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

190

Yelken: شرع، أشرعة ) ج(شراع

Çığlık attı, bağırdı: صراخا، صريخا – يصرخ –صرخ

Değerli vasıflar, üstün özellikler: صفات الكرم

At kişnemesi: صهيل الحصان

Müşrik esirler içerisinde: ضمن أسرى المشركين

Hoş oldu, memnun edici oldu: طيبة طيبا،– يطيب –طاب

Taht: عروش ) ج( عرش

dikti (Ağaç vb.ni): غرسا - يـغرس –غرس

İhtişam, haşmetli görünüş: فخامة

Tahsis etti, ayırdı: فـرضا لـ – يـفرض – فـرض

Saray: قصور ) ج(قصر

kopardı, topladı (Meyve): قطفا، قطوفا – يـقطف –قطف

Elbise yeni: أكمام ) ج(كم

Parladı, ışıldadı: لمعا، لمعانا – يـلمع –لمع

Prensip, ilke: مبادئ ) ج( مبدأ

kaynak (Bilimsel): مراجع ) ج(مرجع

Görüntü, dış görünüş: مظاهر ) ج(مظهر

Hemşire: ممرضات ) ج(ممرضة

?Ömer sizi nereden bilecek: ما يدري عمر بكم

Alın, perçem: نـواص ) ج(ناصية

İp vb. bağ: الوثاق  

Özet

Bedel kavramını tanımak.

Bedel, öncesinde geçen kelimenin irâbına tâbi olan lafızdır. Önceki isim merfû ise bedel olan kelime de merfû, mansûbsa mansûb ve mecrûrsa mecrûr olur Bedeldeki amaç, öncesindeki kelimenin manasını açıklamak ve onu pekiştirmektir. Bedelli bir ifadede asıl maksat bedel olan kelime olup, öncesindeki kelime ona bir hazırlık olarak gelmiştir.

Mübdelün minh ve bedeli tespit edebilmek.

Bedelin iki temel ögesi bulunmaktadır: Mübdelün minh ve bedel.

1. Mübdelün minh: Bedelden önce gelen isim olup, bedel bu isme tâbi olur.

2. Bedel: Mübdelün minhden sonra gelen ve ona tâbi olan lafızdır.

Page 197: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

191

.ذهب أخوك عبد االله إلى المسجد Kardeşin Abdullah camiye gitti.

Yukarıdaki cümlede أخوك lafzı mübdelün minh, عبد االله lafzı da onun bedelidir. Bedel, dâima mübdelün minhden sonra gelir.

Bedel çeşitlerini birbirinden ayırt edebilmek.

Bedel ile mübdelün minh arasındaki bütün-parça ilişkisi dikkate alınarak bedel dörde ayrılmıştır.

1. Bedelü’l-kül mine’l-kül (bedel-i mutâbık)

Bedel ile mübdelün minhin aynı şey ise bu tür bedele bedel-i kül veya bedel-i mutâbık denir.

رأ جار .ك أحمد سورة الفاتحة قـ Komşun Ahmet Fâtiha sûresini okudu.

Bu örnekte komşu ile Ahmet aynı kişi olduğu için burada bedel-i kül vardır.

2. Bedelü’l-ba‘z mine’l-kül

Bedel, eğer mübdelün minhin bir parçası ise buna bedel-i ba‘z denir.

.صفهاكتبت الرسالة ن Mektubun yarısını yazdım.

Bu örnekte ise bedel olan نصفه lafzı, الرسالة kelimesinin bir parçasını oluşturduğu için burada bedel-i ba‘z bulunmaktadır.

3. Bedelü’l-iştimâl

Bedel, mübdelün minhin bir parçası değil de ona ait bir özellik ise buna da bedel-i iştimâl denir.

.أعجبني الإمام تلاوته İmamın tilâveti (okuyuşu) hoşuma gitti.

Burada ise bedel, mübdelün minhe ait birer özellik olup, onun bir parçası değildir. Bu sebeple burada bedel-i iştimâl bulunmaktadır.

4. Bedel-i mübâyin.

Bir sözde unutma, hata vb. bir sebepten dolayı bir kelimenin peşinden asıl kastedilen kelimenin kullanıldığı bedel türüdür. Yazı dilinde değil de konuşma dilinde görülür.

.حضر المهندس الطبيب Mühendis geldi, mühendis demişim doktor.

Yukarıdaki üç örnekte ise bedel, mübdelün minhin ne tamamı, ne onun bir parçası ne de ona ait bir özelliktir. Sadece yapılan yanlışı düzeltmek amacıyla gelmiştir.

Bedel ile manevî tekit arasındaki farkı görebilmek.

Bedel-i ba‘z ile bedel-i iştimâlde matbûuna ait bir zamir bulunduğu gibi, manevî tekitte de matbûuna ait bir zamir bulunur. Aradaki fark ise şudur : Bedelde, bedel olan kelime asıldır ve bizzat maksattır. Tekitte ise tekit edatı asıl maksat değil, matbûunun manasını pekiştimek amacıyla gelmektedir.

Page 198: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

192

Kitabın tamamını okudum. ( Tekit ) قـرأت الكتاب كله .

Kitabın çoğunu okudum. ( Bedel ) قـرأت الكتاب أكثـره .

Kitabın yarısını okudum. ( Bedel ) قـرأت الكتاب نصفه. 

Kendimizi Sınayalım

1. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bedel- kül vardır?

a. لب هو آخر الخلفاء الراشدين الخليفة علي بن أبي طا.

b. تجولت في المدينة شوارعها وأسواقها.

c. أعجبني الجار أمانته.

d. سهرت الليل معظمها.

e. قرأت الرواية ثـلثها في ليلة.  

2. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bedel-i ba‘z vardır?

a. سرني الشارع نظافته.

b. يع الفلاحين كل صباح . يوقظ الديك صياحه جم

c. يـعجبني هذا الموظف صدقه وأمانته.

d. كان الصحابي أبو بكر أول من آمن بالرسول من الرجال.

e. اؤهاأعجبتني الغابة أشجارها وهو.  

3. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bedel-i iştimâl vardır?

a. هدم البناء نصفها.

b. نجح ابنك أحمد.

c. ا .أعجبتني الطالبة أد

d. خاف خالد صديقه جمالا أ.

e. باع الرجل الحقل ثـلثها.  

4. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bedel-i mübâyin yoktur?

a. حضر المدرس التلميذ.

b. أخذت القلم الكتاب.

c. عالج الطبيب أحمد المرضى. d. شربت الشاي الماء . e. نا .رأيت محمودا حسيـ

 

5. Aşağıda cümlelerin hangisinde bedel yoktur?

a. أعجبت بالوردة رأئحتها.

b. سلم الوزراء أنفسهم على المواطنين. c. أعجبت بالكتاب غلافه.

Page 199: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

193

d. صرفت المال أكثـره. e. واضع النحو هو الإمام علي.

 

Kendimizi Sınayalım Yanıt Anahtarı

1. a Yanıtınız doğru değilse, “Bedel-i Kül” konusunu yeniden okuyunuz.

2. e Yanıtınız doğru değilse, “Bedel-i Ba‘z” konusunu yeniden okuyunuz.

3. c Yanıtınız doğru değilse, “Bedel-i İştimâl” konusunu yeniden okuyunuz.

4. c Yanıtınız farklıysa “Bedel-i Mübâyin” konusunu yeniden okuyunuz.

5. b Yanıtınız doğru değilse “Bedel” konusunu yeniden okuyunuz.  

Sıra Sizde Yanıt Anahtarı

Sıra Sizde 1

.سألت عنك صديقتك فاطمة Arkadaşın Fatma seni sordu

.جاءت أم خالد سمية Halit’in annesi Sümeyye geldi.

.مررت بجارك كريم Komşun Kerim‘e uğradım.

. ثالث الخلفاء الراشدين عثمان ليفة الخ     Halife Osman (ra) râşid halifelerin üçüncüsüdür.  

Sıra Sizde 2

.مشيت الطريق نصفه Yolun yarısını yürüdüm.

.صليت في المسجد فنائه Caminin avlusunda namaz kıldım.

.ظهر القمر معظمه Ayın çoğu göründü.

.أعجبتني الغرفة أثاثها Odanın eşyası hoşuma gitti.  

Sıra Sizde 3

.أعجبني أخوك قراءته Kardeşinin okuyuşunu beğendim.

.أزعجهم الطفل بكاؤه Çocuğun ağlaması onları rahatsız etti.

.هأعجبني الأستاذ ثـوب Hocanın elbisesini beğendim.

.أعجبني الشاب ثـقافـته Gencin kültürü hoşuma gitti.   

Page 200: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

194

Yararlanılan Kaynaklar

Abdüllatîf, M. Hamâse – Ömer, Ahmed Muhtâr – Zehrân, Mustafa en-Nehhâs (1997). En-Nahvü’l-Esâsî, Kahire.

Çörtü, M. Meral (1998). Arapça Dilbilgisi Nahiv, İstanbul.

Güler İ. - Günday, H. Şahin, Ş., (2001). Arapça Dilbilgisi (Nahiv Bilgisi), İstanbul.

Korkmaz, Zeynep (1992). Gramer Terimleri Sözlüğü, Ankara.

Er-Râcihî, Abduh (1992). Fi’t-Tatbîki’n-Nahvî ve’s-Sarfî, İskenderiye.

Sînî, Mahmud İsmail, es-Seyyid, İbrahim Yusuf, eş-Şeyh, Muhammed er-Rifai (ts.). el-Kavâidü’l-Arabiyyetü’l-Müyessera, İstanbul.

Uralgirary, Yusuf (1986). İlk ve İleri Dilbilgisi, Riyad.

Page 201: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

195

Page 202: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

196

Amaçlarımız

Bu üniteyi tamamladıktan sonra;

• Taaccüp üslubunu tanımlayabilecek,

• Doğrudan taaccüp kalıplarını tanıyıp unsurlarını tespit edebilecek,

• Dolaylı taaccüp kalıplarını ve unsurlarını tespit edebilecek,

• Taaccüp anlamı yüklenen deyimsel ifadeleri tanımlayabileceksiniz.

Anahtar Kavramlar

• Taaccüp

• Doğrudan taaccüp

• Dolaylı taaccüp

• Müteaccebün minh

• Mutasarrıf fiil

• Tâm fiil

Öneriler

Bu üniteyi daha iyi kavrayabilmek için okumaya başlamadan önce;

• Metni öncelikle üç defa okuyun, anlamadığınız kelimeleri tespit edin ve ‘kelimeler ve deyimler’ kısmına başvurunuz. Yine de anlamını bilmediğiniz kelimeler olursa bir Arapça-Türkçe sözlüğe müracaat ediniz.

• İsmail Güler, Hüseyin Günday, Şener Şahin, Arapça Dilbilgisi (Nahiv Bilgisi), adlı kitaptan ‘Taaccüp’ konusunu okuyunuz.

Page 203: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

197

GİRİŞ

Her dilde ses ve anlam arasında bir ilişkiden söz edilebileceği gibi, sesin bir uzantısı hükmünde olan ve ona eşlik eden beden dili ile anlam arasında da önemli bir ilişkiden bahsedilebilir. Zira insan aktarmak istediği anlamı hem ses hem de beden dili ile desteklemeye çalışır. Mutlu ve sevinçli bir insanın dışarıya yansıyan ses ve beden dilinde gözlemlediğimiz durum bunun açık kanıtlarından biridir. Sözlü anlatımı yazılı anlatımdan etkili kılan şey de budur zaten.

İnsanoğlu, herhangi bir şeye karşı beğeni ya da takdir, hayret ya da şaşkınlık gibi durumları ortaya koyarken de ses tonu ve yüz ifadeleri çok belirgin bir şekilde içinde bulunduğu hali yansıtır. Beklenmedik bir durum karşısında ortaya koyulan bir tepki sadedinde gerçekleşen beğeni ya da takdir, hayret ya da şaşkınlık ifadeleri, genellikle kısa kalıplar halinde dile getirilir. Türkçe’de “Aman Allahım! Bu ne! Ne kadar güzel! Ne harika! Ne de hoş! İşte bee! Ne çirkin! Ne rezalet!” gibi kısa ve daha çok beden diline dayanan vurgulu cümlelerle aktarılan bu tür ifadelerin Arapça’da da benzer şekilde ortaya konduğu görülür.

Dil öğretiminde bu tür kalıpsal ifadelerin tanınması, gramatik hükümlerinin bilinip doğru bir şekilde okunması ve pratiğe aktarılması önemli bir husustur.

İşte bu ünitede Arapça’da önemli kalıp ifadelerini bünyesinde barındıran taaccüp (beğeni, takdir, hayret, şaşkınlık… ifadeleri) konusu işlenecektir. Konu temelde, iki kalıp çerçevesinde ele alınacaktır: ما أفـعله ve أفعل به. Bu iki kalıp, Arapça’da kurallı/kıyâsi yolla elde edilir. Bunların yanında hayret ve şaşkınlığı ifade etmek üzere Arapça’da yaygın kullanılan daha başka kalıplar da vardır. Konuya ilişkin ayrıntılı uygulamalar öncelikle okuma parçasında, daha sonra onu takip eden alıştırmalarla dilbilgisine yönelik anlatımda verilecektir.

Konu ile ilgili ön bilgi almak için www.schoolarabia.net adreslerine de başvu-rabilirsiniz.

