ANALISI K O ET A KALI T A TE K ONTROLE K O LABORA TEGI K O ... · lanbide heziketako zikloen...

LANBIDE HEZIKETAKO ZIKLOEN

PROGRAMAZIOA

PROGRAMACIÓN DE LOS CICLOS FORMATIVOS DE FORMACIÓN PROFESIONAL

K I M I K A

A N A L I S I K O E T A K A L I T A T E

K O N T R O L E K O L A B O R A T E G I K O

G O I M A I L A K O T E K N I K A R I A

2. modulua: Analisi Kimikoak

L A N B I D E H E Z I K E T A K O Z I K L O E N

P R O G R A M A Z I O A

KIMIKA

PR OG RA MA CI ÓN DE L OS C ICL OS F O RM A T IV OS DE F OR MA CI ÓN P R OF ES I ON A L

A N A L I S I K O E T A K A L I T A T E K O N T R O L E K O L A B O R A T E G I K O

G O I M A I L A K O T E K N I K A R I A

2. modulua: A n a l i s i K i m i k o a k

Argitaraldia: 1.a, 2009ko urria

Egilea: Arantxa Zamora Lucas

Argitaraldia eta koordinazioa: Víctor Marijuán Marijuán KOALIFIKAZIOEN ETA LANBIDE HEZIKETAREN EUSKAL INSTITUTUA INSTITUTO VASCO DE CUALIFICACIONES Y FORMACIÓN PROFESIONAL www.kei-ivac.com

Diseinua eta diagramazioa: TRESDETRES

L.G.: BI-1764-09

http://www.kei-ivac.com/

http://www.kei-ivac.com/

AURKIBIDEA

Iraupena: 297 ordu UDen kopurua: 15

Esku artean duzun argitalpen hau lanean ari diren lankideek landu dute.

Edozein gairen programazioa oso lan pertsonala da, irakasle bakoitzaren esperientzian oinarritua eta, horrenbestez, subjektiboa. Premisa hori kontuan izanik, programazioa aztertzera eta egoki baderitzozu kontsultarako material gisa erabiltzera gonbidatzen zaitugu. Zure irakasle-lana bideratu dezakeen gida gisa ere baliagarria izan dakizuke.

Izan ditzakeen mugak aintzat hartu badira ere, heziketa-ziklo berrien OCDak abiapuntu izanik sortu eta diseinatu da, eta EAEn curriculum-diseinuaren eta irakaskuntza-programazioaren arloan indarrean dagoen legeria hartu da kontuan (otsailaren 26ko 32/2008 Dekretua).

Erabilgarria izan dakizun espero dugu, eta, aldi berean, egileek lan honetan egindako ahalegina eskertzen dugu.

UNITATE DIDAKTIKOEN SEKUENTZIAZIOA ETA DENBORALIZAZIOA 04. or. 0. unitate didaktikoa:

0. Moduluaren aurkezpena. 05. or. 1. unitate didaktikoa:

1. Analisi kimikoan datuak tratatzea eta interpretatzea. 08. or. 2. unitate didaktikoa:

2. Substantzia kimikoak identifikatzea eta manipulatzea. 12. or. 3. unitate didaktikoa:

3. Disoluzioak prestatzea. 15. or. 4. unitate didaktikoa:

4. Kimika analitikoaren hastapenak. 20. or. 5. unitate didaktikoa:

5. Analisi ez-organiko kualitatiboa. 24. or. 6. unitate didaktikoa:

6. Analisi ez-organiko kuantitatiboa. 27. or. 7. unitate didaktikoa:

7. Neutralizazioko analisi bolumetrikoa. 31. or. 8. unitate didaktikoa:

8 Erredox analisi bolumetrikoa. 35. or. 9. unitate didaktikoa:

9. Konplexuak osatzeko analisi bolumetrikoa. 39. or. 10. unitate didaktikoa:

10. Prezipitazioko analisi bolumetrikoa. 43. or. 11. unitate didaktikoa:

11. Analisi grabimetrikoa. 47. or. 12. unitate didaktikoa:

12. Analisi kimiko ez-organikoaren proiektua. 51. or. 13. unitate didaktikoa:

13. Kimika organikoaren oinarriak. 54. or. 14. unitate didaktikoa:

14. Konposatu organikoen analisia. 58. or. 15. unitate didaktikoa:

15. Sintesi eta analisi kimiko organikoaren proiektua. 61. or.

Heziketa-zikloa: ANALISIKO ETA KALITATE-KONTROLEKO LABORATEGIA 2. modulua: ANALISI KIMIKOAK KIMIKA

UNITATE DIDAKTIKOEN SEKUENTZIAZIOA ETA DENBORALIZAZIOA

EDUKI MULTZOAK

UNITATE DIDAKTIKO SEKUENTZIATUAK

IRAUPENA M1 M2 M3 M4 M5

UD0: Moduluaren aurkezpena. 1 X UD1: Analisi kimikoan datuak tratatzea eta interpretatzea. 25

X UD2: Substantzia kimikoak identifikatzea eta manipulatzea. 14 X X UD3: Disoluzioak prestatzea. 20

X UD4: Kimika analitikoaren hastapenak. 15

X UD5: Analisi ez-organiko kualitatiboa. 15

X X X UD6: Analisi ez-organiko kuantitatiboa. 15 X X UD7: Neutralizazioko analisi bolumetrikoa. 21

X X UD8: Erredox analisi bolumetrikoa. 18 X X UD9: Konplexuak osatzeko analisi bolumetrikoa. 16 X X UD10: Prezipitazioko analisi bolumetrikoa. 15

X X UD11: Analisi grabimetrikoa. 15

X X X X UD12: Analisi kimiko ez-organikoaren proiektua. 50

X X UD13: Kimika organikoaren oinarriak. 14 X UD14: Konposatu organikoen analisia. 13

X X X X UD15: Sintesi eta analisi kimiko organikoaren proiektua. 30

GUZTIRA 132 h

1. multzoa: Analisi kimikorako materialak eta erreaktiboak sailkatzea. 4. multzoa: Funtzio organikoen analisia. 2. multzoa: Disoluzioak prestatzea. 5. multzoa: Analisi kimikoen emaitzak baloratzea. 3. multzoa: Analisi kuantitatiboaren teknikak aplikatzea.

4


UD0: MODULUAREN AURKEZPENA 5

0. unitate didaktikoa: MODULUAREN AURKEZPENA

Iraupena: 1 ordu Ikaskuntzaren helburuak:

1. Moduluaren garapenaren plangintza orokorra ezagutzea, baita taldeko kideak ere. 2. Irakasleak prestakuntza-prozesuaren kudeaketan aintzat hartu eta aplikatuko dituen irizpideak ulertzea. 3. Ikasleak moduluari dagokionez dituen eskubideak eta betebeharrak identifikatzea. 4. Moduluaren unitate didaktikoen arteko eta moduluaren eta beste moduluen arteko lotura nagusiak ulertzea. 5. Norberaren jakintzak identifikatzea, moduluan lortu behar diren jakintzei dagokienez.

EDUKIAK

Multzoak

1 2 3 4 5

PROZEDURAZKOAK

• Zikloko moduluen arteko eta zikloaren eta erreferente dituen kualifikazioen arteko loturak aztertzea. • Diziplinaren, metodologiaren, erlazioen eta antzeko beste gaien inguruan planteatzen diren alderdiak, arauak eta elementuak

identifikatzea, eta euskarri egokian erregistratzea.

KONTZEPTUZKOAK

• Zikloa osatzen duten kualifikazioak eta moduluarekiko lotura. • Moduluaren ekarpena zikloko helburuak lortzeko garaian. • Moduluaren helburuak. • Modulua eta unitate didaktikoak ebaluatzeko irizpideak.

JARRERAZKOAK

• Taldeko kide guztiengan, baita irakaslearengan ere, desiragarriak diren portaeren inguruan adostasuna lortzearen garrantzia baloratzea.

• Moduluaren garapenean jarraitu beharreko arauak eta irizpideak.



JARDUERA

METODOLOGIA

BALIABIDEAK

ZER egingo dudan edo duten

Jarduera mota

Helburu inplikat.

D.

NORK NOLA egingo den

ZERTARAKO egingo den

ZEREKIN egingo den

Ir. Ik. J1 Ikasleen eta irakaslearen aurkezpena.

1 10 m. X X Irakasleak eta ikasleek nork bere burua aurkeztuko dute. Irakasleak iradokiko ditu aurkezpenean interesgarriak izan daitezkeen alderdiak, eta informazio bat edo bestea ematea hautazkoa izango da.

Helburua da hasierako ezagutza lortzea eta gizarte-oztopoak haustea, taldeko kideen arteko komunikazioa erraztearren. Aurreko ikasturtetik sortutako taldea denean, ez da jarduera hau beharrezkoa izango.

Ez da bitarteko berezirik behar.

J2 Programazioa osatzen duten elementuen aurkezpena.

2-4 10 m. X X Irakasleak programazioa osatzen duten elementuak, ordutegiak eta abar aurkeztuko ditu, eta, horretarako, eskema bat erabiliko du edo baliabide informatiko bidezko aurkezpena egingo du.

Ikasleek moduluaren gaiaren programazioari, egiturari, loturei, denborari eta iraupenei buruzko ikuspegi orokorra jaso beharko dute, besteak beste.

Arbela. Power Point-eko aurkezpena edo antzekoa. Kronogramak Informazioa duten fotokopiak.

J3 Prestakuntza- prozesuaren kudeaketa gidatuko duten irizpideen eta arauen aurkezpena.

2-3 10 m. X X Irakatsi eta ikasteko prozesua kudeatzeko erabiliko diren askotariko irizpideak ezagutaraziko ditu irakasleak. Gardenkiez edo beste elementu batzuez lagundutako ahozko azalpena erabiliko du. Hortaz, azterketak zuzentzeko eta ebaluatzeko irizpideak, barne-erregimeneko araudia, diziplina- erantzukizunak, eta abar azalduko ditu.

Zalantza guztiak argitzeko denbora-tartea zabalduko da.

Horrela, ikasleek ikasketa, gizarte eta harremanen arloko esparrua ezagutu eta ulertuko dute, eta arauzko esparru horretara moldatu ahal izango dute haien jarduna.

Ikasgelan edo lantegi- ikasgelan egin daiteke jarduera, eta ez da baliabide berezirik behar.

J4-E1 Egin beharreko lanbide-moduluaren gainean ikasleek aurretik dituzten ezagupenen identifikazioa.

5 30 m. X X Jarduera hori elkarrizketaren bidez garatu ahal izango da, baita ikasleek erantzun beharreko irakaslearen galderen bidez, edo, bestela, ondorio horretarako prestatutako galdera irekien bidez edo erantzun anitzeko galderak dituen galdera sorta baten bidez.

Moduluan garatuko diren edukiei dagokienez, ikasleen abiapuntuko jakintza-maila ezagutu nahi da. Abiapuntuko jakintza hori ezagutzeak programazioa berregituratzeko eta taldearen eta gizabanakoen errealitatera egokitzeko aukera emango dio irakasleari.

Galdera sortak.



OHARRAK

• Nahikoa izango da J1 jarduera moduluetakoren batean egitea. Zikloko taldeak adostu beharko du zein modulutan egingo den. • J4 jarduera mantendu ahal izango da, nahiz eta unitate didaktikoetako bakoitzean hasierako ebaluazioa barnean hartzen duen jarduera egin. Bi jarduera horiek bateragarriak eta

osagarriak izango dira beti. Aurretiazko jakintzetarako lehen hurbilketa izan daiteke, ondoren, unitate bakoitzean abiapuntuko jakintza horretan gehiago sakontzeko. • Modulu honen unitate didaktikoetan, jarduerak irakatsi eta ikastekoak (J) edo ebaluaziokoak (E) izan daitezke. Zenbaitetan, jarduera bera, irakatsi eta ikastekoa ez ezik, ebaluaziokoa ere

izan daiteke. Halakoetan, jarduera hori (Jn-Em) gisa adieraziko da eta hiru motak bilduko ditu. J-en zenbakikuntza (n) eta E-ena (m) elkarrekiko independenteak dira.


UD1: ANALISI KIMIKOAN DATUAK TRATATZEA ETA INTERPRETATZEA 8

1. unitate didaktikoa: ANALISI KIMIKOAN DATUAK TRATATZEA ETA INTERPRETATZEA Iraupena: 25 ordu IE5: Analisian lortutako emaitzak baloratzen ditu, eta horien koherentzia eta balioduntasuna zehazten du.

Ikaskuntzaren helburuak:

1. Analisi kimikoaren garrantzia eta emaitza analitikoen fidagarritasuna baloratzea. 2. Analisian lortutako emaitzen ebidentzia errespetatzea. 3. Azken emaitzak bere baitan hartu behar dituen zifra esanguratsuak ondorioztatzea. 4. Lortutako emaitzak onartzeko edo baztertzeko irizpideak ezartzea. 5. Lortutako datuak aldez aurretik definitutako emaitzak onartzeko edo baztertzeko irizpideei loturik aztertzea. 6. Emaitzen ebaluazioaren prebentzio-ekintzak eta ekintza zuzentzaileak kontuan hartzea. 7. Lortutako emaitzak ebaluatzea, taulak, patroiak edo ezarritako arauak erabilita. 8. Analitoaren azken kontzentrazioa lortzea, grafikoak eta dagozkien kalkuluak abiapuntutzat hartuta. 9. Datuak euskarri egokietan erregistratzea, eta beharrezkoak diren erreferentziak adieraztea.

10. Datuak tratatzeko programak maila aurreratuan erabiltzea. 11. Txostenak egitea zehaztapenei jarraiki.

EDUKIAK Multzoak 1 2 3 4 5

PROZEDURAZKOAK

• Akatsak eta zifra esanguratsuak baloratzea. • Emaitza esperimentalak eta egindako kalkuluak biribiltzea. • Datuak tratatzeko programak erabiltzea maila aurreratuan. • Emaitza analitikoak ebaluatzea taulak, patroiak edo ezarritako arauak erabilita. • Analisien txostenak eta buletinak egitea dagozkien zehaztapenen arabera (laborategiko jardunbide egokiak).

X X X X X

KONTZEPTUZKOAK

• Analisi kimikoko akats motak: zehaztuak, zehaztugabeak eta barkaezinak. • Estatistika-kalkuluak: batez bestekoa, mediana. • Terminoen definizioa: doitasuna eta zehaztasuna. • Bat ez datozenak onartzeko eta errefusatzeko irizpideak. Konfiantza-mugak. • Ziurgabetasunak kalkulatzeko metodoak. • Estatistika-kalkuluak eta irudikapen grafikoa.

X X X X X X



JARRERAZKOAK

• Jardueretan inplikatzea baloratzea. • Emaitzak konfidentzialtasunez tratatzea.

X X

JARDUERA

METODOLOGIA

BALIABIDEAK

ZER egingo dudan edo duten Jarduera mota

Helburu inplikat.

D NORK

NOLA egingo den


ZEREKIN egingo den Ir. Ik.

J1 Unitate didaktikoaren aurkezpena.

0,5 h X Ikaskuntzaren helburuak aurkeztuko dira, unitate didaktikoa moduluaren barruan kokatuko da, eta modulua osatzen duten gainerako unitateekin lotuko da (1. Materialak hautatzea, 2. Analizatzea, 3. Emaitzak ebaluatzea eta aurkeztea).

Gainerako moduluekiko zuzeneko lotura ezagutzeko.

OCDa, PowerPoint-en egindako aurkezpenaren bitartez.

J2.1 Metodo analitikoen kalitate- ezaugarriei buruzko azalpena.

J2.2 Datu esperimentalei buruzko eztabaida.

1,2 1 h X

X

Lan zientifikoa hipotesi bat berresteko hainbat neurriren emaitza gisa planteatuko da.

Puntu esperimentaletatik abiatuta egindako grafikoak erakutsiko dira, akatsen eta puntu susmagarrien garrantziari buruzko eztabaida pizteko asmoz. Irakasleak eztabaida zuzenduko du eta sortzen diren ideiak idatziko ditu, laburpen bat eginez amaitzeko.

Ikasleak aldez aurretik jarrera egokia har dezan garatu beharreko lan motaren aurrean. Ikasleak baloratzeko kalitate handiko datuen garrantzia eta okerreko datuen ondorioak.

Ikasgelako berezko baliabideak.

J3 Datu esperimentalen adierazpenari buruzko kasuen azterketa.

1,2,3 2 h X

X

Irakasleak datu esperimentalak lortzeko hainbat esperientzia planteatuko ditu, ikasleen artean haiek ziurtasunaren arabera (ez ziurgabetasunaren arabera) zuzen adierazteko beharra sortzeko asmoz. Ikasleak aurreko kasuetako datuak adieraziko ditu, kalkulu kimikoetako ziurgabetasuna eta horren hedapena kontuan hartuta.

Emaitzak zifra esanguratsuen eta biribiltzearen arauen arabera aurkezteko moduak aurkitzeko.

Ikasgelako berezko baliabideak eta PowerPoint-en egindako aurkezpena.

J4.1 Akats esperimentalei buruzko azalpena.

1,2,3,4,7 3,5 h X Kimika analitikoan datuak maneiatzeari buruzko azalpena: akats motak, hedapen-bideak, haiek minimizatzeko moduak, irudikapen grafikoak eta estatistika-terminoak.

Ikasleek ezagutzeko analisi kimikoko akatsari dagozkion terminoak: zehaztasuna, doitasuna, batez




J4.2-E1 Akats esperimentalen tratamenduari buruzko problemen ebazpena.

X

Problemak planteatu ondoren, ikasleek binaka ebatziko dituzte. Amaitzean, bateratze-lana egingo dute irakaslearen zuzendaritzapean.

bestekoa, mediana, akats barkaezina...

Akatsak kalkulatzeko problemak ebazteko estrategiak aplikatzeko. Akatsak grafikoki irudikatzeko eta interpretatzeko. Ikasteko prozesua ebaluatzeko, eta bete beharreko gabeziak edo zoriondu beharreko aurrerapenak antzemateko.

J5.1 Datuen estatistika- tratamenduari buruzko azalpena.

J5.2 Bat ez datozenak errefusatzeko irizpideak ezartzeko esperimentuen azterketa.

