Ametsak borrokabide bihurtu dituzten atzoko, gaurko eta biharko euskal emakume guztiei: Zuekereindako hazia kimu bihurtzen ari delako..

Esker mila egitasmo honetan lagundu diguzuen guztioi, batez ere, Manje Apodaka eta Bea UgartenZuek gabe proiektu hau ez Iitzateke egi bllakatuko.

Euskal Herriko Bilgune Feminista

Fotokonposaketa eta Inprimategia: Arteder

Diseinu eta maketazioa: Pablo Lekue

(~~) euskolbilgune Femlnlsto

l.S.B.N: 978-84-612-1365-8

o

(rAURKIBIDEA J

1. SARRERA 5

2. GIDAREN ERABILERA 10

3. ATAL HEZKIDETZAILEAK

a.Balioak eta konpetentz~ak 13

b.Helburuak 27

c.Edukiak 35

d.Metodologia 49

e.Ikastetxearen antolaketa 63

f.Materialak 75

g.Harremanak 83

h.Hizkuntza 101

LEspazioa eta denbora 111

j.Ebaluazba 131

4. GLOSATEGIA 141

5. ERANSKINAK

a.Euskara ez sexista 149

b.Tutoretzetan garatzeko eduki

hezk~detzaiIeak 156

o

o

SARRERA

Zer da Hezkidetza Gida?

Eskuartean duzun Hezkidetza Gida, Euskal genituen, detektatutako zenbait hutsuneei aurreHerriko Bilgune Feministak orain arte hezkuntza egiteko asmoz.alorrean hartutako konpromiso eta egindakoIanketaren fruitua da. Emaitza, 10 puntuz osatutako aldarrikapen

taula izan genuen, minimoen taula deritzoguna.Urteetan zehar burututako eztabaida,

diagnostiko eta elkartrukeen ondorioz sortu dugu Hezkuntza formalean lanean dabiltzan zenbaittresna praktiko bern hau. eragilek onartu eta berea egin zuten, honen lanketa

eta zabaltzearen konpromisoa hartuz.2003. urtean Euskal Herriko Bilgune Feministak

minimoen taula aurkeztu zuen. Minimoen taula, hezkuntza hezkidetzaile batenalde lanean jarduteko tresna gisa ulertu dugu eta

Minimoen taulak hainbat emakumeren artean ulertzen jarraitzen dugu.osatutako hezkuntzaren inguruko diagnostikoaizan zuen abiapuntu. Urteak pasa ahala, Euskal Herriko Bilgune

Feministak beste urrats bat eman nahi izan du,HEZKIDETZA GIDA sortuz.

Sexu bereizkena gainditzeko bidean kontutanhartu beharreko irizpide orokor batzuk zehaztu

SARRERA

Gida honek minimoen taula aintzat hartu etahonen garapenerako bitarteko berriak eskainlzekoasmoa du, alde teorikoa eta praktikoa uztartuz.

Batetik, Unitate Gidak sortzerakoan edozeinhezitzailek eskuragarri izango duen gida sorizeaizan da gure helburua, bitarteko praktikoetaerabilerraza eskainiz.

Finean, hezkidetzaren ikuspuntutik, emanbeharreko pausuak era argian antolatuko dituenIiburuxka sortu nahi izan dugu.

Bestetik, Euskal Herriko EmakumeonEskubideen Gutunak1 barnebiltzen dituenhelburuak iparrorratz izanda, bide horretanpausuak eman eta konpromisoa hartzea denonardura dela uste dugu.

Hezkuntza guneetatik ere konpromisoakhartzeko eta bide horretan Ianketa egiteko, EuskalHerriko Bilgune Feministatik honako gida hauaurkezten dugu norberak pausu garrantzitsuakeman ahal izan ditzan eta hartutako konpromisohonetan lagungarri izan asmoz.

o

o1: Ikus http://www.emakumemarbca.org

SARRERA

Emakumea hezkuntzan

Emakumeek paper ezberdina jokatu dute publikorako (produkzioa, bizitza soziala...)hezkuntzan historian zehar. prestatzen zituzten.

Mendebaldeko kulturetan, hezkuntzarako Mugimendu pedagogiko berrien sorrerarekineskubidea ukatua izan zaie urte luzeetan. batera, eskola mistoak sortu eta neska-mutilak

espazio berdina konpartitzera pasa ziren.Hezkuntza sistemaren oinarrizko antolaketa

fase ezberdinei erreparatzen badiegu, ondorengoa Horrela, sexu biak gela berean elkartu ziren¡kusiko dugu: hasiera batean gizonezko dirudunek curriculum berarekin.soilik zuten hezkuntza jasotzeko aukera;emakumeak etxean geratzen ziren eta garapen Askok uste zuten aldaketa honek arazo guztienintelektuala beraien kabuz eta kasu askotan konponbidea ekarriko zuela, hurrengoezkutuan egin behar izaten zuten. belaunaldien arteko sexu parekidetasuna ziurtatuz.

Beranduago, hezkuntzarako eskubidea lortu Denborak kontrakoa erakutsi digu: neskak etaarren, neska eta mutilek generoaren araberako mutilak elkartzean, ez baitzen inolako neurririkhezkuntza jasotzen zuten. hartu jendartean bertan sexu batek bestearekiko

jasaten zuen zapalkuntza ekiditeko, eta hala,Gela ezberdinetan biltzen ziren, curriculum eskolan ere jendartean nagusitzen diren ereduak,

zeharo ezberdina zuten... finean, neskak esparru estereotipoak, balioak... urteetan zehar errepikatupribaturako (etxea, familia...) eta mutilak esparru direla ikusi da.

SARRERA

Egun, arazoa ez da emakumeak hezkuntzara,irakaskuntzara, ikerketara eta kudeaketara iritsiahal izatea, baizik eta jarduera horietan dutenIekua, bizi duten egoera: hautatzen dituztent~tuIazioak eta ezagutza arloak, beren ibilbideakademikoak eta profesionalak, botere guneetanduten statusa, irakasten diren edukiak, erabiltzendiren metodologiak, baliabide didaktikoak,ebaluazio irizpideak eta tresnak, onartzen direnarautegiak eta aurrekontuak, azken fineari,hezkuntza jardueretan oharkabean geratzen densexu bereizkeriak emakumeen auto-kontzeptuaneta lorpen itxaropenetan eragiten dituen ondonoak.

Beraz, gaur egun, ikastetxeak mistoak izateakez du esan nahi parekidetasuna dagoenik:ikasgaien ikuspegia erabat androzentrikoa da,osagai sexistak presente daude bai ageriko etabai ezkutuko currikulumetan (hizkuntzan,materialean, jarreretan, balioetan...), eta hori guztiagutxi balitz, itxurazko berdintasun batean bizigarenaren ustea zabaldu da jendartean.

o

o

SARRERA

Hezkuntza funtzioak. Hezkuntza parekidearen Zer da Hezkidetza?garrantzia.

Gure ustetan, Hezkuntza Sistema, Bere banakotasun, berezitasunaren arabera,sozializaziorako oinarrizko bitartekoa da, eta izaera ezberdinak onartuz, generotik at egitenjendarte eredua birsortzeko baino, denpertsonenhezkuntzalitzateke.eraldakuntzarako bitartekoa izan behar du, hots,pertsonen garapenerako bitarteko askatzaile lrizpide sexistek barnebiltzen dituzten, gizonbilakatu behar du, pertsona aske eta integralak eta emakumeei egokitutako rol, balore, portaerakheziz, eta sexuen arteko parekidetasunaren alde e.a. transmititu gabe heztea da.eginez.

Pertsona autonomoak izateko, gure bizitzaBatetik, ezberdintasun sozialak gainditzeko proiektuen jabe izateko, hurbileko inguruarekin

balio izango du, eta bestetik, sexuen arteko elkarbizitzan, behar ditugun gaitasunak garatzeaeskubide eta aukera berdintasuna bermatzeko. ahalbidetzeko helburuekin.

Bide horretan, heziguneetan parekidetasuna Kontzientea den prozesu hezitzailea da etalortze bidean, HEZKIDETZAREN lanketa integrala neska eta mutilen arteko aukera berdintasuneanfuntsezkoa ikusten dugu. oinarritzen da. Pertsonen garapen integrala lortu

nahi du.

10 GIDAREN ERABILERA

oLan hau burutu baino lehen, gida teoriko

praktikoa izan behar zuela erabaki genuen: aldebatetik, marko teorikoaren bidez hezkidetzarenaspektu guztiak plazaratzeko, eta bestetik,adibideen bidez, hezkidetzaren praktikotasunaikustarazteko.

Eskuliburu honetan aurkezten den gida edozeinhezitzailek unitate didaktiko bat edo programaziobat prestatzerakoan kontuan izateko gomendio- Hori dela eta, ez dugu hezkidetzaren markosorta baino ez da. teorikoa jorratu, baizik eta hezkidetza gauzatzeko

jorratu beharreko atalak.Gida hau hezkuntza formalean aritzen den

irakasleei zein hezkuntza ez formalean eragitenduten hezitzaileei zuzenduta dago. Esan bezala, hezkidetzaren atalak garatu dira,

hain zuzen ere, Euskal Herriko Bilgune FeministakKolektibo bakoitzak bere egunerokotasunaren minimoen taulan identifikatzen zituenak: balioak

ezaugartietatik abiatuz, proposatzen ditugun behar eta konpetentziak, helburuak, edukiak,beste edukiak erabil ditzake. metodologia, ikastetxearen antolaketa, materialak,

harremanak, hizkuntza, espazioa eta denboraAzken finean, gure asmoa, hezkidetza eta, azkenik, ebaluazioa.

zabaltzea da.

( GIDAREN ERABILERA JAtal bakoitzaren egitura sortzeko hezitzaile Hiru aukera daukazu:

askok egiten dituzten galderak erabili ditugu, hauda, gai zehatzaren definizioa azaldu ostean, Lehenengoa, hezkidetzarekiko konpromisohezitzaile batzuek egin dizkiguten galderei pertsonala hartu.erantzuna ematen saiatu gara, horrekin bateraadibideak ere eman ditugu. Bigarrena, joan zure zentrora eta Eskolako

kontseiluan ezagutarazi eta erabiltzeko konpromisoAtal guztietan bibliografia eta web guneak formala har dezaten bultzatu.

sartu dira, sakonean landu nahi izanez gero,erreferentzia gehiago izatearren. Hiwgarrena, zure programazioak egiterakoan

atal hauek kontuan hartu.Hezitzaileen zalantzak, gaizki-ulertzeak,

erresistenlziak eta jakin-mina izan dira gure bidea. Gauza bakarra nahiko genuke: hezkidetzalleaizan zaitez!!!!

Horrela, atal honetan edozein irakaslek izanditzakeen galderei erantzuna ematen saiatu gara:

-eta, orain, zer egingo dut gida honekin?

12 ATAL HEZKIDETZAILEAK

Balioak eta konpetentziak Materialak

Helburuak Harremanak

Edukiak Hizkuntza

Metodologia Espazioa eta denbora

> Ikastetxearen antolaketa Ebaluazioa

(~ALIOAK ETA KONPETENTZIA~,)

Definizioak

Balioak:

Proiektu ¡dealak, sinesmenak,norberaren ¡ritziak dira, jendarte maNaneraikiak, portaera, nortasuna eta, azkenfinean, bizitza bideratzen Iaguntzendutenak.

Zerikusia daukatemotibazioarekin, pertsoneninteres eta beharrizanengatik.

Balioek hiru dimentsio dituzte:

~ Objektiboa, berez existitzendirelako eta balioa daukatelako

Izoerosoziolo

Subjektiboa, pertsonarentzat interes batadierazten duten neurrian baloratzen direlako.

~ Izaera soziala, indibiduo talde zehaiz batenhelburua direlako.

Adibidez,

‘~ustizia” kontzeptua garbi ikustenditugu balioaren hiru izaerahauek:

Balio objektiboa da,subjektiboa ere bal norbanakoaren

interesekin erabat lotuta dagoelako etaazkenik, talde sozial askoren helburuadelako.

Oinarrizko Konpetentziak:

~\B~LIOAK ETA KONPETENTZIA?”~

Kontzeptu horren erabileran eta esanahian ezdago homogeneotasunik edo adostasunik:amaierako gaitasunak, nahitaezko konpetentziak,konpetentzia orokorrak, gakoak, zeharkakoak,mugakideak. . .eta beste esamolde batzukerabiltzen dira.

Zenbait definizio:

• “Egoera desberdinetan eraginkortasunezjarduteko gaitasuna, ezagutzetan oinamtuta bainahoriei mugatzen ez dena” (Perrenoud, 1997)

• “Era ezegokian eskaerei ez erantzuteko etaegitekoak gauzatzeko gaitasuna.

Trebetasun praktikoak, ezagutzak, motibazioa,bailo etikoak, jarrerak eta beste jendarte osagaieta portaera ezaugarri batzuk konbinatzendirenean Sortzen da.

Horiek aldi berean mobiiizatzen dira ekintzaeragilea iortzeko” (DeSeCo txostena, 2002)

• “Ezagutzen, trebetasunen, jarreren eta baioreenkonbinazio integratua, testuinguruari egokituak,oinamzko hezkuntzan dauden ikasie guztiek garapenpertsonala Iortzeko, hiritar aktibo bihurtzeko etajendartean integratzeko behar dituztenak”(EAEkoCurricuium Dekretuaren zirriborroa,2007)

Definizio guztiek komunean honakoa dute:

“Egiten jakitean” datza, hau da, jakintza kontuanizan du, baina apllkatua.

“Egitenjakin” hori zenbait testuinguru eta egoerapraktikora egokitu eta erabili ahai izan behar du.

izaera integratua du; beraz, konpetentziabakoitzak ezagutzak, prozedurak eta jarrerak hartzenditu.

o

o

(BALIOAK ETA KONPETENTZIA~)

Hezitzaile batek egin ditzakeen galderak etaerantzunak:

1. Zergatik da gairantzítsua baioak identifikatzea?

15

Balioek konpetentzien garapena erabakitzendute eta jarreren bultzatzaileak dira.

Jendartean indarra duten balioek, adibidez,konpetentziak era batean edo bestean garatuakizatea determinatzen dute eta, zentzu horretan,pertsonen garapen osoan indarrez eragiten dute.

Konpetentziak garatu daitezkeen pertsonenahalmenak dira.

Oso garrantzitsua da, lehenengoz, zeinbaloreei lotuta dauden jakitea eta, bigarrenez,konpetentzien eta balio horien artean hierarkiaez egotea.

Adibidez, sexualitatea ondorengo baloreekin lotutaegon daiteke: errespetua,desira, plazera,samurtasuna ... edo indakeria, posesioa,boterekeria,mina...

Aukeratutako baloreen arabera,sexualitatearen garapena desberdina izango daeta garatu beharreko ahalmenak gehi jarrera,prozedura, kontzeptuak, metodologia, eta abarrakdesberdinak izango dira.

16 ~\B~iLIOAK ETA KONPETENTZIAK~N~

oautonomia

Niaren baieztapena independentzia

(‘~uOAK ETA KONPETENTZI~,)

~Zun~2. Zeintzuk dira sexua2 eta generoa3 dela eta

diskriminazioak ekiditeko hezkuntzarenbokea

oinarritzat hartu beharreko balioak? _________ Ionkidetzo oniztasuna

elkortasunajustizio J

oskatasuna ~.r

Euskal Herriko Emakumeen EskubideenGutunak4aipatzen dituen hiru prinlzipioak hartzea Horiek oinarritzat hartzeak suposatzen du besteproposatzen dugu: batzuk ere kontuan izatea, kasu batzuetan, edo

ondorioak izatea beste batzuetan.Parekidetasuna5,Elkartasunaeta Adibidez: errespetua, aniztasuna,

Askatasuna. Iankidetza. .eta bakea, justizia, zoriontasuna...

2: Ikus glosategia 4: http://www.emakumemartxa.org/carta_eh_2_eusk.htn,

3: Ikus glosategia 5: Ikus glosategia

18 ‘4%B~ILIOAK ETA KONPETENTZIAI~E”4~

1

3. Zeintzuk dira sexua eta generoa dela eta __________________

diskriminazioak ekiditeko landu beharreko (EUSKAL CURRICULUMA]konpetentziak?

Oinarrizko konpetentziak direla eta, sailkatzeko _~___(~entsatzea eta ikastea]proposamen ezberdinak aurki ditzakegu:

Derrigorrezko eskolaldirako euskalcurriculumerako 1. proposamena hartzen badugu,bost agertzen dira:

Pentsatzen eta ikasten ikasi, komunikatzen ____{elkarrekin bizitzea]ikasi, elkarrekin bizilzen ikasi, norbera izaten ikasieta egiten eta ekiten ikasi. _________________

Hau izan daiteke gure abiapuntua. __[norbera ¡zateaj______ o

—( egitea eta ekitea )

(~ALIOAK ETA KONPETENTZ~~,) 19

4. Zeintzuk dira sexua eta generoa dela etadiskriminazioak ekiditeko, konpetentziek betebehar dituzten irizpideak?

~ Pertsonaren garapen osoa ahalbideratzea,eremu guzti hauek kontuan hartuz: ¡dentitatea,arlo soziala, adimena, gorputza eta emozioak.

Hau da, guk programatzen ditugun jarduerenbidez ikasleek edo partaideek jasotzen dutenheziketan, bermatu behar dugu eremu guztiengarapena.

Adibidez, komunikazioa. Konpetentzia hauaskotan ikuspegi oso mugatutik Iantzen da,mintzamenarekin soilik lotuta eta normaleanhizkuntza sexista erabiliz.

Pertsonaren bost eremuak kontuan baditugukomunikazioaren garapena askozkonplexuagoa da.

Honakoak garatzea eskatzen du: gorputzadierazpena, Ni mezuak, asertibitatea, ideienargitasuna.

~ Pentsatu, sentitu eta egiten denaren artekokoherentzia barne izatea, norbere buruarekikozein jendartearekiko kritikotasuna garatzeko.

Adibidez, “elkarrekin bizitzen” konpetenteaizateak eskatzen du hainbat ekintza egitea,baina horrekin lotuta bat datozen sentimenduaketa pentsamenduak.

Ikaskidea Iaguntzeak, adibidez, bat etom behardu hori egitean gustura sentitzearekin etanorberaren betebeharra denarenpentsamenduarekin.

~ Konpetentzien garapena parekidetasuneanoinarritutako elkarbizitzarako lagungarriaizateko moduan egitea.

20 ~\B~LIOAK ETA KONPETENTZIA~’~1

Adibidez, hainbat kasutan mutilek beharkodute neskek hainbeste behar ez duten hainbat Goropen osookon petentzia ¡ndartzea, eta alderantziz.

~ Nor bere ikaskuntza prozesuaren eragile _______________

nagusia izatea, eta ondorengoa oinarritzat Pentsotu-sentítu-egin:hartzea: autoritatea eta boterea6. Ikaslea koherentziomomentu guztian jakin behar du zeinkonpetentzia garatzen ari den, zer egin beharduen, zertarako, nola... Porekidetasuna

~ Norberaren bizitzan, etxekoan, lagunenartekoan, zein profesionalean... konpetente _____________

izateko kontuan hartu beharrekoak. Hau da, Norbere botereaeremu publikorako zein pribaturakokonpetentziak izatea. 4rAdibidez, afektibitatea ere eskolan landu BiZ~Z0 pertsonalabehar da, ez da, askotan entzuten denmoduan eremu pribatuari7dagokion zerbait. _________________________

6: Ikus glosategia

7: Ikus glosategia

(rBALIOAK ETA KONPETENTZIA~) 21

5. Zeintzuk dira bailo eta konpetentzia horiek barneratzen Iagunduko dutenjarraibideak?

~ Hezkuntza komunitateko k~de guztiak ~ Akatsetatik ikasten jakitea.pertsona bezala kontsideratuak izatea.