Taaccüp Üslûbu

أسـلوب الـتـعـجـب

Page 204: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

198

OKUMA PARÇASI

      

وسائل النـقل والاتصال قديـما وحديثا ثم ما أحسن أن ! مها االله عليناوما أكثـر النـعم التي أنـع ! ما أجمل العالم الذي سخره االله لنا

! يستفيد الإنسان من كل هذه النـعم يستطيع -اليوم -ومن أكبر النـعم، أن أصبح كل◌نا ! حقا، إن نعم االله لا تحصى ولا تـعد

نـعم، عالمنا الواسع الذي يبلغ عدد . غيرةلأن العالم أصبح، قرية ص . الوصول إليها بكل سهولة از أصبحلفالت ف .سكانه أكثـر من ستة مليارات إنسان، أصبح يعيش حياة كحياة القرية الصغيرة

س في ل ائلة التي تج الع.وعهق و ت ق و ةور الص بالصوت و ة ي ض ة الأر ر الك ول ح ري يج ينقل لنا كل ماي فيه ر الذي يج قت س الو ف في ن ـباريس في ا ي ن ط و فالا د احت شاه تستطيع أن ت ،لا ث م إستانبولها في يت ب

كذلك تستطيع بالطائرة أن تخرج من بيتك صباحا إلى قارة أخرى فـتـقضي عملا مهما ثم .فال الاحت !وأعظم به من إمكان! يا لها من نعمة. إلى بيتك مساء أو في اليوم التالي ترجع

هناك سببان، أولهما وسائل النقل الحديثة، وثانيهما وسائل الاتصال ! كيف صار ذلك؟ .الحديثة

ا، وكان الناس يسافرون مشيا على الأقدام، كانت وسائل النقل في العصور القديمة بطيئة جد م على ظهورهم أو رؤوسهم ثم بدأ الناس يستعملون الحيوانات، كالجمال والبغال . حاملين حاجا

م ن بـعد مدة، صنع الإنسان عربات صغيرة، لها أربع عجلات، تسير دو . والحمير في نـقل حاجا .ثم صنعت بعد ذلك المراكب الشراعية التي تسير على الماء في البحر والنـهر. محرك

بـعد ذلك ظهرت كثير من وسائل . صنع الإنسان في العصر الحديث مركبات تـعمل بالـمحركاتجعلت هذه الوسائل العالم قرية . يارات والقطارات والسفن والطائراتالنـقل الحديثة، مثل الس

 إذ أصبح. صغيرة

Page 205: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

199

هذا شيء . الإنسان يـنتقل من بـلد إلى بـلد آخر ، ومن قارة إلى قارة أخرى في ساعات معدودة . إلى أيام وشهور لينتقل من مدينة إلى أخرىلم يكن في الماضي، حيث كان الإنسان يحتاج

أما السبب الثاني الذي جعل العالم قرية صغيرة، فهو وسائل الاتصال الحديثة، مثل الصحف ولية تـرنت (والهاتف والإذاعة والتـلفاز والحاسوب والشبكة الد سان يعرف كل التى جعلت الإن) الإنـ

. ما يحدث في جميع بلاد العالم، أولا بأول، بينما كانت وسائل الاتصال في العصور القديمة بطيئة جدا إذ كان الإنسان يرسل الأخبار والمعلومات عن طريق الصوت، أو عن طريق الحمام الزاجل، أو عن

. كانت الأخبار تصل إلى أهلها بعد مدة طويلة، وقد لا تصل في كثير من الأحيانلذلك . طريق آخر فنتيجة لهذا التـقدم أصبح الإنسان . نـعم، إن العالم أصبح قرية صغيرة بفضل هذه الوسائل

لكن هناك شيئا غريبا، وهو، أن هذه القرية . سهولةيستطيع أن يصل إلى كل منطقة من العالم ب ا في غنى ورخاء، ويعيش النصف الآخر في فقر وضيق لماذا لا . الصغيرة، يعيش نصف سكا

ر أليس البش ! أليس من حق الجميع أن يستفيد من هذه النـعم؟! يعيش جميع سكان القرية في رخاء؟ما أظلم الإنسان حين لا يفكر إلا . كلهم من أب واحد وأم واحدة، يجب أن يساعد بعضهم بعضا

ما أشد احتياجه ! يا له من عالم ! وما أقـبح ألا يستفيد من نعم الأرض إلا الأغنياء والأقوياء! بنـفسه  !صفينإلى حكام من

Metni Kavrama Alıştırmaları

1. Aşağıdaki soruları yukarıdaki okuma parçasına göre cevaplandırınız.

من سخر لنا هذا العالم؟.1 لماذا أصبح الإنسان يستطيع الوصول إلى النـعم بكل سهولة؟.2 از؟لفالت ما دور .3 ان جعلا العالم قرية صغيرة؟ذل ما هما السببان ال.4 ما هي وسائل الاتصال القديمة؟.5 كيف كانت وسائل النقل في العصور القديمة؟.6 ما هي وسائل الاتصال الحديثة؟.7 متى ظهرت كثير من وسائل النـقل الحديثة؟.8 ات في العصور القديمة؟ كيف كان الإنسان يرسل الأخبار والمعلوم.9

ما الشيء الغريب في العالم الذي نعيش فيه؟.10 2. Altı çizili kelimelerin eş anlamlılarını parantez içindeki kelimelerin

arasından seçiniz.

) جميع-عجيب - صار – يعلم – يحدث – سيرا – يـبـعث – يحيى – يصل –يستخدم (ولية جعلت الإنسان .1 . كل ما يحدث في العالم يعرف الشبكة الد .غريب ثم حدث هناك شيء .2

Page 206: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

200

! هذه النـعمكل ما أحسن أن يستفيد الإنسان من .3 . يستطيع الوصول إليها بكل سهولة-اليوم - أصبح كلنا .4 . عدد سكانه أكثـر من ستة مليارات يبلغلمنا الواسع عا.5 . حياة كحياة القرية الصغيرةيعيش أصبح الإنسان .6 . حول الكرة الأرضيةيجري التلفاز أصبح ينقل لنا كل ما .7 . على الأقداممشيا كان الناس يسافرون .8 . الحيوانات، كالجمال والبغال والحميريستعمل الإنسان ثم بدأ.9

. الأخبار والمعلومات عن طريق الصوتيرسل كان الإنسان .10 3. Altı çizili kelimelerin zıt anlamlılarını parantez içindeki kelimelerin

arasından seçiniz.

) فـقر–رخاء – أقل – أسوأ - صعوبة – كبيرة –ديمة الق – الحاضر– سريعة -اختـفى ( ! النـعم التي أنـعمها االله عليناأكثـر ما .1 ! أن يستفيد الإنسان من كل النـعم في الأرضأحسن ما .2 .سهولة أصبح الكل يستطيع الوصول إليها بكل .3 . بفضل وسائل النقل والاتصالصغيرة أصبح العالم قرية .4 . ليست أقل أهمية من وسائل الاتصالالحديثة وسائل النقل .5 جدا؟ بطيئة ألم تكن وسائل النقل في العصور القديمة .6 . كثير من الخطأ اللغوي ظهر بـعد ذلك .7 . القريبالماضيعرفه في هذا شيء لم نكن ن .8ا في .9 . ورخاءغنى هذه القرية الصغيرة، يعيش نصف سكا

.وضيق ويعيش النصف الآخر في فقر .10 4. Altı çizili cemi kelimelerin müfretlerini söyleyiniz.

.اء والأقوي الأغنياء الأرض إلا نعم ما أقبح ألا يستفيد من .1ا في كثير من الأخبار لذلك كانت .2 .الأحيان لا تصل إلى أصحا . القديمة بطيئة العصور ما كنت أعرف أن وسائل النقل في .3 . لينتقل من مدينة إلى أخرىوشهور أيام كان الإنسان يحتاج إلى .4 .والطائرات والسفن والقطارات السيارات من وسائل النـقل الحديثة تـتكون .5 .بالـمحركات تـعمل مركبات صنع الإنسان في العصر الحديث .6

Page 207: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

201

م في نـقل والحمير والبغال كالجمال، الحيوانات بدأ الناس يستعملون .7 .حاجاة صنع الإنسان .8 .عجلات ا أربع صغيرة، لهعربات بـعد مدم على .9 .رؤوسهم أو ظهورهم كانوا يحملون حاجا

.الأقدام وكانوا يسافرون مشيا على .10 5. Altı çizili müfret kelimelerin cemilerini söyleyiniz.

. أخرى، وترجع مساء قارة تستطيع بالطائرة أن تخرج من بيتك صباحا إلى .1 . معاوالصورة بالصوت التلفاز أصبح ينقل لنا كل ما يجري حول الكرة الأرضية .2 .والنهر البحر في الماء ثم صنعت بعد ذلك المراكب الشراعية التي تسير على .3 .ل بالـمحركات الحديث مركبات تـعم العصر كيف استطاع الإنسان أن يصنع في .4 . صغيرةقرية جعلت هذه الوسائل العالم .5 . إلى أخرىمدينة كان الإنسان يحتاج إلى أيام وشهور لينتقل من .6 . الثاني الذي جعل العالم قرية صغيرة، فهو وسائل الاتصال الحديثةالسبب أما .7 . الصوتطريقلمعلومات عن كان الإنسان يرسل الأخبار وا.8 ! الجميع أن يستفيد من هذه النـعم؟حق أليس من .9

. واحدةوأم واحد أب أليس البشر كلهم من .10

6. Aşağıdaki cümlelerdeki soşlukları kalıplarından uygun يا لها من–يا له من olanıyla doldurunuz.

!عالم _______ __.1 !سيارة _________ .2 !كرة _________ .3 !سائح _________ .4 !مدرسة _________ .5 !قاموس جميل _________ .6 !شاب مؤدب _________ .7 !قاعة واسعة _________ .8 !مدينة كبيرة _________ .9

!كي طالب ذ _________ .10

Page 208: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

202

7. Aşağıdaki cümlelerdeki boşlukları على، ب، إلى، ل، في، عن، من cer harflerinden uygun olanıyla doldurunuz.

!كل المخلوقات........ ما أجمل العالم الذي سخره االله .1

!الإنسان........ وما أكثـر النـعم التي أنـعمها االله .2 !نعمة........ لها يا .3 !كل هذه النـعم........ ما أحسن أن يستفيد الإنسان .4 .الأقدام........ كان الناس يسافرون مشيا .5م .6 .ظهورهم أو رؤوسهم........ كانوا يحملون حاجا .الماء في البحر والنهر........ تسير ثم صنعت بـعد ذلك المراكب الشراعية التي .7 .أيام وشهور لينتقل من مدينة إلى مدينة أخرى........ كان الإنسان يحتاج .8 .طريق الصوت........ كان الإنسان يرسل الأخبار والمعلومات .9

.فضل هذه الوسائل ....... نعم، إن العالم أصبح قرية صغيرة .10

8. Aşağıdaki kelimeleri anlamlı bir cümle oluşturacak şekilde kurunuz.

نعم - تحصى - تـعد - ولا - لا - االله - إن .1 جدا - العصور - بطيئة - القديمة - في - وسائل - النقل - كانت .2ولية .3 ما - يحدث - كل - الإنسان - يعرف - الشبكة - جعلت - الد رخاء ؟- لماذا - في - سكان - يعيش - القرية - جميع - لا .4 ! إلا - يفكر - بنـفسه - لا - أظلم - حين - الإنسان - ما .5

9. Aşağıdaki cümleleri örnekte gösterildiği şekilde taaccüp kalıbına çeviriniz.

Örnek 1:                                     !أقـبح الكذب ما ←الكذب قبيح  

..... .............. .................! ← المدينة بعيدة .1 ..... .............. .................! ←الرجل قوي . 2 ..... .............. .................! ←ت سريعة البن . 3 ..... .............. .................! ←القلم جميل . 4 ..... .............. .................! ← العلم نافع .5

Örnek 2:                               !أقبح بالكذب ←يح الكذب قب

..!.. .............. ..............← العلم نافع .1

Page 209: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

203

.............. ..................! ←السؤال سهل . 2 ........! .............. ..........←الطريق طويل . 3 .............. ..................!←الأشجار كثيرة . 4 .............. ..................!← المقالة صعبة .5

Örnek 3:            !كبيره سان الإن يحترم ما أحسن أن  

)الولد/ يكافئ ( !ما أحسن أن يكافئ الإنسان ولده

)الخالق/ يـعبد (.1 -................................................ )العمل/ يـتقن (.2 -................................................ )الأقارب/ يساعد (.3 -................................................ )العقل/ يستخدم (.4 -................................................ )اللغة/ يـتـعلم (.5 -................................................

Örnek 4:                          !جاره الـمسلم يظلم ما أحسن ألا  

)الولد/ أب / يحقر ( ! ما أحسن ألا يحقر الأب ولده - )الخالق/ عبد / يـنكر (.1 -................................................ )الواجب/ طالبة /مل تـه (.2 -................................................ رك (.3 )الصلاة/ مسلم / يـتـ -................................................ )السلاح/ شعوب / تستخدم (.4 -............................................ ....

Page 210: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

204

)الصديق/ صديق / يحزن (.5 -................................................

Örnek 5: من ...... يا لـ!.......

