Amos Cardia TOPONOMÀSTICA DE PRAMANTELLU · 2015. 3. 13. · 2 Presentada Custu cartulàriu chi...

25
Comunu de Pramantellu Progetu Trexenta Bilìngua Lei de su Stadu 482/99 (annualidadi 2008) Amos Cardia TOPONOMÀSTICA DE PRAMANTELLU NÒMINIS DE BIAS, BIXINAUS, LOGUS DE SU SARTU, ARRIUS, MITZAS E FUNTANAS, COSTERAS E PRANUS… Mesi de Idas de su 2012

Transcript of Amos Cardia TOPONOMÀSTICA DE PRAMANTELLU · 2015. 3. 13. · 2 Presentada Custu cartulàriu chi...

  • Comunu de Pramantellu Progetu Trexenta Bilìngua Lei de su Stadu 482/99 (annualidadi 2008)

    Amos Cardia

    TOPONOMÀSTICA DE PRAMANTELLU

    NÒMINIS DE BIAS, BIXINAUS, LOGUS DE SU SARTU, ARRIUS,

    MITZAS E FUNTANAS, COSTERAS E PRANUS…

    Mesi de Idas de su 2012

  • 2

    Presentada Custu cartulàriu chi teneis in is manus pinnigat una parti de su traballu fatu cun su progetu Trexenta Bilìngua, scritu de Amos Cardia e Perdu Perra in su 2008 po su Comunu de Pramantellu. In prus de is fainas giai connotas, cumenti su cursu de sardu e s’ofìtziu de sa lìngua sarda, Cardia e Perra funt arrennèscius a fai ponni dinai a su Stadu fintzas po una circa de toponomàstiga, cumbènnius e fainas curturalis. Po su bilinguismu est de importu mannu a tenni un’arrelata strinta cun su logu innui biveus, ca chena de sentidu de comunidadi no ddoi podit essi nimancu atzioni linguìstiga sana e de profetu. Duncas sa circa est de toponomàstica, est a nai de is nòminis de is logus, serbit ca su logu innui biveus est s’arrèxini e su puntu de partèntzia de sa vida nosta. Is logus e is nòminis insoru faint una parti de sa lìngua de importu mannu, pròpiu ca espressat s’arrelata de sa comunidadi cun sa terra. Sa comunidadi bivit in su logu, ddu aprètziat e ddu càmbiat, ddi agatat unu sètiu, aici cumenti, de sa pròpiu manera, su logu cun su naturali suu fait caminai sa comunidadi fendiddi pigai costumus e traballus. Comunidadi e logu faint un’arrelata de profetu e is topònimus faint una parti manna de sa lìngua e de sa curtura de una bidda, ca incràrant su logu cument’est e s’utilesa chi tenit. Oindii a torrai a pigai is topònimus stòricus fait nasci e afòrtiat s’aprètziu de sa genti a is logus, ca arrespetaus su chi connosceus, e duncas a imparai is logus e sa toponomàstica depit essi una de is partis de su caminu de vida de totus. Po podi fai custu tocat a fai bessiri a pillu is topònimus stòricus,incrarendi su chi bolint nai e, in su pròpiu tempus, tocat a fai una strutura moderna de topònimus po is serbìtzius comunali e is atrus serbìtzius de sa bidda, chi amostint chi sa lìngua sarda est bona po is logus de sa modernidadi puru. Bona ligidura.

    Amos Cardia ([email protected])

    Totu is fotografias funt de Amos Cardia

  • 3

    Su sartu e sa bidda Po su chi spetat is testimòngius scritus, custu traballu de circa toponomàstica, ddu eus fatu cun mapas antigas e modernas. Is mapas antigas s’agatant in su Comunu de Pramantellu e totu e de su 1998 s’Arcivu de Stadu de Casteddu ddas at postas in s’arretza puru, cun is progetus Imago 2 e CarStoS, chi bolit nai Cartografia Storica della Sardegna1. Funt mapas chi iat fatu, de su 1841 a su 1851, su Real Corpo di Stato Maggiore de Sardìnnia, chi ddu dirigiat Carlo de Candia e su Ufficio Tecnico Erariale, sempri in s’Otuxentus. Is mapas modernas funt de su Istituto Geografico Militare ma custas ddas bieus prus ainnantis.