~ Hezitzaile gisa betetzen dugun jendarte ~ Konfiantza giroa Iortzea.funtzioaren kontzientzia izatea.

~ Pertsona guztien jakindurian sinistea. ~ Eskuzabaltasuna eta elkarrizketa jarrera.

~ Sexismoa~ identifikatzen jakitea.~ Sorrarazi nahi ditugun baloreetan eredu

~ Oinarrizko baloreen artean hierarkiak ezegitea. izatea.

~ Elkarren autoritatea onartzea. ~ Elkarrekintza positiboak izateko aukeraemango duten abilezi sozialak erabiltzea.Kontrako egoerak konpontzea eta positibobihurtzen jakitea.

8: Ikus glosategia

22 ~\B~LIOAK ETA KONPETENTZIA’~\

6. Konpetentzia guztiek garrantzia bera dute?

Denak dira garrantzitsuak eta elkar lotutadaude.

Baten garapen egokia ezin da ulertu besteengarapenik gabe.

Hala ere, parekidetasunaren analisitik abiatzenbagara eta genero identitateak emakumeen etagizonen arteko botere desorekarekin zerikusihandia izanik, izaten jakitea konpetentziakgarrantzi berezia du.

Beste konpetentzien garapenaren ardatzakontsidera dezakegu.

Hau da, identitatea sexua eta generoarenarabera garatzen bada, muga horiek bestekonpetentzien garapenean ere nabarmendukodira; beste aldetik ere, identitatearen garapenabeste konpetentzien garapenak determinatzendu.

Eta lehen aipatutako baloreei bueltatuz, ezda ahaztu behar identitatearen eraikuntzarako,“autonomia”9, “independentzia” eta “nork bereburua baieztatzea” gaitasunak ezinbestekoakdirela.

Eta horiek nola garatuko ditugu ez baduguaskatasuna baloratzen?

1

o9: Ikus glosategia

(‘~LIOAK ETA KONPETENTZIA~,) 23

Balore ez sexistak transmititzeko adibidea:

Errekuperatu behar ditugu askatasunean,parekidetasunean eta elkartasunean oinarrituta,historian zehar emakumeok barneratu ditugunbaloreak eta horiekin lotuta garatu ditugunahaimenak (sentiberatasuna, emozionaitasuna,enpatia, zaintza...) eta gizonezkoek barneratu etagaratu dituztenak (ekimena, arrazionaltasuna,protagonismoa...).

Geroago, bailo horlek gara~eko bideak ikasleeiedo partaideel eskaini.

Adibidez, gure jendarte patriarkarrean eranizukizun ahalmena emakumeari ala gizon~?i iotuta,era ezberdinean ulertzen dugu, balore ezberdinekiniotuta.

EMAKUMEONGAN BERRIZ HONELAKO ALDERDIEKINLOTUTA BALORATZEN DA:

~ Etxe barruko antolaketa eta arazoakkonpontzea.

~ Eguneroko etxeko ekonomiakudeatzea.

~ Haurrak eta beste pertsona batzukzaintzea.

~ Familia barruko harreman afektiboakzaintzea.

GIZONARENGAN ESPERO DENA ONDOKOAREKINLOTUTA BALORATZEN DA:

Etxetik kanpoko antolakuntza

Jendarte mailako guztia kudeatzea,politika, ekonomia, kultura...

Etxeko soldata onena izatea.Familia ordezkatzea hainbat eremutan.

10: lkus glosategia

24 ‘~4~B~iLIOAK ETA KONPETENTZIAK~N~

Eta ondorioz, gizonek garatzen dutenerantzukizuna eta emakumeok garatzen dugunaez da bera izaten eta ezta berdin baloratzen ere.

Beraz, biak garrantzitsuak direnez, bai neskeibai mutilei, erantzukizuna modu osoan garatzekoaukera eman behar zaie.

Alde batetik, erantzukizuna garatzeko ondokojarrerazko edukiak izan daitezke:

~ “eskolako eguneroko zereginak betetzea”

~ “tratu txarreko jarrerei erreparatzea

Bestalde, egin zeure buruari galderahauek:

~ Emakumezkoen kulturan garatutakobalore positiboak planifikatu dira zureeskolan? Zeintzuk dira?

~ Gizonezkoen kulturan garatutako balorepositiboak planifikatu dira zure eskolan?Zeintzuk dira?

~ Aurreko baloreak zein anotan hartzendira kontuan? Nork hartzen ditu beregain? Non islatzen dira?

o

(‘~aIOAK ETA KONPETENTZIA~Ø,)

~omisoa

konflantza

~ZUKIZU~

~kazi~

E< Tratu txarreko jarrerel erreparatzea

Eskolako eguneroko zereginak betetz~~1

26 ‘\B.LIOAK ETA KONPETENTZIAI~~’~

Balore sexistak gainditzeko bitartekoak (erreferentzi bibliografikoak, web guneak, aholkulariak,esperientziak, material didaktikoa,...):

~ Emakunde. (1992). Testu liburuen bidez ~ Salas Garcia, Begoña. (2003). Diccionario dezabaltzen al ditugu sexu-baloreak?. Gasteiz: la pentacidad. Bartzelona: Octaedro-EUB.Emakunde.

~ Salas Garcia, Begoña eta lankideak. (1997).~ Jourdan, Clara; Tome, Amparo, Montoya, Ikastetxearen hezkidetza-eredua egiteko gida.

Milagros; Gobeta, Maria; Salguero, Jose M~. Gasteiz: Emakunde.(1998). Educar en relación . Cuadernos deeducación no sexista, 6. Madril: Ministeriode Trabajo y Asuntos Sociales. Instituto de la ~ Emakunde. (1995). Generoa eta baloreak.Mujer. Gasteiz: Emakunde.

~ Sau, Victoria. (1 990).Diccionario ideológicofeminista. Bartzelona: Octaedro-EUB.

(‘ HELBURUAK 27

Deflnizioa:

Helburuak dira, ikasleek edo partaideek ikaste- Eta eduki ezberdinetaz baliatuko gara:jarrerak,irakaste prozesuan esker, lortu beharreko hainbat kontzeptuak eta prozedurak.11ahalmenen garapenerako gida.

Beraz, helburuen formulazioa batzuetanaspektu batekin lotuta egongo da, eta beste

Hau da, konpetentziak izateko eta pertsonaren batzuetan beste batekin.garapen osoa Iortzeko beharko dituzten gaitasunenjarraibideak.

Gaitasunen garapenerako kontuan izan beharditugu aspektu ezberdinak: afektibotasuna,kognitibotasuna eta ekintza.

11: Ikus edukien atala

28 HELBURUAK

Hezitzaile batek egin ditzakeen galderak eta erantzunak:

o

1- Zeintzuk dira sexua eta generoa dela etadiskriminazioak ekiditeko, helburuek betebehar dituzten irizpideak?

Konpetentzien kasuan kontuan izan ditugunirizpideak kontuan izango ditugu hemen ere:

~ Pertsonaren garapen osoa ahalbidetzea,eremu guzti hauek kontuan hartuz: identitatea,arlo soziala, adimena, gorputza eta emozioak.

Hau da, guk programatzen ditugun jarduerekdituzten helburuek bermatu behar dute eremuguztien garapena.

Adibidez, komunikazioaren konpetentziagaratzeko helburua “nork bere ideiak azaltzenjakin”, helburu hori garatzeko kontuan izanbehar ditugu hainbat aspektu: gorputzadierazpena, ni mezuak, asertibitatea, ideien

argitasuna. . .eta hauei begira jarduera egokiakaukeratu.

~ Pentsatu, sentitu eta egiten denaren artekokoherentzia bame izatea, norbere buruarekikozein jendartearekiko kritikotasuna garatzeko.

Adibidez, helburu gehienetan azaltzendiren aditzak “egin” arekin zerikusia dute,batzuek ere “pentsatu”arekin eta inoiz ez“sentitu”arekin.

Eta hori gero ebaluazioetan islatzen da.Aukera ematen zaie ikasleei pentsatzendutenaz, sentitzen dutenazjabetzeko?

Kontuan izaten ditugu alderdi hauekhurrengo esku hartzeak planifikatzeko?

.

HELBURUAK 29

~ Parekidetasunean oinarritutako elkarbizitzarakolagungarriak diren helburuak kontuan izatea. Adibidez, elkarrekin bizi izateko konpetentzia

izateko lortu beharreko helburua zera izanAdibidez, eremu pribatuan zein publlkoan12 daiteke nork bere akatsak ezagutu, onartuautonomia izatea. eta gainditzeko konpromisoa hartu.

~ Nor bere ikaskuntza prozesuaren eragilenagusia izatea, eta ondorengoa oinarritzathartzea: autoritatea eta boterea.

Ikasleek jakin behar dute zeintzuk dirahelburuak, zeregin behar duten lortzeko, (Parekidetclsunajnoraino lortu dute, nola hobetudezakete

— 1 norbere boterea

~ Norberaren bizitzarako, etxekorako, lagunen _____ /artekorako,zein profesionalerako... beharrez- (garapen~ / ‘~ ( ~koak diren konpetentziak garatzeko helburuak ~ J 1 LPe~onbb0Jkontuan izatea.

12: Ikus glosategia

30 HELBURUAK

O

2. Heiburuak aurreko irizpideeijarraitua idatzitakoak espazio etaizan daitezke, baina horrekin bermatzen dugu gure denbora hizkuntzaeskola-jarduna hezkidetzailea den?

ebaluazioa

Helburuak ondo zehaztuta eta formulatuta harremanak

izatea oso garranlzitsua da, baina ez da nahikoa.

Benetan gure esku hartzeak eta eginkizunak k~flT~kberdintasunaren aldekoak izateko, helburu horiekIortzeko Iantzen ditugun edukiak, metodología,antolamendua, ebaluaziorako adierazleak eta materialairizpideak... dira ezinbestekoak.

helburuak

edukiak ikastetxearenantolaketa

metodologia

3. Helburuak berdínak izan behar dira neskentzakoedo mutllentzako?

Helburuak, noski, berdinak izan behar diramutilentzako zein neskentzako.

Parekidetasuna lortu nahi badugu, jartzenditugun helburuek eta lan egiteko moduek bermatubehar dute hezkidetzaren13 helburuekin batdatozela.

Helburuak lantzeko erabili dugun irizpide batpertsonaren garapen osorako Iagungarriak izatea

izan da.

Baina egia da ere, batzuen eta besteensozializazio prozesuen artean generoa dela eta,ezberdintasunak egon daitezkeela eta kontuanhartzekoak izan behar direla.

Demagun Musika arloan guztionlzako helburuadela “Mugimendua eta dantza, irudiak,sentsazioak eta ideiak adierazteko baliabide gisaerabili eta horiekin gozatzea”.

Adin batzuetan topa dezakegu orokorreanmutilek zailtasun handiagoak dituztela dantzanaritzeko.

Kasu horretan, estrategia ezberdinak erabilibeharko ditugu mutilak anima daitezen, etapertsonaren garapenerako garrantzitsua denhelburu hori neskek zein mutilek gara dezaten.

Adibidez, sexuaren araberaerresistentziak egotekotan hobe da, hasiera bateantaldeak egiterakoan neskak eta mutilak bereiztea,ekintza hori burutzen duten sexu ezberdinetakopertsona eredugarriak aurkeztea,

( HELBURUAK J 31

13: Ikus glosategia

32 HELBURUAK

4- Guk hezitzalleok ere generoan sozializatuakizan gara. Zer egin dezakegu ¡kasleengan edopartaideengan ditugun itxampenetan ez islatzeko?

~ Aurreiritzi sexistak14 aztertu.

~ Estereotipoak15 aztertu eta baztertu.

~ Hezkidetzarekin Iotutako gaietazprestakuntza izan.

____________ o14: Ikus glosategia

15: lkus glosategia

o

Beste hezitzaileekin talde lanean aritu,zalant.zak argitu...

Behaketa ohitura zabaldu: nork bereburua, gela partekatzen dugunIankideak, ikasleek, partaideek.

~ Eredu anitzak ezagutu.

~ Konparazioak ekidin.

~‘ Guztion autoritatea onartu.

HELBURUAK 33

Emakume eta gizonen arteko parekidetasunaren aldeko helburuak programatzeko eta balioekineta konpetentziekin uztatzeko adibidea:

Adibidez,

Helburua: sexualitatea bizitzeko era ezberdinakezagutu eta baloratzea.

Balioak: parekidetasuna, elkarbizitza,...

Konpetentzia: pentsatzen eta ikasten ¡kastea.

Helburua:

-Nork bere ideiak eta nahiak era egokianadieraztea

-Hitzen bidez zein hitzik gabekokomunikazio egokia (ez sexista) erabiltzea

Kasu honetan, bizitza pertsonalari, etxekoari,Iagunartekoari, profesionalari balioa ematea beharrezkoada.

Balioak: aniztasuna, baieztapena,entzumen aktiboa,

Konpetentziak: komunikatzen ikastea.

34 HELBURUAK

II

Jarrera sexistak gainditzeko bitartekoak (erreferentzi bibliografikoak, web guneak,aholkulariak, esperientziak, material didaktikoa...):

~ Alanos, Teresa. (1999). Identidad y Género en la práctica educativa. Lisboa: Ed.Comissao para a Igualdade.

~ Salas García, Begoña eta lan kideak. (1997). lkastetxearen hezkidetza-ereduaegiteko gida. Gasteiz: Emakunde.

~ Salas García, Begoña eta lankideak. (1997). Ikastetxearen hezkuntza- etacurriculum-proiektua egiteko baliabideak. Gasteiz: Emakunde.

o

(_‘•~ EDUKIAK 35

Definizioa:

Edukiak eskolak transmititu behar dituen Hauek guztiak esplizituki irakatsi behar dira,Jakintzak dira. eta ez da pentsatu behar partaideek ezagutzen

dituztela.Hiru motatakoak izan daitezke: jarrerazkoak,

prozedurazkoak eta kontzeptuzkoak.

Lehenengoak, jarrerazko edukiak sentitu,pentsatu, ekin eta portaera eragiten dutenak dira;faktore horien artean, koherentzia etaegonkortasuna izan behar da.

Konpetentziak garatu ahal izatekoezinbestekoak dira eduki horiek.

Bigarrenak, prozedurazko edukiak, berriz,ekintza bat ordenatuta gidatzeko jarraitu beharrekoarauak dira.

Eta, azkenik, kontzeptuzko edukiak helburuakIortzeko erabiliko diren jakintza gaiak dira.

36 EDUKIAK

oHezitzaile batek egin ditzakeen galderak etaerantzunak:

1-Zer transmititu behar da edukien bidez? Horren ondorioz, irudikapen sinbolikoagatik,edukietan emakumeak ez dira agertzen edo azpibaiorazioa jasotzen dute.

Edukiek (jarrerak, prozedurak eta kontzeptuak)partaideen garapen integrala bermatzeko bailobehar dute.

sinbolikoaGaur egun, batez ere, eredu pubiikoetarako irud~kaPenbaliagarria dena iantzen da.

Etxeko esparrua guztiz baztertuta edo azpibaloratuta geratzen deiarik, hau da, etxearen edukiakesparruan gertalzen dena, adibidez, iana, zaintzak,harremanak, etxeko teknoiogia. . .ez dirajakintzatzat jotzen, eta kasu batzuetan horren

izaten. garapen Oinguruan zerbait egiten bada, ez du baiio bera ntegrala

Adibidez:

Industrializazioaren prozesua irakastendenean, normalean, lan banaketa sexuala ez daaipatzen.

Jakin badakigu hori garai horren ezaugarrigarrantzitsuenetariko bat izan zela.

Ez da transmititzen horrek emakumeentzakobizitza publikoan zein pribatuan zer suposatuzuen, ezta ere gaur egun, horren islak non topadaitezkeen.

Hau da, emakume eta gizonen artekoharreman sistema mota oso bat ezkutatzen da.

2. Zer hartu behar da kontuan edukiakprogramatzerakoan?

Hiru eduki motak programatu behar dira,beraz, bakoitzari dagokiona aintzat hartu beharda.

Adibidez, eduki kontzeptualen artean,orokorrean falta dena “emakumeak” aldagai gisaagertzea da.

Beraz, hori gerta ez dadin, beti txertatutadagoela konprobatuko da:

- Emakumeen ekarpenak agertzen dira?

- Emakumeen ekarpenen baloraziopositiboa egiten da?

( EDUKIAK J 37

38 EDUKIAK

- Etxeko esparruaren jakintza (zaintza,etxeko ardurak, etxeko teknologia,etxeko jarduera zientifikoak, ...)erabiltzen da era esplizitu eta positiboan?

- Emakumeen ¡kuspegia islatzen da?

- Emakumeen interesa eta beharrakprogramatu dira?

Jarrerazko edukietan emakumeen kontrakosineskeriak bazter daitezke; horretarako jarrerensisteman oinarrituko da bere osagaiak landuz:osagai kognitiboa, osagai afektibo-emozionalaeta portaerazko osagaia.

Prozedurazko edukietan programatzen direnarauen bidez bazterketa sexista edo estereotipoenerrepikapena alboratu daiteke.

Prozedurari esker, neskei rol berriakesperimentatzeko aukera eman ahal zaie, baitaeuren protagonismoa eta ekarpenak goraipatuere.

o

EDUKIAK

3. Zelan jorratu jarrerak?

J 39

Jarrerak jendarte-baloreen subjektibazioa dira.

Portaera azaldu baino Iehenagoko joera diraeta sozializazio prozesuaren ondorioak dira.

Beraz, genero marka izango dute.

Hori dela eta, emakume edo gizonenjarduerak, harremanak, iritziak, ekarpenak,positiboki edo negatiboki baloratzeko aldezaurretiko joerak dira.

Jarrerak aldatzeko, aipatutako jarreren sistemalandu behar da:

- Osagal kognitiboa:

Jarrera oro ideietan edo ezagutzan oinarritzenda. Ideia edo ezagutza horiek edukiakbereganatzean Iortzen dira, eta eduki horiek,informazioa prozesatzearen eta sozializazio

prozesuaren ondorioak dira.

Objektu, subjektu edo egoera bati buruzkosinesmenak, iritziak eta oro har informazioak.

Adibidez: pentsa dezakegu, zaintzarenerantzukizuna emakumea zein gizonarena dela.

(KOGNIZIOAJ\ ~PORTAERAJ

(EMOZIQA]

40 EDU KIAK

- Afektibitatea-emozioa arloa:

Emozioak estimulu bereziki esanguratsuenedo garrantzitsuen aurrean azaltzen direnerreakzio subjektiboak dira, eta orokorreanerreakzio psikologiko bat eta ezaugarri kognitibobat nahasten dute.

Objektu, subjektu edo egoera horrekikosentimenduak, balioespenak, gorroto-maitea, etaabar.

Adibidez: Gizon zaintzaile bat ikusteansatisfazioa, poztasuna, normaltasuna, ... sentitzendugu.

-Portaerazko arloa:

Aurreko bi osagaien nahasketaren ondorioz,joera koherentea da.

Objektu horren aurrean zelan jokatu, zertanjardungo den eta jardunbide horri ekiteko dugunjoera edo asmoa da.

Adibidez:Programa akademikoetan,mutilei ere zaintzarako jakintzak irakasten dizkiegu.

Jarrerak aldatzeko sistema horretan elementubern bat sartu behar da, sistema osoa aldatzenbaitu.

Baina, sistema orok oreka bilatzen du etaaldaketaren aurrean oztopoak jartzen ditu.

Sisteman elementu beni bat sartzean balitekesistemaren oreka haustea, krisia piztu eta orekahandiagoa egituratzea.

o

o

EDU KIAK

Beraz, jarrera bat aldatzeko zertan oinarritzenden aztertu behar dugu (hiru osagai horiek) eta,hiru horientzako, positiboki elementu koherenteakeskaini.