!ـها من حـيـاة سـعيدةيـا ل ← ) حياة سعيدة/ هي ( !يـا لـك من زوج لـطيف ← ) زوج لطيف/ أنت ( ... ...... .... ......... .........! ← ) طالبة ناجحة/ أنت (.1 !صديقين مـؤدبـين . ... ...... ... ← ) صديقان مؤدبان/ أنتما (.2 ... ...... .... ......... .........! ← ) مهندسون ماهرون/ أنتم (.3 ... ...... .... ......... .........! ← ) عاملات نشيطات/ أنتن ( .4 ... ...... .... ......... .........! ← ) مسلمون مخلصون/ هم (.5

Şimdi aşağıdaki boşlukları yukarıda verilen alıştırmalar ışığında yapmaya çalışalım:

! يـا لـه مـن خـلـق حــســن ...!............عـمـارة ..... ....... ...... .1 !نــشـيـط ..... ....... ...... .......... .2 ...............!مـعلمتـين ..... ....... ...... .3 ...... .......... ................!لـكم ..... .4

...............!ضات مـمر ..... ....... ...... .5

DİL BİLGİSİ

TAACCÜP ÜSLÛBU

Taaccüp üslubu aşırı beğeni, hayranlık ve takdir eksenli kullanıldığı gibi şaşırma, tiksinti ve hoşnutsuzluk durumlarını ifade etmek için de kullanılır. Mesela, ما أجمل السماء! /sema ne kadar da güzel! cümlesi beğeni durumu için; ما!أقـبح الكذب /yalan ne kadar da kötü! cümlesi ise tiksinti ve hoşnutsuzluk

durumu için örnek verilebilir. Bu gibi durumları dile getirmek üzere Arapça’da çok farklı cümle kuruluşları ve kalıp ifadeler söz konusudur. Kiyasi/kurallı yolla elde edilen cümleleri ‘Taaccüp Fiilleri’, bunun dışında kalanları ise ‘Taaccüp Kalıpları’ başlıkları altında ele alacağız.

1. Taaccüp Fiilleri: Taaccüp fiilleri ile, sarf/kelime bilgisinde işlenen ve biri: ما أفـعله diğeri de أفعل به şeklinde özetlenen kalıplar kastedilir. Fiiller doğrudan bu kalıplara sokularak taaccüp anlamı elde edildiği için bunlara ‘doğrudan taaccüp kalıpları’ diyebiliriz. Zira Arapça’da beğeni ve

Page 211: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

205

hoşnutsuzluk anlamlarının doğrudan ifade tarzı bu iki kalıpla gerçekleşir. Dildeki en yaygın kullanım da budur. Bu kalıpların her ikisi de aynı anlamı ifade eder. Örnek üzerinde ifade edecek olursak; دب ما أجمل الأ! /edep ne kadar da güzel! cümlesi ile; الأدب ب ل أجم! /edep ne kadar da güzel! cümlesi arasında anlamca hiçbir fark yoktur.

Dikkat edilirse her iki kalıp üçer unsurdan oluşmaktadır. Birinci kalıp; taaccüp ما‘sı, أفـعل vezninde taaccüp fiili ve müteaccebün minh (beğenilen ya da hoşlanılmayan) denilen ve daima mansûb olan isimden oluşmaktadır. İkinci kalıp ise; أفعل vezninde taaccüp fiili ve aynı şekilde müteaacebün minh denilen ve başına ب ـ cer harfi gelen bir isimden oluşmaktadır. Bir diğer önemli nokta şudur: Birincisinde fiil mâzî, ikincisinde ise emir şeklinde görülmektedir.

Peki, bir kişi ya da nesne hakkındaki iyilik-kötülük, güzellik-çirkinlik, küçüklük-büyüklük, azlık-çokluk… gibi niteliklerin aşırılığına vurgu yapmada kullanılan kıyasî/kurallı ve kalıp cümleleri bütün fiillerle eşit şekilde kullanabilir miyiz? Bir başka ifadeyle, bütün fiilleri bu iki sîgadan birine aktarma imkanımız var mı?

Hayır, nakledemeyiz, zira fiilleri bu iki kıyâsî kalıba dökmemizin bazı şartları vardır. Şimdi bunlara göz atalım:

Bir fiilin bu iki kalıptan birine aktarılabilmesi için, söz konusu fiilin;

a. Sülâsî mücerred bir fiil olması,

b. Tâm fiil olması, yani nâkıs fiil kategorisinde olmaması,

c. Müsbet/olumlu bir fiil olması,

d. Ma‘lûm fiil olması (meçhûl olmaması),

e. Mutasarrıf/çekimli fiil olması (mâzi, müzâri ve emrinin çekilebilir olması. Dolayısıyla ليس، عسى، نعم، بئس gibi câmid fiillerle taaccüp kullanımına başvurulamaz),

f. Sıfat-ı müşebbehe halinin خضراء–عوراء، أخضر-أعور örneklerinde olduğu gibi فـعلاء-أفـعل ölçüsünde gelen bir fiil olmaması ve üstünlük ifade etmesi gerekir.

Bu şartlardan bir veya bir kaçını barındırmayan fiiller, doğrudan taaccüp kalıbına giremezler. Bu tür fiillerin taaccüp anlamını yüklenebilmesi için dolaylı taaccüp kalıplarına aktarılması gerekir. Dolaylı taaccüp kalıpları da şöyle elde edilir:

Öncelikle taaccüb’e konu olan fiil; birinci kalıp için: ما ، ما أكثـر، ما أقل، أشد ما،أصغر،ما ،أكبرما ،أقبحما ،أحسنما ،أضعفما ،أقوى فع، ما أضر ... ما أنـ türünden; ikinci

kalıp için de: قلل بـ أشدد بـ، أكثر بـ، أ... gibi genel anlam ifade eden yardımcı fiil sonrasında kullanılarak elde edilir. Ancak yapılması gereken tek şey, yardımcı fiilden sonra taaccüp sîgasına aktarılacak olan fiilin mastarını veya başında أن bulunan mâzi veya müzârisini (yani müevvel mastarını) getirmektir.

Page 212: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

206

Örneklemeye çalışalım: Seyir halinde olduğumuz yolun çok kalabalık olmasına şaşırıyor ve bunu taaccüp kalıbına aktarmak istiyoruz. Bunun için kullanacağımız ازدحام /izdihâm fiili, görüldüğü üzere doğrudan taaccüp kalıbına aktarılmaya müsait gözükmemektedir. Çünkü sülâsî mücerred bir fiil değildir, aksine hümâsi/beş’li bir fiildir. O zaman formülümüzü şu şekilde uyguluyoruz:

a. Önce أشد ما yardımcı fiilini getiriyoruz, arkasından

b. Taaccüp fiilinin mastarını ازدحام ←زدحم ي ـ–ازدحم elde ediyoruz. Dolayısıyla cümleyi şu şekilde kurmaya başlıyoruz: ما أشد ازدحام...... /… ne kadar da kalabalık!

c. Son olarak taaccüb’e konu olan ismi, yani الطريق /yol kelimesini ekleyerek: الطريق ما أشد ازدحام /yol ne kadar da kalabalık! nihâi cümlemizi elde etmiş oluyoruz.

Görüldüğü üzere yerleştirdiğimiz mastarı fetha harekeledik, yani ( ازدحام) şeklinde seslendirdik. Çünkü söz konusu mastar taacüp kalıbında müteaccebün minh konumunda cümledeki yerini aldı. Bu kalıptaki müteaccebün minh de devamlı mansûb olduğundan onu fetha harekeledik. Hemen sonrasında yer alan الطريق ismini ise kesre harekeleyip mecrûr yaptık. Çünkü kelimemiz bir mastardan sonra gelmiş oldu. Arapça’da mastarlar her zaman muzâf olduğu için الطريق kelimesi muzâfun ileyh konumunda mecrûr hükmünü aldı ve kesre ile harekelendi.

Bunun yanında sarîh mastar ( ازدحام) yerine, fiilin أن ve müzâri ( يـزدحم) halini tercih edip cümleyi: الطريق يـزدحم أن ما أشد /yol ne kadar da kalabalık! şeklinde kurmak da mümkündür.

Bu cümlede ise الطريق kelimesi bir fiilden sonra geldiği için cümledeki yeri itibariyle fâil oldu, bundan dolayı da merfû oldu.

Yukarıda kurduğumuz ve yardımcı fiil yoluyla ulaştığımız dolaylı taaccüp cümlesini, tamamen aynı anlamı ifade eden diğer sîga ile de kurmamız mümkündür:

ازدحام الطريق ب دد أش /yol ne kadar da kalabalık! ya da:

يـزدحم الطريق أن أشدد ب /yol ne kadar da kalabalık!

Beş’li/humâsî bir fiil olması sebebiyle dolaylı taaccüp kalıbıyla ifade ettiğimiz bu cümle, yukarıda sayılan şartları içermeyen bütün fiiller için geçerlidir. Yani fiilimiz tâm değil nâkıs fiil kategorisinde ise, müsbet/olumlu değil menfî/olumsuz ise, ma‘lûm değil meçhûl ise, mutasarrıf/çekimli değil câmid/çekimsiz ise ve sıfat-ı müşebbehe hali فـعلاء-أفـعل ölçüsünde ise, taaccüp içerikli anlamı, yardımcı fiil formülü ile ifade edilir.

Taaccüp fiilimiz eğer ma‘lûm değil meçhûl ve olumlu değil olumsuz ise, bu durumda yardımcı taaccüp sîgasından sonra sadece müevvel masdar ) أن +)مضارع formunu kullanabiliriz. ما أجمل أن يقال الحق /doğrunun söylenmesi ne kadar

güzel! cemlesini meçhûl; يصدق المسلم ) لا+أن (ما أضر ألا /Müslümanın doğru söylememesi ne kadar zararlı! cümlesini de olumsuz cümleye örnek verebiliriz.

Page 213: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

207

2. Taaccüp Kalıpları:Arapça’da kıyâsî yaygın olan taaccüp fiillerinin yanında, beğeni ya da hoşnutsuzluk anlamlarını ifade eden daha başka kalıplar da vardır. Bu kalıplar deyimsel ifade şeklinde kullanımlar olup doğrudan taaccüp kalıpları kadar yaygın değildir. Bunların en önemlileri ve anlamları şöyledir:

a. اسم(من ) ضمير (+يا لـ( /ne muazzam/ne rezil ...! şeklinde karşımıza gelen bu kalıbın iki değişeni vardır. Birinci parantezde yer alacak olan zamir gâib ve muhâtap formlarında karşımıza çıkar ve ikinci parantezdeki ismin müzekkerlik-müennesilik, müfret-tesniye-cemi oluşuna bağlı olarak müzekker ya da müennes, müfret-tesniye ya da cemi olur. Mesela beğeni ve takdir bağlamında bir öğrenciden bahsederken !ne harika öğrenci/ ه من طالب يا ل cümlesi kurulabilir. Bu cümlede من’den sonra gelen isim müfret ve müzekker olduğu ve gâib biri kastedildiği için لـ’den sonraki zamir müfret, müzekker ve gâib formda ( له) gelmiştir. Bu cümle doğrudan öğrencinin kendisine söylenecek olsaydı bu defa muhatap zamirle: من طالب ك يا ل /ne harika öğrencisin! şeklinde kurulması gerekirdi. Aynı cümleyi bayan bir öğrenci hakkında kullanmamız durumunda cümle: ة من طالب ك يا ل /ne harika öğrencisin! şeklinde kurulması gerekir.

b. اسم (+يا لـ( /ne ...! şeklinde karşımıza gelen bu kalıbın değişeni sadece parantez içerisine yerleştireceğimiz isimdir. Bu isim de hep marife kullanılır ve cer harfi olan lâm (لـ)’dan sonra geldiği için hep mecrûr'dur. Genel anlamda nâhoş ya da tiksinilen bir durumu ifade sadedinde başvurulan bu kalıba örnek olarak: يا للخجل! /ne ayıp!, ne utanç verici bir durum! cümlesi verilebilir.

c. Taaccüp kalıpları arasında zikredilebilecek bir başka kullanım da لله در+ )اسم/ضمير( /ne ... ama! şeklinde karşımıza gelen kalıptır. در kelimesine izâfe

edilen zamir ya da marife bir isimle kullanılır. Buna misal olarak: لله دره في .yarış meydanında ne muhteşemdi ama! cümlesi verilebilir/ساحة السباقHerhangi bir şâirden alıntı öncesinde kullanılan: الشاعرالله در /şâir ne güzel söylemiş! ifadesi bu bağlamda çok yaygındır.

d. Bunun yanında adeta sözün bittiği yerde, insanın takdir ya da beğenisini ifade edecek bir kelime bulamayınca başvurduğu: !االله سبحان /sübhânallâh, ne muazzam, ne muhteşem ifadesini de taaccüp eksenli kalıplar çerçevesinde değerlendirmek mümkündür.

ALIŞTIRMALAR

1. Aşağıdaki cümlelerdeki taaccüp sîgasını belirleyiniz.

. ما أحسن صحبتك مع طلابك.1

. ما أحسن إبراهيم إلى أصدقائه .2

. بدروسه ما أقـبح ألا يـهتم الطالب .3

ا؟ .4 ما أجمل قصة قرأ

.ما أجمل انتصار الحق .5

Page 214: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

208

.ع المدينة وار ش أوسع ب .6

.حق يفوز غير الم ما أحسن ألا .7

.ما أسعد من لا يستعين إلا باالله .8 2. Aşağıdaki cümlelerin hangisinin doğrudan taaccüp, hangsinin dolaylı

taaccüp olduğunu belirleyiniz.

! ما أقـبح الإفراط في النوم والطعام والكلام والمزاح .1

! ما أسوأ ألا يعاقب المجرم .2

ا .3 !ما أبطأ السيارة التي تركبو

! ما أعذب مياه تركيا.4

!ح معلما أحسن بأن تصب ! يا ولدي.5

! ما أشد استخدام الأتراك للشاي .6

فع نصائحك لأختك شوال! يا يحيى .7 ! ما أنـ

! ما أشنع أن يـقتل الأبرياء.8 3. Aşağıdaki cümleleri örnekte olduğu gibi doğrudan taaccüp sîgasına

dönüştürünüz.

