antzinaroa

I. mendetik V. mendera.

ANTZINAROA MUNDUANEgileak:IRATI AIORA ASIER ETA ANE

IBAIKO ZIBILIZAZIOAKEgileak:ASIER ETA ANE

MESOPOTAMIAEgilea: ASIER

MESOPOTAMIA

Antzinako greziarrek Tigris eta Eufrates

ibaien arteko lur emankorrei ematen zieten izena da. Ibai biak elkarren parean doaz eta udaberrian, urtero-urtero, Armeniako mendietako elurrak urtzean, emaria handitzen dute.

Gaur egungo Irak, Siriako ekialdea, Turkiako hego-ekialdea eta Irango hego-mendebaldea hartzen zituen. Edo, bestela begiratuta, Kurdistan lurraldeko zati handi bat.anditzen duteEskualde horren hegoaldea, Behe Mesopotamia ere esaten zaio, paduratsua zen eta Neolitoan ez zen inor bizi bertan; baina k.a. XXIV. mende ingurutik aurrera, herri sumertarrak urtegiak lehortu, dikeak, hormak eta ubideak egin eta lurra lantzen hasi ziren.

Nekazaritzan aurrerakada handia izan zen eta, ondorioz, hiri-estatu independienteak sortzen hasi ziren, batzuetan elkarren lehian: Ur, Uruk, Lagash eta Eridu, besteak beste. k.a. XXIII. mendetik aurrera, Mesopotamian zibilizazio aberatsa garatu zen, agintari herria herriaren atzetik

zetorrela: sumertarrak, akadiarrak, babiloniarrak eta asiriarrak.

Herri bakezale eta langilea eratu zuten sumertarrak izan ziren lehenengo agintariak. Agintarien artean, Gudea, Lagasheko erregea da nabarmentzekoa. K.a. 2300 urte inguruan, Akadeko herriak, Akadeko erregea zen Sargonek zuzenduta, sumertarren hiriak indarrez hartu eta inperioa sortu zuen.

Ondoren, Babilonia bihurtu zen hiri nagusia, Hammurabi erregealdian loraldi handia lortu zuena ekonomian eta kulturan. K.a. VII. mende erdialdera, asiriarrek, Asurbanipal erregearen aginduetara, Mesopotamia osoa menperatzea lortu zuten.

Azkenik, pertsiarrek Mesopotamiako lurrak konkistatu eta euren inperioan sartu zituzten. Inperio horrek k.a. VI. mendean izan zuen unerik gorena.

GIZARTEAMesopotamiako herritar nekazariak ziren;

horregatik, eguneroko bizimodua lur-lanen inguruan antolatuta zegoen.

Ogia zen elikaduraren oinarria, baina beste gauza batzuek ere jaten zituzten, hala nola lekak, ortuariak, frutak eta bildots eta txerri haragia.

Fruta arbolak ere hazten zituzten, almendrondoa eta mertxikondoa adibidez

Jantziak ez ziren berdinak herritik herrira. Gizon sumertarrek burua estali eta gona janzten zuten, sorbaldak eta bularra agerian utzita. Akadrrek, berriz, bizarra luze eta ilea kizkurtuta eramaten zuten. Asiriarrek, azkenik, tunika luze eta luxuzkoak erabiltzen zituzten eta buruan kapela edo tiara.

Nekazaritza arloan garia, garagarra, oliba, fruitu lehorrak... Garagardoa (kash deitzen ziotena) eta ardoa ere ekoizten zituzten. Abeltzaintzan ere aritu ziren. Ardiak eta behiak erabili eta gameluak etxekotu zuten.

IDAZKERA, HIZKUNTZA ETA ERLIJIOA

Mesopotamiako herritarrek jainko asko gurtzen zituzten eta giza irudiekin irudikatzen zituzten. Nagusiak honako hauek ziren: Marduk, kreazioaren jainkoa; Sin, Ilargia; Shama, Eguzkia eta justiziaren jainkoa, eta Isthar, gerra eta maitasunaren jainkoa. Naturarekin lotutako

jainkoengan ere sinesten zuten. Jainko bakoitzak bere tenplua zeukan, Lurrean zeukan etxetzat hartzen zena. Erlijiozko erritu korapilatsuen bitartez gurtzen zituzten, animalien sakrifizioak eta jardun magikoak eginik.

Mesopotamiarrek idazkera berezia erabili zuten, kuneiforme deritzona. Lehenengotan egiptoarrenaren antzeko idazkera hieroglifikoa erabili bazuten ere, gero marrazkia estilizatu eta irudi geometrikoak hartu zituzten. Idazkera mota horrekin idatzi asko eta asko egin zituzten eta baita lege bilduma ospetsu bat ere bederen: Hammurabi Kodea.

Hizkuntza nagusiak aramera eta sumeriera ziren

ARTEAMesopotamian harri gutxi zegoenez, eraikuntzarako

pezoa eta adreilua erabili behar izan zituzten. Gero gainetik zeramikazko plakak jartzen zituzten, handitasun eta aberastasun handiagoa erakusteko.

Arkitektura lan nagusiak jauregiak eta tenpluak izan ziren. Jauregiak muino gainean egiten zituzten, harresiek eta almenadun dorreek babestuta. Tenpluak zigurat edo dorre mailakatuaren gainean zeuden

EGIPTARRAK

EGILEA:ANE PIERA MENDIETA

ANTZINAKO EGIPTO

• Antzinako Egipto, Nilo ibaiaren ibarrean sortutako antzinako zibilizazioa da, gaur egun Egiptok hartzen duen eremuan gutxi gorabehera. Zibilizazioa k.a. 3150 inguruan sortu zen, Goi eta Behe Egipto politikoki bateratu eta lehenengo faraoiaren agindupean 3.000 urtez iraun zuen.

