Fundación Vasca para la Seguridad Agroalimentaria

Nekazaritzako Elikagaien Segurtasunarako Euskal Fundazioa

kontrolatzeko plangintza

Animaliak elikatzeko substantzia kaltegarriak

sarrera

00A

nim

alia

k el

ikat

zeko

su

bsta

ntzi

a ka

lteg

arri

ak

kont

rola

tzek

o pl

angi

ntza

Pentsuaren ekoizpen-faseetan, hau da, lehengaiak jasotzen direnetik pentsua abeltzainei bidaltzen zaien bitartean, pentsuak kutsa ditzaketen zenbait faktore gerta litezke.

Jarraian, fase bakoitzean gerta daitezkeen arrisku nagusiak identifikatu eta prebentzio neurriak proposatuko ditugu arrisku horiek ekidin edo/eta kontrolatzeko.

Lehengaiak jasotzea

Prebentzio neurriak

Fase honetako arriskuak

Azalpena

1. f asea

01

Normalean kamioetan iristen dira lehengaiak fabrikara.Bi garraio mota bereizten dira:

Ontziratu gabea: laboreak, taloak eta l i k i d o a k : k o i p e a k , m e l a z a k , antioxidatzaileak eta abar.

Zakuetan edo “big-bag” direlakoetan: esprai esnea, gazura, zuzentzaileak eta abar.

Fase honetako arrisku nagusiak lehengaiak kutsatuta egon ahal direlako gertatzen dira. Mota honetakoak izaten dira nagusiki:

Mikrobiologikoak (Salmonella, E. Coli eta onddoak).

Mikotoxinak (B1 Aflatoxina, Bomitoxina, Zearalenona, Fuminisinak eta Okratoxinak)

Lehengaiak jasotzen diren unean bertan kontrolatu. Horrela, honako hauek antzeman daitezke: onddo-kutsadura, intsektuen presentzia, ohikoak ez diren usain eta koloreak, eta beste.

Isurbidearen sareta egoera onean eduki. Sareta horrek ekidin egiten du lehengaiak biltegiratzeko siloetara elikagaiekin batera etor daitezkeen material kaltegarriak sartzea (harriak, plastikoak eta abar).

Analisi f isiko-kimiko errazak egin: hezetasuna, tenperatura, NIR bidezko analisi azkarrak.

Hornitzaileak homologatu: kalitate ziurtagiriak eskatu behar dira, produktuen analisiak, instalazioak bisitatu…

Ani

mal

iak

elik

atze

ko

subs

tant

zia

kalt

egar

riak

ko

ntro

latz

eko

plan

gint

za

Lehengaiak biltegiratzea

02

Lehengaiak isurbidean hustu ondoren, biltegiratze siloetara eramaten dira upelen bidez.

Zakuratutako lehengaiak (mineralak, bitaminak eta abar) palletetan biltegiratzen dira xede horretarako biltegietan.

Arrisku nagusiak: kutsadura gurutzatua eta mikroorganismoak sortzea.

Ekoizpen Praktika Egokiak bete.

Siloak egoera onean mantendu. Hau da, batetik, kondentsazioa ekiditea; eta, bestetik, tenperatura igotzea.

Ekoizteko, fabrikan lehenik sartu diren lehengaiak erabili (FIFO sistema).

Biltegiak eta siloak garbitu, kutsadura gurutzatuak ekiditeko.

Izurriak kontrolatzeko plana eduki.

Ani

mal

iak

elik

atze

ko

subs

tant

zia

kalt

egar

riak

ko

ntro

latz

eko

plan

gint

za

2. f asea

Fase honetako arriskuak

Azalpena

Prebentzio neurriak

Ehotzea

03

Pentsuak egiteko lehengaiek izaten duten lehengo prozesatzea izaten da.

Errotarekin lortzen da pentsuek granulometria egokia izan dezaten, tamainari zein itxurari dagokionez (nola aurkeztu nahi dugun).

Lehengaiak 2-10 mm-ra ehotzen dira mailu-erroten bidez. Ehotze tamaina pentsuaren kontsumoaren araberakoa izaten da. Pentsua irin moduan kontsumituko bada, tamaina handi xamarrean ehotzen da; izan ere, irin fina hauts-itxurakoa izaten da eta ez da oso atsegina izaten. Pikordun eran kontsumituko bada, berriz, gehiago ehotzen da pikortatzea errazteko.

Arrisku nagusia: gorputz arrotzen presentzia.

Errotaren bahea kontrolatu. Baheak egoera onean egon behar du eta ez die gorputz arrotzei (harri txikiak, substantzia metalikoak…) sartzen utziko.

Ani

mal

iak

elik

atze

ko

subs

tant

zia

kalt

egar

riak

ko

ntro

latz

eko

plan

gint

za

3. f asea

Prebentzio neurriak

Fase honetako arriskuak

Azalpena

Dosifikatzea

04

Etapa honetan nahasketan gehituko den lehengai bakoitza pisatu egiten da, proportzioa egokia izango dela ziurtatzeko.

Arrisku nagusia: konposatu minoritarioak maila egokian ez gehitzea, hau da, maila egokia baino gehiago edo gutxiago gehitzea.

Dosifikatzeak eskuz egiten badira, pisatzeko erabiltzen diren ontziak garbitu.