Zenbat eta inplikazio pertsonal handiagoaeragin eta zenbat eta gehiago eztabaidatu, orduaneta jan-era gogorragoa eta irmoagoa garatzen da.

Adibidez: pentsa daiteke gizonak erezaintzarako gai direla (ideologikoa), gureprogrametan hainbat ekintza sartu horretarako(portaera programatuta), baina gizon bat ume batedo pertsona heldu bat zainizen ¡kusten dugunean,egokia ez dela sentitu (afektibitatea).

Ez dago elementu hauen artean orekarik.

Beraz, curriculum ezkutuaren16 bidez,transmitituko dugu gizonak zaintzarako ez direlagai, estereotipo maskulinoarekin bat eginez.

16: Ikus glosategia

42

• Ahulagoak direla pentsatzen da, beraz, horrelajokatzea espero da.

• Sentiberagoak direla pentsatzen da, beraz,emozionalki gehiago babesten dira eta adieraztekoaukera gehiago ematen zaie.

• Gaitasun intelektual gutxiago dutela pentsatzenda, beraz, akademikoki gutxiago espero da eta gutxiagobaloratzen da.

• Sozialki eta lan esparruan gutxiago espero da.

• Sufrimendu eta arrisku gehiago izango dutelaespero da, beraz, babes gehiago jasotzen dute;gainera, erronkarik izango ez dutela izango esperoda.

EDUKIAK

• Indartsuagoak direla pentsatzen da, beraz, horrelajokatzea espero eta onartzen da.

• Emozionalki hotzagoak direla pentsatzen da, beraz,behar afektibo gutxiago ematen zaie eta emozioakadierazteko oztopo asko jartzen zaizkie

• Gaitasun intelektual handiagoak dituztelapentsatzen da, beraz, gehiago espero da.

• Sufrimendu eta arrisku gehiago izango dutelaespero da, erronka handiak izango dituztelako. Beraiekbakarrik gaindituko dizutela espero da.

• Liskarretarako prest daudela pentsatzen da, beraz,errietak beraiek jasotzen dizute.

NESKAK MUTILAK

o

o•

•

EDUKIAK

4. Zein eduki mota esleitu zaie neskei eta zeinmutilel tradizionalki?

Genero baloretan, sinesmenetan, ohituretan,espektatibetan17 eta abarretan oinarritutakosisteman ager daitezkeenak, nesken zein mutilenjokabideak baldintzatzen dituena.

Hori jendarteratze prozesuaren18 bideztransmitilzen da, eta gelan elkarrekintzan sortutakojokabideetan ikus daiteke.

5. Hezitzaileon zein jokabideetan isla daitekesexismoa?

ldatzita dagoena baztertzailea izateaz gain,esku-hartzean ere bazterketa sinbolikoa egindaiteke; hau dela eta, baztertzen ez dituztenekintzak, arauak, adibideak, esplizituki zehaztueta erabili behar dira.

Hezitzaileok gure curriculum ezkutua aztertubehar dugu. Horretarako hausnarketa fitxa hauegin daiteke:

17: Ikus glosategia

( J 43

18: Ikus glosategia

.

c~

au

Ia:

hezitzailearenjokabideak

aztertzekofitxa:D

o

r

4‘u

-J

gainditunahiko

ongibikain

Sexuaren

araberaespektatibak

ditut

Sexuaedo

generoagainditzen

dituztenportaerak

garatuditut

‘j~N

eskekinzein

mutilekin

aritunaiz

~~Portaera

sexistakkritikatu

ditut

Mutilek

etaneskek

sentimendu

berdinakdituztela

pentsatzenduteta

horrelaadierazidut

Nesken

portaerakbehatu

etaaztertu

ditut

Mutilen

portaerakbehatu

etaaztertu

ditut~~~

Guztiek

hitzaizateko

aukera~

eman

dut~~

.G

enerorolak

aldatzekojarduerak

gauzatuditut

Mutileiem

ozioakadierazteko

guneaketa

uneaksortu

ditut

Lengoaiaez

sexistaerabiltzen

dut

~Eredu

femeninoak

erabiltzenditut

~e.~Etxeko

lanaketa

zaintza~

zientziabihurtu

dut~~.~

Mezu

sexistakbirform

ulatuditut

Nesken

etam

utilenbeharrak

kontuanhartu

ditut,generotik

at~

-—

—

r EDUKIAK J6. Zer behar dugu hezitzalleok?

45

4

46 EDUKIAK

Eduki ez sexistak programatzeko adibidea:

o

Edukietan “emakumeak” aldagala erabiltzenden ala ez jakiteko, aurrean dituzun edukietanemakumea subjektu moduan txertatu: zerbaitaldatzen da?.

Adibidez, historian emakumeen ekarpenakagertzen dira?; ekonomian, euskal emakumelangileen esperientziak eta aldamkapenak azaltzendira?; flsikan, etxeko esparruko adibideakjartzendira?.

Emakumeak aldagai bezala agertzen direnean,geure buruari galdera hauek egin behar dizkiogu:zein balio ematen zaie emakumeei edo eurenirudikapenari?; estereotipatuak agertzen dira?

Zerbait aldatzen denean, beste honi ereerreparatu behar zaio: zein sentimendu sortzenda neskengan eta mutilengan?, zer diote?, gustukodute?, zergatik?,

o

EDUKIAK

Emaisia Elkartea. (2006). Alsialdian ipuinenbidez sexismoari aurre egiteko aholku sorta.Bilbo: Urtxintxa Eskola.

~ Etxezarreta, Pilar eta lankideak. (1999).Programa coeducativo de orientación académicoprofesional para la educación secundaria.Bideak egiten. Gasteiz: Eusko jaurlaritza.

~ Freixas, Ana. (1993). La coeducación, uncompromiso social: documento marco paraAndalucía. Sevilla: Instituto andaluz de la mujer.

~ Instituto Asturiano de la Mujer. (2001). Materialesdidácticos para la coeducación. Oviedo:Gobierno del Principado de Asturias.

~ Medrano Bea (koord.) (2006). lpuinak ezsexistak izateko gida. Bilbo: Urtxintxa Eskola.

Moreno, Montserrat. (1993). Cómo se enseñaa ser niña. Bartzelona: Icaria.

~ Moreno, Montserrat; Sastre, Genoveva;Busquets, Dolors eta Iankideak. (1994). Elconocimiento del medio: La transversalidaddesde la coeduación. Madril: Instituto de laMujer. Ministerio de Educación y Ciencia.

~ Nieto, Antonio. (1999) Estereotipos de género.Lisboa: Ed. Comissao para a Igualdade.

~ Salas García, Begoña eta Iankideak. (1997).lkastetxearen hezkidetza-eredua egiteko gida.Gasteiz: Emakunde.

~ Salas García, Begoña eta lankideak. (1997).lkastetxearen hezkuntza- eta curriculumproiektua egiteko ballabideak. Gasteiz:Emakunde.

r J 47

Eduki sexistak gainditzeko bitartekoak (erreferentzi bibiografikoak, web guneak, aholkulariak, esperientziak,material didaktikoa,...):

1

o

METODOLOGIA

Definizioa: Hezitzaile batek egin ditzakeen galderak:

lkaskuntza-irakaskuntza prozesua ordenatzeko 1. Zeintzuk dira metodologia hezkidetzaileareneta bideratzeko modua. ildoak?

Metodologia hezkidetzailea eragile (partaideak Erabiltzen den metodologiaren arabera neskaeta hezitzaileak) guztien ekintzan eta partaidetzan eta mutilen arteko parte hartze desorekatuaoinarritzen da. bultzatu ahal da, nahi bank edo nahita.

Metodologia horrek, banaka zein taldean, Gelan edo ikastetxeetan zerbait egitekoikerketa eta prozesuaren ebaluaketa ahalbidetzen dinamikak eta teknikak aukeratzen direneandu. parekidetasun ikuspegia txertatu behar da.

Etengabeko bilaketaren bidez, ezagutza aktiboa Espenientziak dionez, klaseetan parte hartzekobultzatzen da, arazo bakoitzari aurre eginez. dinamika talde handietan egiten bada beti, neskak

gehiago inhibitzen dira.Horren ondonioz, auto-ikaskuntza eta garapen

pertsonala lortzen da. Parte hartzen dutenean oso ziur sentitu behardira. Mutilen aldetik isekak, barreak edo kasurik

Prozesuan eragile guztiak komunitate baten ez egitea arrunta da.partaide sentitzen dira, horren bidez ere ikastendute, hau da, guztiek guztiengandik zerbait ikasi Honi dela eta, neskak hainbat jardueretan ezahal dutela sentilzen dute. dira seguru sentitzen.

50 METODOLOGIA

‘o

Metodologiari esker, neskentzako jardueraseguruak lcr daitezke.

Iankidetza Metodologia mota honetan, ekintzak partehartzaileak dira, hau da, guzti guztiek partehartzeko aukera berdina eduki behar dute;ekintzak Iankidetzan oinartituta daude, nork

bere burua ezagutzeko, estimatzeko etarol bemok arautzeko ahalbideragarriak izaten dira.

arauok

Metodologiari esker jarduerak arautzenditugu eta lortu nahi duguna bermatzeko

trukaketo bidea da ere.

Rol banaketak, nesken eskubideak etamutilen betebeharrak orekatzeko moderatzaile

funtzioa betetzen du.

betebeharrak

erosotasuna

baloro2ioa

segurtasuna

2. Zein helburu du metodologia hezkidetzalleak?

~ Norkbere ezagutza Iortzea, autoestimua19eta

autokonflantza bultzatuz.

~ Partaideak harreman sozial eta pertsonen arteko

komunikazio estrategietan prestatzea, bizikidetza

autonomo bat izan dezaten.

~ Partaideak botere pertsonalaren gauzatzean

prestatzea, norbere ardura eta elkarrenganako

ardura garatuz.

~ Partaideak inguruan, era kritikoan etaarduratsuan, jarduteko prestatzea.

( METODOLOGIA J 51

elkar ardura

botere pertsonala

kritika

autokonfiantza

komunikazioa

19: Ikus glosategia

52 METODOLOGIA

3. Zein irizpidetatik abiatzen da?

~ Errealitate zehatzera egokitutako prestakunlzarekin bat dator.

~ Gure kasuan, errealitatea aldatu nahi dugueta geletan ematen den nesken bazterketagaindu nahi da.

Metodologia honek neskak protagonistatzathartu behar ditu.

~ Partaideen egunerokotasunetik, praktikatik,esperientziatik abiatzen da.

Neskek beraien mundua gelako jardueretanintegraturik ikusi behar dute.

~ Taldean egiten da, elkarrizketa, elkarlana,talde Ianerako jarrerak bultzatuz.

Nesken estiloak, interesak, beharrak, arazoak,nahiak, ... taldean plazaratzeko, sentitzekoeta tratatzeko aukera izan behar dute.

~ Asanbladan, talde txikitan eta banaka, jardueraren20arabera, antolatzen ditugu partaideak.

Neskek ikasi behar dute hiru mota horietangustura sentitzen, baita mutilek ere.

Guk modua bilatu behar dugu.

~ Prozesu jarraia da, pausoz pauso emanbeharrekoa eta sistematikoa; pertsona bakoitzaren eta taldearen jarraipena egiten da. o

20: Ikus “Ikastetxearen antolaketa” atala

METODOLOGIA

~ Ez dira ezagutzak ezartzen edo transmititzen,ideiak proposatzen dira, zentzu kritikoa etaezagupen indibidual eta kolektiboaren eraikuntza askea eraginez.

‘~‘ Lan mota honek zera behar du: alde batetik,lan taldeak osa~ea, erantzukizun giroa, pentsamendu kritikoa eta komunikazioa; bestetik,hezitzailearen papera lagunizailearena izatea,ez zuzendanarena, autokontrola bultzatzeaIaguntzen duena.

Honetarako, nesken parte hartzea aldezaurretik prestatu eta bultzatu behar da.

54 METODOLOGIA

4. Non islatzen da metodologia?

Edukiak garatu ahal izateko burutzen duguna

~ Era askotakoak izan daitezke eta, monotoniarik ez izateko,partaidetza aktiboa ahalbidetu behar dute.z

Nolakoak dira? Programatutako helburuak lortzera bideratuta daude.Jardueretan helburu eta eduki esplizituen bidez,

D nesken jakin-mina, beren buruarekiko eta inguruarekiko,bultzatu behar dugu.

Partaideen eta eginkizunaren ezaugarriei moldatuz,eta partaideen interesak eta beharrak landuz

Nola? lkertuz, bere baitan bilatuz (emozioak, espektatibak,eskemak, arauak, baloreak,...) eta parte hartzen dutentaldearekin eta hezkuntza prozesuarekin konpromisoak hartuz.

í J 55

5. Zein ondorio ditu metodologiahezkidetzaileak?

~ Parekidetasuna bultzatzen du.

~> Ikaskuntza motibatua da.

~> Behaketa, hausnarketa eta esperimentazioarenbidez barneratzen da. Neska eta mutileiestereotipoekin bat ez datozen beste rol batzukesperimentatu behar dituztenez, egoera bemakbizitzeko aukera eman behar diegu.

~ lrakaskuntzaren hezkuntza, bere aspektuintegralean, ahalbidetzen du.

‘~‘ Gaitasun intelektual eta eskuzkoak garatzendituzte neskek zein mutilek.

~ Talde ekintzak egitean, jendarteratzeabultzatzen du.

6. Zilegia da, hainbatjarduera burutzeko, sexua delaeta bereiztea?

Bai, estrategia moduan neskak eta mutilak taldebereizietan banatzea egokia izaten da.

Askotan, banandurik askoz libreago sentitzendirelako nahi dutena adierazteko, beren genero rolabete behar ez dutelako edota taldekideekinidentifikazioa eta konfiantza arinago lortzen dutelako.

Hala eta guztiz ere, hori egiteko hezitzaileendinamizazioa oso garrantzitsua da, neskekikoelkarrekintza zein mutilekiko elkarrekintza aldezaurretik prestatu behar da, helburuak ondo zehaztuz.

Izan ere, hezitzaile bat baino gehiagok parte hartubehar du, bi talde batera dinamizatu ahal izateko.

•E1L momentua 2. momentua 3. momentua

56 METODOLOGIA

7. Zein teknika erabill daitezke eta zer lortu behardute?

~Teknikak:

-Eztabaida zuzendua

-Kasuen ikerketa

-Testu edo tresnen ikerketa

-Behaketa zuzena

-Lan autonomoa (lan indibidualarekinkonparatuta ezberd~na da, hau irakasguneanegiten delako)

-Jolasak

-Talcie dinamikaren edozein teknika

o

o

Lortu beharrekoa:

-Komunikazioa

-Adierazpen pertsonala

-Errealitatearen kontzientzia kntikoa hartzea

-Elkarrizketa

-Entzutea

-Irribarrea, umorea eta keinu positiboa

-Arazoen konponketa positiboa

-Aurkikuntzan laguntza

METODOLOGIA

8.Zelan hasi metodología mota hau apllkatzen?

57

Esperientzia pertsonala, Ingurunea, familia, Pentsamenduak, Taldea protagonistataldearena, ebeko esparrua, ideiak, iritziak, da, guztiak taldekidea

kolektiboarena sentimenduen nahiak, gaitasunak, diraeta emakumeena, mundua,

batik bat

r J

1 1 1 11 1 1 1

58 METODOLOGIA

9. Metodología hezkidetzallea martxan jartzekojarraíbide lagungarriak:

~ Gelan garrantzitsua da prestakuntza arloan ~ Garrantzitsua da taldearen erabakiak etaegingo denak helburu bat duela ¡kustaraztea. ondorioak ondo jasota geratzea, batez ere,

neskena. Zergatik?, neskek errefortzuHorregatik ahal den neurrian, prestakuntzaren positiboak jasotzearren.edukiak partaideen behar eta iradokizunetatiketorri behar dira eta horrela adierazi.

~‘ Gaiak ezagunak izan behar dirahezitzaileentzat, eta taldeak garatu, ikertu~ Gelan, errepikapenak, eztabaidatzea edo ditzan eskaini behar dira.

argitzea dena aldi berean egitea ekidin beharda.

~ Galderak egin eta taldea lagundu galderakNeskek hitz egiten dutenean ezin da onartu, egin ditzaten, batik bat neskei, baina gusturabesteen partetik despistaturik egotea, beraien eta eroso sentitzen direla ziurtatuz.artean hitz egitea, bromak egitea Eta neskabaten iritzia beste pertsona batel~ errepikatzenbadu, gogoratu eta goraipatu aurreko ~ Partaideak zereginean kokatzeko, gunea etaneskarena izan dela, biak baloratuz. giroa bilatu beharko da.

( J 59

Saioetako oharrak jaso, zeintzuk izan direninteresgarrienak, sortutako arazoak, laneanharremanak...

~ Neska eta mutikoen arteko AukeraBerdintasunaren21 oinarriak txertatuprogramazioan (inplizitua eta esplizitua).

Partaideengan auto-ebaluaketa bultzatzeaegokia da, nork bere buruaren ezagutzazkoritzientzia Iortzeko.

Metodologia ez sexista baloratzeko adibide bat

Ondorengo flixaren bidez zein nolako metodologiaerabiltzen ari garen konprobatu ahal dugu.Horretarako, salo baten behaketa burutzeaproposatzen dugu:

21: Ikus glosategia

oo

(2.taula:

Metodologiariburuzko

behaketafitxaD

oo-I

oo1.-

‘u

-~Metodologia

hezkidetzaileaezorez

gutxinahiko

asko

Taldelana

bultzatudut

Taldeannesken

partaidetzalagundu

dut

Som

ienabultzatu

dut

Banakako

lanaeta

taldehausnarketarako

bideakzabaldu

ditut

Badakitzenbatneskei

hitzegin

diedan

TaldeIanerako,

neskekprotagonism

oaizateko

arauakjamditut

Aktibokientzun

dietneskei eta

mutilei

Arazoen

konponketanneskek

zeinm

utilekparte

hartudute

Neskak

erosoeta

ziurdaude,

hitzegiten

dute

Nesken

taldeanguztiek

partehartu

dute

Mutilek

entzutenjakin

dute‘-~

__

__

__

__

__

__

—

METODOLOGIA

Metodologia sexista gainditzeko bitartekoak (erreferentzi bibliografikoak, web guneak, aholkulariak,esperientziak, material didaktikoa,...):

~ Acuña, Sara eta Iankideak. (1995). Coeducación y tiempo libre. Madril:Popular.

~ Colectivo Adarra; Ziarsolo, Zuriñe eta Iankideak. (1995). Haurjolasa hezkidetzan (3-8 urte). Gasteiz:Eusko Jaurlaritza.

~ Urtxintxa Eskola. (2000). Gazteentzako aukera berdintasuna hezkuntza ez formalean. Bilbo: UrtxintxaEskola

.

.

(IKASTETXEAREN ANTOLAKETAJ

Definizioa:Horregatik, oso garrantzitsua da guztion

Taldea eta ikastetxeko dinamika kudeatzeko partaidetza bultzatzea dauden organoetanbeharrezko neurriak. Bertan funtzioak, zereginak, eraginkortasuna izateko eta beharrezkoak direnerantzukizunak eta arauak kokatzen dira. bestelako parte-hartze guneak sortzeko.

Parte-harize bultzatze hau benetan demokratikoaizan dadin, emakumeen zein gizonen parte-hartzeaziurtatu behar dugu.

Hezitzaile batek egin ditzakeen galderak etaerantzunak: Kontuan ¡zanik gatazken arrazoi nagusienetarikoa

¡zaten dela antolakuntza egokia ez izatea, oso1. Ikastetxeetan hainbat arau eta protokolo garrantzitsua da arauak aproposak izatea.