1,2,4,5,6, 7

4 h X X

Irakasleak ezagutzera emango ditu akatsen tratamenduan erabiltzen diren estatistika-terminoak: populazioa, lagina, batez bestekoa, mediana, desbideratze estandarra, konfiantza-mugak, Q testa, T proba...

Ikasleek, binaka, esperimentu batetik lortutako datuak aztertu eta balio susmagarriak eta horien estatistika- tratamendua azalduko dituzte ikaskideen aurrean.

Terminologia, datuak tratatzeko prozesua eta estatistika-terminoak ezagutzeko eta ulertzeko.

Ikasgelako berezko baliabideak, PowerPoint- en egindako aurkezpena eta Excel kalkulu-orria duten ordenagailuak.

J6.1 Emaitza esperimentalak baliozkotzeari eta kalibratzeari buruzko azalpena.

J6.2-E2 Emaitza esperimentalak baliozkotzeari eta kalibratzeari buruzko problemen ebazpena.

1,2,3,4,5, 6,7,8

5 h X

X

Irakasleak azalpen bat egingo du hipotesiak egiaztatzeko estatistika-laguntzei eta kalibratze-kurbak lortzeko karratu txikienen metodoari buruz.

Datu-serieen konparazioei, ekuazioak datu esperimentaletara doitzeari eta analitoaren kontzentrazioa lortzeko grafikoei buruzko problemak planteatuko dira. Ikasleek bakarka ebatzi eta entregatuko dituzte.

Prozesu analitikoa, metodoen mugak eta erabilitako materiala ulertzeko. Datu esperimentalak jasotzen dituzten grafikoak irudikatzea eta interpretatzea. Ikasteko prozesua ebaluatzeko, eta bete beharreko gabeziak edo zoriondu beharreko aurrerapenak antzemateko.

Ikasgelako berezko baliabideak, PowerPoint- en egindako aurkezpena eta Excel kalkulu-orria duten ordenagailuak.

J7.1 Laborategietan kalitatea segurtatzeari buruzko azalpena.

1,2,4,5,6, 7,10

4 h X Irakasleak, aparatuak kalibratzeko eta analisi zehatzak egiteko prozeduren adibideen bitartez, emaitzen trazagarritasuna eta analisiko laborategien egiaztapena segurtatzea zein beharrezkoa den azalduko du, eta hori lortzeko beharrezkoak diren bitartekoak deskribatuko

Emaitza analitikoak behar bezala interpretatzeko. Datu analitikoen kalitatea eta emaitzen trazagarritasuna segurtatzearen garrantzia baloratzeko.

Ikasgelako berezko baliabideak, PowerPoint- en egindako aurkezpena eta software espezifikoa duten ordenagailuak.



J7.2 Kalitatea kontrolatzeko prozedurei buruzko ariketak egitea.

X

ditu (kanpoko antolakundeak, erreferentziako material ziurtatuak...). Horrez gain, grafikoen (Shewhart, Cusum…), taulen eta kalibratze-tekniken bitartez kalitatea kontrolatzeko prozedurak azalduko ditu, informatika-programen laguntzarekin.

Ezarritako metodoak aplikatuta, ikasleek hainbat ariketa egingo dituzte, binaka, irakasleak gainbegiratuta.

J8-E3 Txostenak egiteko jarraitu beharreko irizpideen aurkezpena.

Guztiak 5 h X

X

Irakasleak, laborategiko txostenez baliatuta, azalpena egingo du horietariko bakoitza bereizita, analisi kimiko baten atalak eta emaitzak aurkezteko modua azpimarratuko ditu eta txostenak egiteko zein iturri erabili diren adieraziko du.

Ikasleak, bakarka, irakasleak emango dizkion analisi kimikoen enuntziatuak abiapuntutzat hartuta, analisi- buletina egingo du dagozkion zehaztapenen arabera.

Unitate didaktikoaren edukiak laburtzeko eta integratzeko. Laborategiko txostenak aurkeztearen garrantzia justifikatzeko.


OHARRAK


UD2: SUBSTANTZIA KIMIKOAK IDENTIFIKATZEA ETA MANIPULATZEA 12

2. unitate didaktikoa: SUBSTANTZIA KIMIKOAK IDENTIFIKATZEA ETA MANIPULATZEA Iraupena: 14 ordu IE1: Analisi kimikorako materialak eta erreaktiboak sailkatzen ditu, eta horien propietateak eta portaera kimikoa ezagutzen ditu.


1. Erreaktibo kimikoak izaera kimikoa eta purutasuna kontuan hartuta identifikatzea eta sailkatzea. 2. Laborategiko segurtasun-irizpideak ezagutzea eta aplikatzea. 3. Laborategiko jardunbide egokien (LJE) printzipioak ezagutzea eta errazago aplikatzeko interpretatzen jakitea. 4. Prozesu analitikoetan beharrezkoak diren oinarrizko eragiketak identifikatzea. 5. Ordena- eta garbitasun-irizpideak aplikatzea tresneria eta materialak prestatzean.

Multzoak 1 2 3 4 5

PROZEDURAZKOAK

• Produktu kimikoak identifikatzea: egoera, izaera kimikoa, purutasuna... • Analisi kimikoan bereizte-teknikak aplikatzea (iragaztea, dekantatzea, erauztea...). • Segurtasun-datuen fitxak maneiatzea.

X X

KONTZEPTUZKOAK

• Laborategiko produktu kimikoak. Sailkapen-sistemak.

X

JARRERAZKOAK

• Laborategiko ordena eta garbitasuna baloratzea. • Produktu kimikoak arretaz maneiatzea.

X X

JARDUERA

METODOLOGIA

BALIABIDEAK


Helburu inplikat.

D NORK

NOLA egingo den

ZERTARAKO egingo den ZEREKIN egingo den Ir. Ik.



Gainerako moduluekiko zuzeneko lotura ezagutzeko. Ikasleak aldez aurretik jarrera egokia har dezan garatu beharreko lan motaren aurrean.

OCDa, PowerPoint- en egindako aurkezpenaren bitartez.



J2 Laborategiko segurtasunari eta laborategiko jardunbide egokiei buruzko informazioa bilatzea eta esperientziak trukatzea.

2,3 2 h X X Ikasleek, taldeka, laborategietako jardunbide egokiei eta segurtasunari buruzko bilaketa bibliografikoa egingo dute, eta txosten bat landuko dute garrantzitsuentzat jotzen dituzten puntuekin. Txosten hori eskolan aurkeztuko dute, irakaslearen zuzendaritzapean, eta ikaskide guztiek parte hartuko dute ekintza honetan.

Datuak biltzeko, parte hartzeko eta laborategiko jardunbide egokiak bete beharraren kontzientzia hartzeko.

Gaiarekin zerikusia duen bibliografia, Internet, eta informazioa bilatzeko kontuan hartu beharreko alderdien gidoia.

J3 Laborategirako bisitaldi gidatua, haren antolamendua ezagutzeko.

1,2,5 2 h X Irakasleak laborategiaren planoa banatu eta erakutsiko die ikasleei laborategian bertan, materiala zein erreaktiboak nola antolatuta dauden zehaztuko die eta zerbitzu osagarrien lineak adieraziko dizkie. Gainera, planoan eta laborategian honakoak azalduko dizkie:

• Erreaktiboak eta horien erregistroak sailkatzeko eta biltegiratzeko sistemak.

• Sor daitezkeen hondakin motak, horien sailkapena, ezabatzeko eta biltegiratzeko modua eta dagozkien erregistroak.

• Laborategiko materialaren garbiketa eta errotulazioa. • Datuak eta egoerak idazteko laborategiko koaderno bat

eduki eta mantendu beharra.

Ikasleen behatzeko ahalmena garatzeko eta hezteko. Laborategiko materiala izen zuzenarekin identifikatzeko. Laborategiko materialarekin eta erreaktiboekin eta horien egoerarekin ohitzeko. Laborategian hondakinak minimizatzearen garrantziaz jabetzeko. Txostenak egiteko laborategiko koadernoa erabiltzea zein garrantzitsua den ulertzeko.

Laborategia eta planoak.

J4.1 Substantzia kimikoak hautatzeari eta manipulatzeari buruzko azalpena.

J4.2 Substantzia kimikoen segurtasun-datuen fitxen azterketa.

1,2,5 2,5 h X

X

Irakasleak, laborategian, erreaktiboen katalogoen laguntzarekin, substantzia kimiko komertzialak sailkatzeko modua azalduko du: kalitate motak, purutasuna, egoera fisikoa, propietateak... Ondoren, erreaktibo kimikoak eta produktu kimikoen segurtasun-datuen fitxak behar bezala erabiltzeko arauak ezagutzera emango ditu.

Ikasleek, binaka, hainbat substantzia kimikoren segurtasun-datuen fitxak bilatu eta aztertuko dituzte eta alderdi jakin batzuk azpimarratu: identifikazioa, arriskuak, manipulazioa, biltegiratzea, ezabatzea, babesa...

Erreaktibo kimikoak hautatzean taulak eta katalogoak behar bezala maneiatzeko. Substantzia kimikoak arretaz maneiatzeko. Substantzia kimikoen segurtasun-datuen fitxak lortzen eta egoki maneiatzen jakiteko.

Taulak, katalogoak, hainbat motatako bibliografia, Internet eta segurtasun- datuen fitxen katalogoa.



J5.1 Prozesu analitikoetan beharrezkoak diren oinarrizko eragiketei buruzko azalpena.

J5.2 Erabiltzen den tresneria identifikatzeari buruzko praktika gidatua.

J5.3 Oinarrizko eragiketen funtsezko ideiei buruzko eztabaida arrazoitua.

2,3,4,5 4 h

X X

X

X

X

Ikasleak taldeka antolatuko dira prozesu analitikoetan beharrezkoak diren oinarrizko eragiketekin zerikusia duen lan bat egiteko: ehotzea, nahastea, bahetzea, prezipitazioa, iragaztea, zentrifugazioa, dekantatzea, lurruntzea, destilazioa, kristalizazioa, lehortzea, xurgatzea, adsortzioa eta erauztea.

Ikasleak, irakaslearen laguntzarekin, oinarrizko eragiketetan erabiltzen den tresneria identifikatuko du. Tresneria bakoitzari dagozkion prozedurei jarraiki, desmuntatu egingo du eta berriz muntatu, eta abiarazteko eta geldiarazteko argibideei jarraituko die.

Irakasleak moderatuta, ikasleek oinarrizko eragiketa bakoitzari buruzko hainbat konturen gainean eztabaidatuko dute (eragiketa bakoitzaren funtsezko ideiak barne).

Analisi kimikorako erreaktiboak prestatzeko teknikarik ohikoenak bereizteko. Laborategiko prozedura operatiboak arrazoitzeko eta material analitikoa trebetasunez maneiatzeko. Egin nahi den analisi kimikorako teknika egoki eta eraginkorrena identifikatzeko. Ezarritako lan-prozedurak abiapuntutzat hartuta, aparatua edo tresna muntatzeko eta desmuntatzeko eta, orobat, geldiarazteko eta abiarazteko eragiketak gauzatzeko, haietan adierazitako urratsak zehatz-mehatz beteta.

Irakasleak emandako gidoia, kontuan hartu beharreko atalak jasoko dituena.

E1 Berariazko ebaluazio-jarduera: praktika autonomoa.

Guztiak 3 h X Ikasle bakoitzak praktika bat egingo du. Bertan, lagin bat abiapuntutzat hartuta, behar bezala identifikatu beharko ditu hura osatzen duten substantzia kimikoak, eta analisirako beharrezkoak diren oinarrizko eragiketak egingo ditu. Amaitzean, txostena aurkeztuko du.

Laborategian trebetasuna lortzeko, ordena- eta garbitasun-irizpideak aplikatuta eta produktu kimikoak arretaz maneiatuta. Ikasteko prozesua ebaluatuko da.

Irakasleak emandako lan- prozedura edo gidoia.

OHARRAK

• Aldez aurreko jakintzak identifikatzeko proba bat egitea komeni da, formulazioa eta nomenklatura berrikusi behar diren baloratzeko eta edukiak indartzeko. Proba hori, gainera, oso

baliagarria izango da ikasleak unitate hau eta hurrengoak garatzeko egingo duen bakarkako ahalegina baloratzeko. • J5 jarduera, laborategiko oinarrizko eragiketei buruzkoa, laburpen moduan eta berrikusteko egingo da, dagozkion jakintzak hedatuki garatzen baitira "Lagintzea eta lagina prestatzea"

moduluaren IV. multzoan. • Ikasleak unitate honetan eta hurrengoetan egingo dituen txosten guztiak banako karpetetan artxiba ditzake, aurrerago kontsultak egin ahal izateko. Horrela garbitasuna eta ordena

estimulatu eta ikasteko prozesua bistaratuko da.


UD3: DISOLUZIOAK PRESTATZEA 15

3. unitate didaktikoa: DISOLUZIOAK PRESTATZEA Iraupena: 20 ordu IE2: Disoluzioak prestatzen ditu, eta eginkizun horretan, masa eta kontzentrazioen kalkuluak justifikatzen ditu. IE5: Analisian lortutako emaitzak baloratzen ditu, eta horien koherentzia eta balioduntasuna zehazten du.


1. Aparatuak eta materialak arau estandarizatuen eta kalitate-arauen arabera kalibratzea. 2. Emandako erreakzio batean inplikatutako erreaktiboen masak eta kontzentrazioak kalkulatzea lege kimikoak aplikatuta. 3. Eskatutako kontzentrazioko disoluzioak zehazteko beharrezkoak diren material bolumetrikoak eta erreaktiboak hautatzea. 4. Disoluzioak hainbat kontzentrazio-unitatetan adieraztea. 5. Gertatzen diren erreakzioak identifikatzea. 6. Disoluzioa erreferentziako erreaktibo normalizatu baten aurrean baloratzea. 7. Disoluzioak prestatzeko prozesu osoan kalitate-arauak, laneko osasunekoak eta ingurumena babestekoak aplikatzea. 8. Analitoaren azken kontzentrazioa lortzea, grafikoak eta dagozkien kalkuluak abiapuntutzat hartuta.


PROZEDURAZKOAK

• Masak eta bolumenak neurtzea. • Aparatu bolumetrikoak eta balantzak arau estandarizatuen eta kalitate-arauen arabera kalibratzea. • Material bolumetrikoa behar den kontzentrazioaren arabera hautatzea. • Erreaktiboak eta patroi-disoluzioak prestatzea eta normalizatzea. • Kontzentrazioen kalkuluak egitea. • Disoluzioak prestatzea eta baloratzea, eta etiketatzea. • Grafikoak erabiltzea disoluzioaren kontzentrazioa lortzeko.

X X X X X X

X

KONTZEPTUZKOAK

• Disoluzioa: kontzeptua eta propietateak. • Disoluzio baten kontzentrazioa eta hori adierazteko erak. • Patroi-disoluzioak. Faktorizazioa. • Diluzioak. • Erreaktiboak, adierazleak.

X X X X X



JARRERAZKOAK

• Kalitate-arauak, laneko osasunekoak eta ingurumena babestekoak betetzea baloratzea. • Prozesuaren faseetan ordenarekiko eta garbitasunarekiko interesa izatea.

X X

JARDUERA

METODOLOGIA

BALIABIDEAK


Helburu inplikat.

D NORK

NOLA egingo den






OCDa. PowerPoint-en egindako aurkezpenaren bitartez.

J2.1 Hainbat nahaste behatzearen inguruko ideia-jasa.

J2.2 Ideia-jasan sortutako gako- hitzekin egindako kontzeptuzko maparen azalpena, disoluzioen eta horien osagaien ezaugarriak bilduko dituena.

J2.3 Irakaslearen azalpena eta ondorioak.

2,5 1 h X

X

X

X

X

X

Irakasleak, eguneroko nahasteen eta disoluzioen laguntzarekin eta hainbat galdera eginda (Zer ikusten duzu? Zergatik?), disoluzioen gaiari buruzko ideiak (nahaste homogeneoak eta heterogeneoak, disoluzioak, kontzentrazioa, etab.) sortzera bultzatuko ditu ikasleak.

Irakasleak eta ikasleek elkarrekin egingo dute aurreko jardueran sortutako gako-hitzak ordenatuta irudikatuko dituen mapa.

Irakasleak eta ikasleek elkarrekin egingo dute edukiak laburtuko dituen azalpena.

Unitate didaktikoaren edukiak eguneroko bizitzan integratuta daudela hautemateko. Horrela, hurbilekoagoa eta errazago aplikatzeko modukoa da hainbat kontzeptu bereganatzea: nahastea, disoluzioa, solutua, disolbatzailea, disolbagarritasuna...

Basoak, ura, azukrea, esnea, gelatina. Ideiak biltzeko fitxa. Gardenkiak.

J3.1 Disoluzio motei buruzko azalpena.

J3.2 Ikaslearen praktika autonomoa, disoziazio-ereduak egiteari buruzkoa.

5 2 h X

X

Irakasleak bideo baten bitartez azalduko ditu disoluzio motak eta horien propietateak, eta solbatazioaren eta disoziazioaren kontzeptuak sartuko ditu. Disoziazio-ereduen bitartez, ur-disoluzioak osatzen dituzten ioiak eta horien balentziak ezagutuko ditu ikasleak pixkanaka.

Ur-disoluzioko erreakzioak ulertzeko. Ioi positiboak eta negatiboak identifikatzea eta horien balentziekin lotzea.

Bideoa eta ur- disoziazioaren kartoi mehezko ereduak.



J4 Masak neurtzeari eta balantzak kalibratzeari buruzko praktika gidatua.

1,2,8 2 h X

X

Irakasleak balantza bat lan-prozedura normalizatuaren arabera garbitu eta kalibratuko du laborategian, eta hainbat erreaktiboren masa nola neurtu behar den azalduko du. Ondoren, kalibratzearen emaitza laborategiko erregistroan idatziko du, laborategiko jardunbide egokien arabera, baita neurketaren emaitza ere, analisi-buletinean ezarritako irizpideak kontuan hartuta.

Ikasleak laborategiko balantza guztietan errepikatuko du kalibratzeko eta neurtzeko prozedura. Ondoren, kalibratzea erregistratu eta lortutako emaitzen txostena egingo du.