Örnek: يلة لعب ! يا علي ! ما أجمل لعبتك ! يا علي ←تك جم

...................................← سيارة أحمد سريعة .1

...................................← الطعام الذي أكلناه لذيذ.2

...................................← أشجار الحديقة، طويلة.3

...................................← ، سعداء أطفال جيراننا.4

...................................← الطبيعة كريمة.5

..................................← الرجل الذي قابـلناه طيب .6

...................................← يا شوال، هذه الطائرة واسعة .7

..................................← ، عصيرك بارد يا عثمان.8 4. Aşağıdaki cümlelerde dolaylı taaccüp üslubuna başvurulmasının

sebebini izah ediniz.

Örnek: Fiilin meçhûl olması ← !ما أقـبح أن تـنسى حقوق الفقراء

...........................← ! ما أجمل ألا تصدق الكاذب.1

Page 215: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

209

...........................← ! ما أسوأ أن تـهمل حقوق والديك .2

...........................← ! أحسن بأن تكون مديرا لمدرستنا.3

...........................← ! ما أجمل أن يستعمل الإنسان عقله.4

........................... ← !أشد خضرة أوراق الأشجار ما .5

........................... ← !أضرر بمشاهدة التـلفاز عن قـرب 6.

........................... ← النص إلى اللغة اليابانية ما أصعب أن يـتـرجم .7

...........................← !ستـرضي الإنسان والديه ما ألطف أن ي .8 5. Aşağıdaki âyetlerde geçen taaccüp kullanımları bulunuz, türünü

belirleyiniz ve anlamlandırmaya çalışınız.

ع ما لهم من دونه من ولي ولا قل الله أعلم بما لبثوا له غيب السماوات والأرض أبص 1. ر به وأسم .يشرك في حكمه أحدا

ع م وأبصر يـوم يأتونـنا لكن الظالمون اليـوم في ضلا .2 . بين ل م أسم

6. Aşağıdaki serbest parçayı okuduktan sonra metinde geçen taaccüp

kullanımları tespit ediniz ve anlamlandırmaya çalışınız.

لفزيون والصحةالت لذلك أصبح في عصرنا الحاضر جزا مهما من حياتنا )! التلفزيون(ما أشد احتياج الناس إلي التلفاز

!أعظم به من نعمة. وت في شكل جميل إنه يـقدم لنا الصورة مع الص ! يا له من جهاز. اليومية

ومع هذا التطور الكبير، مازالت التحسينات والتعديلات تدخل على التلفزيون، سواء من ناحية م تطور تـم في وأعظ . صناعته أم من ناحية الجودة في البث، لتصل إلينا الصورة مع الصوت على أكمل وجه

يدور هذا القمر حول الكرة الأرضية كي ينقل الصور . مجال التلفزيون، هو إطلاق القمر الصناعي في الفضاءفالعائلة التي تجلس في . اوالمعلومات من كل قطر من أقطار العالم إلى التلفزيون ليراها المشاهد وقت وقوعه

قرة مثلا تستطيع أن تشاهد مباراة في روما في نـفس الوقت .بيتها في أنـ

وأصبح معظم الناس يفضلونه على السينما . فالتلفزيون يـعد وسيلة ضرورية للثقافة وقضاء وقت الفراغر طيبة أيضا، نـفسيا وجسميا؛ فهو سلاح ومع ذل. والمسرح ك فالتلفزيون ليس كله حسنات، بل له نواح غيـ

.ذو حدين، يضر وينفع

ر ا يـوجههم تـوجيها غيـ ويـتـهم . سليمومن أهم سيئات التلفزيون أنه يـؤثـر على نـفسية الصغار، وربمالتلفزيون الآن بأنه مسئول عن الاضطراب في الـمجتمع ومسئول عن حالة البـعد والاختلاف بين الآباء

.والأبناء في العواطف والأفكار

Page 216: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

210

بيوت كان أفراد الأسرة الواحدة قبل أن يدخل التلفزيون ال: والذين يـوجهون إليه هذه التـهمة يـقولونيجلسون معا لقضاء وقت الفراغ، يستمعون إلى الأب أو الأم أو الجد أو الجدة وهم يتحدثون إليهم في كثير

عمل على نـقل آراء الكبار الفكري بين أفراد العائلة، وي وهذا الأمر يخلق نوعا من الاتفاق . من أمور الحياة .إلى الصغار

أما بعد ظهور التلفزيون وما يقدمه من بـرامج مختلفة، فإنه ألغى الدور الطبيعي للآباء، وأصبح الجميع .يـهتمون بالبـرنامج التـلفزيونـي

وفي هذا البحث يدعو . مريكي ألكس هيلي في بحثه عن هذا الموضوعوهذه التهمة يؤيدها الكاتب الأ . الأمريكيين إلى ضرورة إيجاد صلة قوية بين أفراد العائلة-لاسيما–الكاتب المجتمعات الغربية

الصورة القديمة للأسرة عندما كانت العمل على عودة -علاجا لهذه المشكلة-ويقترح ألكس هيليالجدة تـقوم بدور التلفزيون، فيجلس حولها الأطفال يستمعون إلى ما تـقصه من ذكريات وحكايات لطيفة

.مليئة بالدروس والنصائح

التلفزيون . ة، إذا لم نراع الاستعمال الصحيحأما من الناحية الصحية، فإن للتلفزيون أيضا آثارا سيئ لة الحركة، وهو السبب في آلام الرأس يحرمنا من النوم، ويـؤذي العين، ويجعل الإنسان عصبيا، ويكون سببا لق

.والظهر

دون التلفزيون يجلسون أمام من الذين يشاه ) ثمانين بالمئة% (80وقد ثـبت من الإحصاءات أن .التلفزيون يوميا ساعتين تقريبا، وفي عطلة الأسبوع من ثلاث ألى أربع ساعات

كل هذه المشاكل والسيئات يمكن أن تـتخلص ! هذه أمثلة لبعض مشاكل التلفزيون، ولكن لا تخف الإرشادات للاستعمال الصحيح، وحينئذ يمكنك أن تـتمتع بالفوائد عليك فـقط أن تعرف التعليمات و . منها

).القراءة الميسرة: بتصرف من. (العظيمة التي يتيحها لك التلفزيون، دون خوف على صحتك

Kelimeler ve Deyimler

Yaymak, duyurmak (Radyo, yayın evi): إذاعة– يذيع –أذاع

Kullanmak : استعمال- يستعمل –استعمل

تـقل  Göçmek, bir yerden bir yere geçmek: انتقال– يـنتقل –انـ

 Anında, ilk elden, hemen: أولا بأول

Yavaş, ağır:بطيئ

 Katır: بغال) ج(بـغل

  sayesinde :بفضل

Page 217: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

211

Ulaşmak, varmak:بـلوغ –غ يبل -بلغ

لفزيون/ التلفاز Televizyon :التـ

Olmak, gerçekleşmek, cereyan etmek, akmak: جريان – يجري -جرى

Deve (erkek) :جمال) ج(جمل

Bilgisayar :حاسوب

Merkep, eşek: حمير) ج( حمار

 Posta güvercini :الحمام الزاجل

Zaman, vakit :الأحيان) ج(حين

Kafa: رؤوسهم) ج(رأس

Bolluk, rahatlık: رخاء

  Gemi:السفن) ج(السفينة

ولية İnternet :الشبكة الد

  Gazete:الصحف ) ج(صحيفة

Yapmak, imal etmek: صنع- يصنع–صنع

Sıkıntı, darlık: ضيق- يضيق–ضاق

 Ortaya çıkmak, görünmek: ظهور- يظهر –ظهر

Sırt, bel: ظهور) ج(ظهر

Yaşamak: عيشة – يعيش -عاش

Tekerlek :عجلات) ج(عجلة

 Tuhaf, enteresan: غريبا

Kıtaقارات ) ج (قارة

 Çirkin oldu, kötüleşti: قـبح– يقبح –قبح

Kuvvetli, Güçlü: ياءالأقو ) ج(قوي

 Sayılamayacak kadar çok :لا تحصى ولا تـعد

Yürüyerek: مشيا على الأقدام

قل –نـقل Nakletmek, başka yere götürmek:نـقل –يـنـ

Telefon, (fısıldamak, sessizce konuşmak) :)هتف - يـهتف –هتف (الهاتف

  Modern iletişim araçları:ثةوسائل الاتصال الحدي

Page 218: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

212

Modern ulaşım araçları:وسائل النـقل الحديثة

Milli :وطني

,vuku bulmak Olmak, gerçekleşmek: قوعه –يقع –وقع

Özet

Taaccüp üslûbunun mahiyetini tanımlayabilmek.

Taaccüp üslûbu aşırı beğeni, hayranlık, takdir durumlarla; şaşırma, tiksinti ve hoşnutsuzluk durumlarını ifade etmek için kullanılan kalıplardır.

Doğrudan taaccüp kalıplarını tanımak ve unsurlarını tespit edebilmek.

Taaccüp fiilleri dediğimiz doğrudan taaccüp kalıpları ve ما أفـعله أفعل به şeklinde gelen kalıplardır. Arapça’da beğeni ve hoşnutsuzluk anlamlarının doğrudan ifade tarzı bu iki kalıpta gerçekleşir ve her ikisi de aynı anlamı ifade eder. Bu kitap ne kadar da faydalı! cümlesini hem: هذا الكتاب ما أجمل! şeklinde, hem de: اب ذا الكت ل أجم! şeklinde ifade etmek mümkündür ve iki ifade şekli arasında anlamca hiçbir fark yoktur.

Her iki kalıp üçer unsurdan oluşmaktadır. Birinci kalıp; cümle başına getirilen taaccüp ما ‘sı, أفـعل vezninde taaccüp fiili ve müteaacebün minh (beğenilen ya da hoşlanılmayan) denilen ve daima mansûb olan isimden oluşmaktadır. İkinci kalıp ise; başa getirilen ve أفعل vezninde olan taaccüp fiili, müteaacebün minh denilen ve başına ب ـ cer harfi gelen bir isimden oluşmaktadır.

Dolaylı taaccüp kalıplarını tanımak ve unsurlarını tespit edebilmek.

Arapça’da bütün fiilleri doğrudan taaccüp sîgalarına aktarma imkânı yoktur. Fiillerin doğrudan taaccüp kalıplarından birine aktarılabilmesi için, söz konusu fiilin;

a. Sülâsi mücerred olması,

b. Tâm olması,

c. Müsbet olması,

d. Malûm olması,

e. Mutasarrıf/çekimli bir fiil olması gerekir. Bu şartları hâiz olmayan fiillerin taaccüp ifadeleri dolaylı taaccüp kalıbıyla yapılır. Dolaylı taaccüp kalıpları da şöyle elde edilir:

Öncelikle taaccüb’e konu olan fiilin; birinci kalıp için ما أكثـر، ما أقل أشد ما ،... ; ikinci kalıp için de: أشدد بـ، أكثر بـ، أقلل بـ... gibi genel anlam ifade eden yardımcı fiil sonrasında mastarını veya başında أن bulunan mâzi veya müzârisi (müevvel mastarı) getirilerek yapılır.

Page 219: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

213

Taaccüp anlamı yüklenen deyimsel ifadeleri tanımlayabilmek.

Arapça’da yaygın olan taaccüp fiillerinin yanında beğeni ya da hoşnutsuzluk anlamlarını ifade eden deyimsel ifadeler vardır. Bu kalıpların en önemlileri ve anlamları şöyledir:

a. اسم(من ) ضمير+ (يا لـ( /ne muazzam/ne rezil ..!. şeklinde karşımıza gelir ve zamiri gâib ve muhâtap formlarında karşımıza çıkar. Söz konusu zamir ismin müzekkerlik-müennesilik, müfret-tesniye-cemi oluşuna bağlı olarak değişiklik arzeder. يا له من طالب /ne harika (kız) öğrenci!, يا لها من طالبة /ne harika (erkek) öğrenci! cümleleri gaip; يا لك من طالب /ne harika öğrencisin! ve: يا لك من طالبة /ne harika öğrencisin! cümleleri ise muhatap zamire misal verilebilir.

b. Bir diğer kalıp: اسم+ (يا لـ( /ne ...! şeklinde kullanılır. Bunu kullanırken yapılacak tek şey sadece parantez içerisine isim yerleştirmektir. Bu isim de hep marife kullanılır ve cer harfi olan lâm (لـ)’dan sonra geldiği için hep mecrûrdur. يا للخجل ! /ne ayıp!, ne utanç verici bir durum! gibi.

c. Taaccüp kalıpları arasında zikredilebilecek bir başka kullanım da لله در +)اسم/ضمير( /ne ... ama! şeklinde karşımıza gelen bu kalıptır. در kelimesine izâfe

edilen zamir ya da marife bir isimle kullanılır. ه دره في ساحة السباقلل /yarış meydanında ne muhteşemdi ama! cümlesi gibi.

Kendimizi Sınayalım

1. Aşağıdaki cümlelerin hangsinde taaccüp sîgası yoktur?

a. ما أحسن ألا يفوز غير المحق b. أوسع بشوارع المدينة c. الحق ما أجمل انتصار

d. كتاب قرأتهما أجمل

e.   دروسهغير الطالب ب يـهتم نما أقـبح أ   2. Aşağıdaki fiillerden hangisi doğrudan taaccüp sîgasına aktarılamaz?

a. كبـر b. علم c. عرف d. كرم e. نـفع

3. “  cümlesinde altı çizili kelimenin zıt ”ألم تكن وسائل النقل في العصور القديمة بطيئة جدا؟anlamlısı aşağıdakilerden hangisidir?

a. عجلة b. قريبة c. قوية

Page 220: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

214

d. سريعة e. صغيرة

4.  “ ..... يا له من   ”taaccüp kalıbı ile birlikte kullanıldığında aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? 

a. من طالب ه يا ل !

b. معلمات من ن يا له!

c. صديق من ك يا ل!

d. تاجريا له من!

e. أغنياء من م يا له!