‘araututa’ datoz, hezitzaileek zein partaideekezin dute ezeraldatu, zeregin horibaztertzailea Edozein araudi aztertzeko irizpide hauekdenean? lagungarriak izan daitezke:

Araututa datoz gauza batzuk, bai, baina ez ~ Aritzeko Jarraibideak izatea.hainbeste.

Adibidez, askotan arauak formulatuakNahiko orokorrak izaten dira eta kasu askotan dauden moduak esaten digu zer dagoen

interpretazioen arabera gauza ezberdinak egin debekatuta, baina ez du esaten noladaitezke. jokatu behar dugun.

64 ‘~~(ASTETXEAREN ANTOLAKETA~’~~

[Protoko~eninterPretazioa ~ + [~:~t~] = [emolwmeen Parte..]

Arau bezala, egokiagoa da “gela eta Hau da, araua bera oztopo ez bihurtzea.bertan dagoena garbi mantendu behardugu” zehaztea, “mahaiak ezin dira ~ Norberaren eta taldearen poztasun giroanmargotu”, edo “ezin da zaborra lurrera Iaguntzen dute.bota” baino.

~ Ikasteko eta elkarlanean aritzeko gogoa~ Adostasuna izatea abiapuntua. piztendute.

Hobe da ados gauden gutxitik hastea, Ez dugu ahaztu behar umeek edo gazteeknahiz eta ez izan gehien gustatuko ikasi behar dutela, eskolan zein aisialdian,Iitzaigukeena, arau onena izan daitekeena kasu.¡nposatzea baino.

~ Neskek, zein mutilek dituztenEguneroko ekintzetarako lagungarria beharretarako Iagungarriak.izatea.

(IKASTEFXEAREN ANTOLAKETA~,)

Adibidez, mutilek eta neskek patioa A~tzeko jarraibideerabiltzeko aukera berdina ez badute, positiboak ¡datziirtenbide bat bilatzeko arau Iagungarriakbehar ditugu.

AdostasunetatikGehienetan mutilek Ieku handiagoa betetzen hasi

dute, beraz, arauak hau bermatu behar du: mutilekespazioa partekatzen ikastea eta neskek espazioa Ekintzetarako baliagarriaokupatzen eta defendatzen ikastea. dena erabili

Eta arauen formulazioak bi bide horiek hartu Norbera eta taldearenbeharko Iituzke. poztasunerako baliagarria

dena Iehenetsi ikastea“Patioaren erabilerarako arauak kontuan izatea:

txandak errespetatzea eta erabiltzeko aukeradagoeneanerabiltzea”. Ikasi eta elkarlaneanaritzeko gogoa

pizten dutenak indartuNoski, arauen bi alde horiekjorratzeko trebezia

ezberdinak landu beharko ditugu eta, kasuaskotan, mutilek beharko dituzte trebezia mota Neskek zein mutilek dituztenbatzuk eta neskek beste batzuk. beharretarako Iagungartiakdirenak erabili

66 ~S.I~ASTETXEAREN ANTOLAKETA~N~

o2. Zergatik ez daude emakumeak 3. Ikuspegi honetatik taldea zelan bana daiteke

zuzendaritzetan? eta zertarako?

Emakumeak egon badaude, baina egia da Ikaste prozesuak eskatzen du bakarka, taldehezkuntzan lanean ari diren proportzio berean txikietan zein handietan lan egitea, protagonismoaez daudela. Arrazoi asko egon daitezke hau eta elkarlana ahalbidetuz.horrela ¡zateko:

Aldi berean, gelako giza baliabideak etamaterialak optimizatzen dira.

~ Horrelako karguak eta lanak ez dira beti berdinbaloratzen emakume edo gizonen kasuan. Bakarkako lanaEmakumeek kritika gehiago jasotzen dituzte.

Hausnarketarako eta barneratu nahi dena~ Etxeko ardurak, familiako ardurekin bateragani- sendotzeko ezinbestekoa da bakarka lan egitea.

tasuna, ordutegiak direla eta, askotan emakumeentzako bateraezina da. Talde lana ezin da ondo garatu aurretik ez

badago bakarkako lanik eta askotan ere nork~ Gizonezkoek prestutasun handiagoa izaten bere burua estimatzeko eta gustura sentitzeko

dute. oinarrizkoa da.

~ Gizonak egonda, emakumeok askotan dugun Bakarrik lan egitea erraztuko duen gunejoera karguak beraien eskuetan uztea da. pertsonala topatu behar dugu.

(iKASTEFXEAREN ANTOLAK~Ø) 67

Beraz, hausnarketarako, barneraketarako etaisolamendurako mahaia era egokian jarritapartaideak bilatuko du bere tokia.

Ikastea norberak egin behar duen zerbait daeta inork ezin du beste batena egin, bakoitzakbere gunea behar du.

Taldekako lana

Ikasten duguna konpartitzeko era egokienada talde lana.

Kontzeptuak argitzen ditu, protagonismoagaratzen du eta erantzukizuna ¡ndartzen du.

Bestalde, talde lanean bertan bakoitzarenideiak, sentimenduak eta emozioak daudenezkomunikazio arauetan entrenamenduabeharrezkoa da, hau da, entzutea, parte-hartzea,sentimenduak ezagutzea, hizkuntza egokiaerabiltzea (hezkidetzailea)

Talde Ianak ere bere antolamendua behar du.Eginbeharrak eta rolak dagozkien arauekin banatubehar dira, aurretik entrenatutako estrategiak erabilizIankidetzarako komunikazioa egon dadin.

Taldekide kopurua, beralen arteko hartu-emaneneta lanaren helburuaren arabera erabakiko da.

Beraz, jardueraren arabera bi, hiru edo Iaupertsonarekin osa ditzakegu taldeak.

Talde lanetan kontuan izango ditugu honelakoaspektuak:

~ Rolak eta ardurak txandakatzea

~ Guztien iritzia kontuan izatea

~ Gaien arabera eta taldeen arabera taldekatzeirizpideak ezberdinak izan daitezke: zona,neska eta mutilak nahastuta, bereizita,txandaka, beraiek nahi duten moduan....

68 ~‘4I~~STETXEAREN ANTOLAKETA~N~

~> Kargu bakoitzaren zereginak eta eskubideak Asan bladaondo definituta izatea

Komunean jartzea: Taldeka egiten direnlan guztiak komunean jarri behar dira.

Taldearen rolak:Egiten dena gero besteekin konpartilzeko

Taldeka aritzean, lana erraztuko duen egitura dela jakiteak motibazioa sortzen du eta taldeanizan behar dugu. lana egitearen baliagarritasuna garbi ikusten da.

Ardurak eta lana banatu behar dira. Lau Taldean lan egiteko entrenamendua txikiapertsona badira taldean, honako hauek izan izan denean, komunean edo denon aurreandaitezke adosteko eginbeharrak eta ardurak: jartzea nork bere burua kontrolatzeko eta

zailtasunak dituzten taldeei laguntzeko balio du.

• Koordinatzailea Besteek komunikazio eta negoziazioarazoak nola konpondu dituzten ikusita, ikasi

• Bozeramailea eta behatzailea eta konpon daitezke norberak eta bere taldeakdituztenak.

• ldazkaria

• Materialaz arduratuko dena

IKASTETXEAREN ANTOLAKETA 69

Komunean jartzeak behar duena:

~ Aurretik taldean egindakoa eta komuneanjartzen dena garbi izatea.

~ Hitza ematen jakitea.

~ Hitza eskatzen jakitea.

~ Nork bere barrutik hitz egitea eta ez bestebatzuen ahotik.

~ Esandakoa Iaburtzen jakitea.

~ Akta egitea.

~ Konpromisoa idaztea.

~ Behatzailea egotea.

Komunikazio arauak betetzen ez badira etaaurretik Iantzen ez badira, asanbladak boterekeriaeta bazterkeriarako bidea izan daitezke.

Bokarkako Taldekolana lana Asanblacia

~ -hausnartu~ -konpartitu -komunean~ -bameratu

~ -komunikazio -komunikazioo~ -gune aratJak arauak~ pertsonala -sintesia~ -antolamendua:-c rolen banaketo -rolen~ banaketa

-norkbereburua

~ estimatzea -protagonismoa -motibazioa.~

~ -gustura -erantzukizuna -negoziazioansentitzea trebatzea

~-

70 ~‘%~(ASTETXEAREN ANTOLAKETA~N

4. Zer da antolakuntza demokratikoa?

AHAL JAKIN NAHI

Karguen eta arduren banaketa, txandetan ~ Emakumeei etxeko zaintzaren kargakoinarrituta, hau da, noizbait pertsona guztiek kenduz.ardurak izatea (ahal); horretarako ezinbestekoada ardura horiek betetzen irakastea (jakin); eta, ~ Emakumeak motibatuz.emakumeen presentziaren eta ekarpenengarrantzia argitzea (nahi). Zelan?

~ Ikastetxeak dituen arauak guztion arteanadosteko parte-hartze prozesua martxanjarriz.

~ Guztion parte-hartzea errazteko bideakzabalduz.

~ Emakumeak prestatuz.

(‘~KASTETXEAREN ANTOLAKEFA~)

Antolaketa ez sexistak arautzeko aholkuak:

Antolakuntzak parekidetasuna berma dezanbesteen artean honako puntuak kontuan izateagarrantzitsua da:

~ Eskola Kontseiluan eta erabakiak hartzen ~ Eskolako jarduera ezberdinetan (eskola hordiren guneetan emakume eta gizonen nidura, ikasgelako garbitasuna, ordena, taldekokopurua proportzionala izatea. harreman positiboak sortzea, kirol-jardueretan,

festetan, kurtsoen eta eskola kontseiluaren~ Gela jardueretan nesken zein mutilen ordezkaritzetan , bidaiak...) neskek eta mutilek

parte-hartzea bermatzea. parte hartzen dutela kontuan izanda, desoreka balego, neurriakjarri partaidetza

~ Gurasoen bileretan aita eta amen parekidea izateko.presentzia eskatzea.

~ Emakumeen parte-hartzea bermatzekoneurriak jartzea: ume-zaintza,ordutegiak...

r

oo

Em

akumezko

irakasleenkopurua

Gizonezko

hezitzaileenkopurua

.~cc~.~.~

.~~

Ordezkarien

portzentajeaEskola

Kontseiluan

(emakum

eaklgizonak)

Ordezkarien

portzentajeazuzendantza

(emakum

eaklgizonak)

Ordezkarien

portzentajeatutoretzan

Nesken

kopurua.~(u.~4~1

Mutilen

kopurua

(~3

.taula:

Eskola-antolam

enduaaztertzeko

taula

—

zenbat

Am

enkopurua

Aiten

kopurua

Partaideen

kopuwa

Elkartean

(emakum

eaklgizonak)

-~c~O

rdezkarienportzentajea

GE

~zuzendaritzan

(emakum

eaklgizonak)L1~

Ordezkarien

portzentajeaEskola

Kontseiluan

(emakum

eak/gizonak)

lkastetxeakantolatzen

ditueribileretan

(emakum

eaklgizonak)

Ordezkarien

portzentajeakurtsoan

(neskaklmutilak)

Ordezkarien

portzentajeaEskola

Kontseiluan

(neskak/mutilak)

—7

(IKASTETXEAREN ANTOLAKETA~,) 73

Ondorioak: Antolaketa sexistak gainditzeko bitartekoak(erreferentzia bibliografikoak, web guneak,

Sexuen arabera, nortzuk parte hartzen aholkulariak, esperientziak, materialdute gehien? Gutxien? didaktikoa,...):

~ Zein esparrutan parte hartzen dute gehienemakumeek? ~ Arenas, Gloria eta lankideak. (2000). El harén

pedagógico: perspectiva de género en lac~ Zein esparrutan parte hartzen dute gutxien organización escolar. Bartzelona: Graó.

emakumeek?

~ Zer planteatuko da Eskola Kontseiluanparekidetasuna Iortzeko?

~ Eskolako Kontseiluan “Berdintasunerakoarduraduna” izendatuta dago?22

22: Ikusi: EHM - 2007ko otsailak 6, asteartea 26 zk. Eusko Jaurlaritzaren 770 aginduak zera hau esaten du: 2007ko urtarrilaren3lkoa, Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa sailburuarena, Euskal Autonomia Erkidegoko unibertsitateaz kanpoko herriikastetxeetan ordezkaritza-organo gorenetako kide batzuk, egokitzen direnak, aukeratzeko hauteskunde-prozesua zabaltzen da.Bere 7. artikuluan agintzen da: Ikastetxeko Ordezkantza Organo Gorenak, eratu ondoren, pertsona bat izendatuko du, gizonenemakumeen arteko benetako berdintasun eraginkorra sustatzeko hezkuntza-neurriak bultzatu ditzan.

.

o

Heziketa jardueran beharrezkoa den bitartekofisiko oro: testu liburuak, ipuinak, pelikulak,dokumentalak, musika kantak, dekorazioa,ordenagailuak, laborategiko tresnak, jostailuak,irakurgaiak, heziketa fisikorako tresnak.

Hezitzaile batek egin ditzakeen galderak:

1. Materiala sexista izan daiteke?

Bai, erabiltzen dugun materialean baloresexistak eta eduki sexistak23agerian zein zeharkaegon daitezke.

Agerian, mutilen protagonismoa eta balorazioaneskena baino handiagoa denean, eta zeharka,curriculum ezkutuan, hau da, materialarenerabileraren ondorioz, nesken kontrako jokaerakburutzen direnean.

Adibidez, gimnasia eskoletan babia baldinbada tresna bakarra, seguru aski, mutilek elementuezagun eta propiotzat hartuko dute.

r MATERIALA JDefinizioa:

75

23:Ikus:”Edukiak” atala

76 MATERIALA

2. Noiz da materiala hezkidetzailea?

~ Testuetan eta ¡rudietan emakumeen etagizonen presenizia orekatua denean (kopuruaneta balorazioan)

~ Etxean erabilizen diren tresnak eta egiten direnjarduerak eredu gisa agertzen direnean.

~ Pertsonaien protagonismoaren kokapeneanbereizketa sexistarik ez dagoenean, hau da,rol tradizionalak errepikatzen ez direnean.

~ Pertsonaien jardueretan bereizketa sexistarikez dagoenean.

~ Emakumeak zein gizonak espazio publikoetaneta pribatuetan agertzen direnean.

Hizkuntzaren erabilera sexista ez denean.

~ Gizonezkoek egiten dituzten ekintzak, zeinemakumezkoek egiten dituztenak banaketatradizionalaren araberakoak ez direnean, etabalio ezberdina ez dutenean.

~ Erabiltzen diren ipuinetan, pelikuletan, kantetan,eta abarretan, erabiltzen diren ereduakestereotipo sexistetatik kanpo daudenean.

o

o

MATERIALA 77

3. Zelan aztertu materiala sexista den ala ez 4. Eta dugun material sexista denean, zer eginjakiteko? daiteke?

~ Hezitzaileak, eskolan garatu baino lehen,erabiliko duen materialaren azterketa egingo

~ Gaurko testu liburuek dituzten ereduak du, galdera hauei erantzuna emanez:aztertuz, emakumeen presentziari eta irudiei emakumeak eta beren ekarpenakerreparatuz. protagonistak dira?, zein balorazio ematen

zaie?; zelan jorratuko dut gelan?,parekidetasuna bermatzen dut?

~ Garrantzia eta balorea zeri ematen zalon etahizkuntzaren erabilera ikertuz.

~ Behin hori eginda, eskola-ordurako lan gidoiaprestatuko du.

~ Erabiltzen diren ipuinek, pelikulek, kantek, etaabarrek, zer nolako ereduak zabalizen dituztenaztertuz. ~ Azterketa egin ondoren, honekin batera

aldaketak egiteko proposatu ahal zaie, ariketamoduan garatuz. Partaideei hausnarketa egitenIagunduko die eta parekidetasuna sustatzen

duen zerbait berna sortuko dute, edo osatu,edo hobetu,

MATERIALA

•05. Materialaren erabilera egokia egiteko zenbait

aholku:~ Partaideek erabiltzen dituzten aldizkariak,

komikiak, ipuinak, dokumentalak, jostailuak,teknologia berriekin Ioturiko tresnak, eta ~ Ikerketa berriak lortu.abarrak azter daitezke.

Horretarako, partaideekin batera, hizkuntza, ~ Materiala erabili baino lehen aztertu, etaedukiak, espazioa eta denboraren erabilera, sexista bada, aldatutransmititzen diren baloreak eta betetzen direnrolak aztertuko dira.

~ Materiala osatu, osagarriak izan daitezkeentestuak erabili

1 materialaren 1L azterketa J

_____________ ~ Emakumeen ikusezintasuna plazaratu,L4 ÍIangidoiare~ aztertu,baloratu...

L presta keta J

L r . . ~ Patriarkatuaren jakintzaren paradigmak1 partaideekin ¡deologia... agerian utzi.hausnarketa1 eta irtenbideenL bilaketa

MATERIALA 79

Materialar, buruzko hausnarketa egitekoadibide bat:

~ Eztabaidarako erabili. Komeni denean, betiez da posible eta. ~ Erabiltzen dudan materiala (paperean,

interneten-eta, ikus-entzunezkoetan...) etapartaideekin lantzen dudana (testuliburuak,

~ Askotan, emakumeak agertzen direnean, apunteak...) egokiak dira? Sexistak dira?alpamen deskriptiboak baino ez dira; baina,urratsbatda. ~ Emakumeen ikusezintasuna da nagusi?

~ Emakumeak zientziaren eta jakintzaren ~ Nire jardueran, markatzen ditudan helburuak,subjektua eta objektua izatea da helburua. harremanak, jarrerak, baloreak, jokabide

zehatzak... sexistak al dira? Zer prestatukodut hau eskolan konprobatzeko?

~ Euskal Herrian emakumeak gure kulturarenzutabeak izan garela agerrarazi.

~ ‘Emakumea” aldagai bezala txertatu dut? Zeineratan?

~ Egoeretan, aldatu rolaklpertsonaiaklirudiak... ~ Edukia eta forma parekidea da?, hau da,ea egoera berna egokia den. diskurtsoa eta praktika?

80 MATERIALA

o~ Emakumeak -subjektu eta objektu gisa- eta

beren ekarpena modu egokian baloratuta ~ Inguruan ditugun irudietan neska eta mutilendaude? kopuru orekatua lortu behar dugu.

Gainera betiko jarduera estereotipatuekinTestu liburuak: apurtzen duten neska eta mutilak islatu behar

dira.~ Emakumeen ekarpenak islatuta agertzen dira?

Horrela ez bada informazioa bilatu edukiakosatzeko. lkus-entzunezkoak:

Bestela dinamika hau klasean bertan planteadaiteke, partaideek irakurketa egitea eta ~ Zenbat pelikuletan dira protagonistak neskak?beraiek informazioa bilatzea liburuanagertzen dena osatzen joateko. ~ Zein paper dute? Zer transmititzen dute?

lrudiak: Ordenagailuak:

t~’ Desberdintasunik ikusten dugu erabilpenean?~ Zenbat aldiz agertzen dira neskak?

~ Nortzuk sentitzen dira erosoago edo nortzukerabiltzen dute gehiago?

~ Zenbat aldiz mutilak?.

Irudietan:

~ Agertzen diren pertsonaia femenino etamaskulinoak parekidetasunera egokitu.

~ Pertsonaia horiek leku, rol eta jardueradesberdinetan jarri; genero estereotipoenaraberakoak izan ez daitezen saiatuz.

Adibidez, pertsonaia femeninoak ez jam soilikleku txikietan, etxeko ekintzekin loturik,

~ Pertsonaia horiei ematen zaizkien ezaugarriakestereotipatuak ez izatea zaindu.

Adibidez, neska zein mutilei honakoezaugamak btu: dinamismoa, sentiberatasuna,lasaitasuna, ausardia,

~ Emakume eta gizonek dituzten lanbideak ezdatozela arau sexistetatik erakutsi.