Dauden balantza motak eta horien doitasuna ezagutzeko. Balantza analitikoak maneiatzeko trebetasuna eta doitasuna eskuratzeko. Arau estandarizatuak eta kalitate- prozedurak ezagutzeko eta horiek maneiatzen eta interpretatzen ohitzeko. Emaitzak zuzen adierazteko eta tresnaren erroreak zehazteko. Emaitzak dagozkien erregistroetan idazteko.

Laborategia eta bertako materiala.

J5 Bolumenak neurtzeari eta tresnak kalibratzeari buruzko praktika gidatua.

1,3,8 2 h X

X

Irakasleak laborategiko bolumenak neurtzeko tresna guztiak erakutsi eta bakoitzaren ezaugarriak azalduko ditu, horietariko bat lan-prozedura normalizatuen arabera garbitu eta kalibratuko du, eta likidoen bolumena behar den doitasunaren arabera nola neurtu behar den azalduko du. Ondoren, kalibratzearen emaitza laborategiko erregistroan idatziko du, laborategiko jardunbide egokien arabera, baita neurketaren emaitza ere, analisi-buletinean ezarritako irizpideak kontuan hartuta. Ikasleak tresna guztietan (pipeta, bureta, matraze bolumetrikoa...) errepikatuko du kalibratzeko eta neurtzeko prozedura. Ondoren, kalibratzea erregistratu eta lortutako emaitzen txostena egingo du.

Material bolumetrikoa eta horren doitasuna egoki ezagutzeko, horrela behar bezala erabili ahal izango baitu. Laborategiko material bolumetrikoa maneiatzeko trebetasuna eta doitasuna eskuratzeko. Arau estandarizatuak eta kalitate- prozedurak ezagutzeko eta horiek maneiatzen eta interpretatzen ohitzeko. Emaitzak zuzen adierazteko eta tresnaren erroreak zehazteko.


J6.1 Disoluzioen kontzentrazioa adierazteko moduei buruzko azalpena.

J6.2 Disoluzioen kontzentrazioari buruzko problemen ebazpena.

2,5,8,9 3 h X

X

Irakasleak disoluzioen kontzentrazioa adierazteko moduak azalduko ditu eta prestatutako disoluzioetatik abiatuta diluzioak nola lor daitezkeen adierazik

Problemak planteatu ondoren, ikasleek binaka ebatziko dituzte. Amaitzean, bateratze-lana egingo dute.

Hainbat kontzeptu ezagutzeko: molartasuna, molaltasuna, normaltasuna, ehunekoa... Kontzentrazioak eta diluzioak kalkulatzeko problemak ebazteko estrategiak aplikatzeko.

Gardenkiak edo PowerPoint-en egindako aurkezpena.



J7-E1 Hainbat kontzentraziotako disoluzioak lortzeari buruzko praktika autonomoa.

1,2,3,4,5, 7,8,9,11

3 h X Ikasleek, laborategian, sodio kloruroaren disoluzioak prestatuko dituzte hainbat kontzentraziotan eta, irakasleak gainbegiratuta, foku baten argiaren intentsitatean gero eta eroankortasun handiagoa dutela ikusiko dute. Aurreko disoluzioak abiapuntutzat hartuta, horien diluzioak ere prestatuko dituzte, eta behar bezala etiketatu.

Taldeka, grafikoki irudikatuko dute mol kopurua bolumenaren aurrean.

Ikasle bakoitzak lortu dituen emaitzen laborategiko txostena aurkeztuko dio irakasleari.

Disoluzioa kontzentrazio-unitate bakoitzaren eskakizunen arabera prestatzeko moduak bereizteko, eta disoluzio horiek egiteko beharrezkoak diren etapak eta tresneria ezartzeko. Disoluzioak prestatzeko trebetasuna eskuratzeko, aurreko jardueretan sartutako kontzeptuekin ohitzeko eta emaitzak zuzen adierazteko. Ikasteko prozesua ebaluatzeko, eta bete beharreko gabeziak edo zoriondu beharreko aurrerapenak antzemateko.

Laborategiko materiala.

J8 Disoluzio baten faktorea kalkulatzeari buruzko azalpena.

4,5,6,10 1,5 h X X Irakasleak adibide praktiko bat garatuko du arbelean. Bertan, patroi primarioen aurreko balorazio bolumetrikoaren prozedura aztertuko du eta haien ezaugarri nagusiak, prestatzeko moduak eta adierazle posibleak deskribatuko ditu. Ondoren, emaitza zuzena emateko lagin beraren zenbat balorazio behar diren zehaztuko du, eta emaitza horietariko zein diren baztergarriak eta lortutako guztien emaitza adierazgarria nola lor daitekeen azalduko du.

Patroi primarioak, horien abantailak eta eragozpenak ezagutzera emateko. Disoluzioak prestatzean egindako akatsak ulertzeko. Disoluzio baten faktorea kalkulatzeko. Adierazle egokia hautatzeko.

Ikasgela eta gardenkiak edo PowerPoint-en egindako aurkezpena.

E2 Berariazko ebaluazio-jarduera: disoluzio bat prestatzeko eta baloratzeko praktika autonomoa.

Guztiak 5 h X Problema analitiko erraz baten bitartez eta dokumentazio egokia erabilita, ikasleak laborategiko esperientziaren (disoluzio bat prestatzea eta faktorizatzea) diseinua planifikatu beharko du: sekuentzialki jarraitu beharreko prozedura, beharrezkoak diren materiala eta erreaktiboak eta idatzitako prozedura interpretatzeko egin behar diren kalkuluak. Ondoren, laborategian egindakoaren txostena egingo du.

Laborategian errutinazko analisi- teknikak aplikatzeko, lan-prozedura edo -protokoloari jarraiki. Emaitzen fidagarritasuna ikasle bakoitzaren lanarekin konparatuta kontrastatzeko eta substantzia patroiekin kontrastatzearen garrantzia azpimarratzeko. Ikasteko prozesua ebaluatzeko, eta bete beharreko gabeziak edo zoriondu




beharreko aurrerapenak antzemateko.

OHARRAK

• Laborategian garatuko diren jarduera guztietan, behar-beharrezkoa da irakasleak bi alderdi garrantzitsu hauek azpimarratzea: laborategiko materiala garbitzea eta biltzea; eta

laborategiko jardunbide egokien arauak betetzeko ikaslearen konpromisoa eta ardura.


UD4: KIMIKA ANALITIKOAREN HASTAPENAK 20

4. unitate didaktikoa: KIMIKA ANALITIKOAREN HASTAPENAK Iraupena: 15 ordu IE1: Analisi kimikorako materialak eta erreaktiboak sailkatzen ditu, eta horien propietateak eta portaera kimikoa ezagutzen ditu.


1. Kimika analitikoak eremu zientifikoan eta teknologikoan duen garrantzia ezagutzea. 2. Oreka kimikoaren kontzeptua definitzea, eta haren garapenean eragina duten faktoreak deskribatzea. 3. Erreakzio kimikoak deskribatzea eta haien aplikazio analitikoekin erlazionatzea. 4. Analisi kimiko baten ezaugarriak eta bertan gertatzen diren erreakzioak azaltzea. 5. Ordena- eta garbitasun-irizpideak aplikatzea tresneria eta materialak prestatzean.


PROZEDURAZKOAK

• Analisi kimikoak sailkatzea: kualitatiboak eta kuantitatiboak. • Estekiometriaren burutzapen praktikoak: erreakzio kimikoaren errendimendu-kalkuluak. • Oreka kimikoa analisi kimikoari aplikatzea.

X X X

KONTZEPTUZKOAK

• Erreakzio kimikoa: ekuazio kimikoa eta erlazio ponderala. Erreakzio-mekanismoak. • Erreakzio-abiadura. Aldatzen duten faktoreak: kontzentrazioa, tenperatura, zatiketa-maila... • Katalizatzaileak eta inhibitzaileak. • Estekiometria. Erreaktibo mugatzaileak. • Oreka kimikoa. Oreka-konstantea. Oreka homogeneoak eta heterogeneoak. • Orekan eragina duten faktoreak: presioa, bolumena, kontzentrazioa. Le Chatelier-en printzipioa. • Erreakzio motak: azido-base, erredox, prezipitazioa...

X X X X X X X

JARRERAZKOAK


X X



JARDUERA

METODOLOGIA

BALIABIDEAK


Helburu inplikat.

D NORK

NOLA egingo den




0,5 h X Ikaskuntzaren helburuak aurkeztuko dira, unitate didaktikoa moduluaren barruan kokatuko da, eta modulua osatzen duten gainerako unitateekin lotuko da.

Gainerako moduluekiko eta modulu honen unitateekiko zuzeneko lotura ezagutzeko. Ikasleak aldez aurretik jarrera egokia har dezan garatu beharreko lan motaren aurrean.


J2 Analisi kimikoari buruzko azalpena.

1 0,5 h X Irakasleak kimika analitikoari buruzko azalpena egingo du. Azalpen horretan, kimika analitiko kualitatiboaren eta kuantitatiboaren alderdiak eta analisi-metodoak (klasikoak eta tresna bidezkoak, fisikoak eta kimikoak) bereiziko ditu eta beste zientzia batzuen garapenean eta aurrerabidean duen garrantzia nabarmenduko du.

Kimika analitikoaren erabateko ikuspegia izateko, ikasleak problema analitiko jakin bat ebazteko dituen aukera guztiak uler ditzan. Analisi kualitatiboak eta kuantitatiboak eta metodo fisikoak eta kimikoak bereizteko.

PowerPoint-en egindako aurkezpenaren bitartez.

A2.1 Hainbat hitzen esanahiaren inguruko ideia-jasa.

J2.2 Ideia-jasan sortutako gako- hitzekin egindako kontzeptuzko maparen azalpena.

J2.3 Azalpena eta ondorioak.

1,4 1 h X

X

X

X

X

X

Irakasleak, bideoaren laguntzarekin, eguneroko substantziak aurkeztuko ditu hainbat egoeratan, eta hainbat galdera eginda (Zer da materia, substantzia, egoera...? Aldaketa fisikoak ala kimikoak?), erreakzio kimikoen gaiari buruzko ideiak sortzera bultzatuko ditu ikasleak.

Era berean, irakasleak eta ikasleek elkarrekin egingo dute aurreko jardueran sortutako gako-hitzak ordenatuta irudikatuko dituen mapa.

Irakasleak eta ikasleek elkarrekin egingo dute edukiak laburtuko dituen azalpena.

Unitate didaktikoaren edukiak eguneroko bizitzan integratuta daudela hautemateko. Horrela, hurbilekoagoa eta errazago aplikatzeko modukoa da hainbat kontzeptu bereganatzea: materia, egoera fisikoa, erreaktiboak, produktuak, erreakzio kimikoa...

Bideoa. Gardenkiak.

J3.1 Erreakzio kimikoen 3,5 4 h X Irakasleak erreakzio exotermikoen eta endotermikoen Substantzien arteko transformazioa PowerPoint-en egindako



ezaugarriei eta haiek irudikatzeko moduei buruzko azalpena.

J3.2 Ekuazio kimikoei buruzko galdeketen ebazpena.

J3.3-E1 Erreakzio kimiko errazei buruzko praktika autonomoa.

X

X

ezaugarriak, erreakzio motak eta horiek ekuazio kimikoetan irudikatzeko modua azalduko ditu.

Ikasleek taldeka aztertu eta ebatziko dituzte estekiometriari buruzko galdeketak (erreakzioak doitzea, masa-masa eta masa-bolumen erlazioak, erreaktibo mugatzailea eta gehiegizko erreaktiboa eta errendimendua).

Ikasleek, binaka, erreakzio kimiko erraz bat egingo dute laborategian (adibidez: bikarbonatoa ozpinarekin, oxigenoa kobrearekin...). Erreaktiboak eta produktuak identifikatuko dituzte, erreakzioa idatzi, estekiometria egiaztatu, erreaktibo mugatzailea aurkitu, errendimendua kalkulatu... eta ikusitako guztia ikaskideen aurrean aurkeztuko duten txosten batean erregistratuko dute.

eta erreakzioaren aurreko eta ondorengo masen kontserbazioa (erreakzioak doitzea) ezagutzeko eta ulertzeko. Estekiometriaren aplikazioa barneratzeko. Erreakzio kimikoetan masak eta bolumenak zehaztean lege ponderalak eta bolumetrikoak eta horien arteko erlazioak aplikatzeko. Esperimentuaren baldintza espezifikoak kontuan harturik, adierazpenak eta ekuazioak egoki erabiltzen ikasteko. Ikasteko prozesua ebaluatzeko, eta bete beharreko gabeziak edo zoriondu beharreko aurrerapenak antzemateko.

aurkezpena. Irakasleak aurkeztutako galdetegiak. Bikarbonatoa, ozpina, oxigenoa, kobrea... Laborategiko materiala.

J4.1 Zinetika kimikoari buruzko praktika autonomoa.

J4.2 J4.1 jarduerari buruzko esperientziak trukatzea.

J4.3 Zinetika kimikoari buruzko azalpena.

3,4,5 3 h

X

X

X

X

Irakasleak ikasle-bikote bakoitzari planteatuko dio laborategian erreakzio kimiko bat (sodio tiosulfatoa azido sulfurikoarekin) baldintza jakin batzuetan (kontzentrazioa eta tenperatura) egitea, bikoteek esperimentua baldintza desberdinetan egin dezaten.

Ikasleek ikusitakoa txosten batean erregistratuko dute. Txostena ikaskideei aurkeztuko diete, irakaslearen gidaritzapean, gertatutakoari buruz gogoeta egin eta arrazoi edo esplikazio bat bila dezaten.

Irakasleak, jarduera praktikoan ikusitakoa oinarri hartuta eta eguneroko bizitzako adibideetara estrapolatuta, erreakzio kimikoak nola gertatzen diren (mekanismoa) azalduko du eta erreakzio-abiadurari eta bertan eragina duten faktoreei (tenperatura, agregazio-egoera, kontzentrazioa, katalizatzaileak eta inhibitzaileak) buruzko

Erreakzio-abiadura zer den ondorioztatzeko. Erreakzio kimikoak zein bizkor egiten diren ezagutzeko eta hainbat faktorek erreakzio-abiaduraren gainean duten eragina aztertzeko. Laborategian trebetasuna lortzeko, betiere produktu kimikoak arretaz maneiatuta. Kimika analitikoari aplikatutako zinetikaren oinarriak ezagutzeko. Laborategiko tresneria eta materialak ordena- eta garbitasun-irizpideak aplikatuta erabiltzeko.

Irakasleak aurkeztutako gidoiak. Laborategiko materiala, sodio tiosulfatoa, azido sulfurikoa.



azalpenak emango ditu.

J5.1 Oreka kimikoari buruzko azalpena.

J5.2-E2 Oreka kimikoari eta Le Chatelier-en printzipioari buruzko problemen ebazpena.

2,4 3 h X

X

Irakasleak, PowerPoint-en egindako aurkezpen baten bitartez, erreakzio osatuen eta osatugabeen arteko aldea azalduko du eta oreka kimikoaren egoera sartuko du. Adibide zehatzak jarri eta egoera horiek grafikoki irudikatuko ditu. Gainera, oreka motak eta horien ezaugarriak azalduko ditu, oreka-konstantea definituko du, orekan eragina duten faktoreak zerrendatuko ditu eta Le Chatelier-en printzipioa deskribatuko du.

Irakasleak proposatu dizkien oreka kimikoei buruzko galdetegiak eta problemak (konstantea zehaztea, kontzentrazioa kalkulatzea...) ebatziko dituzte ikasleek.

Erreakzioetan oreka-egoera ezagutzeko eta ulertzeko, eta erreakzio osatuak eta osatugabeak bereizteko. Oreka kimikoaren legea ulertzeko. Erreakzio baten oreka- desplazamendua, oreka asaldatzen duten kanpoko agenteen ondoriozkoa, ulertzeko eta ezagutzeko. Le Chatelier-en legea ulertzeko eta aplikatzeko.

PowerPoint-en egindako aurkezpena. Oreka kimikoari buruzko galdetegiak eta problemak.

J6.1 Analisi kimikoari aplikatutako oreka kimikoei buruzko azalpena.

A6.2-E3 Dauden oreka motei buruzko galderak ebaztea.

1,2,3,4 3 h x

x

Irakasleak, PowerPoint-en egindako aurkezpen baten laguntzarekin, oreka motak (ur-disoluzioa, disolbagarritasuna, erredoxa, konplexuen osaera) deskribatuko ditu eta analisi kualitatiboen eta kuantitatiboen metodoetan duten aplikazioa azpimarratuko du.

Ikasleek, irakasleak emandako galdetegi batean, oreka motak identifikatuko dituzte eta substantzien analisi kimikoen adibideekin lotu.

Oreka kimikoek metodo analitikoetan betetzen duten eginkizuna ezagutzeko.

Ikasteko prozesua ebaluatzeko, eta bete beharreko gabeziak edo zoriondu beharreko aurrerapenak antzemateko.

PowerPoint-en egindako aurkezpena.

OHARRAK

• A6 jardueran orekako erreakzio motak besterik ez dira deskribatzen, hedatukiago garatuko dituzten hurrengo unitate didaktikoen sarrera moduan. • Laborategian garatuko diren jarduera guztietan, behar-beharrezkoa da irakasleak bi alderdi garrantzitsu hauek azpimarratzea: laborategiko materiala garbitzea eta biltzea; eta



UD5: ANALISI EZ ORGANIKO KUALITATIBOA 24

5. unitate didaktikoa: ANALISI EZ ORGANIKO KUALITATIBOA Iraupena: 15 ordu IE1: Analisi kimikorako materialak eta erreaktiboak sailkatzen ditu, eta horien propietateak eta portaera kimikoa ezagutzen ditu.


1. Erreakzio kimikoak deskribatzea eta haien aplikazio analitikoekin erlazionatzea. 2. Analitoak identifikatzeko probak hautatzea, eta haien propietate kimikoekin erlazionatzea. 3. Analisi kimiko ez-organiko kualitatibo baten ezaugarriak eta bertan gertatzen diren erreakzioak azaltzea. 4. Ordena- eta garbitasun-irizpideak aplikatzea analisi ez-organiko kualitatiborako tresneria eta materialak prestatzean. 5. Analisi ez-organiko kualitatiboan beharrezkoak diren oinarrizko eragiketak aplikatzea. 6. Analisi kimiko kualitatiboak lortzea, erreaktibo espezifikoak erabilita, lagin batean dauden elementuak identifikatzeko.


