Arantxa urretabizkaia
-
Upload
marta-larrea -
Category
Education
-
view
730 -
download
2
Transcript of Arantxa urretabizkaia
ARANTXA URRETABIZKAIA
AMATASUNA ETA EMAKUMETASUNA
ARANTXA URRETABIZKAIA
Zergatik panpox (1979)
ZERGATIK PANPOX (1979)
Garoa, 1912
Leturiaren egunkari ezkutua, 1969
Egunero hasten delako, 1969
Zergatik Panpox, 1979
ZERGATIK PANPOX AMA LEHEN ETA ORAIN
Kritikak
•Olaziregik
•Aldekoak
•Lasagabaster
Zertan da
•Abandonua
•Amatasuna
•Sendi monoparentala
Ekarpen
teknikoak
•Subjektua
•Lehen ahotsa eta ikuspuntua
•Bakarrizketa, barne jarioa
•Hizkuntza eta gorputza
Ondorioak
•Lehen subjektu moderno femeninoa
•Kritikaren abegi ona
•Sendii monoparentala
KRITIKAK ESANDAKOAKEn ambas el personaje principal está
visto desde dentro de su propia mente, lo que ha llevado a la crítica vasca a hablar de la sensibilidad woolfiana
Nobela biribila, xarmangarria eta euskal ahots femenino lortuenetakoa. Ahotsaren indarra ez dagokio egilea
emakumea izaterari narratzaile trebeziari baizik
Zergatik Panpoxen unibertso literarioa hurbil dago 1970eko hamarkadan,
Frantziako “desberdintasunaren feminismoa” deitu ohi zaion
mugimenduaren barruan, sortu ziren obretatik
ZERGATIK PANPOX
Bakarrizketa
• 24 ORDUZ BERE BURUAREKIN SOLASAEAN
5 URTEZ ABANDONATUA
• TESTUAN GEHIEN ERREPIKATZEN DEN HITZA DA
7 URTEKO SEMEA• BERE
BIZITZA
ZERGATIK PANPOX AMA LEHEN ETA ORAIN
Abandonua
•5 urtez gizonak utzi zuela
•Greta, Koaderno Gorriko Ama, Nora ez dakizun hori, Nerea eta biok, Amaren eskuak, Bi Hitz….
•Maitasun erromantikoa oraindik orain
ZERGATIK PANPOX AMA LEHEN ETA ORAIN
Lanean Etxean Politikan
SENDI MONOPARENTALA
La maternidad monoparental no solo es una posición familiar nueva, sino una realidad compleja y significativa en curso, que las mujeres tras una experiencia de separación o divorcio van dotando de sentido (Barrón, 2004).
ZERGATIK PANPOX (1979)
Eleberri lirikoa
Stream Consciousness
Berak darabil pentsamendua eta ikuspuntua
Subjektua. Objektutzat 70eko emakumezkoen askapen mugimenduaren kezkak.
Amatasunaren sintaxia
ZERGATIK PANPOX AMATASUNAREN SINTAXIA
Amatasuna
•Hareman kosmikoa
•Umearekiko harremana
•Umearekiko hizkuntza
•Gorputza eta ahotsa
•Amatasunaren denborak
•Sintaxia
HARREMAN KOSMIKOA
Amaren gorputza eta ahotsa, bizitza oso baten metonimia
• Amaren gorputza umearentzat janaria, berotasuna, lasaitasuna, jolasa eta plazera dira.