Adibidez, emakumeak zein gizonak kopuruberdinean horrelako lanbideetan erakutsi:hezitzaile,idazkari, erizain, mediku, nagusi,dendari, garbitzaile,

~ Neska eta mutilen interesak ager daitezela.Adibidez, aisialdian nesken jolasak irakatsi.

~ Generoaren araberako baloreenhierarkizaziorik erakusten ez duten marrazkiakerabili.

~ Emakumearen eta gizonaren gorputzadiskriminazio negatiboiik agertu gabe aurkeztu.

Gorputza, neskentzako zein mutilentzakoplazer eta zoriontasunerako tresna izandaitekeela erakutsi.

~ Ezarritako edertasun ereduak gainditu etapertsonak berezko edertasuna duela erakutsiirudien bidez.

( MATERIALA J 81

82 MATERIALA1•

Testuetan: Material sexistak gainditzeko bitartekoak(erreferentzi bibliografikoak, web guneak,

~ Neskak protagonistak izan diren arlo eta aholkulariak, esperientziak, materialesparruen adibideak aipatu. didaktikoa,...):

c~ Munduan eta historian zehar, emakumeek ~ Emakunde. (1992). Testu liburuen bidezgaratu dutena aipatu: etxeko esparruan, zabaltzen al ditugu sexu-baloreak?. Gasteiz:politikan, irakaskuntzan, arlo sozio-kulturalean, Emakunde.zientzian, literaturan,

~ Medrano, Bea (koord.) (2006). Ipuin ez~ Erabiltzen diren izenlagunak zaindu, hizkera sexistak. Bizkaiko Urtxintxa Eskola:Bilbo.

ez sexista24 erabiliz.~ www.mtas.es/mujer/publicaciones/catalogo/

~ Bibliografian emakumeek idatzitako Iiburuak cuadernos_educación.htmsartu, baita izen-abizen osoakjarri,emakumeak direla ikustarazteko. 12. zbkia: La actividad física en la cocina

(doan), 13. zbkia: La química de la cocina(doan), 15. zbkia: El misterio del chocolate enla nevera (doan), 16. zbkia: Los saberes decada día (doan).

~ Zaitegi de Miguel, Neli eta Urruzola, M~ Jose.24: Ikus “hizkuntza” atala (1993). Nola landu eta aukeratu hezkidetzako

ikasmaterialak. Gasteiz: Emakunde.

HARREMANAK 83

Deflnizioa: Hezitzaile batek egin ditzakeen galderak etaerantzunak:

Ikastetxean, pertsonen artean gertatzeri direnelkarrekintzak eta hauen artean dagoen 1. Nolakoak izan behar dute harremanek? Zeinkomunikazioa dira. ezaugarri bate behar dute?

Harremanak Iantzeak honako helburu hau du: ~ Berdintasuna eta parekidetasuna izango dirahezkuntza komunitatekide guztien artean oinarria.(partaideak, hezitzaileak, familiak, hezitzaileakez diren bestelako Iangileak) nork bere buruarekiko Hau da, elkarrekiko errespetua, nork bereeta gainontzekoenganako errespetuan autoritatea eta protagonismoa izatea.oinarritutako bizikidetza Iortzea.

~ Nork bere identitatea garatzeko Iagungarriakdira.

Honetarako erantzukizuna, protagonismoa,konpromisoa eta nork bere burua baloratzeaezinbestekoa izanik.

84 HARREMANAK

~‘ Elkartasun balioen eta híerarkiarik gabekoenbultzatzaileak dira.

~ Pertsonaren eremu guztien (identitatea,gizartea, adimena, gorputza, emozioak))garapenerako Iagungarriak dira.

Pertsonaren eta taldearen autonomiarakoIagungarriak dira.

2. Zein estrategiek Iaguntzen dute horrelakoharremanak bultzatzen?

~ Jarreren edukia curriculumaren ardatza izatea.

~ Denon partaidetza, neskena zein mutilena,bermatzeko bideak izatea

~ Nork bere burua arautzeko heztea.

~ Gune eta une bereziak izatea (tutoretza,altematiba, etika...) partaideak bizikidetzarakoezinbestekoak diren trebezietan trebatu etagero bestelako eremuetan praktikan jarditzaten: trebezia emozionalak, sozialak,komunikatiboak, kognitiboak, sintoniakoak....

~ Komunikaziorako oinarrizko arauak izatea.

o

HARREMANAK

HARREMANAK 85

~ Harremanak arautuko dituzten jarraibideak erademokratikoan osatuak ¡zatea, bal neskek baimutilek beren garapenerako dituztenbeharretan oinarrituak.

~ Sortzen diren gatazkak era eraikitzaileanbideratzea.

~ Komunikazioa, Iankidetza, lan giroa,protagonismoa... ¡zateko lagungarria izateagelaren antolamendua (lkus. Antolakuntzaatala).

~ Gatazkak kudeatzeko, Justiziaren Etikaz gain,Zaintzaren Etika ¡zatea erreferentzia.

~ Hezkuntza afektibo-sexualari garrantzi bereziaematea curriculumean.

~ lkastetxean ematen diren harremanak,jokaerak... positiboak, parekidetasunaislatzen dutenak... agerian jartzea eta hortikabiatuta ikastetxearen identitatea indartzea.

86 HARREMANAK

o

.

3. Zeintzuk dira Zaintzaren Etikaren irizpideak?

Etika, justizia (nork bere eskubideakbermatzea) baino askoz gehiago da.

Gatazka baten aurrean testuingurua kontuanhartzen du (bestearen ikuspuntua,sentimenduak. . .)eta ondorioz, irtenbideezberdinak sortzeko aukera ematen du.

~ Erantzukizuna ez da soilik norbere jokaerazjabetzea besteen eskubideak errespetatuak

izateko.

Besteenganako erantzukizuna erekontuan hartzen da, hau da, beste batzuek

sufritzen duten gatazka baten aurrean ezer ezegitea ez Iitzateke zilegia, etikoa izango.

Banakako ikuspuntuaz gain, erantzukizunsoziala ere azpimarratzen du zainizaren etikak.

~ Pertsona banakako izakiaz gain, harremansarearen partaidea da, mundua harremansarea da.

Gure kasuan, ikastetxea, gela... harremansareak dira, pertsonek elkarrekiko lotura dute.

~ Eremu publikoan aldarrikatzen diren gizaeskubideak pribatuan (pertsonala, etxekoa)ere kontuan izaten ditu.

Elkarrenganako erantzukizuna bultzatzen dukaleko, ikastetxeko, zein etxekoharremanetan.

( ____ J 87

4. Zein izango da parekidetasunean oinarritutakoharremanak izaten Iagunduko digun araudia?25

Parekidetasunean oinarritutako harremanakbultzatzeko oso garrantzitsua da araudia Iantzekoprozesua.

Honek irizpide batzuk bete beharko ditu:

1. Bizikidetza autonomoaren markoan mugitzea,hau da, ¡kastetxean, gelan sortutako arauak,jarraibideak ¡zatea.

Horiek bertan dauden beharretatik abiatutaegon behar dute eta bertakoek (hezitzaileek,partaideek, gurasoek) erabakita, ez kanpotik edokolektibo batek beste bati inposatuta.

2. Behar diren jarraibideak zehazteko, ikastetxeandauden jarrera positiboak zein negatiboakbehatzea ezinbestekoa da.

Positiboa eta negatiboa zer den zehazteko biirizpide erabiliko ditugu: errespetua eta norberajarrera horrek gustura sentiaraztea.

Behaketa horretan neskek zein mutilek diotenabereiziko dugu, askotan pertzepzio ezberdinaizaten baitute eta ondorioz ondo sentitzeko behardutena ere ezberdina izaten da.

Zehaztu beharreko arauak edo jarraibideakpartaideei zuzenduak badira, haiek izango diraprozesuaren eragileak, hau da, beraiek behatukodituzte beren jarrerak.

25: Prozesu hau garatzeko materiala. GASTEIZKO HEZKIDETZA MINTEGIA. Gure arteko harremanak. http://www.proarabatic.org/Tutoretza/Gure%2Oarteko%2Oharremanak/index.htm

88 HARREMANAK

oBehatutakoa era zehatzean adierazi behar da, Zergatiekin lotutakoak Iagunganiak izango dira

gero aztertu ahal izateko. nesken zein mutilen autonomía garatzeko etaondorioekin lotutakoak, berriz, erantzukizuna

Adibidez, ondo tratatuak edo gaizki tratatuak garatzeko.izan garela esateak ez digu ezer esaten, zehaztubehar da zein den ondo edo gaizki tratatua Biak dira garrantzitsuak identitatea eta botereasentiarazten gaituen ekintza (gauza politak esatea, izateko.irainak, jolas orduan nirekin kontatzea...)

5. Zergatiak eta ondorioak identifikatzeak ere3. Neskek zein mutilek, behatutako jarrera garrantzia du hortik aterako ditugulako jarrerapositiboak eta negatiboak aztertuko dituzte, jarrera negatiboak birziklatzeko partaideek ikasi beharkohorien zergatiak eta ondorioak identifikatuz. dituzten trebeziak.

Hau taldeka egin daiteke eta taldekatzea era Hemen ere, nesken eta mutilen ikastekoanitzean egitea komenigarria izaten da: neskak beharrak kasu balzuetan ezberdinak izan daitezke.eta mutilak bereizita eta baita talde mistoetan ere~6

4. Zergatiak eta ondorioak identiflkatzeaklagunduko digu jarrera positiboak indartzekoeta negatiboak birziklatzeko beharko ditugunjarraibideak aurkitzen.

26: Ikus. Metodologia atala

HARREMANAK 89

—Irizpideak

1 ¡kastetxean, gelan sortutako arauak, jarraibideak izatea

2 ikastetxean dauden jarrera positiboak zein negatiboak behatzea

Neskek zein mutilek, behatutako jarera positiboak eta negatiboak aztertzea,~ jarrera horien zergatiak eta ondorioak ¡dentifikatuz

~ Jarrera positiboak indartzeko eta negatiboak birziklatzeko beharko ditugunjarraibideak zehaztea

5 Nesken eta mutilen ¡kasteko beharrak identifikatzea‘%____

90 HARREMANAK

5. Zeintzuk dira Komunikaziorako oinarrizkoarauak?27

Hizkuntzak pentsamoldea egituratu etabaldintzatzen du, barne-barneko sentimendu,balore eta desioen adierazpena da.

Komunikaziorako bide gisa, errealitateairudikatu, kategorizatu eta ulertzeko balio du, eta,aldi berean, baita norberaren zein besteen jokaeraerregulatzeko ere.

Autoezagutzarako Iehendabiziko pausoahizkuntzaren erabilpen pertsonal zein sozialazjabetzea dugu.

1%

- Q’/Ore eta desloe,,,4(~ 6C~

%jç<o,

o

oda

27: Pentazitatea ereduan oinarriturik

HARREMANAK J 91

Komunikazioaren erregulazioa (gelan, hitzaldiedo eskola magistral batean zein lan-taldeetan)pertsona bakoitzak duen jarreraren araberakoaizango da.

Pertsonak jarrera irekia eta ikasteko nahiaerakusten baldin badu, aurrean dituen pertsonenjakiturian konfiantza osoa baldin badu, nahiz etabere ideiak entzuten ari denarekin bat ez etorri,jakingo du errespetatuz argumentatzen etaeztabaidatzen, bere iritziak inposatzeko beharrikizan gabe.

Komunikazio egokia sortzeko beharrezkoa dagaitasun jakin batzuk garatzea eta halaxe, entzutenikastea:

~ beste iritzi batzuk izaten jakin ahal izateko,

~ gainerako pertsonen gainetik jarri gabeinterbentzioak egin ahal izateko,

~ eta baita ezagutzak trukatu, eta norbera zeintaldearen protagonismoa eta botere pertsonalagauzatzea ahalbidetuko duen komunikaziorakoarmonia eta sintonia-energia sorrarazi ahalizateko ere.

Erabiltzen dugun hizkuntza gurepentsamenduaren adierazpidea da, bai eta gureadimenaren egiturarena ere, hau da, dugun baloreeskalarena eta bere hierarkizazioarena.

Beraz, lankidetzan eta hezkidetzanoinarritutako hizkuntza erabiltzea ezinbestekoaizango da parekidetasun ereduarekikokoherenteak izan nahi baldin badugu.

Komunikazlo onerako baldlntza:

L jarrera irekla eta Ikasteko

92 HARREMANAK

Hizkuntza kooperatiboa hauxe da guretzat:

Nork bere identitatea baioratzen duenhizkuntza, pertsona , teide etc jarrerabatzuk beste batzuekin konparatu gabe

Hezkidetza-hizkuntza erabiltzea hauxe daguretzat:

Beraz, “teorian” pertsona guztiak biltzen dituenmaskulinoaren erabilera okerra baztertzen du.

Erabilera oker horrek estereotipo maskulinoakkutsatutako eraikuntza kontzeptualak etairudikapen mentalak sorrarazten ditu, eta gizonarenunibertsaltasuna eragiten du gizadiaren epizentrogisa; era horretan, mutilengan makroidentifikazioaren garapena bultzatzen da, etaneskengan, bemz, azpi-identiflkazioaren garapena.

Jokaera honek neskengan inguruneramoIdatzeko zein nork bere burua baloratzekoarazo Iarriak eragiten ditu.

o

[ 1 í Pertsona guztiak1 eta izendatzen dituen~ hizkuntza erabiitzea

Hizkuntza honek ez du saririk, zigorrik,1 txantaje emozionaiik edo bestelakorikLerabitzen eikarbizitza arautzeko

[ Lehian oinarritutako hizkuntzaksorrarazten duen indarkeriabaztertzen saiatzen da, baieta erruduntasun sentimendua ere,horreia, nork bere aginteaberreskuratzen dueiarik 1 o

HARREMANAK

Beraz, hizkuntza hezkidetzailea era egok~ batez Komunikazioan funtsezkoa da gaitasun etaerabiltzeak ezaugarri hauek erakutsiko ditu: trebetasun batzuk izatea erasorik egon ez dadin

eta mundu guztia onuradun izan dadin.

~sonabakoitzarenIzenaI Lehenik eta behin, edozein eratako&patzen du beregana komunikazio-esperientziari ekin aurretik,

zuzentzerakoan ezinbestekoa da komunikatzeko irizpideak ondofinkatu eta ezartzea.

Garrantzi handikoa izango da honako hauek

í~~ntitate pertsonalak altortzen dIt~J errespetatzea:

sexu daudela gogoratzen du gener~L~m0th1~1 egokla erablltzen baltuj

ímodu positiboan hitz egiten du, konparazIorik~

Le~05o~ gabe eta norgehiagokan aritu 9abej

94 HARREMANAK

‘~ Entzun nahi ez dudanaentzuten dudanean, hauda, norbaitek esandakoaneure ¡deiekin bat ezdatorrenean, barruansortzen zaizkidan emozioezjabetzea.

~ Gorputz-jarrera egokiaizatea.

~ Adimena eta emozioaesaten den horretarairekitzea.

~ Hitz egiten ari den pertsonaribihotzez begiratzea

Argi hitz egitea, onda ahozkatuta etaesaten ari naizenaz ardura hartuta;neure ideiak adierazteko beharradudanean, orduanixe bakarrik hitzegitea.

~ Esandakoaren arrazoiaz konturatzea:besteei gauza bern bat eskaintzeko,argibideak eskatzeko, atentzioaemateko. norbait barregarni uzteko,eztabaida monopolizatzeko...

~ Beharrezkoa da hiztegi egokiaerabiltzea eta taldeak duen denborazarduratzea.

.~a)

L~ .~,

oa)

o

o)a)oo

a)-Da)

o

o

HARREMANAK J 95

Talde-Ianak, joko-arauak ezartzea eskatzendu, balta pertsona bakoitzari dagozkionzereginak zeintzuk diren ezagutzea ere.

~ Inork hiziari gisa hitzaldia eman beharduenean, ana azaltzeko behar bestedenbora eman behar zalo; entzuten aridiren pertsonek. beraz. zain egoten jakinbehar dute. itxaron behar dute irltziakemateko, ez dute gauza bera errepikatuko eta. galdetzekotan, informaziogehiago Iortzearren galdetuko dute betiere,ikasteko jarrera positiboa erakutsita eta ezatentzioa ematearren, mor barreganiuztearren, moren izena zikintzearren...

~ Horrelakoetan. jarrera negatiboa sortzendenean, norberaren emozio barruan sartueta gertatzen ari denaz konturatzen jakinbeharko dugu.

Askotan. taldeetan egoera deserosoak etaezatsegmnak ikusten dira, eta horien ondorioztaldeko harreman onak eta komunikazioahondatzen dira.

~ Auzi txikiak konpontzeko hausnarketa etagogoetak egmn behar ditugu, eta elkarrenartean konpromisoak hartu; horrez gainera.hitz egiten ari den pertsonaren lekuan jartzeaeta bera ulertzen jakitea oso lagungarria izatenda horrelako egoera tirabiratsuak bideratzekoeta auzi horietatik zerbait ikasteko.

~ Auziak, eztabaidak, tirabirak, gatazkak.... berezez dira ez onak ezta txarrak ere; taldeetan¡zafen diren gertaeretako batzuk baino ezdira.

~ Jakin behar da egoera horietatik aldenizeneta gaiak arazoen bitartez ikusten; erahorretara errazago aurkituko dugu guztionartean auzia konpontzeko bideren bat.

Na)oce

-D

.ç .f::~o2

00o.~.0 .Q

o.~

o

ce

00

e

ce

0.De0—eea)

96 HARREMANAK

Harreman ez sexistak izatekolbizitzeko/programatzekoiirakasteko... adibideak:

Araudia Iantzeko prozesuan, adibkiez,partaideek behatutako jarrera positiboa izan Behatutako jarrera negatiboa izan daiteke:daiteke: aLagunak zerbait ulertzen ez duenean, “Gaizki sentitzen naiz talde lanetan nire ¡ritziaazaltzeak onda sentiarazten nau”~ kontuan hartzen ez denean”

Behar duen lagunari azaltzearen arrazoiaren Zergatiak: Pertsona guztiak ez ditugulakogalderari honelako erantzuna eman diezaiokete: berdin baloratzen, talde lanetan beti dago agintzen“Laguntzen dut berak ere aurreratzea nahi duen baten bat...dudaIako”~

Ondorioak: Iritzia ez ematea, besteak bainoEta horrek zein ondorio duen azaltzeko esaten gutxiago sentitzea, taldeak gutxiago ikastea.

badiegu: “Bera ziurrago sentitzen da, aurreratzendu eta nik ere azaltzen hobeto ikasten dut eta Jarraibideak: Talde lana egiten dugunean,eraginkoi’ra sentitzen naiz” izan daiteke erantzuna. beste gauza balzuen artean, guztien iritzia idatzita

jasotzea.Beraz, hemendik ondorioztatuko genuke

honelakojarraibidea: ikaskideen artean laguntza Eta horien balorazioa egiterakoan, aldeizatea. positiboak identifikatzea.

HARREMANAK 97

Beti egongo da honetaz arduratuko den bateta ardura hau txandaka beteko da. ~ Barragán, Fernando. (2006). Violencia de

género y currículo. Un programa educativoJarraibide hauek landu nahi baditugu arlo que sí promueve nuevas relaciones de género.

guztietan, partaideek hainbat trebeziatan Málaga: Aljibe.trebatzeko aukera izan behar dute: esate baterako,hizkuntza positiboa erabiltzea, entzumena, beste ~ Emaisia Elkartea. (2004). Aisialdian sexismoaripertsonengan gauza positiboak identifikatzea, aurre egiteko aholku sorta. Bilbo: Urtxintxanork bere ideiak eta nahiak era egokian adieraztea Eskola(asertibitatea)...