    1 Aici ligeus in su situ de s’Arcivu de Stadu de Casteddu [http://www.archiviostatocagliari.it ]: «CARSTOS (Digitalizzazione della Cartografia Storica della Sardegna e suo inserimento nel Sistema Informativo Territoriale Regionale della Sardegna) è un progetto di valorizzazione che ha portato alla creazione di uno strumento innovativo volto alla fruizione della cartografia storica per scopi culturali e insiemi tecnico-scientifici. CARSTOS è infatti diretto ad una pluralità di utenti: storici locali e non, professionisti quali per esempio ingegneri, geologi, ambientalisti, topografi, geometri o semplicemente chi, per lo svolgimento della propria attività lavorativa, compie operazioni sul territorio. Il progetto è frutto della collaborazione tra il Ministero per i Beni e le Attività Culturali e la Regione Autonoma della Sardegna che ha portato, il 30 settembre 2005, alla stipula dell’Accordo di Programma Quadro (APQ) relativo al settore dei beni culturali sardi, per il quale sono stati utilizzati finanziamenti (risorse FAS) disposti con Delibera CIPE 20/2004, complessivamente € 300.000,00. L’Archivio di Stato di Cagliari, responsabile scientifico del Progetto, nell’ambito più generale della tutela e valorizzazione del patrimonio documentario e della promozione dell’identità culturale della Sardegna, con il progetto CARSTOS ha inteso inserirsi appieno nei programmi e nelle linee strategiche della condivisione della conoscenza, della gestione dei servizi e della messa in rete, attuando la prosecuzione della digitalizzazione e della descrizione della cartografia storica regionale, già avviata e realizzata per la parte centro meridionale dell’isola con il progetto nazionale IMAGO 2».

  • 4

    Sa bidda cumenti fiat in sa mapa e in su Sommarione

    Sa bidda fiat prus pitica meda de oi e dda disinnànt pratzia cun is lotus e totu, chi donniunu est numerau. Imparis a sa mapa ddoi fiat unu cartulàriu, chi ddi narànt Sommarione, innui assentànt po dònnia lotu chini fiat su meri e in cali parti de sa bidda arresurtàt. No ddoi fiant scritus nòminis de bias, ma su logu feti, chi in italianu antigu ddi narànt Regione. De custa manera, ponendi is lotu imparis segundu sa Regione innui fiant, ndi funt bessius tres bixinaus: Nuraxi, Cungiau de Funtana e Siuni. Cungiau de Funtana arresurtat pigau de unu lotu sceti, innui passàt s’arriu, ma mannu meda.

  • 5

    Cumenti fait a biri su bixinau de Nuraxi, a scurigadroxu de sa lìnia groga, pigat su prus de sa bidda, e inguni e totu ancoras in dii de oi s’agatat una pratza chi ddi nant Piazza Nuraxi. Est custa in sa fotografia de a suta, mancai chi, a dolu mannu, prus chi no una pratzixedda de centru stòricu, est bessia un’ingruxada cun logu po aparcai is màchinas.

    Pramantellu, pratza de Nuraxi. Nuraxi bolit nai nuraghe e custu nòmini de su bixinau podit essi po sa presèntzia de unu nuraxi, mancai sciusciau de diora po torrai a imperai sa perda2.

    Pramantellu, sa bidda in bàscius cumenti si bit de pitzus de su cùcuru de Nuraxi.