Elektroiman-gailuak erabili.

MIN

MAXA

nim

alia

k el

ikat

zeko

su

bsta

ntzi

a ka

lteg

arri

ak

kont

rola

tzek

o pl

angi

ntza

4. f asea

Prebentzio neurriak

Fase honetako arriskuak

Azalpena

Nahastea

05

Prozesu hau ezinbestekoa da pentsu konposatuak egiteko.

P e n t s u a o s a t z e n d u t e n l e h e n g a i a k homogeneizatzea helburu duen egokitzapena da.

Ehotako eta partzialki aurrenahasitako lehengaiak nahasgailuan husten dira. Bertan, 30 segundoren ondoren, lehengai likidoak txertatzen zaizkie eta zuzentzaileak gehitzen zaizkie.

Osagaiak, normalean, nahasgailu horizontalean nahasten dira 3-5 minutuz.

Arrisku nagusia: egindako nahasketa homogeneoa ez izatea.

Gainera, mikrobioen kutsadura gerta liteke, nahasgailuaren hormetan itsatsita geratu diren produktu-hondakinak direla eta.

Nahasketaren homogeneotasun prozedura gauzatu. Nahasgai luaren bar iaz io koefizientea zein den jakin behar dugu, nahasketa homogeneoa den ala ez jakiteko.

N a h a s g a i l u a r e n h o r m a k g a r b i t u karrakagailu baten bidez.

Osagaien bateraezintasunen taula osatu, nahasgailuan kutsadura gurutzaturik gerta ez dadin.

Ani

mal

iak

elik

atze

ko

subs

tant

zia

kalt

egar

riak

ko

ntro

latz

eko

plan

gint

za

5. f asea

Prebentzio neurriak

Fase honetako arriskuak

Azalpena

Lan-argibideetan zehaztu zein den denbora eta tenperatura egokiena pentsu bakoitza pikortatzeko.

Pikortatzea

Pikortatzea prozesu mekanikoa da eta hainbat indarrek bat egiten dute, besteak beste, igurzketak, presioak, estrusioak, bai eta lehengaiaren hainbat ezaugarri eraldatzen duen tenperatura gorakadak, eta pikor edo pellets gisa geratzen diren partikulen metaketak ere.

Pikorren tamaina erabil itako trokelaren araberakoa izaten da. Pentsuaren norakoaren arabera, trokelaren diametroa 2-10 mm-koa izaten da, eta pentsuaren ibilbidea trokelaren barruan 2,5-5 cm-koa. Ibilbidea zenbat eta luzeagoa izan, orduan eta pikor gogorragoak lortzen dira.

Nahiz eta fase hau ez dagoen diseinatuta pasteurizazio gisa, asko murrizten du mikrobioen kutsadura.

Arrisku nagusia: patogenoak bizirik irautea, tratamendu-tenperatura nahikoa izan ez bada.

06TCA

nim

alia

k el

ikat

zeko

su

bsta

ntzi

a ka

lteg

arri

ak

kont

rola

tzek

o pl

angi

ntza

6. f asea

Prebentzio neurriak

Fase honetako arriskuak

Azalpena

Hoztea

07

Erregistratu pentsuak hozkailuan zenbat denbora egon behar duen eta zenbateko tenperatu behar duen.

Hozkailuaren zeregina da, pikorta hobeto kontserbatzeko, hezetasuna eta tenperatura murriztea.

Arrisku nagusia: pentsua berriz kutsatzea hozkailuan kondentsazioa baldin badago.

Ani

mal

iak

elik

atze

ko

subs

tant

zia

kalt

egar

riak

ko

ntro

latz

eko

plan

gint

za

7. f asea

Prebentzio neurriak

Fase honetako arriskuak

Azalpena

Pentsuak biltegiratzea

08

Kontrolatu pentsu- zakuen tenperatura eta hezetasuna biltegian. Pentsua ontziratu gabe biltegiratzen bada, kontrolatu b i l teg iko s i loen tenperatura eta hezetasuna.

Pentsu konposatua eg in ondoren, s i lo ezberdinetan gorde behar da. Silo bakoitza pentsu mota bakoitzerako izaten da.

Arrisku nagusia: mikroorganismoak garatzea, pentsua egoki biltegiratzen ez bada.

Ani

mal

iak

elik

atze

ko

subs

tant

zia

kalt

egar

riak

ko

ntro

latz

eko

plan

gint

za

8. f asea

Prebentzio neurriak

Fase honetako arriskuak

Azalpena

Bezeroari bidaltzea

09

Sendagai-pentsuen kamioietan zatitzeak egin (bereizgailu ezberdinak).

Kamioiak eta upelak garbitu.

Pentsua zakuratuta edo ontziratu gabe merkaturatzen da. Ontziratu gabeko pentsua tobera-kamioietan garraiatzen da abere ustiategietara.

Arrisku nagusia: zenbait produkturen arteko k u t s a d u r a g u r u t z a t u a k s o r t z e a e t a mikroorganismoak ugaritzea.

Ani

mal

iak

elik

atze

ko

subs

tant

zia

kalt

egar

riak

ko

ntro

latz

eko

plan

gint

za

9. f asea

Prebentzio neurriak

Fase honetako arriskuak

Azalpena