5.   ”عظم تطور تم في التلفزيون، هو إطلاق القمر الصناعي في الفضاء“ cümlesinin Türkçe doğru karşılığı aşağıdakilerden hangisidir?

a. Televizyon alanında gerçekleştirilecek olan en büyük kalkınma, uzaya uydunun fırlatılmasıdır.

b. Televizyon alanında gerçekleşen en büyük ilerleme, uzaya uydunun fırlatılmasıdır.

c. Televizyon alanında gerçekleşen büyük ilerlemelerden biri, uzaya uydunun fırlatılmasıdır.

d. Televizyon hizmet alanında gerçekleştirilecek olan çok büyük ilerlemelerden birisi, uzaya uydunun fırlatılmasıdır.

e. Televizyonun gerçekleştirdiği en büyük ilerleme, uzaya uydunun fırlatılmasıdır.

Kendimizi Sınayalım Yanıt Anahtarı

1. d Yanıtınız doğru değilse, “Taaccüp Fiilleri” konusunu yeniden okuyunuz.

2. c Yanıtınız doğru değilse, “Doğrudan Taaccüp” ile ilgili bilgileri yeniden gözden geçiriniz.

3. d Yanıtınız doğru değilse, “Okuma Parçasını” yeniden okuyunuz.

4. c Yanıtınız doğru değilse, “Taaccüp Kalıpları” konusunu yeniden gözden geçiriniz.

5. b Yanıtınız doğru değilse, “Serbest Okuma Parçasını” yeniden dikkatlice okuyunuz.

Sıra Sizde Yanıt Anahtarı

Sıra Sizde 1 Öncelikle örnek cümlemizi bir daha hatırlayalım:

! مـن خـلـق حــســن لـه يـا

Page 221: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

215

1. ( ...............!عـمـارة ..... ....... ...... ) cümlesinde kalıbımızın dördüncü olan isim hanesinde, müfret ve müennes bir kelime ) عـمـارة( olduğuna göre يـا

boşluğuna bu isme paralel bir zamir gelmesi gerekir. Dolayısıyla ...لـ cümlenin يـا لـها مـن عـمـارة ! şeklinde tamamlanması gerekir. En son yer alan boşluğa da عـمـارة kelimesine uygun herhangi bir sıfat yerleştirilmesi gerekir. Dolayısıyla cümle عـمـارة ظريفةيـا لـها مـن ! /ne de zarif bir bina! şeklinde kurulabilir.

2. ( !نــشـيـط..... ....... ...... .......... ) cümlesinde ise kalıbımızın beşinci olan isim hanesinin sadece sıfatı verilmiştir. Sıfat da müfret ve müzekker

bir kelime olduğu için, mevsûfu ve kalıbın baş kısmında kullanılacak )نــشـيـط(zamiri buna uygun bir zamir olması gerekir. Dolayısıyla cümleyi: لك مـن /يـا لـه! طالب نــشـيـط şeklinde tamamlamak gerekir.

3. ( .!.............. مـعلمتـين ..... ....... ...... ) cümlesinde ise kalıbımızın dördüncü olan isim hanesinde, tesniye ve müennes bir kelime ) مـعلمتـين ( olduğuna göre لـيـا... boşluğuna bu isme uygun bir zamir gelmesi gerekir. Dolayısıyla cümlenin يـا لـهما مـن مـعلمتـين ! şeklinde tamamlanması gerekir. En son yer alan boşluğa da مـعلمتـين kelimesine uygun herhangi bir sıfat yerleştirilerek cümle: يـا لـهما مـن مـعلمتـين ماهرتـين ! /ne de uzman iki bayan hoca! şeklinde kurulabilir.

4. ( ...... ................!...... ....لـكم ..... ) cümlesinde tek belirleyici kelime müzekker ve çoğul olan ) كم( zamiridir. Dolayısıyla kalıbın dördüncü olan isim hanesine gelecek zamir buna uygun bir zamir olacağı için cümleyi: يـا

ne de tembel işçilersiniz! şeklinde tamamlamak/ !كسالى عمال ـن م لكمmümkündür.

...............!مـمرضات ..... ....... ...... ) .5 ) cümlesinde ise kalıbın dördüncü olan isim hanesinde, cemi ve müennes bir kelime ) مـمرضات( olduğuna göre يـا

boşluğuna bu isme uygun bir zamir gelmelidir. Dolayısıyla cümlenin ...لـ ! يـا لـهن مـن مـمرضات şeklinde tamamlanması gerekir. En son yer alan boşluğa da kelimesine uygun herhangi bir sıfat yerleştirilmesi durumunda مـمرضاتcümle: ! مـمرضات نشيطاتـن م ن يـا لـه /ne de uzman iki bayan hoca! şeklinde kurulabilir.

Yararlanılan Kaynaklar

Sînî, Mahmud İsmail, es-Seyyid, İbrahim Yusuf, eş-Şeyh, Muhammed er-Rifai), el-Kavâidu’l-Arabiyyeti’l-Müyessere, İstanbul.

Güler, İ., Günday, H., Şahin, Ş., Arapça Dilbilgisi (Nahiv Bilgisi), İstanbul.

Page 222: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

216

Amaçlarımız

Bu üniteyi tamamladıktan sonra;

• Nidâ üslûbunu ve unsurlarını tanımlayabilecek,

• Nidâ edatlarını ve kullanım çerçevelerini belirleyebilecek,

• Nidâ edatları ve münâdâ ile ilgili özel durumları tanıyabilecek,

• Münâda’nın türleri ve gramatik hükümlerini tayin ve tespit edebileceksiniz.

Anahtar Kavramlar

• Nidâ

• Münâda

• Nekre-i maksûde

• Nekre-i gayr-ı maksûde

• Şebîh bi’l -muzâf

Öneriler

Bu üniteyi daha iyi kavrayabilmek için okumaya başlamadan önce;

• Metni daha iyi bir şekilde kavramak için öncelikle üç defa okuyun, anlamadığınız kelimeleri tespit edin ve ‘kelimeler ve deyimler’ kısmına başvurunuz. Yine de anlamını bilmediğiniz kelimeler olursa bir Arapça-Türkçe sözlüğe müracaat ediniz.

• İsmail Güler, Hüseyin Günday, Şener Şahin, Arapça Dilbilgisi (Nahiv Bilgisi), adlı kitaptan ‘Münâda’ konusunu okuyunuz.

Page 223: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

217

GİRİŞ

Birçok dilde olduğu gibi Arapça’da da muhatabın dikkatini çekmek ya da ona seslenmek üzere ünlem anlamı taşıyan bazı giriş sözcükleri kullanılır. Bir anlamda bu edatlar uzun bir cümlenin kısaltılmış ve klişeleşmiş halinden ibarettir. “يا أصدقاء /ey arkadaşlar!” dediğimiz zaman; aslında: “Karşımda olan arkadaşlar, size sesleniyorum, bana kulak verin!…” gibi uzun bir cümleyi iki kelimeye indirgemiş oluruz. Türkçe’de “Ey falancalar, bana kulak verin, size bir şey söyleyeceğim” anlamına gelen “Hey!, Ey!, Şişşşt…” sözcükleri gibi Arapça’da da bazı edatlar yoluyla yakın ve uzak için ayrı, eril ve dişiller için ayrı olmak üzere bir takım edatlar vardır.

İşte bu ünitede Arapça’da ayrıntılı bir kullanım alanına sahip olan nidâ üslûbu işlenecektir. Nidâ edatları vasıtasıyla yapılan işleme, seslenme anlamına gelen ‘nidâ’, bu yolla kendisine seslenilen kimseye de kendisine seslenilen anlamına gelen ‘münâda’ terimi kullanılır. Konu temelde, iki başlık çerçevesinde ele alınacaktır: Birincisi nidâ edatları, ikincisi ise münâda’nın türleri, i‘râbı ve cümleye yüklediği anlamlar. Bunların yanında söz konusu edatların yaygın olanlarına işaret edilecek ve günlük dilde ve Kur’ân’da yer alan kullanımlarına yer verilecektir.

Münâdâ üslûbu, gramer açısından fiil ve fâili hazfedilmiş/düşürülmüş kullanımlar çerçevesinde ele alındığı için mansûbât kategorisinde değerlen-dirilir. Onun için münâdâ öge genel kural olarak mansûbtur. Ancak bununla birlikte, anlatım kısmında işaret edileceği üzere, merfû okunduğu durumlar da söz konusudur. Bundan dolayı da bu durumlarda münâdâ öge mahallen mansûb kabul edilir.

Konuya ilişkin ayrıntılı uygulamalar öncelikle okuma parçası ile onu takip eden alıştırmalar ve dil bilgisine yönelik anlatım kısmında verilecektir.

Konu ile ilgili ön bilgi almak için www.schoolarabia.net adreslerine de başvurabilirsiniz.

Münâdâ

الـمـنادى

Page 224: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

218

OKUMA PARÇASI

  

الزوجة العاقلة

د يغادر المنـزل لكي يركب قطار الصباح، سلمت له زوجته خطابا وقالت لما بدأ السيد محمو من فضلك، لا تـنس أن تضع هذا الخطاب في صندوق البريد، عندما تصل الى ! يا أبا محمد : له

لأنه ... ولكن أرجوك يا زوجي !أنا أعرف أنك تنسى كثيرا. المحطة، حتى يـتـلقاه عمي صباح الغد . مهم جدا

ولما نزل من القطار، أسرع خارج . على الرغم من ذلك، فـقد نسي السيد محمود الخطابا، المحطة، كي يصل إلى مكتبه في موعد العمل، حتى لا يـؤاخذه مدير الشركة التي يعمل موظفا

ه نحو ميدان الـمحطة، أقبل عليه شخص غريب وناداه . تزال في جيبه انت الرسالة لاوك : ولما تـوجيا رجل، من أين تعرف : فالتـفت إليه السيد محمود وقال في نفسه! أماشيا بسرعة، لا تـنس الرسالة

. قـرب صندوق بريد في المحطة ليلقي فيه الخطاب ثم أسرع إلى أ ! أن معي رسالة

ع صوتا غريبا من ورائه يناديه ويقول له ضعه في ! أي سيد، لا تـنس الخطاب: وأثناء سيره سم! كم أن معي رسالة؟أيها الناس، من أخبـر : تـعجب أيضا السيد محمود وقال في نفسه! صندوق البريد

!يا له من أمر عجيب

ع . وبعد أن رمى الخطاب في الصندوق، تـرك المحطة بسرعة وبينما هو في طريقه إلى العمل، سم رميت هل: نظر وراءه فـرأى امرأة تقول له! أيا سيد، لو سمحت : صوت سيدة تناديه وتقول له

! يا إلهي: الخطاب في صندوق البريد؟ تعجب السيد محمود مرة أخرى من كلام السيدة وصاح قائلاعلى أي ! كيف عرف كل هؤلاء الأشخاص أن معي رسالة يجب علي أن ألقيها في صندوق البريد؟

يا سيدة، من أين : ثم قال للسيدة. نذ وقت طويلالأحوال، لقد ألقيت الرسالة في الصندوق م !عرفت أن لدي خطابا يجب أن ألقيه في صندوق البريد؟

أمسك ... إذن سآخذ الورقة التي وضعتها زوجتك على ظهرك: فضحكت السيدة وقالت له :الرجل بالورقة وقرأ ما كتب عليها

!لك، أخبر زوجي بأن يرمي الخطاب في صندوق البريد من فض

Page 225: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

219

من أنت يا : ثم أراد السيد محمود أن يـتعرف على السيدة ويسألها عن سر الخطاب، فقال لها سيدة، وما مهنتك؟

.أنا فاطمة، مدرسة في الابتدائية، أنا أيضا ذاهبة إلى عملي -يا سيدة فاطمة، زوجتي منذ أسبوع تطلب مني أن أرمي الخطاب في : ودقال لها السيد محم

وأخيرا فكرت أن تكتب هذه الورقة . صندوق البريد، وأنا أنسى كل يوم الخطاب في حقيبتي .حتى لا أنسى، أعتذر للإزعاج

.سيان لا بأس، يا أبا محمد، الإنسان معلول بالن -

Metni Kavrama Alıştırmaları

1. Aşağıdaki soruları yukarıdaki okuma parçasına göre cevaplandırınız.

كيف يذهب السيد محمود إلى عمله؟.1 ماذا أعطته زوجته؟.2 لمن كتبت الرسالة؟.3 ماذا تعرف الزوجة عن زوجها؟.4 ود خارج المحطة؟ لماذا أسرع السيد محم.5 لماذا تعجب السيد محمود؟.6 كيف علم الناس بأمر الرسالة؟.7 ماذا كان يكتب على الورقة؟.8 أين وضعت الزوجة الورقة؟.9

ما الذي عرفه كل الأشخاص؟.10

2. Altı çizili kelimelerin eş anlamlılarını parantez içindeki kelimelerin arasından seçiniz.

) أعلم - غادر - أرمي– أعطى – يأخذ – ساحة – عندي – الخطاب – خلف –يبلغ (ه نحو .1 . المحطة، أقبل عليه شخص غريبميدان لما تـوج !الرسالةيا ماشيا بسرعة، لا تـنس : أقبل عليه رجل وناداه .2 ! رسالة؟معييا رجل، من أين تعرف أن : ه السيد محمود وقال في نفسه التـفت إلي.3ع صوتا غريبا من .4 . يناديه ويقول لهورائه وأثناء سيره سم . إلى مكتبه في موعد العمليصل أسرع خارج المحطة، كي .5 ! هؤلاء أن معي رسالةأخبـر من .6 . المحطة بسرعةتـرك عد أن رمى الخطاب في الصندوق وب .7