    2 Narat Nicola Dessì s’archeòlogu: «Nuraxi est unu nòmini antigu meda chi ndi benit de sa lìngua chi in Sardìnnia chistionànt innantis chi arribessint is Arromanus (III sec. innantis de Gesugristu). S’arrèxini NUR podit bolli nai muntoni de perda sbòidu aintrus. Biendi perou chi medas biddas de sa Sardìnnia tenint su nòmini chi cumentzat cun NUR (Nurallao, Nuraminis, Nureci, Nora, Norghiddo e atrus meda) podeus pentzai puru chi custu nòmini dd’umperèssint po indidai una bidda o comuncas unu logu aundi ddoi biviat genti meda. Oi perou imperaus su fueddu po is 10 milla, prus o mancu, edifìtzius de perda, fraigaus in su 1600 innantis de Gesugristu, chi agataus in totu sa Sardìnnia de cab’‘e giossu fintzas a cab’‘e susu».

  • 6

    Pramantellu, perdas mannas in sa costera de su cùcuru de Nuraxi. Perdas de nuraxi? Sa crèsia, chi in sa mapa est colorada prus a scuriu, est a làcana de is bixinaus de Nuraxi e de Siuni. A parti de s’afaciada, a s’atra parti de sa bia (chi imoi ddi nant via Roma, ma fiat bia de Casteddu), ddoi est Nuraxi, a palas de sa crèsia ddoi est Siuni.

    Pramantellu, sa crèsia cun sa pratza manna ananti.

  • 7

    Cungiau de Funtana pigàt sa parti de susu in mesu, e cumenti fait a biri in sa mapa antiga ddoi passàt s’arriu. Podiat essi una terra serrada, chi difatis in sardu dda nant cungiau, e po s’arriu si agatàt in sa parti de bàscius una funtana, chi ddoi est in dii de oi puru in sa pratza.

    Pramantellu, su canali de s’arriu de Santu Filipu, in sa terra chi ddi narànt Cungiau de Funtana.

    Pramantellu, Pratza de Funtana (sa funtana, a muredda cuadrada, fait a dda biri a manu manca). Oindii in italianu dda nant Piazza Fontana, ma s’arrexoni de su nòmini est sa funtana antiga,

    no sa pratza de sa bomba in Milanu de su 1969.

  • 8

    Su bixinau de Siuni pigàt sa parti de obrescidroxu de sa bidda, prus pitica de sa parti de Nuraxi, e forsis est su bixinau chi s’est sarbau pagu pagu de prus de su sbisuriamentu de is domus modernas. Ancoras fait a ddoi biri domus de làdiri, arcus de portalis e totu su scusòrgiu de s’architetura campidanesa, chi in su bixinau de Nuraxi est prus traballosu a agatai.

    Pramantellu, bixinau de Siuni. Una domu bècia sderruta e s’intrada de una domu antiga torrada a arrangiai. Si bit sempri su campanili a palas.

  • 9

    Is bias assentadas in sa mapa antiga Is bias a intrus de sa bidda no tenint nòmini assentau in sa mapa, e is ùnigus nòminis funt po is bias chi nci bessint de bidda po andai a atrus logus de importu. Custas funt, de scurigadroxu a obrescidroxu e de susu a giossu:

    1. Strada di Samatzai 2. Strada di Guasila 3. Strada di Ortacesus 4. Strada di Cagliari 5. Strada di Barrali e di Sant’Andrea

    1. Sa chi ddi narànt in sa mapa Strada di Samatzai est s’intrada de sa bidda benendi de Samatzai e imoi ddi nant via Roma e andat paris fintzas a s’atra parti de sa bidda in sa chi in sa mapa antiga ddi nant Strada di Cagliari.

    Pramantellu, bia Roma castiendi de su centru de sa bidda faci a sa bessida po Samatzai. 2. Sa chi ddi narànt in sa mapa Strada di Guasila in dii de oi ancoras ddi nant via Guasila.

    Pramantellu, una gennixedda antiga cun su cartellu de sa bia, chi fiat sa bessida de bidda po Guasila.