El vinculo corporal del bebé con la madre es el vehículo a través del cual se forman y se expresan los sentimientos más fundamentales de la criatura (Dinnerstein, 1976)• Unión del ejercicio de la escritura femenina con el
hecho biológico de la maternidad (Suleiman, 2007)
HARREMAN KOSMIKOA
Lurraren sabeleko suzko odola sustraien muturretatik sartzen zait, zuri loa sudurreko hegaletatik sartzen zaizun bezala
Lore –kolore-usaiezko bola bat gerritik gora, bularrean lehertzen zait, ni bizitza naiz• Lo esnatuaren usai, ametsen arrastoek
gozatutako azalaren ahotsa, geratu dadila mundua minutu batez
UMEAREKIKO HAREMANA ETA GORPUTZA
Baino zulo bat edukitzea arriskutsua da: edozer gauza sartu daiteke burura, defentsarik gabeko tunel honetan, ez esfinterrik ez betazalik• Ama beti egongo nintzake ni zure maisalaren eta
ilearen kontra
Ama, zergatik gogortzen zait batzuetan pittilina, hautsi egingo zait agian, ama, neskek pittilina barruan dute, andereñoak esana.
UMEAREKIKO HIZKUNTZA
Ume-amen arteko harremanaren hurbilpena eta berdintasuna garatzen da• Panpox, pirulolero. Amatxo, muxera,
muxontzi. Ario, panpox, muxu, lehoikumea, artaburua, tira, panpox, muxu
Jariotasunez eta kantuz idatzia
AMATASUNAREN DENBORAK
Infinitu
a
•Ordurik gabekoa
Kairos
•Denbora kualitatiboa, esanguratsua
Kronosa
•Sekuentziala
Egotearen denbora
•Ezin zenbatua
SINTAXIAGizonezkoen aditzetatik,
subjektuetatik urrun, izenlaguna eta
predikatua garatzen du, funtsezkoa
erritmoa eta identitate morfologikoa
ONDORIOAK PANPOX
Zergatik Panpoxeko ama euskal literaturako lehen protagonista femenino modernoa da, bera da kontalaria, berak erabiltzen du ikuspuntua eta pentsamenduen jarioa “stream consciousness” teknikaren bidez. Paradigma aktantzialean subjektu nagusia da eta objektutzat ditu 70eko hamarkadan emakumezkoaren askapen mugimenduarekin lotuta zeuden hainbat gai: bikote harremanak, amatasuna, emakumezkoen gorputza, emakumezkoen ahotsa, antisorgailuak, egunerokotasunaren zama… Ezaugarri guzti-guzti horietaz gain, abandonuaren trataera, amatasunaren denborak eta sendi monoparentalaren paradigma aurkeztea oso dira azpimarragarriak, eta zer esanik ez, garai hartarako emakume idazle batek idatziriko lana euskal kritikak goraipatu izana, izan ere, ez baitzen hori ohikoa tenore hartako kritika historiografikoan.
ARANTXA URRETABIZKAIA
Koaderno Gorria (1998)
KOADERNO GORRIA (1998)
Historia
n
•Amak eta nazioa
Kritikak esandakoak
•Olaziregi, Sarasola, Gabilondo…
Ama aktibista
•Irene, Nerea eta biok, Koaderno Gorria
Estiloa
•Gutuna. Modus autobiografikoa.
Ondorioak
•Amatasuna eta eremu militarraren uztarketa
NAZIOA ETA AMATASUNALa importancia de la madre en la sociedad tradicional vasca la convertía en un símbolo cultural: símbolo de linaje que renacía en sus hijos, y símbolo de la tierra que le servía de sustrato, y símbolo de la casa que les cobijaba, y les hacía nacer a la vida social. El mismo Sabino Arana las convirtiría en el símbolo de la patria
Emakumeak nazioa birsortu egiten du biologikoki, kulturalki eta sinbolikoki.
Euskal emakumeek euskal nazioa modu desberdinean birsortu dute, biologikoki (amatasunaren bidez), kulturalki (hizkuntza eta kulturaren transmisio bidez) eta sinbolikoki (baserriarekiko lotura bermatuz). Honez gain, partehartze sozio-politikoa izan zuten nazioaren eraikuntzan.