Page 226: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

220

.ألقيها كيف عرف كل هؤلاء الأشخاص أن معي رسالة يجب علي أن .8 . له زوجتهسلمت لما بدأ السيد محمود يغادر المنـزل لكي يركب قطار الصباح، .9

.د عمي صباح الغ يـتـلقاه حتى .10

3. Altı çizili kelimelerin zıt anlamlılarını parantez içindeki kelimelerin arasından seçiniz.

عد ( ) ينتهي–أبطأ – أمام – أعطي - يجيب – المرأة – تذكر – بكى– ركب -أبـ . في الصباح الباكر السيد محمود العمل مبكرا، فلذلك يغادر المنـزل يـبدأ .1 . السيد محمود الخطابنسي على الرغم من ذلك، فـقد .2 . من القطار، أسرع خارج المحطةنزل ولما .3 . صندوق بريد في المحطة ليلقي فيه الخطاب أقـرب ثم أسرع إلى .4 .عتها زوجتك على ظهركإذن سآخذ الورقة التي وض : السيدة وقالت لهضحكت .5 . بالورقة وقرأ ما كتب عليهاالرجل أمسك .6 . عن سر الخطابويسألها ثم أراد السيد محمود أن يـتعرف على السيدة .7 . الورقة التي وضعتها زوجتك على ظهركآخذ إذن .8 يت الخطاب في صندوق البريد؟هل رم: فـرأى امرأة تقول لهوراءه نظر .9

. خارج المحطةأسرع ولما نزل من القطار، .10

4. Altı çizili müfred kelimelerin cemilerini söyleyiniz.

. لكي يركب قطار الصباح، سلمت له زوجته خطابا المنـزل لما بدأ السيد محمود يغادر .1 . البريدصندوقذا الخطاب في لا تـنس أن تضع ه.2 . صباح الغدعمي أنت اليوم تـلقي الخطاب، ويـتـلقاه .3 ..لأنه مهم جدا ... زوجي ولكن أرجوك يا .4 . في موعد العملمكتبه لما نزل من القطار، أسرع خارج المحطة، كي يصل إلى .5اموظفاشركة التي يعمل حتى لا يـؤاخذه مدير ال.6 . .جيبه وكانت الرسالة لا تزال في .7 . محمود وقال في نفسهالسيد فالتـفت إليه .8ع .9 . غريبا من ورائه يناديه ويقول لهصوتا وأثناء سيره سم

. الخطابسر ثم أراد السيد محمود أن يـتعرف على السيدة ويسألها عن .10

Page 227: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

221

5. Altı çizili cemi kelimelerin müfredlerini söyleyiniz.

. المدينةلفقراء الجمالجعلت كل ما حملت هذه : فقال عثمان.1

. يريدون أن يشتـروا البضاعةالتجار فأتى إليه .2ذا الخبر كل .3 ع . المدينةسكان وسم . في سبيل االلهوأموالهم نفسهمأ ا قدمو .4 . جميلة لبعض المؤمنينصورا لقد ذكر التاريخ .5 .المؤمنين قلوب عند ما جاء الإسلام، جعل الحب والرحمة في .6 ! أن معي رسالة يجب علي أن ألقيها في صندوق البريدالأشخاص كيف عرف كل هؤلاء .7 !، من أخبـركم أن معي رسالة؟الناس ا أيه.8 .، لقد ألقيت الرسالة في الصندوقالأحوال على أي .9

؟دراهمكم كم تدفعون لي من .10

6. Aşağıdaki cümlelerdeki boşlukları parantez içerisinde verilen uygun bir kelimeyle doldurunuz.

)كنت - نسي -يزال لا-كتابا- وضعنا - شاهد - المفتاح -تري تش - معنا -طفل ( .يجب علي أن أقرأه_______ كيف عرفت، يا ولدي، أن معي .1 .يبكي بكاء شديدا_______ وبينما هي في طريقها إلى المدرسة، سمعت صوت .2 .، عملنا صلطة طماطم وخيارالطعام على المائدة_______ وبعد أن .3 .حيوانا غريبا يجري من ورائه_______ وأثناء سيره، .4 !حقيبة كبيرة_______ من أين تعرفون أن .5 .في يده_______ وكان الشاي .6 . العصرالعمال أن يشربوا القهوة في_______ على الرغم من ذلك، فـقد .7 !أعرف أنك تنسى كثيرا_______ ما .8 .لنا خبزا طازجا من الفرن_______ لا تـنس أن .9

.لجارهم_______ لما غادروا المنـزل، سلموا .10

7. Aşağıdaki cümlelerdeki boşlukları kalıplarından uygun يا أيـتها –يا أيها olanıyla doldurunuz.

!المخلص في دينه _________ .1 !العاملة الكسولة _________ .2 !الأطباء المشفقون _________ .3

Page 228: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

222

!السياح الأوربـيون _________ .4 !المهندسات النشيطات _________ .5 !السادة الكرام _________ .6 !الفتـيات المؤدبات _________ .7 !الأتراك الأحباء _________ .8 !الأئمة والح◌كام، العدل أساس الملك _________ .9

!الأمهات الرحيمات_________ .10

8. Aşağıdaki cümlelerdeki boşlukları على، ب، إلى، ل، في، عن، من cer harf-lerinden uygun olanıyla doldurunuz.

.ـه زوجته خطابا ....... بدأ السيد محمود يغادر المنـزل لكي يركب قطار الصباح، سلمت لما.1

.المحطة، حتى يستلمه خالي صباح الغد....... لا تـنس أن تضع هذا الخطاب في صندوق البريد، عندما تصل .2 .د نسي السيد محمود الخطابذلك، فـق ....... على الرغم .3 .ـها....... لقد آخذه مدير الشركة التي يعمل موظفا .4 .نفسه....... فالتـفت إليه السيد محمود وقال .5 .أقـرب صندوق بريد في المحطة ليلقي فيه الخطاب ....... ثم أسرع .6 !.صندوق البريد....... ضعه ! طاب يا سيد، لا تنس الخ.7ع صوت سيدة تناديه ....... وبينما هو في طريقه .8 .العمل سم .ظهرك....... إذن سآخذ الورقة التي وضعتها زوجتك .9

.كلام السيدة وصاح قائلا....... تعجب الاستاذ محمود مرة أخرى .10

9. Aşağıdaki kelimeleri anlamlı bir cümle oluşturacak şekilde kurunuz.

يرمي- الخطاب - من - بأن - زوجي - فضلك - أخبر .1 ما - عليها - الرجل - كتب - وقرأ - أمسك - بالورقة .2 لا - في - أن - الخطاب - صندوق - البريد - تضع - تـنس .3 الرسالة- جيبه - في - تزال - كانت -لا .4 ! أراد- السيدة - السيد – محمود - يـتعرف - على - أن - فاطمة .5

10.Aşağıda parantez içerisinde verilen kelimelerden örnekte gösterildiği şekilde cümle kurunuz.

Örnek 1:                                 )رسالة/ أخبـر / ناس (

Page 229: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

223

Cümle:                         !رسالة أن معي أخبـركم، من الناس أيها

)كرة قدم/ أعلم / طلاب (.1 -... ...... ...... ............. ..... ............... )نقود/ حدث /أصدقاء (.2 -.................. ...... ...... ............. ..... )كتب/ أرى / عمال (.3 -.................. ...... ...... ............. ..... )سلاح/ أشعر / أعداء (.4 -.. ..... .................. ...... ...... ........... )سارق/ أخبر / شرطي (.5 -.................. ...... ...... ............. .....

Örnek 2:                        )ىينس / يعرف/ أحمد ( Cümle: كثيراتنسى أنك أعرف، أنا أحمد يا

) يقرأ / يظن / فاطمة(  كثيرا تقرئين أنك أظن ، أنا فاطمةيا  

) يهمل/ يخشى/ مسلمون (.1........ ..... ........... ..... !......... ............. ...... ..

) يعمل/ يعتقد / ممرضات (.2!......... ............. ...... .......... ..... ........... .....

) يجتهد/ يوقن / يحيى (.3!......... ............. ...... .......... ..... ........... .....

) يحترم/ يرى / شوال (.4!......... ............. ...... .......... ..... ........... .....

) يرحم/ يفكر / معلمان (.5!......... ............. ...... .......... ..... ........... .....

Şimdi aşağıdaki boşlukları yukarıda verilen alıştırmalar ışığında doldurmaya çalışalım.

! كثيراتنسى أنك أعرف، أنا أحمد يا

...... .......... ...... ............. ........!معـلمتان ..... .1

.......... ...... ............. ........!أنـك ..... ......... .2

........!تـنسـون ........ ...... ..... ......... ...... ...3

Page 230: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

224

DİL BİLGİSİ

Nidâ Üslûbu

Nidâ, birine seslenmek veya dikkatini çekmek gayesiyle ünlem anlamı taşıyan bir takım edatlar yoluyla gerçekleşen bir üsluptur. Bu edatlar vasıtasıyla yapılan işleme ‘seslenme’ anlamına gelen ‘nidâ’ terimi kullanılır. Bu yolla da kendisine seslenilen ya da dikkati çekilmek istenen kimseye de ‘kendisine seslenilen/ünlenen’ anlamına gelen ‘münâda’ terimi kullanılır. Dolayısıyla nidâ üslûbunda iki temel unsur bulunmaktadır: Nidâ edatı ve münâdâ. تبه إلى الدرس !يا عبد الرحمن، انـ /Abdurrahman! Dersi dikkatli dinle! cümlesi üzerinde uygulayacak olursak: يا nidâ edatı, عبد الرحمن ise kendisine seslenilen münâdâ’dır.

Arapça’da yedi kadar nidâ edatı vardır, bunlar: اي ، ه يا أ يا،آي، أي، آ،،أ. Bunlar içerisinde ساعدني في رفع هذا الصندوق ! أعادل :edatları أي ve أ /Adil! Şu

sandığı kaldırmada bana yardım et, cümlesi ile: أي خليل، رد على الهاتف! /Halil! Telefona cevap ver, cümlesinden anlaşılacağı üzere yakın mesafede bulunan birilerine seslenmek için kullanılır.

!يا صلاح الدين تـوقف قليلا ولا تـتعب نـفسك edatı ise يا /ey Selâhaddin, azıcık dur, kendini yorma! cümlesi ile, اليوم رب يا إخوان، اقـتربوا منا حتى لا يدرككم الغرق، البحر مضط !كثيرا /ey kardeşler, bize yaklaşın ki boğulmayasınız, bugün deniz çok

çalkantılı! cümlesinde olduğu gibi hem yakın hem uzak için kullanılan bir edattır. Nidâ edatları içerisinde kullanım alanı en yaygın olan bu edattır.

!أيا إبراهيم، تعال :edatları ise هيا ve أيا /ey İbrahim, gel!; هيا سليم، أينك الآن، هل Selim, şu an neredesin, elektrik bağlantısını tamamladın/ أتممت وصل الكهرباء؟mı?! cümlelerinde olduğu gibi uzağa seslenmek üzere kulanılır.

Münâdânın Türleri

Münâdâ cümlede karşımıza beş ayrı şekilde çıkar. Bunların üçünde mu‘rab, ikisinde ise mebnî’dir. Hüküm itibariyle mu‘rab olduğu yerlerde lafzan mansûb iken, mebnî olan yerlerde mahallen mansûbtur. Çünkü münâdâ Arapça cümlede mansûbât kategorisindedir.

1. Mu‘rab olan Münâdâ:

a. Muzâf: يا رسول االله، خذ بيدي /ya Rasulallah, elimden tut (meded eyle)!; ياتبه ;!ey Abdurrahman, buraya gel/ !عبد الرحمن هلم !يا راكب الدراجة، انـ /ey bisiklete

binen kişi, dikkatli ol!; ع يا ابن الكرام لا تـتسر /ey soylu kişi, acele etme! cümlelerinde olduğu gibi izâfet halinde gelen kullanımlarda münâdâ her zaman lafzan mansûb kullanılır.

b. Nekire-i gayr-ı maksûde: Muhatabın adının bilinmediği ya da ona genel bir şekilde seslenilmek istendiği, dolayısıyla belli bir kişi ya da topluluğun kastedilmediği münâdâ türüdür. Asansörde sıkışıp kalan birinin

Page 231: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

225

yardım ve imdat istemek için: أيا سامعا ساعدني! /beni duyan kişi, yardım et, diye seslenmesi buna misal verilebelir. Zira muhatap burada sesini duyan ya da duyabilme imkânı olan herkesten yardım almayı amaçlamış ve genele hitap etmek durumunda kalmıştır.

Hüküm itibariyle nekire-i gayr-ı maksûde lafzan mansûbtur. يا محسنا، أجرك!على االله /ey ihsân sahibi, yaptığının karşılığını Allah versin! cümlesinde

olduğu gibi münâdâ olan محسنا lafzan mansûbtur.

c. Şebîh bi’l-muzâf (muzâf’a benzer): Münâdâ olan kelimenin şebîh bi’l-muzâf (muzâf’a benzer formda) geldiği durumlardır. Yani burada münâdâ tamlamaya benzer bir yapıda karşımıza gelmektedir. Bu kullanımda tamlamanın birinci ögesi olan muzâf ism-i fâil, ism-i mefûl, sıfat-ı müşebbehe, ism-i tafdîl ve mübâlağalı ism-i fâil türlerinden biri şeklinde ve nekre halde gelir. Ancak ikinci isim olan muzâfun ileyh anlamca muzâf ile ilintili ve ondan etkilenen bir unsurdur. Onun için bu tür tamlamalarda muzâf, fiil gibi (fiilimsi) amel eder, muzâfun iley de onun fâili, mefûlü ya da câr-mecrûru şeklinde karşımıza çıkar.