  • 10

    Pramantellu, bia de Guasila, chi si cumprendit chi fiat una bia de importu ca est imperdada ancoras. Cumenti ant fatu s’arrogu de bia noa, prus a parti de scurigadroxu, custa dd’ant abandonada e est

    abarrada po andai a su sartu sceti. Una làstima po su balori stòrigu chi tenit e po sa bellesa sua, chi at podi bessiri logu de passiladas e de discansu.

    Pramantellu, una arroca bella cun is matas a s’acabu de bia de Guasila, unu scusòrgiu de naturalesa puru chi at a tocai a abalorai.

  • 11

    3. Sa chi ddi narànt in sa mapa Strada di Ortacesus imoi ddi nant via Solaris, de su nòmini de su sartu chi ddoi est inguni e totu.

    Pramantellu, su cumentzu de bia de Solaris, cun sa targa in d-unu muru de perda e brochetu amesturaus, cumenti a dolu mannu cumbinat in medas bidda de Sardìnnia.

    Pramantellu, su sartu de Solaris, cun d-una bella muresina de perda trexentesa.

  • 12

    4. Sa chi ddi narànt in sa mapa Strada di Cagliari est s’intrada de sa bidda benendi de sa Strada Statale 387 e imoi ddi nant via Roma.

    Pramantellu, bia de Casteddu (oi via Roma), cun sa parti po is màchinas, is màrciapeis, su canali de s’arriu e sa parti de frageri a su costau de s’arriu.

    5. Sa chi ddi narànt in sa mapa Strada di Barrali e di Sant’Andrea in dii de oi ancoras ddi nant via Barrali e passat a palas de sa crèsia.

    Pramantellu, bia de Barrali, de su centru de sa bidda faci a su sartu. S’agatant amesturadas domus noas e bècias e domus noas cun portalis antigus de linna torraus a ponni.

  • 13

    Is pròpius bias in sa mapa de oi Est fàtzili a biri is pròpius bias cumenti funt oi, mancai sa bidda siat crèscia. Sa strada di Samatzai cumenti fiat est s’arrùbia, ca sa groga est cument’est imoi, ma a sa metadi de s’Otuxentus sa groga no s’agatat. Sa fotografia de celu est de Google Earth.

  • 14

    Is pròpius bixunaus in sa mapa de oi Est fàtzili a biri is pròpius bixinaus cumenti iant a essi oi, mancai sa bidda siat crèscia. Sa cruxi arrùbia est sa crèsia, posta po arreferimentu e sa lìnia arrùbia est sa bia bècia de Samatzai, chi bessiat de bidda innoi imoi est via Rossini. Innoi puru Sa fotografia de celu est de Google Earth.

  • 15

    Is nòminis de is bias de sa bidda de oi In dii de oi is bias, bialis e pratzas de Pramantellu ddis nant: Roma, Zanardelli, Manno, Bellini, Puccini, Rossini, Verdi, Dante, Don Sturzo, Moro, Carducci, Leopardi, Petrarca, Giuseppe Piras, Manzoni, Deledda, Santa Caterina, La Marmora, Eleonora d’Arborea, Mancini, Guasila, Solaris, Muratori, Segni, Caduti di Nassiriyya, Lussu, Baccarini, San Lorenzo, Margherita, Barrali, (viale) Europa, (piazza) Carmine, (piazza) Fontana, (piazza) Libertà, (piazza) Nuraxi, (piazza) Andrea Parodi. Cumenti fait a biri, de nòminis stòrigus funt abarraus sceti Guasila, Barrali e Nuraxi e Piazza Fontana chi iat a depi essi Piazza Funtana. De is nòminis de stòria de Sardìnnia nci nd’at de prus, chi funt Manno, Giuseppe Piras, Deledda, La Marmora, Eleonora d’Arborea Muratori, Segni, Caduti di Nassiriyya, Lussu, Andrea Parodi. Ddoi est su tanti po fai una presentada lestra de donniunu, giai chi stòria, curtura e lìngua sardas no ddas imparant in is scolas e po cussu medas bortas no scieus mancu is arrexonis de is nòminis chi teneus a canta de domu nosta.