NAZIOA ETA AMATASUNAPolixene Astrabuduaren esanetan amatasunaren erretorika oso diskurtso baliagarria izan zen emakumeen jardun publikoak zuen zentzu trasgresorea estaltzeko. Jardun publiko horren adierazle izateaz gain, ordea, Astrabudua tenore horretako amatasun berrien paradigma gisa azaltzen da. (Miren Llona, 2010)
Abertzaletasunak barruko erbeste batera kondenatu ditu emakumeak amatasun nazionalistaren eredua ez badute besarkatze. Erbeste horretan emakumezkoen literaturak benetako bakardadearen kronika sortuko du beste ezein litetarura maskulinistak ez bezala.
Iker González Allendek bere tesian azterturiko gerrateko eleberrigintzaren ondorioz baieztatu zuen gerrako hiru bandoek emakumeei rol berbera eman ziotela amena, andregaiena eta enfermerarena.
Chintya Cockburnek munduan zehar gerra egoerak aztertu zituen eta emakume aktibista askorekin jardun zuen, ondorieztatu zuen emakumeak gerratan objektuak direla eta etenik gabe bortxatuak euren kideengandik edota kontrako bandoko gizonengandik.
HIRU AKTIBISTA EUSKAL LITERATURAN
Irene
•Bernardo Atxaga, Zeru Horiek, 1995 (Erein)
Nerea
•Laura Mintegi, Nerea eta biok, 1994 (Txalaparta)
Ama
•Arantxa Urretabizkaia, Koaderno Gorria, 1998 (Erein)
KRITIKAK ESANDAKOAK
Nobela honetan daude Arantxaren orrialderik onenak
Zergatik Panpoxen barruko narratorioari zuzentzen zaio
kontalaria, Koaderno Gorrian, aldiz, testuaz kanpoko hartzailea
irudikatzen du. Narrazio publiko argia genuke.
Haurrak lapurtu zizkioten moduan, amatasuna eta familia lapurtu zizkioten. Emakumezkoaren
errealizazio pertsonala ukatuz
GENERO AUTOBIOGRAFIKOA
Gutunaren bidez modus autobiografikoa forma narratiboa
erabiltzen da protagonistaren egonezina idazteko
Pertsonaien barne solasa testuratzeko zehar estiloa eta
zehar estilo askea, aditza ezabatuz eta erritmo arina eutsiz
Gailentzen da pertsonaiaren barne mundua, denbora
proustiarraren ildotik, oroimenak gogora dakarzkigun guneetan
geratuz
AMATASUNA ETA EREMU MILITARRA
•Konpromiso politikoa eta amatasuna uztartzea eragotzi dioten emakume baten aitormena
Amatasuna•Ama
subjektu aktibista, nazioa aurkaria bilakatu zaio.
Paradigma aktantziala
•Subjektibitatearen dekonstrukzioa:•Postm
odernismoa (gizakia)
•Feminismoa (gizaki patriarkala)
•Postkolonialismoa (subjektu imperialista)
Paradigma militarra
dekostruitzen
PARADIGMA MILITARRA DEKOSTRUITZEN
•Afeminatua ez izatea, garaile izatea, independentea, beste inorekin ez kontatzea, besteak baino indartsuago izatea
Maskulinitate militarrak
(Alcedo, 1996)
•Erakunde militarreko subjektu baina bere amatasuna aldarrikatuz. Zaintzaren pragmatika alde batera utzi eta apustu politikoa egiten du. Jendarteak ez dio barkatzen
Ama
•Militar bezala trasgreditzen du, ama eta emakume bezala baita ere, inorenaren ez den eremuan edota trasgreditzaileen ez lekuetan sartzen da.