PROZEDURAZKOAK

• Analisi kimiko kualitatiboan esku hartzen duten erreakzio kimikoak deskribatzea. • Analisi kimiko kualitatiboan bereizte-teknikak aplikatzea (iragaztea, dekantatzea, erauztea...). • Bide lehorreko analisi kimiko kualitatiboaren praktikak egitea. • Bide hezeko analisi kimiko kualitatiboaren praktikak egitea. • Lagin batean dauden katioiak eta anioiak identifikatzea.

X X X X X

KONTZEPTUZKOAK

• Zuzeneko metodoen bidezko analisi kualitatiboa. • Analisi kualitatiboko erreaktibo orokorrak eta espezifikoak. • Katioien analisirako martxa sistematikoak. • Anioien analisirako martxa sistematikoak.

X X X X

JARRERAZKOAK


X X

JARDUERA

METODOLOGIA

BALIABIDEAK


Helburu inplikat.

D NORK

NOLA egingo den




0,5 h X Ikaskuntzaren helburuak aurkeztuko dira, unitate didaktikoa moduluaren barruan kokatuko da (analisi

Moduluaren gainerako unitateekiko zuzeneko lotura ezagutzeko.

OCDa. PowerPoint-en egindako



kimiko ez-organiko kualitatiboa), eta modulua osatzen duten gainerako unitateekin lotuko da.

Ikasleak aldez aurretik jarrera egokia har dezan garatu beharreko lan motaren aurrean.

aurkezpenaren bitartez.

J2.1 Analisi kimiko kualitatiboaren inguruko bilaketa bibliografikoa.

J2.2-E1 Esperientziak trukatzea (aurreko jardueraren aurkezpena).

1,2,3,6 2,5 h

X

X

X

Ikasleek, taldeka, ikerketa bibliografikoa egingo dute analisi kimiko kualitatiboari buruz (aldez aurreko eragiketak, erreaktibo orokorrak eta espezifikoak, erreakzio kimikoak, osagaiak, metodoak, teknikak…). Jarduerak dirauen bitartean, alderdi garrantzitsuenen oharrak hartuko dituzte eta identifikazio-erreakzioetan esku hartzen duten katioien eta anioien zerrenda egingo dute.

Talde bakoitzak gelan azalduko du ikerketa bibliografikoan bildu duen informazioa. Irakasleak azalpena gidatuko du eta puntu nagusiak nabarmenduko ditu. Ioiak disolbagarritasunaren araberako taldeetan sailkatzea eta teknika bakoitzean egin beharreko urratsak (prozeduraren eskema sekuentziala) aintzat hartuko dituen eskema orokor bat egingo dute.

Bibliografia maneiatzeko eta beharrezkoa den informazioa ateratzeko. Analisi kimiko kualitatiboaren garrantziari buruz gogoeta egiteko. Ezaugarrien azterketaren bitartez analisi kimiko kualitatiboaren metodoak eta teknikak ezagutzeko eta bereizteko. Prozesu analitikoen eskemen garrantzia horien sinbologia kontuan hartuta barneratzeko. Katioi eta anioi taldeak erreaktibo jakin batzuen aurreko disolbagarritasunaren arabera bereizteko, erreakzio kimikoak ezagututa.

Irakasleak emandako bibliografia. Internet.

J3.1-E2 Bide lehorreko saiakuntzei buruzko praktika gidatua.

J3.2 Emaitzak eta esperientziak trukatzea.

Guztiak 3 h X X

X

Irakasleak, laborategian, bide lehorreko saiakuntza mota bakoitzaren prozedura azalduko du (sugarra, perla azidoak eta alkalinoak eta espektroskopikoak). Ikasleek, taldeka, prozedura errepikatuko dute: hainbat lagin analizatu eta horiek osatzen dituzten elementuak identifikatuko dituzte. Ondoren, ikusitakoa erregistratu eta analisiaren eskema sekuentziala egingo dute.

Talde bakoitzak jarduera esperimentalen ondorioen azalpena egingo du. Amaitzean, ikasle bakoitzak jarduera guztiak taula batean laburtuko ditu.

Analisi kualitatiboaren problema praktiko erraz baten ebazpenari aurre egiteko. Bide lehorreko analisi kimiko kualitatiboa aplikatzeko, erreaktibo espezifikoak erabilita, konposatu batean katioien kolaborazioa ezagutu ahal izateko. Ikaslearen objektibotasuna eta bere emaitzekiko eta besteen emaitzekiko kritika estimulatzeko.

Laborategiko materiala eta ikasgela.

J4.1-E3 Lagin batean ioiak bide hezetik identifikatzeari buruzko praktika autonomoa.

Guztiak 3 h X Irakasleak lagin desberdin bat emango dio ikasle-talde bakoitzari, katioien edo anioien presentzia edo absentzia zehatz dezaten eta eskema sekuentzialari jarraiki identifika ditzaten. Amaitzean, honako puntu hauek bilduko dituen txostena egingo du taldeak: prozeduraren

Analisi kimiko kualitatiboa aplikatzeko, erreakzioen azterketa abiapuntutzat hartuta, osatzen duten elementuak ezagutu ahal izateko. Agente kimiko jakin batzuek anioi eta




J4.2 Emaitzak eta esperientziak trukatzea.

X

eskema, erreaktiboak, erreakzio kimikoak eta emaitza eta ondorio argudiatuak.

Ikasleek emaitzak trukatuko dituzte eta jarduera guztien laburpena txosten batean jasoko dute.

katioi bakoitzarekin sor ditzaketen erreakzio motak bereizten jakiteko; horretarako ezinbestekoa da haien ezaugarri analitikoak ezagutzea.

E4 Berariazko ebaluazio-jarduera: lagin industrial baten analisi kualitatiboari buruzko praktika autonomoa.

Guztiak 5 h X Irakasleak lagin industrial bat (potasioa kafean, aluminioa eta zinka desodorantean, beruna gasolinan…) emango dio ikasle bakoitzari, analisi kimiko kualitatiboa egin dezan. Ikasle bakoitzak analisi- buletin bat entregatu beharko du, zehaztapenen arabera egina. Bertan, prozedura adieraziko du eta behar bezala aurkeztutako emaitzak argudiatuko ditu.

Lan esperimentala egiteko eta emaitzak interpretatzeko beharrezkoak diren datuak bilatzen ohitzeko ikaslea (esperimentuekin erlazionatutako galderak eta problemak). Analisian ikusitako datuetatik informazioa lortzeko.


OHARRAK

• Laborategian garatuko diren jarduera guztietan, behar-beharrezkoa da irakasleak bi alderdi garrantzitsu hauek azpimarratzea: laborategiko materiala garbitzea eta biltzea; eta produktu kimikoak arretaz maneiatzeko eta hondakinak behar bezala ezabatzeko ikaslearen konpromisoa eta ardura.


UD6: ANALISI EZ ORGANIKO KUANTITATIBOA 27

6. unitate didaktikoa: ANALISI EZ ORGANIKO KUANTITATIBOA Iraupena: 20 ordu IE1: Analisi kimikorako materialak eta erreaktiboak sailkatzen ditu, eta horien propietateak eta portaera kimikoa ezagutzen ditu. IE3: Analisi kuantitatiboaren teknikak aplikatzen ditu, eta eginkizun horretan, gertatzen diren erreakzio motak eta analisi horietan dituzten aplikazioak justifikatzen ditu. IE5: Analisian lortutako emaitzak baloratzen ditu, eta horien koherentzia eta balioduntasuna zehazten du.


1. Analisi kimiko ez-organiko kuantitatibo baten ezaugarriak eta bertan gertatzen diren erreakzioak azaltzea. 2. Analisi ez-organiko kuantitatiboan beharrezkoak diren oinarrizko eragiketak aplikatzea. 3. Analisi kimiko kuantitatiboko tekniken oinarriak zerrendatzea. 4. Lagin motarako, kantitaterako, kontzentraziorako eta matrizerako teknika egokia hautatzea. 5. Lana planifikatzea, eta sekuentziatu eta etapa kritikoak zehaztea. 6. Erreaktibo adierazleak bereiztea, eta horien erabilera gertatzen diren erreakzioekin erlazionatzea. 7. Analisi grabimetriko eta bolumetriko errazak egitea, eta metodo horiek oinarri dituzten teknika fisiko-kimikoekin erlazionatzea. 8. Balorazio baten baliokidetasun-puntuak hainbat metodo grafikoren bidez zehaztea. 9. Kontraste-probak eta zurizko probak deskribatzea, eta akats analitikoekin eta horiek minimizatzearekin lotzea.

10. Analisiak egitean ordena eta garbitasuna baloratzea. 11. Analitoaren azken kontzentrazioa lortzea, titulazio-grafikoak eta dagozkien kalkuluak abiapuntutzat hartuta.


PROZEDURAZKOAK

• Analisi kimiko kuantitatiboak sailkatzea. • Analisi kimiko kuantitatiboan bereizte-teknikak aplikatzea (iragaztea, dekantatzea, erauztea...). • Analisi kuantitatiboari erreakzio motak aplikatzea. • Analitoaren kontzentrazio-kalkuluak egitea titulazio-grafikoak abiapuntutzat hartuta. • Material grabimetrikoa eta bolumetrikoa maneiatzea eta garbitzea. • Balorazio-kurbak lortzea. Dauden kontzentrazioak kalkulatzea. • Teknika grabimetrikoak gauzatzea. • Metodo grabimetrikoen sentikortasuna, zehaztasuna eta espezifikotasuna kalkulatzea. • Emaitzazko hondakin ez-organikoetarako konponbideak proposatzea.

X X

X

X X X X X

X



KONTZEPTUZKOAK

• Saiakuntza analitikoen sentikortasuna eta erreaktiboen selektibitatea. • Analisi bolumetrikoaren oinarrizko kontzeptuak. • Balorazio-kurbak: baliokidetasun-puntua eta amaiera-puntua. Adierazleak. • Analisi-metodo bolumetrikoak: neutralizazioa, prezipitazioa, konplexometria eta erredox. • Grabimetriako kontzeptu orokorrak. Baldintzak. Akatsen sorburu nagusiak. Prezipitatuen formazioa. • Grabimetriaren etapak. • Analisi-metodo grabimetrikoak (prezipitazioa, lurruntzea, estalketa elektrolitikoa, bestelako prozedurak).

X X X X X X X

JARRERAZKOAK

• Laneko arriskuen prebentzioari buruzko araudia aplikatzea baloratzea. • Lan-plangintza baloratzea. • Ordenak eta garbitasunak prozesuaren faseetan duten eragina. • Analisia gauzatzean jarrera zorrotza, bizkorra eta garbia izatea.

X X X X

JARDUERA

METODOLOGIA

BALIABIDEAK


Helburu inplikat.

D NORK

NOLA egingo den




0,5 h X Ikaskuntzaren helburuak aurkeztuko dira, unitate didaktikoa moduluaren barruan kokatuko da, eta modulua osatzen duten gainerako unitateekin lotuko da. 3. multzo honek hartzen duen analisi kuantitatibo ez-organikoa analisiko eta kalitate-kontroleko laborategiko goi-mailako teknikari batentzat zein garrantzitsua den azpimarratuko da.

Ikasleak aldez aurretik jarrera egokia har dezan garatu beharreko lan motaren aurrean. Gainerako modulu eta unitateekiko zuzeneko lotura ezagutzeko.


J2.1 Analisi kimiko kuantitatiboaren kasu erreal baten aurkezpena eta gizartean duen eraginaren azalpena.

1,3 3 h X Irakasleak, azterketa-kasu baten laguntzarekin (esate baterako, Ameriketako Estatu Batuetan orein-populazio bat hil zuen agentea identifikatzea), kimika analitiko kuantitatiboa egungo arazoei konponbidea aurkitzeko nola erabil daitekeen irudikatuko du. Adibide horrekin, lehenik arazoa deskribatuko du eta gero prozesu analitikoaren etapak azalduko ditu, horietariko bakoitzean burututako oinarrizko eragiketak eta erreakzioak barne, arazoari konponbidea aurkitzea lortu zutenak, hain zuzen ere.

Ikasleengan zientziaren adar guztietan aplikatutako analisi kimiko kuantitatiboari buruzko jakin-mina pizteko. Prozesu analitikoaren etapak eta ikerketan duten garrantzia barneratzeko. Teknika analitiko bat gauzatzeko urratsen sekuentzia aztertzeko eta

Irakasleak prestatutako materiala eta bideoa.



J2.2-E1 Kasu esperimentalen azterketa eta bateratze-lana.

X

Ikasleek, taldeka, irakasleak emandako analisi kimikoen zenbait kasu aztertuko dituzte eta egin beharko liratekeen prozesu analitikoaren etapak zein diren adierazi. Ondoren, guztien artean, aztertutako kasuen bateratze- lana egingo dute irakaslearen tutoretzapean.

ezagutzeko. Ikasteko prozesua ebaluatzeko, eta bete beharreko gabeziak antzemateko.

J3 Analisi kimiko kuantitatiboaren oinarrizko termino eta alderdiei buruzko azalpena.

1,2,3,4 2 h X Irakasleak kimika analitikoan erabiltzen diren terminoen (lagina, analitoa, alikuota, teknika, metodoa eta analisia) arteko aldeak argituko ditu eta analisi kimiko kuantitatiboak (klasikoak eta tresna bidezkoak) sailkatzeko eskema arbelean irudikatuko du. Horien ezaugarriak azalduko ditu eta azpimarratuko du modulu honetan metodo klasikoak besterik ez direla aztertuko. Eskema horretan bertan, metodo klasiko edo kimikoen zatiketa eta oinarriak azalduko ditu: bolumetrikoak eta grabimetrikoak. Amaitzeko, metodo analitikoen kalitate-ezaugarriei dagozkien terminoak (sentikortasuna, doitasuna, zehaztasuna, selektibitatea, interferentzia…) azalduko ditu eta analisi kuantitatiboen metodo bat hautatzeko kontuan hartu behar diren irizpideak (lagin mota, matrizea, kantitatea, kontzentrazioa…) deskribatuko ditu.

Kimika analitikoaren oinarrizko terminologia bereizteko eta zuzen erabiltzeko. Kimika analitikoan erabiltzen diren metodoak eta horien kalitate- ezaugarriak ezagutzeko. Arazoei konponbidea aurkitzeko analisi-metodo klasikoen mugak eta abantailak ebaluatzeko. Ikasleei jakinarazteko berez ez dagoela analito bat zehazteko metodo idealik, eta, orobat, lan-baldintzen eragina azpimarratzeko: lagin mota, kantitatea…

PowerPoint-en egindako aurkezpena. Irakasleak prestatutako materialaren fotokopiak. Ikasgela.

J4-E2 Analisi bolumetrikoari buruzko praktika gidatua.

1,2,3,4,5, 6,7,9,10, 11

3,5 h X X Irakasleak, laborategian, UD4 unitatean aztertutako oreka kimikoa gogorarazita, erreakzio batek balorazio batean erabiltzeko bete behar dituen ezaugarriak deskribatuko ditu. Jarraian, analisi bolumetrikoaren funtsezko kontzeptuak azalduko ditu (titulazioa, balorazioa, patroi- disoluzioa, amaiera-puntua, baliokidetasun-puntua, kalkuluak, adierazleak, mugak, akatsak eta zuriak edo kontrol-probak). Azkenik, bolumetria batean jarraitu beharreko prozedura azalduko du, hasi erabili beharreko material bolumetrikotik, kontuan hartu beharreko oinarrizko arauetatik igaro eta amaiera-puntuaren detekziora iritsi arte.

Ezaugarrien azterketaren bitartez analisi bolumetrikoaren metodoak eta teknikak ezagutzeko eta bereizteko. Bolumetrietan erabili beharreko adierazleak bereizteko. Balorazioetan egiten diren akatsei eta horiek minimizatzeko moduari buruz gogoeta egiteko. Analisi bolumetrikoaren problema praktiko erraz baten ebazpenari aurre egiteko, etapak sekuentziatuta. Material bolumetrikoan ordena eta

PowerPoint-en egindako aurkezpena. Laborategia eta bertako materiala. Irakasleak emandako gidoia.



Ikasleek, taldeka, bolumetria erraz bat egingo dute adierazitako prozedurari jarraiki, etapa kritikoak zehaztuko dituzte eta analisiaren txostena egingo dute.

garbitasuna zein garrantzitsua den barneratzeko.

J5.1 Bolumetria motei, balorazio- grafikoei eta datu bolumetrikoen kalkuluari buruzko azalpena.

J5.2-E3 Grafikoak interpretatzea eta analisi bolumetrikoari buruzko problemak ebaztea.

5,6,8,10, 11

2 h X

X

Irakasleak erreakzio kimikoetatik (neutralizazioa, erredox, prezipitazioa eta konplexuen osaera) sortutako bolumetria motak deskribatuko ditu, titulazio-kurba edo -grafiko motak azaldu eta analitoa zehazteari buruzko eredu-problemak ebatziko ditu.

Ikasleek, bakarka, irakasleak proposatu dituen titulazio- grafikoak interpretatuko dituzte eta, J5.1 jardueran deskribatutako metodoak aplikatuta, analitoa zehazteko kalkuluak egingo dituzte.

Bolumetrietan inplikatutako erreakzio motak bereizteko. Balorazioen grafikoak interpretatzeko. Problemak ebazteko estrategia pertsonalak aurkitzeko. Gabeziak edo zalantzak antzemateko.

Irakasleak prestatutako materiala. PowerPoint-en egindako aurkezpena. Ikasgela.

J6 Metodo grabimetrikoei buruzko azalpena.

1,3,4 2 h X Irakasleak, PowerPoint-en egindako aurkezpen baten bitartez, analisi grabimetrikoari buruzko sarrera egingo du eta labur-labur deskribatuko ditu metodoak. UD11 unitatean eduki horiek hedatuki garatuko direla adieraziko du.

Ikasleak analisi grabimetrikoan sartzeko, analisi klasiko kuantitatiboen ideia globala izan dezaten.

PowerPoint-en egindako aurkezpena. Ikasgela.

E4 Analisi kuantitatiboari buruzko galderak ebaztea.