    Giuseppe Manno fiat unu senadori de s’Alighera (Alghero), ma est abarrau famau po essi su stòrigu de is Savojas, chi si fiat pigau s’incàrrigu de scriri sa stòria de su dòminiu insoru de sa Sardìnnia, giai sempri totu a sa parti insoru. Po cussu fait làstima chi in medas logus (in Casteddu e totu, po nai) tengat intitulada una bia candu intamis iat a essi de arregordai Francesco Ignazio Mannu puru, s’autori de su cantu Su patriotu sardu a sos feudatàrios, chi ddu connosceus puru cumenti Procurade de moderare o Barones sa tirannia.

    Giuseppe Piras, pramantellesu. nàsciu a sa metadi de s’Otuxentus e mortu in Pramantellu e totu in su 1930, est stètiu un’organaru àbili meda. Iat cumentzau de nudda in su 1883 gràtzias a librus in frantzesu chi iat comporau de para Antoni Porqueddu, maistu organaru in mesu mundu. Agoa de sa morti sa sienda dd’ant sighia is fillus, prus chi totu Arrafieli, chi at imparau atrus scientis chi imoi funt traballendi e totu in custu campu.

    Grazia Deledda, nugoresa, nàscia in su 1871 e morta in su 1936, fiat una scriidora de literadura italiana, connota e apretziada foras de Itàlia puru. Is contus e is arromantzus suus faint biri sa sotziedadi nugoresa e brabaxina de su tempus, cun chistionis fortis de stima, dolori, morti, crupas e unu distinu chi parit giai scritu e chi no fetzat a cambiai. Ddi iant donau su prèmiu Nobel po sa literadura in su 1926.

    Alberto La Marmora, de no cunfundi cun is atrus fradis, totus generalis po is Savojas. Est stètiu su primu a studiai sa giografia de Sardìnnia de manera moderna, fendi mapas sempri prus giustas, cun is mellus ainas e tènnicas de su tempus. Po custu, a sa punta prus arta de Sardìnnia su Stadu ddi at postu su nòmini suu, ma craramenti cussu logu giai teniat e ancora tenit unu nòmini sardu, chi est Perdas Crapias, est a nai Pietre Spaccate.

  • 16

    Eleonora d’Arborea, arreina de s’Urrennu de Arbarei, po mori de sa gherra de indipendèntzia contras de is cadelanus-aragonesus, dda podeus apretziai arreina de totu Sardìnnia. Nàscia in su 1340 e morta de pesta in su 1402, est abarrada famada po sa Carta de Logu, s’arregorta de leis moderna meda po su tempus, chi issa iat fatu sighendi su traballu de su babu Marianu de IV. Coiada cun Brancaleone Doria iat tentu is fillus Federicu e Marianu. Sa Carta de Logu sua at bàlliu in Sardinnia fintzas a su 1827.

    Ludovico Antonio Muratori, mancai no sardu (fiat de Mòdena, nàsciu in su 1672 e mortu in su 1750) ddu poneus innoi po s’aprètziu chi at tentu sempri a su pòpulu sardu. Predi studiau de medas chistionis, po fintzas de stòria e de lìnguas e est abarrada sa decrarada sua in sa 32a Dissertazione sulle antichità del medioevo, candu nàrat: «Specialmente servì l’esempio dei Sardi a indurre gli Italiani a servirsi anche in iscritto della loro propria lingua. Né credo che si possa dubitare che i Sardi prima che gli Italiani cominciassero a valersi della lor lingua volgare negli Atti pubblici».

    Antonio Segni, tataresu, nàsciu in su 1891 e mortu in su 1972, est stètiu unu polìticu italianu de importu mannu, ministru, presidenti de su guvernu e Presidente della Repubblica. In dii de oi est arregordau su prus po ai tentu arrelatas strintas cun Giovanni De Lorenzo, unu generali chi a su cumentzu de is annus de Sessanta teniat unu pranu po fai una ditadura de dereta in Itàlia. Est su babu de Mario Segni, politicu issu puru.