Trasgreditzailea
ONDORIOAK literatur pertsonaia trasgreditzaile hau, hain kontrajarriak
diren bi mundu ikuskerak elkartzen saiatzen da: gizonezkoena modu hegemonikoan den armen mundua eta emakumezkoena den amatasuna. Esan behar da eleberri bakarra dugula gai honekin etorri zaiguna euskal literaturara horregatik da hain berritzailea eta trasgreditzailea Koaderno Gorriko ama. Ondorioz, ausart gaitezke esatera hain mundu kontrajarriak bereganatzen dituen literatur pertsonaia hau maskulinitate edota feminitate berrien paradigma ere izan daitekeela, edota aitatasun berrien eredu diren literatur pertsonaien (Fikzioaren izterrak, 2010) parean jar gaitzakela. Hau da, aipaturiko literatur pertsonaia trasgreditzaile hauek jendartean egun gertatzen ari denaren lekukotza direla, izan ere, amak gizonezkoen munduan sartzen ari dira neurri apal batean bada ere, eta gizonezkoak berriz, amatasunaren munduan murgiltzen ari dira, denik eta neurri apalagoan bada ere.
ARANTXA URRETABIZKAIA
Hiru Mariak (2011)
HIRU MARIAK ZERTAN DIREN
Zahartzaroa
•Historian
•Literaturan
Tratamendua
•Memoria
•Zahartzaroa begi berriekin
Hiru Mariak
•Gorri, aitzaki semantikoa
•Txuri, aspektu sintatikoa
•Handi, suspensea
Ondorioak
•Zahartzaroa leit motiv berritzaile gisa
ZAHARTZAROAREN KONTESTUALIZAZIOANaomi Wolfek (1991) esaten du emakumea bizitzaren joanean edertasunaren esklabutzapean bizi dela eta Emakume baten bizitzaren herena zahartzaroa eta beste herena grasa dela. Era berean, esaten du gizonezkoetan adina nortasun seinalea dela; emakumeetan, aldiz, akats bat.• Zaharrak ez dira existitzen
Viejas verdes, sucias y chismosas comadres, decrépitas cortesanas. Esta imagen asociada al miedo ancestral a la feminidad oscura cuaja, lo cual no debe extrañarnos, en la figura temible de la bruja, a la que se persigue, se caza y se tortura para el gozo de las buenas almas. (Azpeitia, 2001)
HIRU MARIAK EDUKIETAN
Ez da atzera begira dagoen
nobela bat
Zahartzaroa begi berriekin ikusi
eta alternatibak eskaintzen ditu
Elkarren arteko odol loturarik
gabeko familia.
• Tendentzia hori hautsi egiten du
• Gorrik eta Txurik elkarbizitza berri bat iradokitzen dute
ZAHARTZAROA LEIT MOTIV
Idazle batzuk adin honetara iritsi direlako
Beste batzuek memoria lantzeko eta nobela historiografikoa sortzeko adin honetako literatur pertsonaiak behar
dituztelako
Zahartzaroa gaztetasunaren estetikari aurrez aurre jarri nahi zaiolako , horrela,
jendarteak politikoki zuzentzat jotzen ez duen gai bat azalaratuz.
Urretabizkaiak emakumeon zahartzaroa beste modu batera irudikatu nahi izan
duelako
HIRU MARIAK
Gorrik edukiak esanahiak proposatzen ditu. Berak aurkezten
digu esanahia
Txurik aspektu sintatktikoak: ahotsa, narrazioa eta paper zuria
aurkezten dizkigu. Bere egitasmoetan eta bizitzaz baliatuz
idatziko digu Gorrik.
HandikSuspensea, triangeluaren erpin irikia. Irakurtzeko irrika, bukaera irikia eta Gorrik planteatzen duen
guztiari galdera ikurra
ONDORIO OROKORRAK Emakumeen gaiak, emakumeen
gorputza, emakumeen sintaxia (Zergatik panpox)
Emakume tragreditzailea, jendarteak eskatzen dion emakumetasun, amatasun eta egite politikoekin apurtzen du: emakumeen rola, amatasunarena eta jendartearena hausten dakizki (Koaderno Gorriko ama).
Tabutzat diren gaien aurrean (zahartzaroa), begi berriak, alternatiba berrien eskaintza (Hiru Mariak)
ESKERRIK ASKO