Guztiak 2 h X Ikasleek taldeka ebatziko dituzte irakasleak aurkeztutako galdeketak, analisi kuantitatiboaren funtsezko ideia guztiei buruzko galderak jasoko dituztenak.

Ikasteko prozesua ebaluatzeko, eta bete beharreko gabeziak edo zoriondu beharreko aurrerapenak antzemateko.

Irakasleak prestatutako galdetegiak.

OHARRAK

• A4 jardueran balorazio baten erakustaldi moduko animazio labur bat sar daiteke. • Laborategian garatuko diren jarduera guztietan, behar-beharrezkoa da irakasleak bi alderdi garrantzitsu hauek azpimarratzea: laborategiko materiala garbitzea eta biltzea; eta

laborategiko jardunbide egokien arauak garatzeko eta aplikatzeko ikaslearen konpromisoa eta ardura.


UD7: NEUTRALIZAZIOKO ANALISI BOLUMETRIKOA 31

7. unitate didaktikoa: NEUTRALIZAZIOKO ANALISI BOLUMETRIKOA Iraupena: 21 ordu IE1: Analisi kimikorako materialak eta erreaktiboak sailkatzen ditu, eta horien propietateak eta portaera kimikoa ezagutzen ditu. IE3: Analisi kuantitatiboaren teknikak aplikatzen ditu, eta eginkizun horretan, gertatzen diren erreakzio motak eta analisi horietan dituzten aplikazioak justifikatzen ditu.


1. Erreakzio kimikoak deskribatzea eta neutralizazio-bolumetrietan dituzten aplikazio analitikoekin erlazionatzea. 2. Ur-disoluzioko oreka kimikoaren kontzeptua definitzea, eta haren garapenean eragina duten faktoreak deskribatzea. 3. Neutralizazioko analisi bolumetriko baten ezaugarriak eta bertan gertatzen diren erreakzioak azaltzea. 4. Lana planifikatzea, eta sekuentziatu eta etapa kritikoak zehaztea. 5. Erredox erreaktibo adierazleak behar bezala hautatzea, eta horien erabilera gertatzen diren erreakzioekin erlazionatzea. 6. Neutralizazioko balorazio baten baliokidetasun-puntuak hainbat metodo grafikoren bidez zehaztea. 7. Neutralizazioko analisi bolumetrikoak egitea, eta metodo horiek oinarri dituzten teknika fisiko-kimikoekin erlazionatzea. 8. Kontraste-probak eta zurizko probak erabiltzea, eta akats analitikoekin eta horiek minimizatzearekin lotzea. 9. Analisiak egitean ordena eta garbitasuna baloratzea.


PROZEDURAZKOAK

• Neutralizazioko analisi bolumetrikoari estekiometria aplikatzea. • Material bolumetrikoa maneiatzea eta garbitzea. • Neutralizazioaren balorazio-kurbak lortzea. Dauden kontzentrazioak kalkulatzea. • Neutralizazio-bolumetriak aplikatzea lan-prozedura normalizatuen arabera eta laborategiko jardunbide egokiei

jarraiki. • Emaitzazko hondakin ez-organikoetarako konponbideak proposatzea.

X

X X X X

KONTZEPTUZKOAK

• Azido-base oreka kimikoa. • Ur-disoluzioko orekak. Disoziazioa. Disoluzio indargetzaileak. • Analisi-metodo bolumetrikoak: azido-base neutralizazioa. • Azido-base balorazio-kurbak: baliokidetasun-puntua eta amaiera-puntua. Adierazleak.

X X

X X

JARRERAZKOAK


X X X X



JARDUERA

METODOLOGIA

BALIABIDEAK


Helburu inplikat.

D NORK

NOLA egingo den







J2.1 Substantzia azidoak eta basikoak behatzearen inguruko ideia-jasa.

J2.2 Ideia-jasan sortutako funtsezko kontzeptuen azalpena, azidoen, baseen eta adierazleen ezaugarriak bilduko dituena.

1,2,3 2 h X X

X

X

Irakasleak, laborategian, substantzia azido eta basikoen eta adierazleen laguntzarekin, eta ikasleei galderak eginda (zer esan nahi du azido hitzak? zer da basikoa? zer da adierazle bat?…), azidotasunari, basikotasunari, pH eskalari eta bestelakoei buruzko ideiak sortzera bultzatuko ditu.

Irakasleak eta ikasleek elkarrekin egingo dute A2.1 jardueran sortutako funtsezko kontzeptuak antolatzeko eskema.

Azido eta baseen adierazleekiko portaera behatzeko. pH-a esperimentalki zehazteko.


J3.1 Azido-base orekei buruzko azalpena.

J3.2-E1 Azido-base orekei buruzko ariketak egitea eta problemak ebaztea.

1,2,3, 4 h X

X

Irakasleak, aurreko unitate didaktikoetan garatutako oreka kimikoko erreakzioak gogorarazita, uretako azido/base oreka zehatz-mehatz hedatuko du (ur-disoluzioko azidoen eta baseen indarra, pH-a kalkulatzea, adierazleak aukeratzea, hidrolisia, disoluzio indargetzaileak, azidoaren eta basearen arteko elkarrekintzak…).

Ikasleek, binaka, A3.1 jardueran garatutako edukiei buruzko galderak eta problemak ebatziko dituzte.

Ur-disoluzioko oreka ionikoak ezagutzeko eta ulertzeko, eta azidoak eta baseak eta indartsuetan eta ahuletan disoziatzeko ahalmena bereizteko. Hidrolisia eta disoluzio indargetzaileak ulertzeko. Erreakzio bakoitzerako adierazle egokia aukeratzeko. Ikasteko prozesua ebaluatzeko, eta bete beharreko gabeziak edo zoriondu beharreko aurrerapenak antzemateko.

PowerPoint-en egindako aurkezpena. Irakasleak prestatutako galdetegiak.



J4.1 Neutralizazioko balorazioei edo titulazioei azido-base oreka aplikatzeari buruzko azalpena.

J4.2-E2 Neutralizazioko balorazioen kasuen azterketa.

J4.3 Bateratze-lana.

1,2,3,5,6, 7

4 h X X

X

X

Irakasleak neutralizazioko balorazioei azido-base oreka aplikatzea azpimarratuko du, balorazioen funtsezko printzipioak laburki gogoraraziko ditu eta neutralizazioak hedatuki garatuko ditu. Zehatz-mehatz azalduko ditu izan litezkeen balorazio-kurbak eta horietatik abiatuta egin beharreko kalkuluak.

Irakasleak azido eta baseen izenak dituzten fitxak banatuko dizkie ikasleei. Ikasleek, taldeka, horietariko bakoitza aztertu (formula), dagokionaren arabera sailkatuko dute (azido edo base indartsua eta azido edo base ahula) eta grafikoki irudikatuko ditu azidoen eta baseen fitxen artean izan litezkeen neutralizazioak, adierazle egokia ipinita.

Irakasleak eta taldeek bateratze-lana egingo dute, edukiak laburtzeko eta grafikoetako gune garrantzitsuak eta horien esanahia nabarmentzeko.

Azido-base balorazioen patroi primarioak ezagutzeko. Estandarizazioaren kontzeptua eta kontraste-probena eta zurizko saiakuntzena finkatzeko, akatsak minimizatzeko. Neutralizazio motak bereizteko. Azido-base balorazio-kurbak (polifuntzionalak barne) zehazteko eta interpretatzeko. Neutralizazio bakoitzean adierazle egokia hautatzeko.

PowerPoint-en egindako aurkezpena. Irakasleak emandako fitxak.

J5.1-E3 Neutralizazio-bolumetriei buruzko galderak eta kalkuluak ebaztea.

1,2,3,5,6, 7

2 h X Irakasleak neutralizazio-bolumetriei eta balorazio-kurba edo -grafikoei buruz planteatutako galderak eta kalkuluak ebatziko dituzte ikasleek.

Neutralizazio-bolumetriak kalkulatzeko estrategiak aplikatzeko. Balorazio-grafikoak irudikatzeko eta zuzen interpretatzeko.

Irakasleak prestatutako galdetegia.

J6 Neutralizazio-bolumetrien aplikazioei buruzko bilaketa bibliografikoa.

1,3,4 2 h X Ikasleek, binaka, Internet erabiliko dute neutralizazio- bolumetrien aplikazioei buruzko informazioa bilatzeko. Ondoren, laborategian dagoen materiala kontuan harturik, neutralizazio-praktika bat proposatuko dute hurrengo jardueran gauzatzeko. Azkenik, ikaskideen aurrean aurkeztuko dute egindako lana.

Lan esperimentala egiteko eta emaitzak interpretatzeko beharrezkoak diren datuak bilatzen ohitzeko ikaslea (esperimentuekin erlazionatutako galderak eta problemak).

Informatika-gela eta Internet.

J7.1-E4 Neutralizazioko balorazio bat egiteko praktika autonomoa.

Guztiak 4,5 h X A6 jarduerako ikasle-bikoteek planteatu duten neutralizazio-praktika egingo dute (hona hemen adibide batzuk: ozpinaren, esnearen edo zukuaren azidotasuna zehaztea, antiazido baten basikotasuna zehaztea,

Metodo bolumetrikoa ezagutzeko eta azido-base titulazio bat egiteko aplikatzeko. Neutralizazioko balorazioei




J7.2 Aurreko jarduerari buruzko esperientziak trukatzea.

X

X

urarena…). Ikasleek lan-prozedura prestatuko dute, ikusitakoa idatzi, grafikoki irudikatu, dagozkion kalkuluak egin, ondorioak atera, eta hori guztia txosten batean erregistratuko dute. Txosten hori ikaskideen aurrean aurkeztuko dute, irakaslearen gidaritzapean, errazago barneratu ahal izateko.

estandarizazioa aplikatzeko. Akatsak minimizatzeko kontraste-probak edo zurizko saiakuntzak erabiltzeko. Azido-base erreakzio baten baliokidetasun-puntua disoluzio adierazle bat erabilita zehazteko. Azido eta base baten artean ezartzen den erreakzio kimikoaren balioduntasuna lortutako emaitzen bitartez justifikatzeko. Laborategian trebetasuna garatzeko, ordena- eta garbitasun-irizpideak eta hondakinak gutxitu edo ezabatzekoak aplikatuta.

OHARRAK




UD8: ERREDOX ANALISI BOLUMETRIKOA 35

8. unitate didaktikoa: ERREDOX ANALISI BOLUMETRIKOA Iraupena: 18 ordu

IE1: Analisi kimikorako materialak eta erreaktiboak sailkatzen ditu, eta horien propietateak eta portaera kimikoa ezagutzen ditu. IE3: Analisi kuantitatiboaren teknikak aplikatzen ditu, eta eginkizun horretan, gertatzen diren erreakzio motak eta analisi horietan dituzten aplikazioak justifikatzen ditu. Ikaskuntzaren helburuak:

1. Erreakzio kimikoak deskribatzea eta erredox bolumetrietan dituzten aplikazio analitikoekin erlazionatzea. 2. Oxidazio-erredukzio oreka kimikoaren kontzeptua definitzea, eta haren garapenean eragina duten faktoreak deskribatzea. 3. Oxidazio-erredukzio analisi bolumetriko baten ezaugarriak eta bertan gertatzen diren erreakzioak azaltzea. 4. Lana planifikatzea, eta sekuentziatu eta etapa kritikoak zehaztea. 5. Erredox erreaktibo adierazleak behar bezala hautatzea, eta horien erabilera gertatzen diren erreakzioekin erlazionatzea. 6. Erredox balorazio baten baliokidetasun-puntuak hainbat metodo grafikoren bidez zehaztea. 7. Oxidazio-erredukzio analisi bolumetrikoak egitea, eta metodo horiek oinarri dituzten teknika fisiko-kimikoekin erlazionatzea. 8. Kontraste-probak eta zurizko probak erabiltzea, eta akats analitikoekin eta horiek minimizatzearekin lotzea. 9. Analisiak egitean ordena eta garbitasuna baloratzea.


PROZEDURAZKOAK

• Oxidazio-erredukzio erreakzioak doitzea. • Erredukzio-potentzialak kalkulatzea. • Material bolumetrikoa maneiatzea eta garbitzea. • Erredox balorazio-kurbak lortzea. Dauden kontzentrazioak kalkulatzea. • Erredox bolumetriak aplikatzea lan-prozedura normalizatuen arabera eta laborategiko jardunbide egokiei jarraiki. • Emaitzazko hondakin ez-organikoetarako konponbideak proposatzea.

X

X X X X X

KONTZEPTUZKOAK

• Erredox erreakzioen ezaugarriak: oxidazio-zenbakia, oxidatzailea, erreduktorea… • Erredox oreka. Oreka-konstantea. • Erredox balorazio-kurbak: baliokidetasun-puntua eta amaiera-puntua. Adierazleak. • Analisi-metodo bolumetrikoak: oxidazio-erredukzioa.

X X

X X

JARRERAZKOAK


X X X X



JARDUERA

METODOLOGIA

BALIABIDEAK


Helburu inplikat.

D NORK

NOLA egingo den







J2.1 Hainbat erredox kontzepturen esanahiaren inguruko ideia-jasa.


2 1,5 h X X Irakasleak, flogistoaren teoria barne hartzen duen bideo baten laguntzarekin, eguneroko bizitzan dauden erredox erreakzioen adibideak aurkeztuko ditu, eta hainbat galdera eginda (Zer da elektrokimika? Zer da oxidatzailea edo erreduktorea? Zer substantzia oxidatzen edo erreduzitzen da?…), erredox oreken gaiari buruzko ideiak sortzera bultzatuko ditu ikasleak.

Ondoren, irakasleak eta ikasleek elkarrekin egingo dute sortutako funtsezko kontzeptuak antolatzeko eskema.

Unitate didaktikoaren edukiak eguneroko bizitzan integratuta daudela hautemateko. Horrela, hurbilekoagoa eta errazago aplikatzeko modukoa da oxidazioaren eta erredukzioaren kontzeptuak bereganatzea. Oxidatzaileak eta erreduktoreak bereizteko. Oxidazio-erredukzio erreakzioak ulertzeko.

Bideoa. Ikasgela eta bertako materiala.

J3.1 Oxidazio-erredukzio orekei buruzko azalpena.

J3.2-E1 Erredox orekei buruzko galdeketen ebazpena.

1,2,3 3 h X

X

Irakasleak erredox oreken ezaugarriak azaldu eta hainbat kontzeptu sartuko ditu: oxidazio-zenbakia, erreakzioerdiak, erreakzioen estekiometria, erredox potentzialak, Nerst-en ekuazioa… Ondoren, hainbat adibiderekin azalduko du erredox erreakzioak nola doitzen diren. Azkenik, gelaxka elektrokimikoen bi motak deskribatuko ditu: galbanikoak eta elektrolitikoak.

Ikasleek taldeka aztertu eta ebatziko dituzte erredox erreakzioei buruzko galdeketak eta problemak (ingurune azidoan eta basikoan doitzea, oreka-konstantea, espontaneotasuna…).

Oxidazio-erredukzio erreakzioak doitzeko. Erredukzio-potentzial normalen taula ulertzeko eta interpretatzeko. Pila galbanikoak eta gelaxka elektrolitikoak bereizteko. Gelaxketako oreka deskribatzeko eta konstantea kalkulatzeko. Anodoa eta katodoa identifikatzeko eta bakoitzean gertatzen diren erreakzioak deskribatzeko. Erredox erreakzioetan masa baliokidea zehazteko.

PowerPoint-en egindako aurkezpena. Irakasleak aurkeztutako galdetegiak.



J4.1 Erredox orekak aplikatzeari buruzko ideia-jasa.

J4.2 Analisi kimikoan erredox orekak aplikatzeari buruzko bilaketa bibliografikoa.

J4.3 Erredox bolumetriei buruzko azalpena eta ondorioak.

1,2,3,5,6 4 h X

X

X

X

X

X

Irakasleak, aztertutako erredox orekak oinarri hartuta, horien aplikazioei buruz gogoeta egitea iradokiko du (pilak eta bateriak lortzea, korrosioaren aurkako babesa, metalak elektrolisi bidez lortzea, produktu naturalen sintesia… eta analisi kimikoan).

Analisi kimikoan erredox balorazioen bitartez erredox orekak aplikatzea abiapuntutzat hartuta, irakasleak neutralizazioko balorazioak eta erredox balorazioak konparatuko ditu eta analisi mota honi buruzko bilaketa bibliografikoa egitea proposatuko die ikasleei (metodoa, ezaugarriak, erreaktiboak, adierazleak, kurbak, baliokidetasun-puntua…).

Analisi kimikoan oreka aplikatzeari buruzko azalpena egingo dute ikasleek. Irakasleak azalpena gidatuko du, erredox balorazioei buruzko edukiak indartzeko asmoz.

Erredox orekak esparru teknologikoko, naturako eta laborategiko aplikazioetara estrapolatzeko. Lana egiteko beharrezkoak diren datuak bilatzen ohitzeko ikaslea. Erredox bolumetrietan erabili ahal izateko erreakzio batek bete behar dituen baldintzak ezagutzeko. Erredox balorazioetan baliokidetasun- puntua zehazteko. Erredox bolumetrietan balorazio- kurbak iragartzeko eta interpretatzeko. Erredox adierazleen ezaugarriak ezagutzeko.

Ikasgela eta bertako materiala. Internet.

J5-E2 Erredox bolumetriei buruzko galderak eta kalkuluak ebaztea.

1,2,3,5,6 2 h X Irakasleak erredox bolumetriei eta balorazio-kurba edo -grafikoei buruz planteatutako galderak eta problemak bakarka ebatziko dituzte ikasleek.

Erredox bolumetriak kalkulatzeko estrategiak aplikatzeko. Balorazio-grafikoak zuzen irudikatzeko eta interpretatzeko. Erredox titulazioen oinarrizko printzipioak aplikatzeko.


J6 Erredox balorazioen aplikazioei buruzko bilaketa bibliografikoa.

1,3,4 2 h X Ikasleek, binaka, Internet erabiliko dute erredox bolumetrien aplikazioei buruzko informazioa bilatzeko (permanganimetriak, iodometriak, iodimetriak, dikromatometriak, zerimetriak, bromatometriak eta titanometriak, burdina). Ondoren, laborategian dagoen materiala kontuan harturik, erredox balorazioko praktika bat proposatuko dute hurrengo jardueran gauzatzeko.