Muzâfun ileyh’in şebîh bi’l-muzâf tamlamasında fâil gelişine misal olarak: يا كريما خلقه /ey ahlakı güzel! cümlesi verilebilir. Zira burada muzâf فعيل vezninde (كريما) bir sıfatı müşebbehe olup arkasından gelen خلقه onun fâilidir. Buradaki asıl tamlama يا كريم الخلق iken muzâf izâfetten kesilip nekre hale getirilmiş ve muzâfun ileyhinin âmili olmuştur.

Muzâfun ileyh’in şebîh bi’l-muzâf tamlamasında mef‘ûl gelişine misal olarak ise: يا متقنا عمله، وفقك االله! /ey işini sağlam yapan kişi, Allah seni muvaffak eylesin! cümlesi zikredilebilir. Zira burada muzâf ism-i fâil ( تقنا م ) bir kelime olup arkasından gelen عمله onun mef‘ûlü konumundadır. Buradaki asıl tamlama: عمله يا متقن iken muzâf izâfetten kesilip nekre hale getirilmiş ve muzâfun ileyhinin âmili olmuştur.

Muzâfun ileyh’in şebîh bi’l-muzâf tamlamasında câr-mecrûr gelişine misal olarak da: يا مدافعا عن الوطن، أنت على الصواب! /ey vatanını savunan kişi, sen doğru üzeresin! cümlesi zikredilebilir. Burada muzâf ism-i fâil ( مدافعا) bir kelime olup arkasından gelen عن الوطن onun car-mecrûru, yani mefûlün bih gayr-i sarîhir. Buradaki asıl tamlama يا مدافع الوطن iken muzâf izâfetten kesilip nekre hâle getirilmiş ve muzâfun ileyhinin âmili olmuştur.

Yukarıdaki örneklerde görüldüğü üzere münâdâ şebîh bi’l-muzâf/muzâfa benzer yapıda karşımıza geldiğinde hüküm itibariyle lafzan mansûbtur.

2. Mebnî olan Münâdâ

a. Müfred ‘Alem: Buradaki müfred ‘alem’den kasıt, muzâf ya da şebîh bi’l-muzâf olmayan özel isimlerdir, yoksa tekil anlamında müfred değildir. يا!إبراهيم، يا محمد، يا خالد، يا فاطمات gibi hem müfred tekil, hem ikil, hem de çoğul

‘alem /özel isimlerdir.

Hüküm itibariyle müfred ‘alem münâdâ örneklerde görüleceği üzere merfû olduğu alâmet üzere mebnî olur. يا فاطمة أكملي الرسالة /ey Fatma,

Page 232: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

226

mektubunu tamamla! cümlesinde olduğu gibi, münâdâ olan فاطمة lafzan merfû olarak karşımıza çıkmıştır, ama mahallen mansûbtur.

b. Nekire-i Maksûde: Bundan kasıt da, kendisiyle belli bir kişi ya da topluluk kastedilen nekre isimlerdir. يا طالب، يا طبيبان، يا عاملون، يا مهندسات. gibi.

Nekire-i maksûde olan münâdâ da hüküm itibariyle örneklerde görüleceği üzere merfû olduğu alâmet üzere mebnîdir. ؟يا غلام، ماذا تبيع /ey çocuk ne satıyorsun?! cümlesinde olduğu gibi münâdâ olan غلام lafzan merfû, ama mahallen mansûbtur.

Nidâ ve Münâda’ya Yönelik Özel Durumlar

Nidâ edatları, bir çok dilde olduğu gibi, eğer vurgu, siyâk-sibâk (cümle içindeki konumu) ve ses tonundan anlaşılıyorsa tamamen düşürülebilir. Sözlü dilde sözü kısa tutma (ihtisâr) gayesiyle çokça başvurulan bu durum, yazı dilinde ünlem (!) işareti ile telâfi edilmeye çalışılır. يوسف أعرض عن هذا /Yusuf, bundan vazgeç! ayet-i kerimesi (Yusuf suresi, 29) buna misal verilebilir. Zira ayetin başında takdiren (يا) edatı vardır ve cümle: ايا يوسف أعرض عن هذ /ey Yusuf, bundan vazgeç! şeklindedir.

Münâdâ lafzatullâh ( الله) olduğunda, اللهم أنت ولينا فاحفظنا بما تحفظ به عبادك !الصالحين /Allahım! Sen bizim dostumuzsun, sâlih/iyi kullarını muhafaza ettiğin şeyle bizi de muhafaza eyle! cümlesinde görüldüğü üzere, nidâ edatı düşürülebilir. Ancak bu durumda düşürülen (يا) yerine lafzatullâh’ın sonuna şeddeli bir mim harfi ( اللهم) ilâve edilir.

Münâdâ ismin başında harf-i ta‘rif bulunması durumunda, nidâ harfi ile münâdâ arasına; müzekker isimlerde أيها, müennes isimlerde ise أيـتها kelimesi getirilir. Bu durumda cümledeki nidâ görevi nidâ edilen isimden alınıp eklenen bu kelimeye nakledilir. أيـها ve أيـتها kelimelerindeki ها eki ‘tenbih/uyarı’ edatı olduğu için, münâdanın nahvî hükmü, müzekker için أي kısmındaki ي harfine uygulanırken, müennes için أيت kısmında ت harfi üzerinde tatbik edilir. Bu kullanımın yer aldığı söz konusu harf-i tarifli isimler ise أيـها ve أيـتها kelimelerinin sıfatları olarak görev yaparlar.

بك الكريميا أيها الإنسان ما غرك بر /ey insanoğlu, seni Cömert Rabbine karşı aldatan nedir? ayet-i kerimesinde (İnfitar suresi, 6) أيـها kelimesi münâdâ olup arkasından gelen الإنسان onun sıfatıdır. Aynı şekilde يا أيـتـها النـفس المطمئنة ارجعي إلى

ك راضية مرضية رب /ey itminana eren nefis! Râzı olmuş ve kendisinden râzı olunmuş halde Rabbine dön! ayetinde ise أيـتها kelimesi münâdâ olup arkasından gelen النـفس onun sıfatıdır.

kelimelerinin yer aldığı cümlelerden nidâ edatı isteğe bağlı أيـتها ve أيـهاolarak atılabilir. Vedâ hutbesinin: أيها الناس، إن ربكم واحد /ey insanlar, Rabbiniz birdir, diye geçen bir cümlesinde olduğu gibi يا nidâ edatı düşürülmştür.

Münâdâ kelime mütekellim yâ’sına (ي) muzâf olan أب ya da أم kelimelerinden biri ise يا أمي veya يا أبي şeklinde nidâ edilebileceği gibi, يا أمت ve يا أبت diye kullanmak da mümkündür. Kur’ân-ı Kerim’de çokça başvurulan bu kullanıma misal olarak عشر كوكبا والشمس يا أبت إني رأيت أحد : إذ قال يوسف لأبيه

Page 233: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

227

تـهم لي ساجدين bir zamanlar Yusuf babasına şöyle demişti: Ben/ والقمر رأيـ(rüyamda) onbir yıldız gördüm, ayı da güneşi de bana secde eder halde gördüm, ayet-i kerimesi (Yûsuf sûresi, 4) zikredilebilir.

Münâdâ kelime müfred mütekellim yâ’sına (ي) muzâf olduğunda da yâ harfi düşürülür. Düşürülen bu mütekellim ya’sına bir işaret olmak üzere (ي)münâdâ konumundaki kelime kesre harekelenir. Örneklerine Kur’an-ı Kerim’de çokça başvurulan bu kullanıma da misal olarak: ال الرسول يا رب إن وق Elçi de: “Ya Rabbi, kavmim, bu Kur’an’ı terk/ قـومي اتخذوا هذا القرآن مهجوراedilmiş bıraktılar/ona iltifat etmediler” dedi, ayet-i kerimesi (Furkân sûresi, 30) misal verilebilir.

ALIŞTIRMALAR

1. Aşağıdaki cümlelerdeki nidâ edatını ve münâdâ ismi belirleyiniz.

!ما أجمل صوتك ! أي حسام .1

!ما أحسن أن تـربي الأولاد على الإيمان! يا أيـتها الأم.2

يعا الذي له ملك الس .3 !ماوات والأرض قل يا أيـها الناس إني رسول الله إليكم جم

لبه مرض وقـلن قـولا ن النساء إن اتـقيتن فلا النبي لستن كأحد م يا نساء .4 يطمع الذي في قـ تخضعن بالقول فـ !عروفام

ر عذاب آتيهم وإنـهم ربك أمر جاء قد إنه هذا عن أعرض إبـراهيم يا .5 .مردود غيـ

م وقالوا يا صالح ائتنا بما تعدنا إن كنت من المرسلين .6 .فـعقروا الناقة وعتـوا عن أمر ر

! أيا مدركا الخطر، لا تلعب في الطريق.7

!، لا تطلب إلا من االله، ولا تستعن إلا باالله يا مسلما .8

!هيا طالبا العلم، إن العلم يفيد مع العمل الصالح .9

ملوا أعمالكم .10 !أي موظفون، لا

2. Aşağıdaki cümlelerin hangisinin nekire-i maksûde, hangsinin nekire-i gayr-i maksûde olduğunu belirleyiniz.

! يا عالم، انشر علمك إلى الناس، ولا تكن بخيلا .1

! يا قاضيا، ما أسوأ ألا يعاقب المجرم .2

ا.3 ! يا سائقان، ما أبطأ السيارة التي تركبو

! أمهملا درسه، إن الكسل مرض لا دواء له.4

!أحسن معاملتكم لطلابكم هيا مدرسون، ما .5

! يا ظالما، ما أشد عاقبة ظلمك يوم القيامة.6

Page 234: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

228

! أيا مؤمنا، حاسب نـفسك قبل أن تحاسب.7

ثنا عن مشكلتك.8 ! أيا ساكت، حد

3. Aşağıdaki cümlelerde izâfet tamlaması halindeki münâdâyı şebîh bi’l-muzâf’a dönüştürüp harekeleyiniz.

! يا سائق السيارة، السرعة هلاك.1

! يا قاضي الحاجات، ويا مجيب الدعوات، استجب دعاءنا.2

! يا قائد الجنود، أحسن معاملتك لجنودك.3

! يا رحيم العباد، ارحم عبدك العاجز .4

! ما أحسن معاملتكم لطلابكم يا مدرسو الحساب،.5

! يا ظالم الرعية، ما أشد عاقبة ظلمك يوم القيامة.6

ولة، حاسب نـفسك قبل أن تحاسب.7 ! أيا حاكم الد

ثنا عن مشكلتك.8 ! أيا رافع الشكوى، حد

4. Aşağıdaki cümlelerdeki münâdayı türüne uygun şekilde harekeleyin ve o şekilde harekelemenizin sebebini yazınız.

!سينا أو أخطأناربنا لا تـؤاخذنا إن ن .1

. كنت من الصادقين قد جادلتـنا فأكثـرت جدالنا فأتنا بما تعدنا إن ،قالوا يا نوح .2

راهيمق .3 !الوا أأنت فـعلت هذا بآلهتنا يا إبـ

! أيا طالبات، لا طريق إلى النجاح غير العمل.4

! يا راكبا الدراجة، لا تـنس أنك تمشي على عجلتين.5

! يا أيتها الأم، إن الجنة تحت قدميك.6

! ة أكبر من الإيمان هيا مؤمنا، ليس هناك نعم .7

! يا رسول االله، أنت الذي علمتنا مكارم الأخلاق.8

5. Aşağıdaki cümlelerde münada’nın i‘râb hükmünü ve sebebini izah ediniz.

Örnek: يا رؤساء الدول، أوقفوا الحروب، وانشروا السلام!

Lafzen mansûbtur, çünkü izâfet halinde gelmiştir

! يا محبين الخير، لا تساعدوا إلا من يستحق .1

............................................................

Page 235: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

229

ها رغدا حيث شئتما ولا تـقر .2 با هـذه الشجرة فـتكونا من وقـلنا يا آدم اسكن أنت وزوجك الجنة وكلا منـ !الظالمين

............................................................

! قليلاقم الليل إلا . يا أيـها المزمل .3

............................................................

!رحمن، تمسك بالصدق والأخلاق الكريمة أي عبد ال.4

............................................................

! يا صادقا وعده، إن الصدق يهدي إلى الجنة.5

............................................................

انا استـغفر لنا ذنوبـنا إنا كنا خاطئين قالوا يا أب : قال تعالى .6

............................................................

! أيا حكم الـمباراة، كن عادلا .7

............................................................

!لأمر المطاعأيها المبعوث فينا، جئت با .8

............................................................