    Nassiriyya est una tzitadi de s’Iraq chi, po mori de sa gherra fata contras a cussu Stadu, in su 2003 ddoi fiant sordaus italianus puru, cun d-una missioni chi ddi narànt Antica Babilonia. Irachenus ant fatu inguni un’atentau mannu chi at fatu 28 mortus, unus cantu sordaus sardus puru. In su 2006 ant fatu atrus duus atentaus e de totu custus fatus imoi s’agatant filmis e librus.

    Emilio Lussu, nàsciu in Armungia in su 1890 e mortu in su 1975, est stètiu unu polìticu e scriidori. At cumentzau sordau in sa Primu Gherra Mundiali, ca fiat de acòrdiu po dda fai, ma cumenti si nd’est acatau ca iat sballiau, acabada sa gherra, at fundau su Partidu Sardu (Partito Sardo d’Azione). Bèssiu contrafascista si ndi fut dèpiu fuiri in Fràntzia, in su 1948 est bessiu de su Partidu Sardu e agoa at sighiu su caminu polìticu in sa parti de manca de su Partidu Sotzialista Italianu.

    Andrea Parodi, nàsciu in Turris (Porto Torres) in su 1955 e mortu in su 2006, est stètiu unu musicista apretziau e famau foras de Sardìnnia e de Itàlia puru. In su 1988 at fundau is Tazenda, in su 1997 nd’est bessiu e at cumentzau unu caminu artìstigu a solu. Pagu mesis innantis de sa morti, giai malàdiu, at torrau a pinnigai is Tazenda, fendi una pariga de cuntzertus arrennèscius beni meda cun milladas de genti de dònnia logu de Sardìnnia e no sceti.

  • 17

    Is nòminis de is logus de su sartu de Pramantellu Is mapas stòricas, in prus de is bixinaus e de is pagus bias chi andant a is atras biddas, si faint connosci su sartu puru, cun is nòminis de is logus. Eus biu a pag. 3 cumenti su sartu de Pramantellu ddu iant pratziu in setzionis, e aici e totu sigheus nous pighendi is nòminis stòrigus de custas fratzionis de logu. Candu su pròpiu nòmini s’agatat in prus de unu follu, ddu eus postu una borta sceti. Po no pratziri sa lista, is fotografias de unus cantu de custus logus ddas poneus a s’acabu totus imparis. Foglio A

    • Su Pirastu Est su logu in sa bia de Guasila, a unus duus o tres chilòmetrus de sa bidda, agoa de Su Pranu Efis. Bolit nai pero selvatico (perastro) e podit essi chi fessit unu logu innui si ndi agatant. Is pirastus serbiant po sa linna bella, po ddus ainnestai o fintzas po si papai sa pira aresti is burricus.

    • Su Candelazzu (imoi Candelatzu) • Solaris

    In dii de oi puru est su nòmini de una bia de sa bidda chi incarrerat a innoi, su cumentzu de sa bia bècia de Guasila.

    • S’Arringia Manna Aici parit chi no bollat nai nudda, iat a podi essi unu sbàlliu de scriidura de vocali, e duncas essi S’Arrùngia Manna (rogna) o puru unu sbàlliu de consontanti e duncas S’Arìngia Manna (aratura), mancai chi custu fueddu s’agatit giai sempri a su masculinu (arìngiu).

    • Corropu Su corropu (segundu su logu ddu nant carropu puru) est unu fossu innui abarrat àcua giai sempri. Custu logu s’agatat in sa bia chi de su Stradoni 387 andat a Samatzai, a unus duus chilometrus de s’ingruxada.