Erredox balorazioetan maiz erabiltzen diren oxidatzaileak eta erreduktoreak ezagutzeko. Erredox patroiak ezagutzeko. Lan esperimentala egiteko eta emaitzak interpretatzeko beharrezkoak diren datuak bilatzen ohitzeko ikaslea (esperimentuekin erlazionatutako galderak eta problemak).


J7.1-E3 Erredox balorazio bat egiteko praktika autonomoa.

Guztiak 5 h X A6 jarduerako ikasle-bikoteek planteatu duten erredox balorazioko praktika egingo dute (hona hemen adibide

Metodo bolumetrikoa ezagutzeko eta erredox titulazio bat egiteko aplikatzeko.




J7.2 Esperientziak trukatzea.

X

X

batzuk: zehaztea aspirinaren C bitamina, pastillek daukaten burdina, lixibaren kloro aktiboa, ur oxigenatuaren hidrogeno peroxidoa, letoiak daukan kobrea, uraren oxigeno-eskari kimikoa…).

Ikasleek lan-prozedura prestatuko dute, ikusitakoa idatzi, grafikoki irudikatu, dagozkion kalkuluak egin, ondorioak atera, eta hori guztia txosten batean erregistratuko dute. Txosten hori ikaskideen aurrean aurkeztuko dute. Irakasleak aurkezpena gidatuko du, ikasleek egindako lanari buruz gogoeta egin eta barnera dezaten.

Erredox balorazioei estandarizazioa aplikatzeko. Akatsak minimizatzeko kontraste-probak edo zurizko saiakuntzak erabiltzeko. Oxidazio-erredukzio erreakzio baten baliokidetasun-puntua disoluzio adierazle bat erabilita zehazteko. Oxidatzaile eta erreduktore baten artean ezartzen den erreakzio kimikoaren balioduntasuna lortutako emaitzen bitartez justifikatzeko. Laborategian laneko ohitura onak garatzeko (segurtasuna, garbiketa, ordena, tresneriaren, erreaktiboen eta hondakinen manipulazioa, talde-lana).

OHARRAK

• Esperientziak trukatzeko jardueretan, ahozko aurkezpenaz gain, talde bakoitzak landu duen materiala edo txostena ikasleen artean banatuko da. • Laborategian garatuko diren jarduera guztietan, behar-beharrezkoa da irakasleak bi alderdi garrantzitsu hauek azpimarratzea: laborategiko materiala garbitzea eta biltzea; eta



UD9: KONPLEXUAK OSATZEKO ANALISI BOLUMETRIKOA 39

9. unitate didaktikoa: KONPLEXUAK OSATZEKO ANALISI BOLUMETRIKOA Iraupena: 16 ordu IE1: Analisi kimikorako materialak eta erreaktiboak sailkatzen ditu, eta horien propietateak eta portaera kimikoa ezagutzen ditu. IE3: Analisi kuantitatiboaren teknikak aplikatzen ditu, eta eginkizun horretan, gertatzen diren erreakzio motak eta analisi horietan dituzten aplikazioak justifikatzen ditu.


1. Erreakzio kimikoak deskribatzea eta konplexuak osatzeko bolumetrietan dituzten aplikazioekin erlazionatzea. 2. Konplexuak osatzeko oreka kimikoaren kontzeptua definitzea, eta haren garapenean eragina duten faktoreak deskribatzea. 3. Konplexuak osatzeko analisi bolumetriko baten ezaugarriak eta bertan gertatzen diren erreakzioak azaltzea. 4. Lana planifikatzea, eta sekuentziatu eta etapa kritikoak zehaztea. 5. Konplexuak osatzeko erreaktibo adierazleak behar bezala hautatzea, eta horien erabilera gertatzen diren erreakzioekin erlazionatzea. 6. Konplexuak osatzeko analisi bolumetrikoak egitea, eta metodo horiek oinarri dituzten teknika fisiko-kimikoekin erlazionatzea. 7. Konplexuak osatzeko balorazio baten baliokidetasun-puntuak hainbat metodo grafikoren bidez zehaztea. 8. Kontraste-probak eta zurizko probak erabiltzea, eta akats analitikoekin eta horiek minimizatzearekin lotzea. 9. Analisiak egitean ordena eta garbitasuna baloratzea.


PROZEDURAZKOAK

• Material bolumetrikoa maneiatzea eta garbitzea. • Konplexuak osatzeko balorazio-kurbak lortzea. Dauden kontzentrazioak kalkulatzea. • Konplexuak osatzeko teknikak aplikatzea lan-prozedura normalizatuen arabera eta laborategiko jardunbide egokiei

jarraiki. • Emaitzazko hondakin ez-organikoetarako konponbideak proposatzea.

X X X

X

KONTZEPTUZKOAK

• Konplexuak osatzeko oreka kimikoa. Oreka-konstantea. • Konplexuak osatzeko erreakzioen ezaugarriak. • Konplexuak osatzeko analisi bolumetrikoaren oinarrizko kontzeptuak. • Konplexuak osatzeko balorazio-kurbak: baliokidetasun-puntua eta amaiera-puntua. Adierazleak. • Konplexuak osatzeko balorazioen teknikak.

X X

X X X



JARRERAZKOAK


X X X X

JARDUERA

METODOLOGIA

BALIABIDEAK


Helburu inplikat.

D NORK

NOLA egingo den






OCDa. PowerPoint-en egindako aurkezpena.

J2.1 Konplexuak osatzeari buruzko azalpena.

J2.2 Konplexuak osatzeko kasuen azterketa.

J2.3 Bateratze-lana.

2 3,5 h X

X

X

X

Irakasleak, aurreko unitate didaktikoetan garatutako oreka kimikoko erreakzioak gogorarazita, konplexuak edo koordinazio-konposatuak osatzeko orekei buruzko kontzeptuak azalduko ditu (estekatzailea, motak, koordinazio-zenbakia, kelatoak, estekiometria, konplexuen disolbagarritasuna, oreka-konstantea, konplexuak osatzeko erreakzioetan eragina duten faktoreak, desplazamendu-erreakzioak, erreakzio sekundarioak, egonkortasuna…).

Irakasleak estekatzaileen fitxak banatuko dizkie ikasleei. Ikasleek, taldeka, horietariko bakoitza aztertu, dagokionaren arabera sailkatuko dute (hortz bakarrekoa, hortz bikoa…) eta estekatzaileen eta metalen artean izan litezkeen erreakzioak idatziko dituzte, osatutako konplexu mota deskribatuta eta egonkortasunaren arrazoiak adierazita.

Irakasleak eta ikasle-taldeek elkarrekin egingo dute

Konplexuen osaera ulertzeko. Koordinazio-zenbakiaren kontzeptua barneratzeko. Konplexu baten egonkortasunean eragina duten faktoreak ezagutzeko. Ikasgelan egindako lana egoki jakinarazten ikasteko.

Ikasgela eta bertako materiala. PowerPoint-en egindako aurkezpena. Irakasleak prestatutako fitxak.



edukiak laburtuko dituen bateratze-lana.

J3.1 Konplexuak osatzeko orekak aplikatzeari buruzko ideia-jasa.

J3.2 Analisi kimikoan konplexuak osatzeko orekak aplikatzeari buruzko bilaketa bibliografikoa.

J3.3 Konplexuak osatzeko bolumetriei buruzko azalpena eta ondorioak.

1,2,3,4,5, 7

3 h X

X

X

X

X

Irakasleak, aztertutako konplexuak osatzeko orekak oinarri hartuta, horien aplikazioei buruz gogoeta egitea iradokiko du (metalak identifikatzea, maskaratze kimikoa, substantzien disoluzioa… eta analisi kimikoan).

Analisi kimikoan konplexuak osatzeko balorazioen bitartez konplexuak osatzeko orekak aplikatzea abiapuntutzat hartuta, irakasleak balorazio horiek eta neutralizazioko balorazioak konparatuko ditu eta analisi mota honi buruzko bilaketa bibliografikoa egitea proposatuko die ikasleei (metodoa, ezaugarriak, erreaktiboak, adierazleak, kurbak, baliokidetasun-puntua, akatsak…).

Analisi kimikoan konplexuak osatzeko bolumetriak aplikatzeari buruzko azalpena egingo dute ikasleek. Irakasleak azalpena gidatuko du, titulazio horiei buruzko edukiak indartzeko asmoz.

Konplexuak osatzeko oreken aplikazioa ezagutzeko. Lana egiteko beharrezkoak diren datuak bilatzen ohitzeko ikaslea. Konplexuak osatzeko bolumetrietan erabili ahal izateko erreakzio batek bete behar dituen baldintzak ezagutzeko. Konplexuak osatzeko titulazioetan baliokidetasun-puntua zehazteko. Konplexuak osatzean balorazio-kurbak iragartzeko eta interpretatzeko. Konplexuak osatzeko balorazioetan adierazleen ezaugarriak ezagutzeko.


J4-E1 Konplexuak osatzeko bolumetriei buruzko galderak eta kalkuluak ebaztea.

1,2,3,4,5, 7

2 h X Irakasleak konplexuak osatzeko bolumetriei eta horien balorazio-kurba edo -grafikoei buruz planteatutako galderak eta problemak bakarka ebatziko dituzte ikasleek.

Konplexuak osatzeko bolumetriak kalkulatzeko estrategiak aplikatzeko. Balorazio-grafikoak zuzen irudikatzeko eta interpretatzeko. Konplexuak osatzeko titulazioen oinarrizko printzipioak aplikatzeko.


J5 Konplexuak osatzeko balorazioen aplikazioei buruzko bilaketa bibliografikoa.

1,2,3,4,5, 7

2 h X Ikasleek, binaka, Internet erabiliko dute konplexuak osatzeko bolumetrien aplikazioei buruzko informazioa bilatzeko (hortz bakarrekoak: merkurimetriak, zianuroa zilarrarekin zehaztea, metalak balorazio bidez zehaztea zianuroekin; eta hortz anitzekoak: EDTA bidezko balorazioak). Ondoren, laborategian dagoen materiala kontuan harturik, konplexuak osatzeko balorazioko praktika bat proposatuko dute hurrengo jardueran gauzatzeko.

Konplexuak osatzeko balorazioetan maiz erabiltzen diren hortz bakarreko estekatzaileak ezagutzeko. EDTA bidezko balorazio motak ezagutzeko. Lan esperimentala egiteko eta emaitzak interpretatzeko beharrezkoak diren datuak bilatzen ohitzeko ikaslea (esperimentuekin erlazionatutako




galderak eta problemak).

J6.1-E2 Konplexuak osatzeko balorazio bat egiteko praktika autonomoa.

J6.2 Esperientziak trukatzea.

Guztiak 5 h

X

X

X

A5 jarduerako ikasle-bikote bakoitzak planteatu duen konplexuak osatzeko balorazioko praktika egingo du (hona hemen adibide batzuk: zehaztea uraren gogortasuna, kobalto-gatz baten kobaltoa, kobre-gatz baten kobrea, uretan disolbagarria den gatz baten sulfatoa, industria-instalazioetako akrilonitrilo-lurrunetako zianuroa…).

Ikasleek lan-prozedura prestatuko dute, ikusitakoa idatzi, grafikoki irudikatu, dagozkion kalkuluak egin, ondorioak atera, eta hori guztia txosten batean erregistratuko dute. Txosten hori ikaskideen aurrean aurkeztuko dute. Irakasleak aurkezpena gidatuko du, ikasleek egindako lanari buruz gogoeta egin eta barnera dezaten.

Metodo bolumetrikoa ezagutzeko eta konplexuak osatzeko titulazioak egiteko aplikatzeko. Erreaktiboak faktorizatzeko edo estandarizatzeko. Akatsak minimizatzeko kontraste-probak edo zurizko saiakuntzak erabiltzeko. Konplexuak osatzeko erreakzio baten baliokidetasun-puntua disoluzio adierazle bat erabilita zehazteko. Laborategian laneko ohitura onak garatzeko (segurtasuna, garbiketa, ordena, tresneriaren, erreaktiboen eta hondakinen manipulazioa, talde-lana).


OHARRAK




UD10: PREZIPITAZIOKO ANALISI BOLUMETRIKOA 43

10. unitate didaktikoa: PREZIPITAZIOKO ANALISI BOLUMETRIKOA Iraupena: 15 ordu IE1: Analisi kimikorako materialak eta erreaktiboak sailkatzen ditu, eta horien propietateak eta portaera kimikoa ezagutzen ditu. IE3: Analisi kuantitatiboaren teknikak aplikatzen ditu, eta eginkizun horretan, gertatzen diren erreakzio motak eta analisi horietan dituzten aplikazioak justifikatzen ditu.


1. Erreakzio kimikoak deskribatzea eta prezipitazio-bolumetrietan dituzten aplikazio analitikoekin erlazionatzea. 2. Disolbagarritasun- edo prezipitazio-oreka kimikoaren kontzeptua definitzea, eta haren garapenean eragina duten faktoreak deskribatzea. 3. Prezipitazioko analisi bolumetriko baten ezaugarriak eta bertan gertatzen diren erreakzioak azaltzea. 4. Lana planifikatzea, eta sekuentziatu eta etapa kritikoak zehaztea. 5. Prezipitazioko balorazioen adierazleak behar bezala hautatzea, eta horien erabilera gertatzen diren erreakzioekin erlazionatzea. 6. Prezipitazioko analisi bolumetrikoak egitea, eta metodo horiek oinarri dituzten teknika fisiko-kimikoekin erlazionatzea. 7. Prezipitazioko balorazio baten baliokidetasun-puntuak hainbat metodo grafikoren bidez zehaztea. 8. Kontraste-probak eta zurizko probak erabiltzea, eta akats analitikoekin eta horiek minimizatzearekin lotzea. 9. Analisiak egitean ordena eta garbitasuna baloratzea.


PROZEDURAZKOAK

• Material bolumetrikoa maneiatzea eta garbitzea. • Prezipitazioko balorazio-kurbak lortzea. Dauden kontzentrazioak kalkulatzea. • Prezipitazio-bolumetriak aplikatzea lan-prozedura normalizatuen arabera eta laborategiko jardunbide egokiei jarraiki. • Emaitzazko hondakin ez-organikoetarako konponbideak proposatzea.

X X X X

KONTZEPTUZKOAK

• Disolbagarritasun- edo prezipitazio-oreka kimikoa. Disolbagarritasun-konstantea. • Disolbagarritasun-orekan eragina duten faktoreak: tenperatura, pH-a, ioi komuna, konplexuak osatzea. • Erreakzio motak: prezipitazioa. • Saiakuntza analitikoen sentikortasuna eta erreaktiboen selektibitatea. • Prezipitazioko analisi bolumetrikoaren oinarrizko kontzeptuak. • Prezipitazioko balorazio-kurbak: baliokidetasun-puntua eta amaiera-puntua. Adierazleak. • Analisi-metodo bolumetrikoak: prezipitazioa.

X X X

X X X X



JARRERAZKOAK


X X X X

JARDUERA

METODOLOGIA

BALIABIDEAK


Helburu inplikat.

D NORK

NOLA egingo den







J2.1 Disolbagarritasun- edo prezipitazio-orekaren inguruko ideia-jasa.

J2.2 Funtsezko ideien azalpena.

2 2,5 h X

X

X

X

Irakasleak, bideo baten laguntzarekin, eguneroko bizitzan dauden disolbagarritasun- edo prezipitazio-oreken adibideak aurkeztuko ditu (estalagmitak osatzea, zoruetan dauden mantenugaiak, X izpien bidezko diagnostikoetako bario sulfatoa, hortzetako txantxarra, euri azidoa, tutuerietako karea…), eta hainbat galdera eginda (Zer da disoluzio asea, disolbagarritasuna, disolbagarritasun- konstantea…? Zer faktorek dute eragina disolbagarritasunean?), disolbagarritasun- edo prezipitazio-orekari buruzko ideiak sortzera bultzatuko ditu ikasleak.

Irakasleak eta ikasleek elkarrekin ordenatuko dituzte aurreko jardueran sortutako funtsezko kontzeptuak.

Unitate didaktikoaren edukiak eguneroko bizitzan integratuta daudela hautemateko. Horrela, hurbilekoagoa eta errazago aplikatzeko modukoa da hainbat kontzeptu bereganatzea: disolbagarritasuna, asetasuna, disolbagarritasuneko eta prezipitazioko oreka eta konstantea, prezipitatua, prezipitazioa…

Bideoa. Kartoizko fitxak.

J3.1 Disolbagarritasun- edo prezipitazio-orekari buruzko azalpena.

2 3 h X Irakasleak disolbagarritasun- edo prezipitazio-orekaren ezaugarriak eta bertan eragina duten faktoreak azalduko ditu (tenperatura, ioi komunaren efektua, pH-a eta konplexuak osatzea). Amaitzeko, prezipitatua osatu

Disolbagarritasun- edo prezipitazio- oreken ezaugarriak barneratzeko (prezipitazio zatikatua). Disolbagarritasun-biderkaduraren

PowerPoint-en egindako aurkezpena. Irakasleak prestatutako galdetegiak eta



J3.2-E1 Prezipitazio-orekei buruzko galdeketak eta problemak ebaztea.

X

ondoren disolbatzeko modua adieraziko du. Ikasleek taldeka aztertu eta ebatziko dituzte disolbagarritasun- edo prezipitazio-orekari buruzko galdeketak eta problemak.

konstantea zehazteko. Disolbagarritasun txikiko konposatuen disolbagarritasuna zehazteko. Disolbagarritasun-biderkaduraren esanahia eta bertan eragina duten faktoreak ulertzeko. Ikasteko prozesua ebaluatzeko, eta bete beharreko gabeziak edo zoriondu beharreko aurrerapenak antzemateko.

problemak.

J4.1 Prezipitazioko balorazioei prezipitazio-oreka aplikatzeari buruzko azalpena.

J4.2-E2 Prezipitazio-bolumetriei buruzko galderak eta kalkuluak ebaztea.