6. Aşağıdaki âyetlerde geçen münâdâ kullanımları bulunuz, türünü belirleyiniz ve anlamlandırmaya çalışınız.

.صر ولا يـغني عنك شيئاإذ قال لأبيه يا أبت لم تـعبد ما لا يسمع ولا يـب . 1

. يا أبت إني قد جاءني من العلم ما لم يأتك فاتبعني أهدك صراطا سويا.2

. يا أبت لا تـعبد الشيطان إن الشيطان كان للرحمن عصيا.3

. وليا اف أن يمسك عذاب من الرحمن فـتكون للشيطان يا أبت إني أخ .4

. قال رب إني أخاف أن يكذبون .5

. قال رب إن قـومي كذبون .6

. الرحيم قال رب إني ظلمت نـفسي فاغفر لي فـغفر له إنه هو الغفور .7

.لا أعبد ما تـعبدون . قل يا أيـها الكافرون .8

7. Aşağıdaki cümleleri Arapça’ya tercüme ediniz.

1. Ahmet yemek yemeye başlayınca, annesi ona sıcak ekmek verdi.

………………………………………………………………………

2. Ey Hüseyin, ben senin çok çay içtiğini biliyorum.

Page 236: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

230

………………………………………………………………………

3. Ey arkadaşlar! Yürüyüşüm esnasında, tuhaf bir ses işittim.

………………………………………………………………………

4. Trenden indikten sonra, eve doğru koştu.

………………………………………………………………………

5. Ey İnsanlar! Bütün bu kişiler bende para olduğunu nereden bildiler?

………………………………………………………………………

8. Aşağıdaki cümleleri Türkçe’ye tercüme ediniz.

. عامل الإنسان معاملة حسنة، مهما كان دينه ومهما كانت طبقته.1

..................................................................

رة، ولكن أين المعتبر؟ ذكر التار .2 !يخ لنا صورا للدرس والعبـ

..................................................................

! يا أولاد، من أين عرفتم أن لدينا أسرارا يجب أن نخبركم عنها؟.3

..................................................................

ذا القدر.4 . يا نجلاء، كنت أعرف أنك تنسين كيثرا، لكن ليس

..................................................................

. على أي الأحوال، لقد وصلت إلى الشركة في الموعد المحدد.5

..................................................................

9. Aşağıdaki serbest parçayı okuduktan sonra metinde geçen münâdâ kullanımları tespit ediniz ve parçayı anlamlandırmaya çalışınız.

في سبيل االله

الدولة عندما جاء الإسلام جعل الحب والرحمة في قلوب المؤمنين به، ونشر روح التعاون والمساواة فيالإسلامية، فأحب كل مسلم أخاه المسلم، وساعد كل إنسان أخاه الإنسان، مهما كان دينه ومهما كانت

.طبقته

نفسهم وأموالهم في وذكر التاريخ صورا جميلة لبـعض المؤمنين أصحاب المبادئ العظيمة الذين قدموا أ :وهذه قصة لواحد من هؤلاء. سبيل االله

في تلك . في عهد الخليفة أبي بكر الصديق، رضي االله عنه، أصاب المسلمين في المدينة مجاعة شديدةفان وكانت تلك البضاعة لعثمان بن ع . السنة وصلت قافلة كبيرة فيها ألف جمل تحمل بضاعة من الشام

Page 237: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

231

ا كل سكان المدينة، فأتى إليه التجار . رضي االله عنه عندما وقفت القافلة أمام داره أذاع الناس الخبر، وسمع .ودارت بينهم وبين عثمان محادثة في هذا الموضوع. يريدون أن يشتـروا منه البضاعة

ينة، تـفضلوا، ماذا تريدون؟يا تجار المد : عثمان

.بعنا من هذا الذي جاء إليك، فإنك تـعلم حاجة الناس إليه. يا عثمان، إنك تـعلم ما نريد: التجار

كم تدفعون لي في هذه البضاعة؟: عثمان

.ك بالدرهم درهمينيا ابن عفان، ندفع ل : التجار

.ار، لقد أعطيت زيادة على هذايا تج : عثمان

.نعطيك الدرهم أربعة: التجار

.يا قـوم، لقد أعطيت أكثـر من ذلك: عثمان

رنا، وما سبـقنا أحد إليك، فمن أعطاك أكثر مما أعطينا؟: التجار يا ابن عفان، ما في المدينة تجار غيـ

إن االله أعطاني بكل درهم عشرة، فـهل عندكم زيادة؟! أيها الناس :عثمان

لا: التجار

: ثم نادى أهل المدينة. لقد بعت البضاعة الله، وجعلت كل ما حملت هذه الجمال لفقراء المدينة: عثمان )القراءة الميسرة: بتصرف من. (يه وأهلهفليأخذ كل فقير ما يكف ! يا معشر المسلمين

Kelimeler ve Deyimler

Hesaba çekmek, sorgulamak:مؤاخذة –يـؤاخذ -آخذ Yaymak, duyurmak: إذاعة- يذيع–أذاع

Atmak, fırlatmak: إلقاء– يلقي –ألقى Satmak: بـيع - يبيع–باع

 Ticari eşya/mal: عبضائ ) ج(بضاعة

Yardımlaşmak, işbirliği yapmak: تعاون– يتعاون –تعاون Tanışmak): على( تـعرف – يـتعرف -تعرف Dönüp bakmak: التفات – يلتفت – التـفت Almak, teslim almak:تـلق –يـتـلقى -تـلقى Acıkmak:جوع – يجوع – جاع Aralarında bir konuşma geçti: رت محادثة بيندا

,dilemek Rica etmek: رجاء –يـرجو –رجا

Page 238: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

232

Eşit olmak, eşit davranmak: مساواة- يساوي –ساوى

Öne geçmek, yenmek: سبق– يسبق –سبق   Bay, Beyefendi: سادة ) ج (سيد

Buna rağmen: على الرغم من ذلك

   Her halükarda, her ne olursa olsun :على أي الأحوال  Bir yerden ayrılmak: مغادرة –يغادر –غادر

 Hâlâ: تزال لا

  !Affedersiniz, bakar mısınız:!لو سمحت

İlke, prensip: مبادئ) ج(مبدأ

 Kıtlık, kriz: مجاعة

 Dini ne olursa olsun: مهما كان دينه

  Memur:موظفون) ج(موظف

  Seslenmek, çağırmak: نداء – يـنادي –نادى

Unutmak :نسيان/ نسي –ينسى –نسي

Özet

Nidâ üslûbunun mahiyetini ve unsurlarını tanımlayabilmek.

Nidâ, seslenmek veya dikkat çekmek gayesiyle ünlem anlamı taşıyan bir takım edatlar yoluyla gerçekleşen üsluptur. Bu edatlar vasıtasıyla yapılan seslenme işlemine ‘nidâ’, dikkati çekilmek istenen kimseye de ‘münâda’ denir. Dolayısıyla nidâ üslûbunda iki temel unsur bulunmaktadır: Nidâ edatı ve münâda.

Nidâ edatlarını tespit edebilmek ve kullanım çerçevelerini tayin edebilmek.

Arapça’da yedi kadar nidâ edatı vardır, bunlar: آ، أي، آي، يا، أيا، هيا أ ، ’dır. Bunlar içerisinde edatları yakın mesafede bulunananlara seslenmek أي ve أ için kullanılır.

edatı ise hem yakın hem uzak için kullanılan bir edattır. Nidâ edatları ياiçerisinde kullanım alanı en yaygın edattır.

.edatları ise uzağa seslenmek üzere kulanılır هيا ve أيا

Münâdâ’nın türleri ve gramatik hükümlerini tayin ve tespit etmek.

Münâdâ cümlede beş ayrı şekilde gelir. Muzâf, nekire-i gayr-ı maksûde ve şebîh bi’l-muzâf olması durumunda lafzan mansûbtur. Müfred alem ve nekire-i maksûde olması durumunda ise merfû olduğu şey üzere mebnîdir. Hüküm itibariyle mu‘rab olduğu yerlerde hem lafzan ve hem de mahallen mansûb iken, mebnî olan yerlerde lafzan merfû, mahallen mansûbtur.

Page 239: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

233

Nidâ edatları ve münâdâ ile ilgili özel durumlarını tanıyabilmek.

a. Münâdâ lafzatullâh ( الله) olduğunda, nida edatı kullanılmayabilir, ancak bu durumda atılan (يا) yerine lafzatullâh’ın sonuna şeddeli bir mim harfi .ilâve edilir (اللهم )

b. Nidâ edatları, bir çok dilde olduğu gibi, eğer vurgu, siyâk-sibâk (bağlam) ve ses tonundan anlaşılıyorsa tamamen düşürülebilir.

c. Münâdâ ismin başında harf-i tarif bulunması durumlarında, nidâ harfi ile münâdâ arasına; müzekker isimlerde أيها, müennes isimlerde ise أيـتها kelimesi getirilir.

d. Münâdâ olan kelime mütekellim yâ’sına (ي) muzâf olan أب ya da أم kelimelerinden biri ise يا أمي veya يا أبي şeklinde nidâ edilebileceği gibi, ا أمت ي ve يا أبت diye kullanmak da mümkündür.

e. Münâdâ kelime müfred mütekellim yâ’sına (ي) muzâf olduğunda yâ harfi atılır/hazfedilir ve bu atılan mütekellim yâ’sına bir işaret olmak üzere münâdâ konumundaki kelime kesre harekelenir.

Kendimizi Sınayalım

1. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde münâdâ şebîh bi’l-muzâf türündendir?

a. تبه ا يا راكب ! الدراجة، انـ

b. يا رسول االله، خذ بيدي!

c. أيا سامعا ساعدني!

d. طالبة، احترمي معلميك يا!

e. فـوض أمرك إلى االلهيا إبراهيم ،!

أمسك الرجل بالورقة وقرأ .... إذن سآخذ الورقة التي وضعتها زوجتك على ظهرك: فضحكت السيدة وقالت له .2!من فضلك، أخبر زوجي بأن يرمي الخطاب في صندوق البريد: ما كتب عليها

من وضع الورقة على ظهر الرجل؟ : السؤال

Yukarıdaki parçaya göre sorunun doğru cevabı aşağıdakilerden hangisidir?

a. صندوق البريد

b. السيدة التي ضحكت c. نفسه الرجل

d. زوجي e. زوجته

3. Aşağıdaki münâdâ unsurlardan hangisi ‘müfred ‘alem’ değildir?

a. أكملي الرسالة،يا فاطمة !

b. البريدفي صندوق طالبات، ألقين الخطاب يا! c. الرسالة وا أكملخديجتان،يا!

Page 240: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

234

d. الواجباتاكتبن زينبات،يا!

e. ،إلى القهوةتفضلا يا زيدان !

- يا عثمان، إنك تـعلم ما نريد. بعنا من هذا الذي جاء إليك، فإنك تـعلم حاجة الناس إليه.  .4

البضاعة؟ كم تدفعون لي في هذه-

. عفان، ندفع بالدرهم درهمينابن يا -

.، لقد أعطيت زيادة على هذاتجار يا -

Yukarıdaki diyalogda altı çizili iki münâda’nın i‘râb hükmü, aşağıdakilerin hangisinde doğru olarak verilmiştir?

a. يا ابن عفان، يا تجار b. ا ابن عفان، يا تجار ي c. ا ابن عفان، يا تجاري d. يا ابن عفان، يا تجار e. يا ابن عفان، يا تجار

5. Yukarıdaki diyalogda altı çizili fiilin zıt anlamlısı ağıdakilerden hangisidir?

a. دفع b. ألقى c. اشتـرى d. أعطى e. يغادر

Kendimizi Sınayalım Yanıt Anahtarı

1. a Yanıtınız doğru değilse, “Münâdâ Türleri” konusunu yeniden okuyunuz.

2. e Yanıtınız doğru değilse, “Okuma Parçasını” yeniden dikkatlice okuyunuz.

3. b Yanıtınız doğru değilse, “Müfred Alem” ile ilgili bilgileri yeniden gözden geçiriniz.

4. d Yanıtınız doğru değilse, “Münâdâ Türleri” yeniden okuyunuz.

5. c Yanıtınız doğru değilse, “Serbest Okuma Parçasını” yeniden dikkatlice okuyunuz.

Sıra Sizde Yanıt Anahtarı

Sıra Sizde 1 Öncelikle örnek cümlemizi hatırlayalım:

!أحمد، أنا أعرف أنك تنسى كثيرايا

Page 241: ARAPÇA-IV · 2021. 2. 21. · T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2082 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1116 Anadolu Üniversitesi ‹lâhiyat Önlisans Program›

 

 

235

1. ( ...... ......... ...... ........ ........!معـلمتان ..... ) cümlesinde kalıbımızın ikinci isim hanesinde, merfû bir nekre-i maksûde münâdâ vardır. Münâdâ tesniye ve müennes ) معـلمتان ( bir isim olduğuna göre cümlenin devam eden kısmının كثيراتنسيان أنكما أعرفأنا ! şeklinde tamamlanması gerekir.

2. ( !........ ...... ........... ........أنـك ... ....... ..... ) cümlesinde kalıbımızın üçünçü hanesinde, müfred-müennes-muhâtap bir zamir olduğuna göre, öncesinde ya müfred müennes bir alem ya da nekre-i maksûde bir münâdâ vardır. Dolayısıyla cümlenin كثيراتنسين أنك أعرف، أنا طالبة /شوال يا ! şeklinde devam etmesi gerekir.

3. ( ......!ون تـنس ـ..... ....... ...... ........ ...... ) cümlesinde kalıbımızın altıncı hanesinde, cemi müzekker sîgasında bir fiil olduğuna göre, kalıbın öncesinde aynı yapıda bir müfred alem ya da nekre-i maksûde bir münâdâ vardır. Dolayısıyla cümlenin كثيرا ـنسـون ت أنكم أعرف، أنا طلاب/ محمدونيا! şeklinde devam etmesi gerekir.

Yararlanılan Kaynaklar

Sînî, Mahmud İsmail, es-Seyyid, İbrahim Yusuf, eş-Şeyh, Muhammed er-Rifai (ts.). el-Kavâidu’l-Arabiyyeti’l-Müyessere, İstanbul.

Güler, İ., Günday, H., Şahin, Ş.(2001). Arapça Dilbilgisi (Nahiv Bilgisi), İstanbul.