    Foglio B

    • Su Carraxu Est su pranu in mesu intru de sa bia de Samatzai e sa de Guasila, a suta de su Cùcuru de sa Furca. Carraxu bolit nai siat strecoxu de arremòriu siat de logu e in prus, de manera literali, su logu de sa carri, de is corpus desa genti, duncas custus duus topònimus, de su pranu e de su cùcuru, iant a podi essi arrelataus.

    • Planu Efis (imoi Pranu Efis) Est su logu in sa bia de Guasila, a unus duus chilòmetrus de sa bidda, agoa de Coròngiu e innantis de Su Pranu Efis. Podit essi chi Efis fessit su meri de su logu o unu chi iant mortu ingunis.

    • Sa Grutta Arrubia (imoi Sa Gruta Arrùbia) Bolit nai grotta rossa e tocat a sinnalai cumenti su colori giai in s’Otuxentus ddu iant scritu beni cun sa prostesi vocalica de su campidanesu (arr-), chena de torrai a su latinu fendiddu cumentzai cun sa r- cumenti in su tempus fiant giai sempri.

    • Baccu Traias (imoi Bacu Trajas) Su bacu est unu gùturu in su sartu o in monti e is trajas funt le travi. Podit essi chi in custu bacu, pròpiu po sa forma sua chi arregollit s’àcua de is costeras, nci crescessint matas bellas po fai trajas.

    Foglio C

    • Santu Jacu Est San Giacomo, unu santu chi in dii de oi in Sardìnnia funt circhendi de fai connosci torra, gràtzias a s’arrennèscida chi at tentu in sa Spànnia de Susu su Cammino di Santiago.

    • Su Squiddarxu • Riu Margiani (Arriu Margiani)

    S’arriu est il ruscello (o, segundu su logu, ma no innoi, il fiume e totu). Margiani est la volpe e s’agatat, segundu su logu, feminina (sa margiani) o masculina (su margiani). Su fueddu ndi benit de su nòmini de òmini Marianu, ca fiat cumenti un’allomìngiu po sperai chi no si presentessit a fai dannu. A is fueddus aici ddis nanta tabuistici.

  • 18

    • Bagantinus Est su sartu a mràxini de sa bidda, a longu de s’arriu de Santu Filipu. Su fueddu bagantinu difatis bolit nai unu logu o unu mràxini no traballau.

    Foglio D

    • Planu Traversu (in IGM e imoi Pranu Trabessu) Est a fronti de Su Pirastu, a s’atra parti de sa bia de Guasila, agoa de Coròngiu Olias. Bolit nai pianura di traverso.

    • Crabili Est a canta de sa bidda, a obrescidroxu de Solaris, in pitzus de su campu sportivu de imoi. Su crabili est su cuili de is crabas.

    • Bruncu Tanas In su sartu su bruncu est sa punta de unu cùcuru o de unu monti e is tanas, cumenti in italianu, is acuilidòrgius de is animalis arestis.

    • S’Arrudroxu (in IGM S’arruidroxiu e imoi S’arruidroxu) Est su logu a suta de Bruncu Arcuentu, faci a sa bidda e su fueddu bolit nai su logu innui arruit (sa genti o sa cosa). Duncas podit essi po arrui cosa de pitzus de su cùcuru o po arrui sa genti sendi logu malu a caminai.

    • Masogneciu (imoi Mason’‘Èciu < Masoni ‘Èciu < Masoni Bèciu) Su masoni est unu tallu mannu de bestiamini e bèciu bolit nai vecchio.

    • Mitza sa Murta Mitza bolit nai sorgente e sa murta est il mirto.

    Foglio E

    • Mitza Conillus Mitza bolit nai sorgente e is conillus (i conigli) funt una fera chi in su sartu s’agatat meda.

    • Su Cadelanu Bolit nai il catalano e podit essi chi sinnalessit sa natzionalidadi o su sangunau de un’òmini arrelatau a su logu. Is cadelanus ant abitau meda in Sardìnnia de Giossu, tantis chi sa lìngua cadelana est abarrada po scriri autus ofitzialis fintzas a su cumentzu de s’Otuxentus.