1,2,3,4,5, 7

3 h X

X

Irakasleak prezipitazioko balorazioei disolbagarritasun- edo prezipitazio-oreka aplikatzea azpimarratuko du, balorazioen funtsezko printzipioak laburki gogoraraziko ditu eta prezipitaziokoak hedatuki garatuko ditu. Zehatz- mehatz azalduko ditu balorazio-kurbak (amaiera- puntuaren detekzioa, adierazle motak) eta horietatik abiatuta egin beharreko analitoen kontzentrazio-kalkuluak.

Irakasleak prezipitazio-bolumetriei eta balorazio-kurba edo -grafikoei buruz planteatutako galderak ebatzi eta problemen kalkuluak egingo dituzte ikasleek.

Balorazioetan erabili ahal izateko prezipitazioko erreakzioak bete behar dituen baldintzak ezagutzeko. Estandarizazioaren kontzeptua eta kontraste-probena eta zurizko saiakuntzena finkatzeko, akatsak minimizatzeko. Balorazioetan erabiltzen diren prezipitazioko adierazle motak ezagutzeko. Disolbagarritasuneko edo prezipitazioko balorazio-kurbak zuzen irudikatzeko eta interpretatzeko. Prezipitazio-bolumetriak kalkulatzeko estrategiak aplikatzeko.

PowerPoint-en egindako aurkezpena. Irakasleak prestatutako galdetegiak eta problemak.

J5 Prezipitazio-bolumetrien aplikazioei buruzko bilaketa bibliografikoa.

1,2,3,4,5, 7

2 h X Ikasleek, binaka, Internet erabiliko dute prezipitazio- bolumetrien aplikazioei buruzko informazioa bilatzeko, eta horietariko bakoitzaren abantailak eta eragozpenak azalduko dituzte. Ondoren, laborategian dagoen materiala kontuan harturik, balorazioko praktika bat proposatuko dute hurrengo jardueran gauzatzeko. Azkenik, ikaskideen aurrean aurkeztuko dute egindako lana.

Lan esperimentala egiteko beharrezkoak diren datuak bilatzen ohitzeko ikaslea. Prezipitazioko balorazioen patroi primarioak ezagutzeko.

Informatika-gela eta Internet.



J6.1-E3 Prezipitazioko balorazio bat egiteko praktika autonomoa.

J6.2 Aurreko jarduerari buruzko esperientziak trukatzea.

Guztiak 4 h

X

X

X

A6 jarduerako ikasle-bikoteek planteatu duten praktika egingo dute (hona hemen adibide batzuk: "argentometriak" edo haluroak Mohr, Volhard eta Fajans- en metodoen bidez zehaztea).

Ikasleek lan-prozedura prestatuko dute, ikusitakoa idatzi, grafikoki irudikatu, dagozkion kalkuluak egin, eta hori guztia txosten batean erregistratuko dute. Txosten hori ikaskideen aurrean aurkeztuko dute. Hori guztia irakaslearen gidaritzapean egingo dute.

Metodo bolumetrikoa ezagutzeko eta prezipitazioko titulazioak egiteko aplikatzeko. Prezipitazioko balorazioei estandarizazioa aplikatzeko. Akatsak minimizatzeko kontraste- probak edo zurizko saiakuntzak erabiltzeko. Baliokidetasun-puntua adierazle kimikoak, potentziometrikoak edo adsortziokoak erabilita zehazteko. Laborategian trebetasuna garatzeko, ordena- eta garbitasun-irizpideak eta hondakinak gutxitu edo ezabatzekoak aplikatuta.


OHARRAK




UD11: ANALISI GRABIMETRIKOA 47

11. unitate didaktikoa: ANALISI GRABIMETRIKOA Iraupena: 15 ordu IE1: Analisi kimikorako materialak eta erreaktiboak sailkatzen ditu, eta horien propietateak eta portaera kimikoa ezagutzen ditu. IE3: Analisi kuantitatiboaren teknikak aplikatzen ditu, eta eginkizun horretan, gertatzen diren erreakzio motak eta analisi horietan dituzten aplikazioak justifikatzen ditu.


1. Erreakzio kimikoak deskribatzea eta analisi grabimetrikoan dituzten aplikazio analitikoekin erlazionatzea. 2. Analisi kimiko grabimetriko baten ezaugarriak eta bertan gertatzen diren erreakzioak azaltzea. 3. Prozesu analitiko grabimetrikoetan beharrezkoak diren oinarrizko eragiketak aplikatzea. 4. Lana planifikatzea, eta sekuentziatu eta etapa kritikoak zehaztea. 5. Analisi grabimetrikoak egitea, eta metodo horiek oinarri dituzten teknika fisiko-kimikoekin erlazionatzea. 6. Analisiak egitean ordena eta garbitasuna baloratzea.


PROZEDURAZKOAK

• Grabimetrian estekiometria aplikatzea: erreakzio kimikoaren errendimendu-kalkuluak. • Material grabimetrikoa maneiatzea eta garbitzea. • Teknika grabimetrikoak gauzatzea. • Metodo grabimetrikoen sentikortasuna, zehaztasuna eta espezifikotasuna kalkulatzea. • Grabimetria batean lortutako datuen kalkuluak. • Grabimetriaren aplikazioak.

X

X X X X X

KONTZEPTUZKOAK

• Disolbagarritasun- eta prezipitazio-orekak. • Grabimetriako kontzeptu orokorrak. Baldintzak. Akatsen sorburu nagusiak. Prezipitatuen formazioa. • Analisi-metodo grabimetrikoak (prezipitazioa, lurruntzea, estalketa elektrolitikoa, bestelako prozedurak). • Grabimetrien etapak: prezipitatuaren lehorketa eta osaera. Kaltzinazioa. • Prezipitatuen propietateak.

X

X X X X



JARRERAZKOAK


X X X X

JARDUERA

METODOLOGIA

BALIABIDEAK


Helburu inplikat.

D NORK

NOLA egingo den




0,5 h X Ikaskuntzaren helburuak aurkeztuko dira, unitate didaktikoa moduluaren barruan kokatuko da, eta modulua osatzen duten gainerako unitateekin lotuko da (2. Analisi ez-organiko kuantitatiboa).



J2.1 Analisi grabimetrikoaren inguruko ideia-jasa.

J2.2 Irakaslearen azalpena eta ondorioak.

4 h X

X

X Irakasleak, galdera jakin batzuk eginda (Zer da grabimetria? Zertan oinarritzen da? Zein da oreka kimikoarekin duen erlazioa? Zein dira bere etapa garrantzitsuak?), analisi grabimetrikoari buruzko ideiak sortzera bultzatuko ditu ikasleak.

Irakasleak analisi grabimetrikoaren funtsezko ideiak laburtuko ditu: oinarria, prezipitatua osatzea, metodoak, erreakzioek bete behar dituzten baldintzak, etapak, eragina duten faktoreak, akatsen sorburuak, propietateak…

Ikaskideen artean komunikazioa eta errespetua garatzeko. Oreka kimikoa eta grabimetrian duen aplikazioa ulertzeko. Disolbagarritasun-biderkaduraren kontzeptua prezipitatu bat agertzearekin edo ez agertzearekin erlazionatzeko.

Ikasgela.

J3 Analisi grabimetrikoari buruzko gogoetak trukatzea.

2 h X X Irakasleak fitxak banatuko dizkie ikasleei, taldeka antolatuta, metodo grabimetrikoa dagokion erreakzio kimikoarekin lotu dezaten. Ondoren, taldeak erreakzio bakoitzerako idatzi beharko du izan litzakeen aplikazio industrialak eta erabili beharko liratekeen teknika fisiko-kimikoak.

Metodo grabimetrikoen kontzeptuei buruz sakontzeko. Grabimetrien aplikazio industrialak ezagutzeko.

Ikasgela eta irakasleak prestatutako fitxak.



Azkenik, taldeen arteko bateratze-lana egingo dute irakaslearen gidaritzapean. Bateratze-lan horretan edukiak sakondu eta ondorioak aterako dituzte.

J4 Datu grabimetrikoak abiapuntutzat hartuta, emaitzen kalkuluak ebaztea.

2,5 h X Irakasleak ereduzko hainbat galdera eta problema emango dizkie ikasleei eta, bere tutoretzapean, baina bakarka lan eginez, analisi grabimetriko batean erabiltzen diren datuei buruz gogoeta egingo dute: laginaren masa, lortutako produktuaren masa eta orekaren estekiometria. Horiek abiapuntutzat hartuta, kalkuluak egingo dituzte honako magnitude hauek zehazteko: produktuaren osaera, kontzentrazioa, ehunekoa, errendimendua…

Kalkulu grabimetrikoen problemak ebazteko estrategiak aplikatzeko eta emaitzak unitate egokietan adierazteko, diluzioak kontuan hartuta. Analisi grabimetrikoaren emaitzak zuzen interpretatzeko.

Ikasgela eta irakasleak prestatutako galdetegiak.

J5-E1 Prezipitazio bidezko analisi grabimetriko bati buruzko praktika autonomoa.

4 h X Ikasleek, binaka, dagokion prozedurari jarraiki, ibai bateko uretan dauden sulfato ioiak zehaztean datzan prezipitazio bidezko grabimetria bat egingo dute laborategian. Bertan, erreaktiboak eta produktuak identifikatuko dituzte, erreakzioa idatziko dute, estekiometria egiaztatu, kalkuluak egin, emaitza zuzen adierazi, ondorioak atera… eta ikusitako guztia txosten batean erregistratuko dute.

Laborategian trebetasuna lortzeko, lan-prozedurei zehatz-mehatz jarraituta. Analisi grabimetrikoaren etapak barneratzeko. Analisi batean ikusitako emaitzetatik informazioa lortzeko (substantzia baten identifikazioa eta kuantifikazioa). Analisien txostenak behar bezala egiteko.

Laborategia eta bertako materiala. Irakasleak prestatutako lan-prozedura.

J6-E2 Lurruntze bidezko analisi grabimetriko bati buruzko praktika autonomoa.

4 h X Ikasleek, binaka, dagokion prozedurari jarraiki, antiazido baten pastillen sodio bikarbonatoaren edukia zehaztean datzan lurruntze bidezko grabimetria bat egingo dute laborategian. Bertan, erreaktiboak eta produktuak identifikatuko dituzte, erreakzioa idatziko dute, estekiometria egiaztatu, kalkuluak egin, emaitza zuzen adierazi, ondorioak atera… eta ikusitako guztia txosten batean erregistratuko dute.

Laborategian trebetasuna garatzeko, laborategiko jardunbide egokiei buruzko ordena- eta garbitasun- irizpideak eta hondakinak gutxitu edo ezabatzekoak aplikatuta. Analisi kimikoari lurruntze-teknika aplikatzeko. Analisian ikusitako datuetatik informazioa lortzeko.

Laborategiko materiala. Irakasleak prestatutako gidoia edo prozedura.



OHARRAK

• Laborategian garatuko diren jarduera guztietan, behar-beharrezkoa da irakasleak bi alderdi garrantzitsu hauek azpimarratzea: laborategiko materiala garbitzea eta biltzea; eta laborategiko jardunbide egokien arauak garatzeko ikaslearen konpromisoa eta ardura.


UD12: ANALISI KIMIKO EZ ORGANIKOAREN PROIEKTUA 51

12. unitate didaktikoa: ANALISI KIMIKO EZ ORGANIKOAREN PROIEKTUA Iraupena: 50 ordu IE1: Analisi kimikorako materialak eta erreaktiboak sailkatzen ditu, eta horien propietateak eta portaera kimikoa ezagutzen ditu. IE2: Disoluzioak prestatzen ditu, eta eginkizun horretan, masa eta kontzentrazioen kalkuluak justifikatzen ditu. IE3: Analisi kuantitatiboaren teknikak aplikatzen ditu, eta eginkizun horretan, gertatzen diren erreakzio motak eta analisi horietan dituzten aplikazioak justifikatzen ditu. IE5: Analisian lortutako emaitzak baloratzen ditu, eta horien koherentzia eta balioduntasuna zehazten du.


1. Aurreko unitate didaktikoetan garatu diren 1., 2., 3. eta 5. multzoei dagozkien ikaskuntzaren helburu guztiak aplikatzea eta finkatzea. 2. Gaitasun hauek lantzea: ekimena, autonomia, sintesia eta ebaluazioa.


Unitate didaktiko hau ikasleak aurreko unitateetan eskuratu dituen kontzeptu, prozedura eta jarreretan oinarritzen da eta, horrenbestez, ez dira hemen adieraziko.

X

X

X

X

JARDUERA

METODOLOGIA

BALIABIDEAK


Helburu inplikat.

D NORK

NOLA egingo den




0,5 h X Irakasleak proiektu bat bakarka egitea proposatuko die ikasleei: konposatu ez-organiko bat sintetizatzea eta/edo ezaugarritzea. Horretarako, etapa hauek jarraitu behar dituzte: 1. Materialak hautatzea. 2. Konposatua sintetizatzea edo ezaugarritzea. 3. Analisi kualitatiboa eta kuantitatiboa egitea. 4. Emaitzak datu komertzialekin konparatuta ebaluatzea. 5. Emaitzak aurkeztea.

Horretarako, behar-beharrezkoa da:

Ikasleak aldez aurretik jarrera egokia har dezan garatu beharreko lan motaren aurrean.

Ikasgela eta bertako materiala.



1. Metodo eta teknika egokiak aukeratzea, bibliografia egokia erabilita.

2. Sekuentzialki jarraitu behar den prozesu osoa prestatzea eta antolatzea.

3. Analisi kualitatiboko eta kuantitatiboko teknikak erabiltzea.

4. Emaitzak ebaluatzea, horretarako kalkuluak eginda eta grafikoak irudikatu eta interpretatuta.

5. Informazioa egoki helaraztea. 6.

J2-E1 Konposatu ez-organiko bat sintetizatzeko eta/edo analizatzeko proiektua egitea.

Guztiak 45 h X Ikasleak, bakarka, konposatu ez-organiko bat sintetizatzeko eta/edo analizatzeko proiektua aukeratu eta garatuko du (hona hemen adibide batzuk: haluro metalikoak, alunbreak, hortzetako zementua… sintetizatzea. Ongarri baten, pinturaren, zementuaren, uraren, haragiaren, olioaren, esnearen, ardoaren, kontserben… kalitate-kontrola ere egin dezake). Dokumentazio egokia bilatu eta erabiliko du, eta laborategiko esperientziaren diseinua planifikatuko du: sekuentzialki jarraitu beharreko prozedura, beharrezkoak diren materiala eta erreaktiboak, gertatzen den erreakzio mota eta egin behar diren kalkuluak. Azkenik, txostena idatziko du.

Irakasleak prozesu osoan zehar gainbegiratuko du lana eta galderak eta zalantzak argitzen lagunduko die ikasleei.

Lan esperimentala egiteko eta emaitzak interpretatzeko beharrezkoak diren datuak bilatzen ohitzeko ikaslea (esperimentuekin erlazionatutako galderak eta problemak). Aurreko unitate didaktikoetan garatutako teknika, metodo eta jarrera esperimentalak aplikatzeko.

Laborategia eta bertako materiala. Internet. Liburutegia.

J3-E2 Proiektuak aurkeztea eta esperientziak trukatzea.

Guztiak 1,5 h X Ikasle bakoitzak gainerako ikasleen aurrean azalduko du egin duen proiektua eta egiten dizkioten galderei erantzungo die.

Emaitzen fidagarritasuna ikasle bakoitzaren lanarekin konparatuta kontrastatzeko. Egindako lana jendaurrean defendatzeko.




OHARRAK

• Unitate didaktiko honetan garrantzi handikoa da ikaslea hartzen ari den ekimena eta autonomia baloratzea. Horregatik, laguntzea besterik ez da irakaslearen eginkizuna. Dena den , txostena egiten den bitartean, ikaslearekin bakarka eztabaidatuko du eta zuzenketak egingo dizkio, ikasleak jendaurrean aurkeztuko duen azken txostena lortu arte.


UD13: KIMIKA ORGANIKOAREN OINARRIAK 54

13. unitate didaktikoa: KIMIKA ORGANIKOAREN OINARRIAK Iraupena: 14 ordu IE1: Analisi kimikorako materialak eta erreaktiboak sailkatzen ditu, eta horien propietateak eta portaera kimikoa ezagutzen ditu. IE4: Funtzio organikoak analizatzen ditu, eta gertatzen den erreakzio mota deskribatzen du.


6. Analisi kimiko organiko baten ezaugarriak eta bertan gertatzen diren erreakzioak azaltzea. 7. Analisi organikoan beharrezkoak diren oinarrizko eragiketak aplikatzea. 8. Analisia egin aurretik lagina tratatzea, bereizte-teknikak erabilita. 9. Laginaren deribatu analitikoak prestatzea egitura zehazteko. 10. Analisia egin aurreko behaketek produktu baten ezaugarri fisikoak zehazteko duten ahalmen orientatzailea baloratzea. 11. Substantzia organikoekin erlazionatutako segurtasun-arauak eta laneko osasunekoak aplikatzea.


PROZEDURAZKOAK

• Analisi kimikoan isolatzeko eta arazteko teknikak aplikatzea (kristalizazioa, iragaztea, dekantatzea, erauztea…). • Analisi organikoari erreakzio motak aplikatzea. • Konposatu organikoak formulatzea. • Nahaste organikoak bereiztea (disolbagarritasunaren arabera). • Kimika organikoan erreakzio-mekanismoak praktikoki aplikatzea. • Emaitzazko hondakin organikoak tratatzeko eta/edo biltegiratzeko konponbideak proposatzea.

X X

X X X X

KONTZEPTUZKOAK

• Karbono-atomoa eta lotura motak: sinplea, bikoitza eta hirukoitza. Konjugazioa. • Funtzio organiko nagusiak. • Isomeria kontzeptua eta motak. • Aktibitate optikoa. • Talde organiko funtzional nagusien azterketa. Propietate fisikoak eta kimikoak.

X X X X X



JARRERAZKOAK

• Segurtasun-arauak eta laneko osasunekoak betetzea baloratzea. • Ingurumen-arauak errespetatzea eta betetzea baloratzea. • Analisia gauzatzean jarrera zorrotza, bizkorra eta garbia izatea. • Laborategiko jardunbide egokiak betetzea. • Autonomia eta ekimena baloratzea.

X X X X X

JARDUERA

METODOLOGIA

BALIABIDEAK


Helburu inplikat.