~‘ Emaisia Elkartea. (2005). Alsialdian biolentziariaurre egiteko aholku sorta. Bilbo: Urtxintxa

Harreman sexistak gainditzeko bitartekoak Eskola(erreferentzi bibliografikoak, web guneak,aholkulariak, esperientziak, material ~ Gasteizko Hezkidetza Mintegia. Eikardidaktikoa,...): ezagutzen dugu. http://www.proarabatic.org/

Tutoretzalelkar%2oezagutzen%2odugu/index.~> Mable, Charo. (1991). Penélope ylas trampas htm.

del amor. Madril: Mare Nostrum ediciones.~ Gasteizko Hezkidetza Mintegia. Gure arteko

~ Altable, Charo. (2000). Educación sentimental harremanak. http://www.proarabatic.org/y erótica para adolescentes. Madril: Miño y TutoretzalGure%2oarteko%20Dávila Editores. harremanaklindex.htm

98 HARREMANAK

Jourdan, Clara; Tome, Amparo; Montoya,Milagros; Gobeta, Maria; Salguero, José M.(1998) Educar en relación. Cuadernos deedúcacYón no ~exista. 6. zkia. Madril: Ministeriode Trabajo y ~untos Sociales. Instituto de laMujer.

Salas, Begoña; Serrano, Inmaculada; Urruzola,M~. (2001). Violencia de género : el maltratoescondido.guía para identificar y superarlascausas de la violencia cotidiana. lruñea:lruñeko Udala.

~ Sastre, Genoveva; Moreno, Montserrat. (2002).Resolución de conflictos y aprendizajeemocional. Una perspectiva de género.Bartzelona: Gedisa.

Urruzola, M~ Jose. (2005). Neskentzako gida.Bilbo: Maite Canal.

~ www.nahiko.es. Emakumeen kontrako tratu

Gizarte Ongi lzaterako Foru Erakundea. (2001).Elkarbizitzarako kontratua. Gasteiz: ArabakoForu Aldundia.

~ Herreros, Victoria; lrigoien, M~ Jesus; Romero,Teresa; Salas, Begoña; Serrano, Inmaculada.(2005). Bizitzarako gaitasunak eta baioak.Bizikidetza eta tutoretza. Gasteiz: EuskoJaurlarilza. Hezkuntza Unibertsitate eta IkerketaSaila. Grupo Pentacidad

o

oLAB. Maitasuna aztergai. koadernoak.

Solsona, Nuria; Tomé, Amparo; Pruna, SubíasJudit; De Miguel Tafaela, Xus. (2005). Aprendera cuidar y a cuidarnos. Bartzelona:OCTAEDRO.

LAB. Maskullnitateak. koadernoak. txarrak prebenitzeko Emakunderen programa

o

(4.t

aula

:In

dark

eria

¡den

tifik

atze

koga

lde-

sorta

_D

o

x > rTI z

,——

—.~

GA

LDE

RA

Kba

lez

Zure

ikas

tetx

ean

inda

rker

iaku

tsur

ikan

tzem

andu

zu?

(par

taid

een

arte

an,

hezi

tzaile

-part

aid

een

art

ean,

hezi

tzai

leen

arte

an,

mat

eria

leta

n,in

guru

nean

,..

.?)

Ikas

tetx

ean

norb

aite

kho

rren

jabe

tza

hartu

du?

Par

taid

eek

inda

rker

iari

aurr

eeg

iteko

ezer

egin

dute

?

Hez

itzai

leek

inda

rker

iari

aurr

eeg

iteko

ezer

egin

dute

?

Hez

itzai

leen

auto

estim

uaeg

okia

izat

eko

ezer

egin

da?

Par

taid

een

auto

estim

uaeg

okia

izat

eko

ezer

egin

da?

Har

rem

anpo

sitib

oak

aritz

emat

endi

ra?

Elk

arta

sun-

harr

eman

aksu

stat

zen

dira

?(p

erts

onek

iko,

ingu

men

arek

iko,

anim

alie

kiko

,ob

jekt

ueki

ko,

...?

)

‘——

n

HIZKUNTZA 101

Definizioa: Hezitzaile batek egin ditzakeen galderak:

Hizkuntza tresna nagusia da nork bere 1. Zerdahizkuntzasexista?pentsamendua antolatzeko, errealitatea ulertzekoeta interpretatzeko, jendartearen jakintza eratzekoeta transmititzeko. Komunikazioan emakumeak, emakumeak

¡zateagatik, baztertzen, gutxiesten, iraintzen edoHizkuntza herri batek edota pertsona batek mintzen dituen hizkuntza.

bere burua ezagutu eta ulertzeko zein gainerakoakezagutarazteko sortzen duen bitartekoa da. Hizkuntza sexista da estereotipo sexistak

transmititzen direnean, generoen irudikapenaHizkuntzak eta errealitateak elkar eragiten adierazi eta indartzen denean.

dute, batak bestea islatzen du eta aldatzenIaguntzen du. Hizkuntzan jendartearen eta kulturaren

ardatzak kokatzen dira.Hizkuntza pertsonen arteko elkarrekintzan,

idatzizko testuetan, ikastetxeko karteletan, eta Kasu honetan generoak duen funtzioa,abarretan agertzen da. desberdintasun sexuala markatzea da, beraz,

sinbolikoki gure adimenean dauden irudiestereotipoak horiekin ere Iotzen dira.

102 HIZKUNTZA

Adibidez, askotan tonu altua entzutendugunean, berehala mutil bat ¡rudikatzen dugu,gure kultura androzentrikoá28delako.

estereotiposexistak

gutxietsi

mespretxatu

bazterketa

androzentrismoa

2. Zein ondorio izan dezake hizkuntza sexistak?

Hizkuntzak bi genero daudela islatzen dunormalean, bata bestearen gainetik.

Horrek gure pentsamoldeak baldintzatzen ditu.

Neskek komunikazioan baztertuta,mesprezatuta, baliorik gabe agertzen direla ikastendute, eta horren ondorioz, autoestimu baxuagoagaratzen dute, infraidentitatea sortuz; mutilek,berriz, sobreidentitatea garatzen dute, betipresente eta protagonista baitira.

Ikusten denez, nortasunaren eta ¡dentitatearengarapenean izugarrizko eragina du.

CAUTOESTIMUA) 9

o

ikusezin

sexismoa

generoirudikapena

28: Ikus g~osategia sobreidentitatea Infraidentitatea

HIZKUNTZA

3. Euskara sexista da?

J

ERABILERA SEXISTA

103

Hizkuntzalarien artean, iritzi desberdinak daude.

Alde batetik, hizkuntza bera sexista izandaitekeela esaten dutenak eta bestetik,hizkuntzaren erabilera sexista dela defendatzendutenak.

hizkuntza gehienek, euskara kasu, hitz horieiaurre egiteko hiztegia eta estrategiak dituzte,adibidez, legegizon esan beharrean(emakumeak etc gizonak adierazi nahiditugunean) legelaria, abokatua . . .erabilibeharko genuke.

HIZKUNTZA SEXISTA

hizkuntzetan hitz sexistak egon daitezke.adibidez, euskaraz bakarrik gizonezkoeidagozkienak (gizarte, lege~izon, ... ) edohizkuntzak, errealitatearen isla denez, bizigaren kultura androzentrikoaren ezaugarriak¡zanga ditu.[

11

Hizkuntza zerbait dinamikoa den heinean,erabilera sexista ez izateko irtenbideak sorditzakegu.

Argi dagoena da, gaur eta hemen, hizkuntza“neutroa” edo ez markatua erabiltzea ez delanahikoa. Egun emakumezkoek diskurtsoanesplizituki eta baloratuak agertu behar dute.

104 HIZKUN1ZA

oHelburua ondorengo hau ¡zango Iitzateke:

H~zkuntzaren bidez, pertsonen artean sortu ~ Atzizki gehienak neutroak dira (-gizon, -eme,daitezkeen diskriminazioak indargabetzeko 1 -andre kenduta).egitura zuzenak bilatzea eta sustatzea. 1Gomera, okerrak ekidin behar dira.J

~ Aditzean genero bereizketa agertzen dahikaren tratamenduan soilik (parekoen artekobinakako komunikazioan sexua gramatika

4. Orduan, zergatik esaten da euskara ez dela kategoria bihurtzen da: -n/-k).sexista?

Hala ere, beste modu batzuetan agerizen dagenero bereizketa (giza-, anal-, ema-, -gizon,

~ Amaia Alvarezen arabera (2004), euskarak ez -eme, -andre).dauka genero gramatikalik eta horren ondoriozjendeak pentsatzen du ez dela sexista.

~ Erdaratik ere eragin handia dauka euskarak,Hirugarren pertsona singularra neutroa da adibidez, maskulino orokortzailea: aitak, errege(beraJhura), beste hizkuntza askotan markatuta katollkoalç generoa adjektibo eta izenetan:egonik. antropologo, boluntario.

“Genero kutsadura” deitutakoa ere gertatzenda euskaraz; ¡zen neutroak pentsamenduangenero batekin ¡dentifikatzen ditugu (medikua,langilea, politikaria, erizaina, idazkaria,garbitzailea); generoa morfologikoki ez da ¡a

agertzen euskaraz, asoziazio kultural batenondorioz gaineratu/ezarri zaio.

Baina ez da Ianbideetara mugatzen,gizonezkoek balio generikoa duen edozeinesaldi bereganatzen baitute (gazteek = gizongazteek).

~ “Genero kutsadura” deitutakoa ere gertatzenda euskaraz; izen neutroak pentsamenduangenero batekin ¡dentifikatzen ditugu (medikua,langilea, poitikaria, erizaina, idazkaria,garbitzailea); generoa morfologikoki ez da ¡aagertzen euskaraz, asoziazio kultural batenondorioz gaineratu/ezarri zaio.

Baina ez da Ianbideetara mugatzen,gizonezkoek batio generikoa duen edozeinesaldi bereganatzen baitute (gazteek = gizongazteek).

AHOLKUA ADIBIDEA

Orokortzaileak diren gure taldeko umeekhitzak maskulinotzat OSO ¡alTero ono duteez hartu. neskekiko.

Adjektibo eta majo/a, tipa, majo,izenetan generoa guapa, tonta, dekana,eta adjektiboa antropologo, lista...ez markatu.

r HIZKUNTZA J 105

106 HIZKUNTZA

o

o.

AHOLKUA ADIBIDEA

Gizon atzizkia duten legegizon, itsasgizon,hitzak ez erabili. plazagizon. elizgizon

medikua, abokatua,“Genero kutsadura” futbolaria. politikaria,ekidin, hau da, izen enzaino, garbitzailea.n e u t r o e k Kasu honetan. nahiz etapentsamenduan generoa ez agertu,genero batekin asoziazio kultural batenidentifikatzen dutena ondorioz, Ianbidebaztertu bakoitza sexu bati edo

besteari egokitzen zaio.

ltxurazko bikoteak ere gizalege/emalegealboratu.

AHOLKUA ADIBIDEA

Parekotasun eza ematendenean, atzizkia berdinaizanda baina sexua aldatuta,ezerabili. “Eme eta ‘andra” Gizartea, gizaerrotik datozen hitzak eta es k u bid ea k.“giza” eta ‘gizon” errotik gizabanakoa,datozenak ez dira parekoakberaz hizkera sexista lilzateke.

Jauzi semantikoei arreta jani.Generikotik espezifikora etaespezifikotik generikora bikingoak osopasa tzea abisatu bar. indartsuak ziren,Lehenengo esaldi batean beren emazteakgizonak eta emakumeak atseginak etaaipatuak dira, hurrengoan eskuzabalakemakumeak beste kategoiiabatean sartuta agertzen dira.

AHOLKUA ADIBIDEA

. Erabilpen ezegokiakHitanoa era biltzeko daude, adibidez, jendesolaskide bakarra behar guztiari zuzendutakoda edo genero bakar mezu hauek: Erretzearibatek osatzen duen utzezaiok”, ‘Aukeraezaktolde bat. hire kirola”

-Sa atzizkiaren era bileraaskotan desegokia¡zafen da, zubereraz alkatesa. aktoresa,bizirik dagoen arren, jainkosa,hegoaldean -renemaztea” adieraztekoerabili izan da.

Hutsune lexikoak ereegoten dira, hau da,hitz batzuk erro anaitasuna, anaiartea,maskulino ec~o gizatiar,emarofemeninotik sortzen diraeta beste sexuarentzatez dute baliokiderik

AHOLKUA ADIBIDEA

Sexuaren araberako Etxebarria ¡auno etatrataera desberdinik ez Mirentxu, Mitterand etaegin. Margaret...

E m a k u m e e n horrek esan du = neskaerrealitatea plazaratu. horrek esan du

kontuz non esleitzenzaizkion ondokoak(neskari edo mutilan):Genero estereotipoen lirain, eder, polit, panpox~

erabilera ez indartu pertxenta, xarmant,indartsu, sendo, azkar,iaio, trebe.

%_____________

( HIZKUNTZA J 107

108 HIZKUNTZA

oHizkuntza ez sexistak asmatzeko adibideak:

~ “Itzuli” hitz neutroak edo testu abstraktuak. galdetzen du gehiagotan?, nolakoak diraEmakume edo gizonezkoaren “aurpegia” jarri interbentzioak?, nola sentitzen dirajendaurrean

hitz egiten?,~ Agerrarazi atzean dagoena: “emakumeak eta

gazteak” = “emakumeak eta neska-mutil Aztertu, nesken estiban buwz dituzungazteak”~ aurreiritziak

~ Azalarazi hitzen, esamoldeen, erabileren...esangura, zentzua, eta baboratu egokia den.

~ Aldatu testuen protagonisten genero rolak,egoerak... ea zer gertatzen den.

~ “Emakumea” aldagaia txertatu kasu guztietan,eta emaitzak aztertu.

~ Aztertu geletan neska eta mutilen parte-hartzeanobakoa den, berdin hitz egiteko aukera berdinadaukate?, berdin entzuten diegu?, nork

,/~~ HIZKUNTZA 109

Hizkuntza sexista gainditzeko bitartekoak(erreferentzi bibliografikoak, web guneak,aholkulariak, esperientziak, materialdidaktikoa,...):

~ Arana, Anuntxi. (1993). “Sexismoa sinbolo eta~ Abranches, Graca, Carvalho, Eduarda. (1999). arketipoetan”~ Emakumea: sexua ala generoa.

Lenguaje, poder, educación: el sexo de los B, Bilbo: UEU eta EMAKUNDE (69-78 or.)A Bas. Lisboa: Ed. Comissao para a Igualdade.

‘~ Alano Carmen (Koord). (1995). Nombra en ~ Bengoechea, Mercedes. (2003). Influencia delfemenino. Madril: Instituto de la Mujer. uso del lenguaje ylos estilos comunicativosen la autoestima y la formación de la identidad

personal. www.emakunde.es. Nahiko Proiektua

~ Alvarez, Amaia .(2004). Euskara etadiskriminazio sexuala. In Jakin. 142 zbk. ~ Ekin Emakumeak Elkartea. (2001). Hizkuntza

sexistaren ikuspegi ezberdinak. Leitza:~ Alvarez, Amaia. (2004). Euskara sexista al Emakume Abertzaleon Topaketa Feministak

da?.

110 HIZKUNTZA

o~ Emakunde. (1992). El lenguaje, instrumento ~ González, Sonia. (2002.) Izena duen orok

de progreso. Gasteiz: Emakunde dauka bere izana. Hizkera sexista ezerabiltzeko protokoloa. Aukera berdintasunplana. Bilbo: LAB

~‘ Emakunde. (1998). Hizkuntza, hitzak bainozeozergehiago: hizkuntzaren erbilera ez- ~ www.bizkaia.net/ahaldun_nagusia (Guía delsexistarko propsoamenak. Gasteiz: Emakunde. Lenguaje)

~ www.ituna.org (Manual de utilizacion igualitaria~‘ Etxeberria Murua, Pilartxo. (1993). “lexikoa del lenguaje): “Euskara sexista ote?”

eta sexismoa”~ lkerkuntza, lrakaskuntza etaFeminismoa. Sexismoa, lengoaia bide dela.Hizkuntzaren baitako eta kanpoko elementuak. ~ www.sustatu.com: “Euskara sexista ote?”Donostia eta Gasteiz

~ Cordeiro, Cristina; Rodriguez, Alicia; Herrero, oAmaia; Ruiz, Patricia. (2005). Estilo Iiburua.Bilbo:Euskal Herriko Bilgune Feminista.

( ESPAZIOA ETA DENBORA J 111

Definizioa:

Irakaste-ikaste prozesuan jarduerak burutzendiren ieku fisikoez zein esparru sinbolikoaz arigara.

Hau da, espazio flsikoa izan daiteke jolastokia,gela, jantokia, komunak, Iibuwtegia, Iaborategiak,gimnasioa... eta espazio sinbolikoari dagozkio,espazioaren erabilera, banaketa, dauden arauaketa abarrak.

Espazioa hezkidetzailea izateko, espazioarenerabilerak orekatua eta parekidea izan behar du.

Denbora, berriz, irakaste-ikaste prozesuanjarduera formalek eta ez formalek irauten dutenada.

Denbora hezkidetzailea izateko denborarenerabilerak orekatua eta parekidea izan behar du.

Hezitzaile batek egin ditzakeen galderak:

1. Zer da espazioa eta denboraren erabilerasexista?

Espazio fisikoak emakumeak bazter ditzake.

Zergatik?:

E espazioetan burutzendiren jarduerak gizoneizuzenduta daudelako

espazioen erabilerakemakumeen presentzia,parte-hartzea etaprotagonismoa murriztendituelako

112 ESPAZIOA ETA DENBORA

Adibidez, ikastebceetakojolastokiakfutbolerako Adibidez, mutilei neskei baino kasu gehiagoantolatzen direnean, espazio horren erabilera egiten zaienean.gizonei zuzenduta dago, beraiek futbolean jolastendutelako, nagusiki. Gelan mutilak neskak baino zaratatsuago

agertu ohi dira; horrek hezitzailearen arretaEta emakumeen parte-hartzea edo okupazioa handiagoa eskatzen du.

oztopatzen delako.Beraz, hezitzaile eta mutilen elkarrekintza

askoz luzeagoa ¡zaten da. Neskek bigarrenDenbora, berriz, baztertzailea izan daiteke ... planoan geratzen ikasten dute.

í pertsonabeste batzuei baino CESPAZIQA)

gehia9o ematenzaienean ______________________

pertsona bafzuen ekintzek arreta ~ C3~beste batzuen interesekoekintzek baino denbora

gehiagodutenean; \G Q;~.dedikazioa, denboraren

aldetik, parekidea ezdenean

t~DENBORAJ

ESPAZIOA ETA DENBORA

2. Zergatik da garrantzitsua espazioa eta denboraiantzea?

Alde batetik, bai espazioak, bai denborakidentitatearen sorkuntzan duten garrantziaazpimarratu behar da.

Horrez gain, bertan gertatzen direnelkarrekintzak eta elkar eraginak genero rolakzein estereotipoak gainditzeko aukera bihurdaitezke.

Espazio desberdinetan egoteak edo ezegoteak izaeran eta garapen pertsonalean eragina¡zango du.

Sozializazioa, heziketa, prestakuntza,gainerakoak aintzat hartzea, parte-hartzedemokratikoa, inguruan dauden nagusien arretaeta dedikazioa, motibazioa, eta abarrak, horreneraginak jota garatuko dira.

Espazioa (kiroldegia, jolastokia, gela, pasiloak,jantokia, komunak, ...) eta bertan erabiltzendugun denbora, bizikidetzarako gunea ere izandaiteke.

Horretarako, hezitzaileak pertsona guztiakaintzat hartu behar ditu eta elkartanerako jardueraksustatu.