    Foglio F

    • Funtana Brebeis Sa funtana podit est su putzu e is brebeis funt le pecore. Podit essi chi duncas ddoi fessit impari a su putzu fintzas una pica po ddas acuai.

    • Curreli Est unu sangunau e podit essi de un’òmini arrelatau a su logu.

    Foglio G

    • Sa Cantonera Est sa cantonera de Barrali, a su chilòmetru 11 de su Stradoni 387. Segundu su logu ddas nant contoneras puru.

    • Sa Tumba Bolit nai la tomba e est su nòmini siat de su cùcuru siat de su pranu chi ddoi est a suta, a unu chilòmetru de sa bidda, a giossu, a scurigadroxu de bia de Casteddu. Podit essi chi ddoi fessit una tumba de su tempus nuraxesu (est a canta meda de su bixinau de Nuraxi) o puru de unu tempus prus acanta a nosu.

  • 19

    Is nòminis de sa mapa antiga torraus a ponni in d-una mapa de oi Unus cantu de is nòminis chi eus nau in is pàginas innantis ddus eus postus in d-una mapa moderna, po agatai is logus, ddus studiai e podi scuberri duncas s’arrexini insoru. Sa mapa est de OpenStreetMap e po is nòminis funt postus in su pròpiu logu chi ddus ponint is mapas IGM (Istituto Geografico Militare).

  • 20

    Is fotografias de is logus de su sartu Ddus pigaus in cunsideru de manera orària, cumentzendi de s’ingruxada de sa bidda in sa Strada Statale 387, fendi su giru e torrendi a sa cantonera de Barrali.

    Su Carropu

    Sa Tumba

  • 21

    Su Carraxu (su pranu) e, in fundus, Bruncu sa Furca

    Sa bia de Su Pranu Efis, su Pirastu (su pranu) e, in fundus, su cùcuru de Capeddu

  • 22

    Su Pranu Trabessu

    Bagantinus, cun in fundus s’arriu a ddi fai de làcana

  • 23

    Solaris

    Crabili, agoa de su campu sportivu. Unu spantu a biri aici in Trexenta unu padenteddu de ìlixu e de suèrgiu. Fàtzili chi fessit su logu de is crabas fintzas po is costeras prus pèndias.

  • 24

    Funtana de Brebeis

    Sa Cantonera,chi imoi arresurtat a su km 11,1 de sa Strada Statale 387. Làstima a dda tenni fuliada aici, iat a bolli arrangiada e donada a genti po nci bivi o puru sciusciada e pinnigau totu po torrai su logu a sa terra.

  • 25

    Bibriografia toponomàstica de fundòriu DEDOLA SALVATORE, Toponomastica sarda, Grafica del Parteolla, Dolianova, 2004. ISTITUTO GEOGRAFICO MILITARE, Carta Serie 25, Foglio 548 III (Donori), Istituto Geografico

    Militare, Firenze, 1992 (ripresa aerofotogrammetrica: 1987; data ricognizione: 1989).

    ISTITUTO GEOGRAFICO MILITARE, Carta Serie 25, Foglio 548 IV (Senorbì), Istituto Geografico Militare, Firenze, 1992 (ripresa aerofotogrammetrica: 1987; data ricognizione: 1989).

    PAULIS GIULIO, I nomi di luogo della Sardegna, Carlo Delfino Editore, Sassari, 1987. PITTAU MASSIMO, I nomi di paesi, città, regioni, monti e fiumi della Sardegna. Significato e

    origine, Gasperini Editore, Cagliari, 1997. REGIONE AUTONOMA DELLA SARDEGNA, Sardegna Geoportale, www.sardegnageoportale.it WOLF HEINZ JÜRGEN, La toponymie préromaine de la Sardaigne, in «Revista de Filología

    Románica», n. 17, Universidad Complutense, Madrid, 2000.

    Atra bibriografia www.arteorganariasarda.it www.openstreetmap.org