D NORK

NOLA egingo den




0,5 h X Ikaskuntzaren helburuak aurkeztuko dira, unitate didaktikoa moduluaren barruan kokatuko da, eta modulua osatzen duten gainerako unitateekin lotuko da. 4. multzoak hartzen duen analisi organikoa analisiko eta kalitate-kontroleko laborategiko goi-mailako teknikari batentzat zein garrantzitsua den azpimarratuko da.

Ikasleak aldez aurretik jarrera egokia har dezan garatu beharreko lan motarekiko. Modulua osatzen duten gainerako unitateekiko zuzeneko lotura ezagutzeko.


J2.1 Kimika organikoaren inguruko ideia-jasa.

J2.2 Konposatu organikoak eta ez- organikoak bereizteko esperimentu gidatuak.


1,2 2,5 h X

X

X

X

X

Irakasleak, bideo baten laguntzarekin, eguneroko substantziak aurkeztuko ditu (xaboia, arropa, sendagaiak, etab.), eta kimika organikoari buruzko ideiak sortzera bultzatuko ditu ikasleak (Zer da? Organikoaren eta ez- organikoaren arteko desberdintasuna? Nola eratzen dira molekulak?).

Irakasleak hainbat esperientzia proposatuko ditu konposatu organikoekin (azukrea, azetona, alkohola…) eta ez-organikoekin (ura, gatza) egiteko, ikasleek ondorioak atera ditzaten irakite-puntuei, eroankortasunari eta suarekiko portaerari buruz.

Irakasleak eta ikasleek elkarrekin egingo dute funtsezko kontzeptuak laburtuko dituen azalpena.

Kimika organikoa zientzia kimikoaren atal gisa ezagutzeko, dagokion ekintza-eremuan kokatuta. Substantzia ez-organikoak eta organikoak bereizteko.

Bideoa. Ikasgela eta bertako materiala. Laborategia eta bertako materiala.



J3.1-E1 Molekula organikoen ereduak eraikitzea.

J3.2 Konposatu organikoen formulazioari eta nomenklaturari buruzko laburpen-azalpena.

1,2,3,5 3 h

X

X Irakasleak bola eta hagatxoen eredu bat banatuko du ikasleen artean, eta molekula organikoen hainbat eredu eraikitzea proposatuko die. Ikasleek, binaka, konposatuak eraiki, formulatu eta izendatuko dituzte.

Irakasleak karbonoaren eta bere funtzio taldeen nomenklatura eta formulazioa laburtuko du, eta isomeria, erresonantzia, aktibitate optikoa… bezalako kontzeptuak sartuko ditu.

Karbono-atomoaren ezaugarri bereziak eta kate karbonatuak eta karbono-karbono lotura sinpleak, bikoitzak eta hirukoitzak osatzeko erraztasuna ezagutzeko. Funtzio taldeak ezagutzeko. Konposatu organikoak formulatzeko eta izendatzeko arauak maneiatzeko. Isomeria motak eta hainbat isomeroren antolaketa ezagutzeko.

Bola eta hagatxoen eredua. Ikasgela eta bertako materiala.

J4.1-E2 Analisi organikoaren inguruko informazioa bilatzea.

J4.2-E3 Esperientziak trukatzea (materiala aurkeztea).

1,2,3,5 3 h X

X

X

X

Irakasleak konposatu organikoen analisiari buruzko informazioa bilatzea eta kontsulta bibliografikoa egitea proposatuko du. Ikasleek, binaka, irakasleak prestatutako gida osatu eta garatuko dute (analisiaren etapak, ezaugarritzea, aldez aurreko analisia, oinarrizko analisi kualitatiboa eta kuantitatiboa, funtzio organikoak disolbagarritasun-saiakuntzen bidez sailkatzea, disolbagarritasun-saiakuntzetan erabiltzen diren disolbatzaileak…).

Ikasle-bikote bakoitzak ordenatuki azalduko du lortu duen informazioa eta kontsultatu duen iturri bibliografikoa, eta sortzen diren zalantzak argituko ditu. Denen artean, eta irakasleak gainbegiratuta, ikasle guztien artean banatuko den txosten osoa egingo dute.

Analisi organikoaren etapak ezagutzeko. Konposatu organikoaren lehen manipulazioa ezagutzeko (isolatzea eta araztea). Komunikatzeko eta laburpen-lana egiteko.

Ikasgela eta bertako materiala. Informatika-gela eta Internet. Liburutegia.

J5.1-E4 Konposatu organikoak ezaugarritzeko praktika autonomoa.

J5.2-E4 Esperientziak trukatzea

Guztiak 5 h

X

X

X

Ikasle-bikote bakoitzak laborategian dagoen konposatu organiko bat bereizi, araztu eta ezaugarrituko du (egoera fisikoa, kolorea, usaina, urtze-puntua, irakite-puntua, pisu molekularra, errefrakzio-indizea, disolbagarritasuna…).

Ikasleek lan-prozedura prestatuko dute, ikusitakoa idatzi, dagozkion kalkuluak egin, ondorioak atera, eta hori guztia txosten batean erregistratuko dute. Txosten hori

Molekula bateko loturen egitura propietate fisiko-kimiko nagusiekin (disolbagarritasuna, urtze-puntua, azidotasuna eta basikotasuna…) eta molekula organikoen hiru dimentsioko egiturarekin erlazionatzeko. Konposatu organikoak metodo fisikoen arabera (destilazioa, erauztea,




(laborategiko txostena aurkeztea). ikaskideen aurrean aurkeztuko dute. Irakasleak aurkezpena gidatuko du, ikasleek egindako lanari buruz gogoeta egin eta barnera dezaten.

sublimazioa…) isolatzeko eta arazteko. Konposatu organikoen propietate fisiko-kimikoak, haien identifikazioa ekarriko dutenak, zehazteko. Laborategiko jardunbide egokiei jarraiki, ordena- eta garbitasun- irizpideak eta hondakin organikoak ezabatzekoak garatzea.

OHARRAK

• Unitate didaktiko honi hasiera eman baino lehen, nomenklatura eta formulazio organikoari buruzko maila neurtzeko proba bat egitea komeni da. • Laborategian garatuko diren jarduera guztietan, behar-beharrezkoa da irakasleak bi alderdi garrantzitsu hauek azpimarratzea: laborategiko materiala garbitzea eta biltzea; eta



UD14: KONPOSATU ORGANIKOEN ANALISIA 58

14. unitate didaktikoa: KONPOSATU ORGANIKOEN ANALISIA Iraupena: 13 ordu IE4: Funtzio organikoak analizatzen ditu, eta gertatzen den erreakzio mota deskribatzen du.


1. Funtzio taldeen erreakzio bereizgarriak identifikatzea. 2. Lagin bateko funtzio taldeak identifikatzea propietateak kontuan hartuta. 3. Lagin baten osagaiak oinarrizko analisiaren bidez identifikatzea, dagozkion erreakzioak aplikatuta. 4. Analisia egin aurretik lagina tratatzea, bereizte-teknikak erabilita. 5. Laginaren deribatu analitikoak prestatzea egitura zehazteko. 6. Saiakuntza organikoen teknikak aplikatzea laginen osagaiak identifikatzeko. 7. Analisia egin aurreko behaketek produktu baten ezaugarri fisikoak zehazteko duten ahalmen orientatzailea baloratzea. 8. Substantzia organikoekin erlazionatutako segurtasun-arauak eta laneko osasunekoak aplikatzea.


PROZEDURAZKOAK

• Lagin organiko baten elementuak zuzeneko metodoen bidez identifikatzea. • Substantzia organikoak identifikatzeko eta kuantifikatzeko metodoak aplikatzea. • Kimika organikoan erreakzio-mekanismoak praktikoki aplikatzea. • Konposatu organiko sinpleen sintesia egitea. • Substantzia organikoak kuantifikatzeko zenbakizko kalkuluak eta grafikoak egitea. • Emaitzazko hondakin organikoak tratatzeko eta/edo biltegiratzeko konponbideak proposatzea.

X X X X X X

KONTZEPTUZKOAK

• Talde organiko funtzional nagusiak, propietate fisikoak eta kimikoak. • Erreakzio-mekanismoen definizioa eta orokortasunak. • Kimika organikoko erreakzio motak: adizioa, ordezkapena, ezabapena, halogenazioa, esterifikazioa, nitrazioa…

X X X



JARRERAZKOAK

• Segurtasun-arauak eta laneko osasunekoak betetzea baloratzea. • Ingurumen-arauak errespetatzea eta betetzea baloratzea. • Analisia gauzatzean jarrera zorrotza, bizkorra eta garbia izatea. • Laborategiko jardunbide egokiak betetzea. • Autonomia eta ekimena baloratzea.

X X X X X

JARDUERA

METODOLOGIA

BALIABIDEAK


Helburu inplikat.

D NORK

NOLA egingo den




0,5 h X Ikaskuntzaren helburuak aurkeztuko dira, unitate didaktikoa moduluaren barruan kokatuko da, eta aurreko unitatearekin lotuko da. 4. multzoak hartzen duen analisi organiko kualitatiboa eta kuantitatiboa analisiko eta kalitate-kontroleko laborategiko goi-mailako teknikari batentzat zein garrantzitsua den azpimarratuko da.

Ikasleak aldez aurretik jarrera egokia har dezan garatu beharreko lan motarekiko. Gainerako moduluekiko zuzeneko lotura ezagutzeko.


J2.1 Kimika organikoko erreakzioei eta erreakzio- mekanismoei buruzko azalpena.

J2.2-E1 Galdetegiak, problemak eta erreakzio organikoak ebaztea.

1,2,3,4 3,5 h X

X

Irakasleak, PowerPoint-en egindako aurkezpen baten edo antzekoren baten bitartez, erreakzio organikoen motak deskribatuko ditu. Jarraian, konposatu organikoak lortzean gertatzen diren eta funtzio talde organikoen propietateetan eragina duten erreakzio-mekanismoak azalduko ditu.

Ikasleek irakasleak proposatuko dizkien galdetegiak eta problemak (sintesi eta analisi funtzionala) ebatzi eta erreakzio organikoak osatuko dituzte (katea luzatzeko edo laburtzeko moduak, heteroatomoen sarrera, funtzio organiko baten lekuaren aldakuntza, etab.).

Erreakzio organikoen motak ezagutzeko (ordezkapena, ezabapena, transposizioa, adizioa…). Erreakzio-mekanismo organikoak interpretatzeko. Konposatu organikoen propietate fisikoak eta kimikoak haien funtzio taldearen arabera ezagutzeko. Konposatu organikoen sintesian eta analisian kalkulu-estrategiak aplikatzeko.

Ikasgela eta bertako materiala. Irakasleak prestatutako galdetegia eta problemak.

J3.1 Oinarrizko analisi organikoari buruzko praktika autonomoa.

Guztiak 5 h X Ikasleek, binaka, laborategiko lagin batean karbonoa, hidrogenoa, nitrogenoa, sufrea, oxigenoa eta halogenoak

Oinarrizko analisi organikoaren oinarri diren laborategiko proba batzuk




J3.2-E2 Esperientziak trukatzea.

X

X

esperimentalki identifikatuko dituzte, dagozkion metodoei zehatz-mehatz jarraituta.

Bikoteek lan-prozedura prestatuko dute, ikusitakoa idatzi, erreakzioak idatzi, kalkuluak egin, ondorioak atera, eta hori guztia txosten batean erregistratuko dute. Txosten hori ikaskideen aurrean aurkeztuko dute. Irakasleak aurkezpena gidatuko du, ikasleek egindako lanari buruz gogoeta egin eta barnera dezaten.

ezagutzeko. Konposatu organikoak osatzen dituzten elementu ohikoenak erreakzio espezifikoen bitartez identifikatzeko. Analisi mota honek behar dituen substantzia kantitate txikiak maneiatzen trebatzeko.

Karbonoa, hidrogenoa, nitrogenoa, sufrea, oxigenoa eta halogenoak kualitatiboki eta kuantitatiboki zehazteko metodoak (urtze alkalinoaren metodoa, Kjeldahl, Dumas, Carius, etab.).

J4.1 Analisi funtzional organikoari buruzko praktika autonomoa.

J4.2-E3 Esperientziak trukatzea.

Guztiak 5 h

X

X

X

Ikasleak binaka bilduta, lagin desberdinetan dauden (xaboia, gozokiak, etab.) funtzio talde organiko batzuen analisi esperimentala planteatuko die irakasleak.

Bikoteek hautatutako konposatuari buruzko informazioa bilatuko dute eta analisirako teknika eta metodo egokiak hautatuko dituzte, lan-prozedura prestatu, analisia txukun egin, kalkulatu eta emaitzei buruz gogoeta egingo dute. Hori guztia ikaskideen aurrean aurkeztuko duten txosten batean islatuko dute. Irakasleak jarduera koordinatu eta moderatuko du, eta akatsak zuzendu eta zalantzak argituko ditu.

Funtzio taldeei buruz eskuratutako jakintzak finkatzeko. Analisi kimiko organikoari buruzko problema bat planteatzen jakiteko. Laborategian laneko ohitura onak garatzeko (segurtasuna, garbiketa, ordena, tresneriaren, erreaktiboen eta hondakinen manipulazioa, eta talde- lana). Autonomia eta ekimena garatzeko.

Laborategia eta bertako materiala. Informatika-gela eta Internet. Liburutegia.

OHARRAK




UD15: SINTESI ETA ANALISI KIMIKO ORGANIKOAREN PROIEKTUA 61

15. unitate didaktikoa: SINTESI ETA ANALISI KIMIKO ORGANIKOAREN PROIEKTUA Iraupena: 30 ordu IE1: Analisi kimikorako materialak eta erreaktiboak sailkatzen ditu, eta horien propietateak eta portaera kimikoa ezagutzen ditu. IE2: Disoluzioak prestatzen ditu, eta eginkizun horretan, masa eta kontzentrazioen kalkuluak justifikatzen ditu. IE4: Funtzio organikoak analizatzen ditu, eta gertatzen den erreakzio mota deskribatzen du. IE5: Analisian lortutako emaitzak baloratzen ditu, eta horien koherentzia eta balioduntasuna zehazten du.


1. Aurreko unitate didaktikoetan garatu diren 1., 2., 4. eta 5. multzoetako edukiei dagozkien ikaskuntzaren helburu guztiak finkatzea. 2. Gaitasun hauek lantzea: autonomia, ekimena, sintesia eta ebaluazioa.


Unitate didaktiko hau ikasleak aurreko unitateetan eskuratu dituen kontzeptu, prozedura eta jarreretan oinarritzen da eta, horrenbestez, ez dira hemen adieraziko.

X

X

X

X

JARDUERA

METODOLOGIA

BALIABIDEAK


Helburu inplikat.

D NORK

NOLA egingo den



J1 Unitate didaktikoaren aurkezpena (proiektu organikoa).

0,5 h X Irakasleak proiektu bat bakarka egitea proposatuko die ikasleei: konposatu organiko bat sintetizatzea eta/edo ezaugarritzea. Horretarako, etapa hauek jarraitu behar dituzte:

1. Materialak hautatzea. 2. Konposatua sintetizatzea eta/edo ezaugarritzea. 3. Analisi kualitatiboa eta kuantitatiboa egitea. 4. Emaitzak datu komertzialekin konparatuta

ebaluatzea. 5. Emaitzak aurkeztea.

Ikasleak aldez aurretik jarrera egokia har dezan garatu beharreko lan motarekiko.

Ikasgela eta bertako materiala. Laborategia eta bertako materiala.



Horretarako, behar-beharrezkoa da:

1. Metodo eta teknika egokiak aukeratzea, bibliografia egokia erabilita.

2. Sekuentzialki jarraitu behar den prozesua definitzea eta planifikatzea.

3. Analisi kualitatiboko eta kuantitatiboko teknikak erabiltzea.

4. Emaitzak ebaluatzea, horretarako kalkuluak eginda eta grafikoak irudikatu eta interpretatuta.

5. Informazioa egoki helaraztea.

J2-E1 Sintesi eta analisi organikoaren proiektua bakarka egitea, modu autonomoan.

Guztiak 28 h X Ikasleak, bakarka, konposatu organiko bat sintetizatzeko eta analizatzeko proiektua aukeratu eta garatuko du (hona hemen adibide batzuk: anilina, azetamida, aspirina, xaboia, koloratzaile azoikoak… sintetizatzea). Dokumentazio egokia bilatu eta erabiliko du, eta laborategiko esperientziaren diseinua planifikatuko du: sekuentzialki jarraitu beharreko prozedura, beharrezkoak diren materiala eta erreaktiboak, gertatzen den erreakzio mota eta egin behar diren kalkuluak. Azkenik, txostena idatziko du.

Irakasleak prozesu osoan zehar gainbegiratuko du lana eta galderak eta zalantzak argitzen lagunduko die ikasleei.

Lan esperimentala egiteko eta emaitzak interpretatzeko beharrezkoak diren datuak bilatzen ohitzeko ikaslea (esperimentuekin erlazionatutako galderak eta problemak). Aurreko unitate didaktikoetan garatutako teknika eta metodo esperimentalak aplikatzeko.

Laborategia eta bertako materiala. Internet. Liburutegia.

J3-E2 Proiektuak aurkeztea eta esperientziak trukatzea.

Guztiak 1,5 h X Ikasle bakoitzak gainerako ikasleen aurrean azalduko du egin duen proiektua eta egiten dizkioten galderei erantzungo die.

Emaitzen fidagarritasuna ikasle bakoitzaren lanarekin konparatuta kontrastatzeko. Egindako lana jendaurrean defendatzeko.




OHARRAK

• Unitate didaktiko honetan garrantzi handikoa da ikaslea hartzen ari den ekimena eta autonomia baloratzea. Horregatik, laguntzea besterik ez da izango irakaslearen eginkizuna. Dena den, txostena egiten den bitartean, ikaslearekin bakarka eztabaidatuko du eta zuzenketak egingo dizkio, ikasleak jendaurrean aurkeztuko duen azken txostena lortu arte.

ANALISI K O ET A KALI T A TE K ONTROLE K O LABORA TEGI K O ... · lanbide heziketako zikloen...

Documents

Transcript of ANALISI K O ET A KALI T A TE K ONTROLE K O LABORA TEGI K O ... · lanbide heziketako zikloen...