Ikasle edo partaide guztien eskubide etabetebeharrak bermatuta daudela ziurtatu beharda, irainek eta mespretxuek ez dute Iekurikja rd u e retan

Horrela, identitatea norberaren botereanoinanituta egongo da, nork bere bizitza proiektuadiseinatu, kudeatu eta gauzatuko du, pertsonaautonomoak sortuz.

113

114 ESPAZIOA ETA DENBORA

Bestalde, norbere espaz~o fisikoa zeinsinbolikoa izatea, eta bere denbora izaten etadefendatzen jakitea oso garrantzitsua daautonomian oinarritutako identitatea garatzeko.

norberarenespazioa

3. Orain arte, zer gertatu da ¡kastetxeetan?

Jolasguneetan oso arruta da neskak izkinatan etagune mailinaletan talde txikietan ikustea, bestalde,mutilak gune zentraletan eta begi bistandaudenetan egoten dira.

Jolastoki gehienetan futbolari zentralitateaematen zaio eta horrek beste jolas motak garatzeaoztopatzen du.

Pentsaera sinbolikoan barneratzen da Iekuzentrala eta publikoa mutilentzat dela, eta intimoaeta pribatua neskentzat.

Garrantzirik ematen ez zaion prozesu honenondorioz, neska gehienek arazoak dituztejendaurrean espazio sozialean aritzeko.

o

arretanorberarendenbora

elkarlana

dedikazioa

norberarenboterea

autonomia

motibazioa

bizikidetzapartehartze

demokratikoa

ESPAZIOA ETA DEN BORA~,) 115

Ikastetxeetan oso erraz ikusten da, esku-hartu Qrokorrean mutilek erabiltzen dituzten guneakezean, nola espazioaren banaketa hierarkikoa finkoagoak dira eta propio bezala sentitzen dituzte.ematen den eta nola mutil nagusiek ume txikiagoaketa neskak baztertzen dituzten. Neskek, berriz, nahiz eta jolasguneak izan,

edozein momentutan kendu ahal dizkietelaAdibidez, patioa erabiltzeko neska eta mutilen sentitzen dute, ez dituzte horren propio sentitzen.

artean egoten diren liskarretan, neskak inhibituegiten dira eraso eginda sentitu baino lehen.

Etengabeko inhibizio hau, urteek aurrera eginahala, normaltzat hartzen da, eta nesken etamutilen jokabideetan barneratzen da.

Askotan entzuten den ondoko esaldiannabarmen geratzen da: “neskak ez daude ezdutelako nahi”, edo “ez gaude nahi ez dugulako”.

116 ESPAZIOA ETA DENBORA

4. Zer aztertu behar da espazioari eta denborariburuzko diagnostikoa egiteko?

~ Espazioa eta denboraren banaketa (nola,zertarako, norentzat)

~‘ Espazioaren eta denboraren erabilera (nola,nortzuk, zerekin)

~ Espazioetan dauden jarduerak (zeintzuk, zerlortzen da, ...)

~ Espazioetan izaten diren harremanak (florenartean, zertan oinarrituta).

Datu horiek batu ondoren, interpretatu behardira, adibidez:

Ematen diren desberdintasunek sexuen artekohierarkia markatzen dute?

Nork dauka protagonismo gehien?

Zer egiten du protagonismo horrekin?

Zein ondorio ditu?

Espazioen erabileraren ondorioz, zer nolakoharremanak sortzen dira?

Aukera berdina dute partaide guztiek espazioakerabili eta meneratzeko?

o

o

zer

man

tend

uet

ase

ndot

u

rn ~‘1 ‘.4 o

oo

(~~~

auIa

:es

pazi

oaet

ade

nbor

abe

hatz

eko

fitxa

(I)D

7—

Zerb

ehat

ube

hatu

ondo

rioak

zar

tako

aal

datu

Nol

a

$~ ~Ze

rtara

koe ~ e .Q

Nor

entz

at

Nol

a

~N

ortz

uk~ .~

<l~

~e

~Ze

r<

erab

iltze

na v

daU

J

Nor

tzue

k.~

buru

tzen

~du

te

.~ .~,

Zer

lortz

enda

Nor

enar

tean

.~c e ~ e EZe

rtan

eoi

narr

ituta

~ e .~

Zerta

rako

‘..—

—

oo

(5.taula:

espazioaeta

denborabehatzeko

fitxa(II)~)

4oz‘uo4a(1

)‘u

zer

Zerbehatubehatu

ondorioakzer

mantendu

takoaaldatu

etasendotu

Nola

a~Zertarako

a~a~N

orentzat

Nola

Nortzuk

I~:~Zer

egiten•~

da~

a

~Zenbat

zerabiltzen

~du

bakoitzak

Nortzuek

-~burutzen

~dute

~Zer

lortzenda

Noren

artean

aaEa

Zertanoinarrituta

Zertarako

rn L.1 -o 1-.I o

oo

Ç6.

taul

a:E

spaz

ioar

ener

abile

raaz

tert

zeko

gaId

eteg

ia~)

Mut

ilak?

,-~

Gal

dera

Nes

kak?

Nor

mug

itzen

dage

hiag

o...

Nor

kok

upat

zen

duIe

kuge

hiag

o...

Nor

egot

enda

gehi

enet

anki

rolg

unet

an...

Nor

egot

enda

gehi

enet

anar

kupe

etan

,iz

kine

tan,

isilp

ean,

Nor

“ikus

ten”

dage

hiag

okl

asea

n,bi

lere

tan,

espa

zio

publ

ikoe

tan.

..

Nor

kda

uka

bere

mah

aia

txuk

unag

o...

Hez

itzai

leak

non

hitz

egite

ndi

oge

hien

...

Hez

itzai

leak

norg

oret

sidu

gauz

aket

aIe

kua

txuk

uniz

atea

gatik

?

Hez

itzai

lea

kont

urat

uda

nor

izat

ende

nba

zter

tua

espa

zior

ener

abile

rase

xist

ade

laet

a?

~_

________________

4oz‘uo4o4o‘u o(D

(7.

taula:D

enborarenerabilera

aztertzekog

aId

ete

gia

~

,-~

Galdera

Neskak?

Mutilak?

Nork

eskatzendu

denboragehiago

gelan,jolastokiari,eskoletan...

Nork

okupatzenditu

gehienkirolguneak...

Nor

egotenda

denboragutxiago

espaziopublikoetan...

Nork

erabiltzendu

beredenbora

eskubideakaldarrikatzeko...

Nork

ematen

dudenbora

gehiagoaisialdirako..

Nork

ematen

dudenbora

gehiagoIanerako...

Nork

ematen

dudenbora

gehiagohezitzaileekin...

Hezitzaileak

norentzatematen

dudenbora

gehien?

Hezitzailea

konturatuda

norizaten

denbaztertua

denborarenerabilera

sexistadela

eta...

...

( ESPAZIOA ETA DENBORA121

Espazioa irudiz eta hitzez ere osatzen da.

Pertsonen erabilpenaz gain, irudietan,posterretan, marrazkietan, oharretan neskaeta mutilen presentzia nolakoa den aztertubehar da.

Erabileran sexismoa dagoelaondorioztatzen bada, erabilera arautu beharda.

Adibidez, mutilek intereseko posterrakedo kartelak jartzeko gelako horma guztiakhartzen badituzte; gela bi zatitan banatuko da:bat neskek nahi duten bezala erabiltzeko, etabestea, mutilek erabil dezatela ere nahi dutenbezala, baina, beti neskek espazio propioadutela ziurtatuz.

Gerta daiteke espazio horietan neskek edomutilek irudi edo mezu sexistak jartzea.

Ez dugu debekatuko baina bai beraiekinkritikoki aztertu.

Ikasle edo partaideekinhau Iantzeko behar den

denbora lortu

Ikasle edo partaideekinsexismoa ¡dentifikatu

[ 1[ 1Í kasle edo partaideekin 1

kritikatu J

122 ESPAZIOA ETA DEN BORA

Ikasle edo partaideekinproposamen

hezkidetzaileak gauzatu

5. Espazioaren erabilera egokia egiteko zenbaitaholku:

~ Espazioa eta denbora arautu.

Hau da, neskei mutilek dituzten aukeraberdinak eman behar zaizkie, denborak etaespazioaren erabilerak parekoa izan behar du.

~ Espazioak mistoak izan daitezen, neskak etamutilak elkarrekin egotera ohitu, baina neskakkaltetuak egon bank.

Horretarako programa zehatzak sortu beharkodira: egiten diren ekintzak ondorio onak lortubehar ditu neskentzat.

Adibidez, askotan komunak mistoak izan behardirela aldarrikatzen dugu, baina mutilekkomunen erabilera ez egokia egiten dutelademostratu egin da (zikinago egoten dira,Iiskarrak egoten dira...)

( Ikasle edo partaideekinondorioak aztertu

Ikasle edo partaideekin~irtenbideak sortu J

o

(-)Ikasle edo partaideekin1 egindako lana txalotu

eta baloratu

ESPAZIOA ETA DENBORA J 123

Aldez aurretik, ezer egin gabe mistobihurtuko bagenu, nesken kalterako izangoIitzateke, mutilen “zikinkeria” jasan beharkoIukete.

Beraz, komunen erabilera egokirakoprograma berezi batean parte hartubeharko Iukete mutilek, esaterako, zelanegin pisa eserita, zergatik garbitasuna,zertarako intimitatea...

~ Jolasguneetan jolas desberdinak bultzatu.

Bemro, errepikatuko da: programatu beharda: zer lortu nahi dugu?, zelan egingodugu?, zelan sentituko dira?, zelanebaluatuko dugu?

Mutilei behar den momentu guztietanzentralitatea kendu.

~ Sexu eta adinen arteko hierarkiak gutxitu,elkarrekin dinamikak egiten entrenatu, adinberdineko neskek eta ume txikiek pisu gehiagohartuz.

~ Komunikaziorako eta lasaitasunerako guneaksortu.

~ Guneak aldatu eta malgutu, guztiok erabiliahal izateko.

Neskak pixkanaka espazio zentraletaneroso sentitzeko dinamikak landu.

124 ESPAZIOAETADENBORA

oEspazio ez sexistari buruzko hausnarketa egiteko adibide bat:

Zure ikasgelan hausnarketa hau egitea proposatzen dizugu:

o

GALDERA ESKU-HARTZEA

Ikasgelako Iekua era parekidean banatzen da?, Arbela, hormak, mahaietako kokapena, apalak,neskek eta mutilek esparru guztiak erabiltzeko kortxoak, ... nesken erabilerarako direla argiaukera bera dute? geratu behar da.

Nesken interesak lkusi’ behar dira —beren posterrak, Ianak,izeriak, .. .-; neskak ez dira mesprezaturik edo baloratu

Zelan erabiltzen da? gabe agertu behar —esaldietan, irudietan, roletan,Mutilei mutua izatearen eredu bemak, ez estereotipatuak,eman behar zaizkie.Irudi eta mezu ez sexistei espazio propioa eman ahal zaie,eredu hori indartuz.

ESPAZIOA ETA DENBORA 125

rGALDERA ESKU-HARTZEA

Neska eta mutilek modu parekidean Neskek elkarrekín egoteko aukera izan behar dute,erabiltzen dute Iekua -fisiko eta soziala -? gelako Ieku ~garrantzitsuetan’ egon behar dute,

Hezitzaileak eskola orduetari arreta berdina eman behardie neska zein mutilei.Eta nire eskola-orduetan? Mutilen zaratari ez dio kasurik egin behar etaneskek errepikatzen dituzten era sexistak desbalonzatubehar ditu.

Mutilak badira, murriztu behar da, mahaiak,Nortzuek betetzen dute Ieku gehien? jarduerak, ... aldatu beharko dira, neskek Iekugehiago irabazteko.

126 ESPAZIOA ETA DENBORA

o

rGALDERA ESKU-HARTZEA

Mutilak gehiagotan ‘ikusiak’ badira (irudietan, jartzenNortzuk “ikusten” dira eta nortzuk ez? diren adibideetan, aipatzen diren izenak, mugitzen, ...),

neskak ikustarazteko jarduerak egin beharko dira.

Mutilei gehiagotan ~entzuten’ bazaie (e~karrizketanNortzuei “entzuten”zaie eta nortzuei ez? jartzen diren adibideetan, galderei erantzutean,neskak entzunaraziak izateko jarduerak egin beharko

dira.

Neskek ez badute mutilek duten beste esparru, emanNortzuek “kentzen” diete “Iekua” nortzuei? beharko zaie, horretarako jarduera zehatzak prestatukoNortzuek ez dute “Iekurik”? dira.

-~,

(.r ESPAZIOA ETA DEN BORA 127

r

GALDERA ESKU-HARTZEA

Ezberdinak direnak berdin tratalzea ez da justua, behar“Berdin” trata tzen ditut desberdinak dituztelako.ikasle edo partaide guztiak? Beraz, partaide bakoitza, beharren arabera tratatuko

dugu.

Mutilak badira aztoratuta daudelako, tonu baxuarekin isiltzekoeta lasaitzeko behin edo birritan eskatuko diegu.

Ez badugu Iortzen jokaeraz aldatzea, aztoratuta dudenNortzuek eskatzen (eta Iortzen,) horiek baztertuko ditugu, Iasai daudenekin arituko gara.dute/didate arreta? Borobil batean eserita, talde bat egin daiteke, , beraiei

zuzenean hitz egingo diegu, besteei kasu ez diegu egingoezertarako ere ez.

128 ESPAZIOA ETA DENBORA

o

rGALDERA ESKU-HARTZEA

Nortzuk dira ~protagonistak’~ hots, subjektuak? “Altzaírua” denarekin aiitu behar dugu: galdetuz, begiratuz,Nortzuk dira “obfektuak”? (Adibidez: “altzairu barre eginez, keinuak eginez, pasibotasunetik ateraz,baten modukoa da”?)

Gizon edo emakumeen ohiko estereotipoen araberaZelan banatzen dira/ditut klaseko rolak, ardurak, bada, rolak aldatu eta erantzukizunak elkartrukatu.erantzukizunak, aukerak... zigorrak eta sariak? Egoera berriak sortu behar dira.

Gelako txukuntasuna guztion gauza da, neskek zeinZelan zaintzen dute ikasgela? Ordena, mutilek jakin behar dute.txukuntasuna.... guztion ardura da? Beraiekin zelan, flor, noiz txukundu behar den adostu

ahal da plangintza bat eginez.

ESPAZIOA ETA DENBORA

ca

E(1)0)

ca

a)a)

U)zca

caDca

J 129

Galdera hauekin guztiekin erregistro fitxa egin ahal da eta aste betez, galdera bakoitzeko erregistro fitxaosa daiteke. Behin eginda, zer gertatzen ari den jakingo dugu. Adibidez:

Astelehena Asteartea Asteazkena Osteguna Ostirala

Nortzuek Iortzen dute nire arreta?

Zein momeritutan

Zertarako

Zelan jokatzen dut

Zer Iortzen dute

Zer Iortzen dut

Zer egin dezaket

~ ...

130 ESPAZIOA ETA DENBORA

Espazio sexista gainditzeko bitartekoak(erreferentzi bibliografikoak, web guneak,aholkulariak, esperientziak, materialdidaktikoa,...):

~ Acuña, Sara eta lankideak. (1995).Coeducación y tiempo libre. Madril: Popular.

~ Bonal, Xavier. (1998). Cambiar la escuela: LaCoeducación en el patio de juegos. Bartzelona:UAB.

~ Emaisia Elkartea. (2004). Astia, aisia,emakumeak. Bilbo: Emaisia Elkartea.

~ Hernaniko Udala. (2005). Berdintasunezkojolastokia. Hezkidetzaren eta espazioarengaineko baliabideen gida.

LAB. Denboraren erabilera. Koadernoak.

~ Urtxintxa Eskola. (2000). JardueraHezkidetzailea Eskuliburua. Bilbo:UrtxintxaEskola. www.urtixtxaeskola.org

~ Urtxintxa Eskola. (2003). Jolas ez sexistenbilduma. Bilbo: Emaisia Elkartea

~ http://www.edualter.org/materiaI/dona/patio.htm.Web gune honetan alde teorikoa eta jolastokiakbehatzeko fitxak eta metodoak azaltzen dira.Oso pratikoa.

o

( ____________ J 131

Definizioa:

Irakaskuntza-ikaskuntza prozesua baloratzekoeta hobetzeko egiten dugun hausnarketa.

Ebaluazioak prozesuan zehar eman direnaldaketak ezagutzea ahalbidetzen du.

Irakasteko eta aprendizaia Iortzeko bestemetodo bat izan behar du eta ez norabide bakarraduen azterketa hutsaren bidez egiten den epaiketa.

Hezitzaile batek egin ditzakeen galderak etaerantzunak:

1. Zer da ebaluazio hezkidetzailea?

Partaide guztiengan ematen diren aldaketakbehatu eta kontrastatzea, partaidearenintegraltasuna kontuan hartuz eta baloraziosistema irizpide ez androzentrikoetatik sortuz.

Ebaluazio mota honen ezaugarriakondorengoak dira:

t~ Nork bere buruaren ebaluazioa burutzen du.

~ Alderdi positiboak islatzen ditu.

~ Hobetzeko proposamenakjasotzen ditu.

132 EBALUAZIOA

Ebaluazioaren eragilea partaidea da.

‘~ Asebetetze maila neurtzen du.

~ Sentimenduak kontuan izaten ditu.

~ Autoestimua egokia lortzeko eta norbereezagutza sustatzeko baliagarria da.

~ Informazio ituril ezberdinak kontuan izaten ditu(norbera, ikaskideak, hezitzaileak).

~ Erabiltzen ditugun balorazioak ez diraestereotipatuak.

Mutilen zein nesken jokabideak irizpide etajarrera berarekin ebaluatzen dira.

2. Zertarako bailo du ebaiuazio mota honek?

Ebaluazioak berak gainditze jarrerak eta autoestimua maila progresiboak Iortzeko balioko Iuke;pertsona bakoitzari errealitatean egokitutako autokontzeptua eratzen Iaguntzeko, norbere buruarenbehaketa, autokritika eta autoerregulazioa,baloraziorako irizpide izan beharko liratekeelako.

Bere funtzioak honako hauek dira:

ÍFORMATIBO~

lkasteko balio behar duelako, eta hauerabiliz prestakuntza, edozein mailatan,hobetu egin nahi delako. Hausnarketa,intuizioa, kritika, sormena, justizia,sentimendua, konpromisoa,... bultzatubehar ditu.

o

( J 133

PROZESUARENBAITAN

ÍZUZENT~ILEA~

Ebaluazio prozesua irakaskuntza-ikaskuntzaprozesuaren zati bat da, ikaskuntza helburuakizan behar ditu, bai aldatu nahi den fenomenoariburuz, bai helburuak eta xedeak Iortzeko tresnaeta prozeduraren hobekuntzari buruz.

(iNFORMATIBOA~

Partaideak aurrerapenen edo akatsen inguruaninformatu egin behar ditu, alternatibak eskainizeta bere gaitasunekiko konfiantza mailaareagotzeko bideak ahalbidetuz.

Errealitatea hobetzen edota aldalzen Iagundukogaituzten datuak eskainiko dizkigulako.

Jasotako informazioaren azterketasistematikoaren bitartez, egindako ekintzen balioaedo merezimenduak neurtu ahal dira.

134 EBALUAZIOA

4. Nola ebaluatzen dira jarrerak?

~ Jarreren hiru osagai kontuan ízanik: egitendena, pentsatzen dena eta sentitzen dena.

~ Nork bere buruaren ebaluazioa ardatz izanik.

~ Nor bere buruaren ezagutzaz etakomunikazioaz baliatuz.

~ Estrategia ezberdinak erabiliz: behaketa,autobehaketa, datuen bilketa, elkarrizketak...

~ Era sistematikoan.

~ Hobetzeko modua eta konpromisoa jasoz.Maiztasun-irizpidea erabiliz, datuak jasotzeko.