EGIPTOKO PIRAMIDEAK

HISTORIA

• Faraoien agintaldia, k.a 31n amaitu zen ofizialki, Erromatar Inperioak Egipto konkistatu eta probintzia bihurtu zuenean.

• Klima aldaketaren eta gehiegizko abeltzaintzaren eraginez, Egiptoko larreak idortzen hasi ziren, eta k.a. 8.000 urte inguruan, Sahara basamortua agerrarazi zuten.

FARAOIEN TENPLUA

ARTEA ETA ARKITEKTURA

• Egiptoarrek tenplu, piramide, obelisko eta hilobi ederrak utzi dituzte.Hla ere, koloniasmoaren ondorioz, hainbat obra Europa eta Ameriketako museotan daude gaur egun.

• Antzinako Greziarekin batera, Erromako zibilizazioak Antzinate klasikoa osatu du, egungo mendebaldeko zibilizazioaren oinarria garrantzitsu bat .

• Izan ere, Erromak legea , gerra arte, literatura, arkitektura eta gramatika ( besteak beste) izugarri garatu zituen.

EGIPTOKO FARAOIA

EGIPTOKO OBELISKOA

NEKAZARITZA

• Egiptoarrek bazekiten ondo Nilo ibaia aprobetxatzen.Aspalditik ertzetako ahateak eta txoriak ehizatu eta uretan arrantzan aritzen ziren.Baina, nekazaritza garatuko bazen, ur-goraldia menderatu beharra zegoen.

NILO IBAIA

ZIBILIZAZIO KLASIKOAK KONPARATUZ

Egileak:IRATI ETA AIORA

GREZIARRAKEgilea:IRATI

ANTZINAKO GREZIA

•Antzinako greziar hizkuntza eta kulturako herrien zibilizazioa izan zen, Antzinaroan garatu zena, k.a.II. milurtekotik aurrera. •Mendebaldeko zibilizazioaren jatorrizko kulturatzat hartzen da, itzelezko eragina izan baitzuen Erromatar inperioan, eta baita Pizkundean eta beste ondorengo aroetan ere. •Gaur egungo Grezia eta Asia Txikian hasi bazen ere, Mediterraneo osora zabaldu zen, Iberiar penintsulatik Itsaso beltzeraino.

Atenasen originaltasuna, egitura politiko berri bat ezartzea izan zen: demokrazia. (demos + krator = herriaren agintea grezieraz ) aginte-modu bat da, estatuaren zuzendaritza hiritarren eskuetan dago.

Hasiera batean Atenasko hiri-estatua monarkia bat zen, ( mono + krator = bakarraren agintea grezieraz ) errege batek agintzen zuen.

K. a. 753. Urtean lur-jabe handiek boterea kendu zioten erregeari eta egitura oligarkikoa ezarri zuten.

                                                                                                                  

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                        

                 

KOKAPENA

GREZIAKO HISTORIA

•Greziako historiak eskuarki greziar herria, haiek okupaturiko lurraldeak eta gaur egungo Greziako estatu modernoaren ikerkuntza hartzen du bere baitan.

•Greziarren hedapena aroz aro aldetzen denez, Greziako historia ere malgua da, bere edukierari dagokionez.

•Aro bakoitzak bere interes-eremua dauka.

GREZIAKO ARGAZKIAK

GREZIAKO BIZIMODUA

•Greziako biztanle gehienen bizibidea nekazaritza zen. Zerealak, mahatsondoak, olibondoak, barazkiak, lekaleak eta fruta-arbolak landatzen zituzten, batez ere.

•Horretaz gain, txerriak, ahuntzak, ardiak, behiak eta zaldiak hartzen zituzten.

•Nekazaritzako teknikak oso oinarrizkoak ziren, eta gainera, lurraren kalitatea eskasa zen, beraz, lana ez zen oso errentagarria.

•Estatuak olibondoak lantzea sustatzen zuen, lortzen zen olio-soberakina, biztanle guztiak elikatzeko beharrezkoa zen ale kopuruaz truka baitzitekeen.

ERROMATARRAKEgilea: AIORA

•Antzinako Erroma hiriaren inguruan sortu zen zibilizazioa izan zen.

•12 mendetan zehar zibilizazioak hiru sistema politiko izan zituen : monarkia , oligarkian oinarritutako errepublika eta, azkena, inperioa.

•Mediterraneo itsasoko ingurua menderatu zuen armada eta asimilizazio kulturalaren bidez .

•Hala ere, hainbat kausa zela eta , zibilizazioak gainbehera jasan behar izan zuten ,eta, azkenean , mendebaldeko erdia behintzat, V. mendean desagertu zen . Ekialdeko erdia, Bizantziar Inperioa bilakatu zen, Konstatilopolis hiriburua zela.

• Antzinako Greziarekin batera, Erromako zibilizazioak Antzinate klasikoa osatu du, egungo mendebaldeko zibilizazioaren oinarria garrantzitsu bat .

• Izan ere, Erromak legea , gerra , arte, literatura, arkitektura eta gramatika

(besteak beste) izugarri garatu zituen.

MONARKIA:•Tiber ibaiko baten ondoan sortu zen.

•Horren trafiko eta merkataritzarengatik hazi zen hiria .

•Arkeologiak erakusten duenaren arabera, K.a. IX. mendean sortu zen Erroma, Palatino , Kapitolito eta Kirinal muinoetan hain zuzen ere.

•Lehenengo biztanleak latinoak eta sabinoak omen ziren

MONARKIA

AGUUURRRRR