3. Zer ebaluatzen da?

~ Landutako jarrerak, prozedurak etakontzeptuak, bakoitzerako tresna egokiakerabiliz.

~ Gizonezkoen eta emakumezkoen estereotiposexistek partaideengan izan dezaketeneragina, hasierako ebaluazioan.

Partaidearen ikaskuntza prozesuan dagokionazgain, hezitzaileak egiten duena, materiala etabaliabideen erabilera, egindako jarduerak,gelako lan giroa eta antolaketa, harremanenasetze maila...

o

o

EBALUAZIOA

5. Nork ebaiuatzen du? Ebaluaketa ez sexistak diseinatzekolprogramatzeko!erabiltzeko 1. adibideak:

Partaidea bada ikaskuntza prozesuaren eragile Hau izan daiteke:nagusia, honetan ere berak izan behar duprotagonismoa.

Ebaluazioaren ardatza nork bere buruaebaluatzea izan behar du.

Horregatik autoebaluaziorako txikitatik prestatubehar ditugu.

Honek Iaguntzen du, nork bere autoritatea etaboterea garatzeko beharrezkoak diren autonomiaeta erantzukizuna Iantzen.

Partaideak bere prozesua ebaluatzekoinformazio iturri ezberdinak erabiliko ditu:hezitzaileena, ikaskideena, berea eta gurasoena.

a)oca)

a)-~Na)oa)a)

a)-Da)

a)-~

oca)

oS

136 EBALUAZIOA

,—

jarrerak lortu eta ikasi izan ditudan konpontzekodudana zailtasunak egingo dudana

Sentsazio positiboakaurkitu ditut

Lagunekin harremanakhobetu ditut

Zalantzak izanditudanean galdetu dut

Arretaz eta errespetuzentzun dut

Karguan ardurahartu dut

%~

o

oJarrera horiek ¡zaterakoan nola sentitu naiz?

Topatu ditut niregan alderdi berriak?

( J

137

Guztira:

~ Konpromisoa:

(9._Taula: nork jarrerak ebaluatzeko azken txantiloia (II)J

Jarrerak egin badituzu, marraztu aurpegi hau:

aurpegijarrerak astea Al. Ar. Az. Og. Ql. kopurua

Nire amakegiten dituengauzagarrantzitsuezjabetu naiz

138 EBALUAZIOA

N ~)~Q)

II ___cDa,

1~

c~ø—

,-~

galdera bal ez

Zer garrantzia ematen zaio ebaluazíoari nire ikastetxean?

Neska edo mutua izateak baremazio desberdinak baldintzatzen du? Zeinda argudioa? Argudio hori sexista da?

Partaideen jarrerak eta ezagutzak garrantzi berdina dute ebaluatzerakoan?

Neska baten edo mutil baten informeetan hitz berdinak erabiltzen ditut?(ordenatua da, inurrí bat bezalakoa da, txukuna da, bizkorra da, gaitasunhandikoa, azkarra da, sormen handikoa da,

Emaitzetan espektatiba desberdinak ditut?

Neurriak hartu ditut ebaluatu baino lehen sexismoak ez jotzeko?

o

o

EBALUAZIOA 139

Ebaluaketa sexistak gainditzeko bitartekoak (erre erentzi bibliogratikoak, web guneak, aholkulariak,esperientziak, material didaktikoa,...):

~ Salas García, Begoña eta lankideak. (1997). Ikastetxearen hezkidetza-eredua egiteko gida. Gasteiz:Emakunde.

~ Salas García, Begoña eta Iankideak. (1997). Ikastetxearen hezkuntza- eta curriculum-proiektua egitekobaliabideak. Gasteiz: Emakunde.

~ Herreros, Victoria; lrigoien, M~ Jesus; Romero, Teresa; Salas, Begoña; Serrano, Inmaculada. (2005).Bizitzarako gaitasunak eta baioak. Bizikidetza eta tutoretza. Gasteiz: Eusko Jaurlaritza. HezkuntzaUnibertsitate eta lkerketa Saila. Grupo Pentacidad.

O

o

GLOSATEGIA J 141

Gizona da gauza guztien ardatz nagusia etaerrealitatea definitzeko erreferentzia.

Honen eraginez, gainontzeko guztia ikusezintasunean uzten du, honen bamean eta nagusiki, emakumeok egindako ekarpenakjendartean.

Ikuspegi androzentrikoa gizonaren eredu etaesperientzia unibertsaltzat hartzen du.

> Aukera berdintasuna:

Aukera berdintasuna zuzenbide eta soziologiatik sortzen den kontzeptua da, alor horietan emakumeen emaitzen berdintasuna etaemakumeen ezberdintasun eta diskriminazioaorekatzea bermatzen duen neurria da.

eremuak sortzea da emakume eta gizonekjendartearen alor ezberdinetan baldiniza, autonomia eta erantzukizun berdinarekin Iibreki partehar dezaten ahalbidetzeko.

Hau nolakotasun terminoa da eta giza eskubideekin lotura zuzena du.

Emakumeen mesedetan, hauen bizi kahtateahobetzeko bitartekoa da, eta honetarakoekintza positiboak erabiltzen ditu.

> Aurreiritzi sexistak:

Pertsona bakoitzak dituen ezaugarri biologikoengatik, zenbait rol edota portaera emakumeeta gizonekin Iotzean datza.

Pertsona, objektu eta kontzeptuei buruzkobalore epaien formulazioa, generoarenhierarkizazio diskriminatzailetik (ahulaemakumea, gogorra = gizona).Aukera berdintasunaren helburua esku hartze

142 GLOSATEGIA

> Autoestimua:

Nork bere buruarekiko duen balorazio jarrera.Nork bere buruaz duen iritzi positiboa edonegatiboa.

Jendartean norberarentzat eredugarri direnpertsonen iritziak norberaganatuz edo barneratuz eratzen da.

> Autonomia:

Zerbaitek edo norbaitek, alor batean edo orohar, bere kabuz aritzeko duen askatasuna edoaskatasun-maila.

~ Boterea:

Hierarkikoki egituratzen diren jendarteko harremanak, hau izango Iitzateke botere harremana:harreman batean alde batek bestea obeditzeaIortzeko duen gaitasuna, erresistentzia edoadostasun eza izan arren. Horrela, sexuen

arteko harreman sozialei botere patriarkarrarenharremanak dei diezaiekegu, hau da, gizonaemakumeari gainjartzen zaio.

Feminista batzuek emakumezkoen arteaneraiki beharreko bestelako botere mota bataldarrikatzen dute, honela, emakumeok eraezberdinean, modu justuagoan, ez hainbortitzean eta era ulerkorragoan agindukogenukeelakoan.

> Curriculum ezkutua:

Edozein ikaskuntza prozesuan, hezkuntzanagerian ez dauden, eta beraz, kontzientzianez ditugun aspektuak sartzen ditu, zalantzanjartzen ez direnak, plangintzan sartzen ezdirenak eta neurtzen ez direnak.

Guneen, denboraren erabilpenean, Iengoaian,harremanetan, antolakuntza egituretan...adierazten diren baloreak, arauak, jarrerak,sentimenduak, ohiturak,... izan daitezke.

o

GLOSATEGIA J 143

Curriculum ezkutua ez da inoiz neutroa, eztaobjektiboa ere, kontzientzia sortzailea da etairakaskuntza-ikaskuntza prozesu hori garatzendeneko gizartearen kultura eta ¡deologia nagusiaren ugaltzailea ere.

> Diskriminazio positiboa:

Sexu eta talde sozial baten egoera kaltetuarenonarpena eta desoreka hau konpentsatzekojoera.

Ekintza positiboa diskriminazio positibotik,sexuaren arabera, gure jendartean daudenezberdintasunak konpentsatzeko ezartzen denneurrien multzoa da.

> Ekintza positiboa:

Ekintza positiboak behin behineko neurriakdira, aukera berdintasuna Iortzeko abiapuntuaeta trataera bereizia.

Bestelako neurri batzuekin dute zerikusia,diskriminazio positiboarekin adibidez,heldulekua da emaitzen hasiera bermatzenduten neurriak.

Ekintza positiboa desabantaila egoerandaudenei mesede egiteko estrategia da,abantaila dutenen maila bera br dezaten,horrela une konkretu batean aukeraberdintasunera heltzeko.

> Emakumeonganako indarkeria:

Genero maskulino eta femeninoan eragitenduten baldintza soziokulturalen ondorioz,emakumea gizonarekiko mendetasun mailabatean kokatuz, emakumeok pairatzen dugun¡ndarkeria da.

Egiturazkoa da, jatorri eta oinarria, ezarritakojendarte-ordena erabakitzen duten arau etabalio soziokulturaletan dauzkalako.

14-4 GLOSATEGIA

oJendarte patriarkarretikjaio eta honen elementu da onartzen bere jendarte balioa.egonkortzaile moduan jokatzen du. Hasierako ¡kaskuntzekin ezartzen da (jolasak,

portaeren aldaketa,...). dena.

> Eremu pribatua ¡ publikoa:> Eremu publikoa:

Patriarkatuak bereizten dituen bi eremu.Sexuen arabera, Ianak eta denborak egokitzen Ekoizpenarekin lotuta dagoena.dituelarik. Jendarte mailako ardura, funtzio eta zereginei

dagokiona, era ezberdinetan onartuak etasarituak direnak (soldatak, jendarte statusa,...).

> Eremu pribatua:Tradizionalki gizonei egokitu zaie eta bertan

Etxeko ardura, funtzioa eta lanari dagokiona. mugitzen denaren boterea eta kontrola eskainizaie.

Gure kulturak emakumeei egokitua, hori delaeta, ezin izan dutelarik esparru honetatik kanpo Arlo akademikoan, gizonezko eta emakumezkoantolatu, administratu, erantzukizunak hartu kideekin dauden elkarrekintzak ezartzen ditueta beste gune batzuk bete. batzuentzako eta besteentzako mugak.

Gama, dohainik egin dute lan eta etxeanegin beharreko guztiaz eta familiaren zaintzazarduratu behar izan dira. Ez da onartu, eta ez

GLOSATEGIA 145

> Espektatibak: Erreahtatea, hau da, botere erIaz~oak, jendarteMundua ulertzeko moduak, beste pertsonen egiturak eta sexuen arteko eHaz~oak emakumeportaera eta lorpenetan eragina dutenak. aren ikuspegitik interpretatzen ditu.

Jendarte espektatibak, emakume eta gizonek, Egungo sexu genero sistemak sortutako ereduajendarte horrek dituen genero estereotipoaren gaindituz, jendartearen eraldaketa aldarrikatzenarabera erantzutea espero dute. du.

Korronte ezberdinak dauden heinean definizio> Estereotipoa: ezberdinak ere aurkituko ditugu.

Komunitate jakin bateko kideei inposatzen > Generoa:zaien portaera sozialaren eredua, aurretiazditugun iritzi eta baloreetan oinarritzen dena. Ikuspuntu psikologiko eta soziokulturaletik gizoneta emakumeen arteko ezberdintasuna

erakusten du.> Feminismoa: Eraikuntza sozial batetik abiatu eta kulturalki

Emakumeen eta gizonen arteko eskubide eraikitako zenbait (sexu bereizketan oinamtuta)berdintasunaren alde borrokatzen duen rol eta balore ezberdin egokitzen ditu.ideologia eta mugimendua. Maskulinoa eta femeninoa sailkapenari

deritzogu.

146 GLOSATEGIA

lo> Hezkidetza:

Bere banakotasun, berezitasunaren arabera, Homogenotze funtzioa du, hau da; arau etaizaera ezberdinak onartuz, generotik at egiten iguripen sozial berberak pertsona guztientzat,den pertsonen hezkuntza Iitzateke. baina aldi berean, ezberdintze funtzioa du,

sexuaren arabera, adina, maila sozio-ekonolrizpide sexistek barnebiltzen dituzten, gizon miko, kulturalaren arabera...eta emakumeei egokitutako rol, balore,portaerak e.a. transmititu gabe heztea da. Beraz, Sozializazioaren edukia ezberdina da

sexuaren arabera.Kontzientea den prozesu hezitzailea da etaneska eta mutilen arteko aukera berdintasu- Emakumeok esparru pribatuan jarduteko, geranean oinarritzen da. tzeko sozializatzen gaituzte eta ugalketarako

bideratuak gara.; eta gizonok, esparru publikoPertsonen garapen integrala lortu nahi du. etara, hor aurrera egiteko, ekoizpenerako

bideratuak.

> Jendarteratze prozesua: Sozializazioa bera aztertua izan beharko du,emakume eta gizonak muga gutxiago izan

Pertsona batek kultura barneratzen dueneko dezaten eta honekin batera, aukeratzekoprozesua, baloreak bereganatuz eta jendarte gaitasun eta askatasun gehiago izateko.baten ohitura eta joeretara moldatuz.

(#_~ GLOSATEGIA 147

> Matxismoa:

Aurreiritzi soziala. Gizonezkoen baloreei eta Pareko eta parekide hitzak “paraleloa, antzekoezaugarriei lehentasuna ematen zaie jendarte eta maila berekoa” adierazteko erabiltzen da.osoaren barnean, emakumeak menpeanhartuz. Kide hitza berriz, sail, multzo, elkarte berekopertsonari dagokio.Patriarkatuaren ondorioz ikasitakoa eta emakumearen zapalkuntzarekin ados egon ez arrenera inkontziente batean izan ditzakegun > Patriarkatua:jarrerak dira. Literalki, aitaren boterea esan nahi du.

Baina, ikuspegi feministatik, gizonek emakume> Parekidetasuna: arekiko duen dominazio sistemari esaten zaio.

Berdintasun hitzak emakume eta gizona Arazo ideologikoa izan arren, (mendebaldekoizateko era ezberdinak uniforme bihurtzen ditu. demokraziak horrela argudiatzen du, aldatubehar den bakarra jendartearen pentsamoldeaEmakumeok gizonak bezalakoak izan nahi dela esanez) dimentsio ekonomikoa, politikoadugula aurreirizten da eta hori gehiegi esatea eta ideologikoa dauka.Iitzateke.

148 GLOSATEGIA

> Sexismoa:

Sexismoa sexu bateko pertsonak diskriminatzea edo gutxiestea izango Iitzateke, bestesexua baino gutxiago delakoan, gure kasuanemakumezkoena.

>Sexua:

Desberdintasun biologikoa (maila genetiko,endokrino eta neurologikoan) azaltzekoerabiltzen den terminoa. Arra eta emeasailkapenari dagokiona.

ERANSKINAK

a-Euskara ez sexista

J 149

‘izena+gizon egitura (legegizon, elizgizon) -ari’ atzizkidunak edo langile

Aitak, semeak, gisa honetako kalko orokortzaileak Gurasoak, seme-alabak, neska-mutilak,

ez erobili ercibili

Zuzendari jauna

Zuzendaria

Zuzendari jaun/andrea

Zuzendari launa edo

Zuzendari andrea

150 ERANSKINAK

Pareko tratamendua eman beharzaie emakume eta gizonei

LII ~ ez erabili

erabUí

sa atzizkia Alarguna edo

(laborarisa, jainkosa, alarguntsa, abadesa, alkatesa) Gizon/emakume alarguna

Hitanoa (talde mistoetarako) Zuka

erdaratikako ¡tzulpenetan hizkera sexista saihestekoperifrasi batzuk beharrik gabe ez mantendu

Jendartea bi generok osaizen duQu,bien interesak asetu behar dira

ERANSKINAK 151

ez erabili erabiliz ____________________________________ _______________________

D

Ez dira otu behar estereotipoak etaw jendarte-paperak, Ianbideak, sexuak

Pertsonak izen, abizen, kargu, Ianbidezidentifikatu behar dira, ez ‘andre’az

Ahaidetasun-erreferentzia alferrekorik ez egin

Ez gutxietsi edo oztopatu emakumeenekintzak hizketaren bidez

152 ERANSKINAK

Ez erabili adiera generikoanz

w

UiUi1—o

UiUi

D

Ui

erabili

Gizaki, gizon Jende(ki), pertsona

Gizarte Jendarte

Anaiak Hourrideak

Anaitasuna

o

oHaurridetasuno

~~~ERANSKINAK J 153

wDCDUi(1)Ui

.( __________________________________________o

CDo

-J

,-~ez erabuí erabuí

Etxebarria jauna eta bere emaztea Etxebarria jauna eta Lertxundi andrea

Zuzendari jaunak esan du eta Zuzendariak esan du•neskatxa hori bulegora joan da eta sailburuordea bulegora joan da

Langileak greba egiten ari ziren plazan eta Langileak greba egiten ari ziren plazan etahaien emazteek bazkaria ekartzen zieten boluntario batzuk bazkaria ekartzen zieten

Kontuz estereotipoekin

... eta pertsonak sua aurkitu zuen

Zer, hilekoarekin zaude, ezta?

‘-~____________________

154 ERANSKINAK

Ez erabu erabili

o

o

Gizonak badu inguru latz bat Pertsonak badu inguru Iatz bat

Mutilek jolastu behar dute Neska eta mutilek jolastu behar dute

Biblio9rafia aipuetan izenaosorik idatzi, ez iniziala bakanik

Lehengusu-lehengusinak etorri diraLehengusuak etorri dira Lehengusina-Iehengusuak etorri dira

Mutil gazte, gizon Ian~iIe,Gazie, langile. agintari. ... (adiera maskulinoarekin) gizaseme agintari,...

‘~____________________

ERANSKINAK 155

aholkuak

D

D

Mezuen atzean dagoen simetria faltan, anbiguotasunean, sexismoan erreparatu.o0w

Ez galdu alderdi anekdotikoetan (@ren zuzentasuna gaztelaniako generikoa osatzeko adibidez).

Emakume eta gizonen arteko harremanen azterketa egin.

Adj egon. gizartean lortu ditugun aldaketa txikiak oso erraz galdu ditzakegu eta(Anuntxi Aranak esaten du “aitzinamenduak ez dira(la) itzulezinak’).

4zy,

z4ILI

o

(b~

Tutoretzetangaratzeko

edukiez-sexistak(I~J

/~edukiak

3-6urte

Ge

ne

ro

•N

ornaiz

ni?e

stere

otip

oa

k•

Gorputza

(azte

rketa

:•

Elxekoesparrua(rolak.

kon

tura

razte

a,

lanak,...)

kr

¡t

¡k

a•

Jolasak-jostailuakb

alo

ratz

ea

.lagunak.

konponbideak,•

Publizitatea

au

rreiritzia

k...):

Ipuinak

•A

utoestimua.

•S

entimenduen

adierazpenaE

makum

een•

Baieztapena

esku

bid

ea

k•

Lagunakegiten

etam

antetzenja

kitea

•A

niztasuna•

Hizkuntza

ezsexista

Em

ak

um

een

•H

izkuntza:Irainak,

esku

bid

eeta

nm

inaem

ateah

ez

te

k~

•P

ortaeranegatiboak

treb

esta

sun

ak

pOsitibizatZea.

•P

artaidetzaorekatua

‘-~

_________

1~)

o Tuto

retz

etan

gara

tzek

oed

uki_

ez-s

exis

tak_

(I~J

o

Em

ak

um

een

esk

ubid

eeta

nbezte

ko

tre

be

sta

sun

ak

•A

utoe

stim

ua.

•B

aiez

tape

na•

Ase

rtib

itate

a•

Em

ozio

akbi

zitz

enja

kite

a.•

Err

espe

tua.

•B

izik

idet

za.

•A

razo

akko

npon

tzen

jaki

tea

•A

nizt

asun

a.•

Hiz

kunt

zaez

sexi

sta

m z c-) z

eduk

iak

6-9

urte

Ge

ne

ro

•N

orna

izni

?e

ste

reo

tipo

ak

•G

orpu

tza

(azte

rketa

:•

Etx

ekor

olak

kon

tura

razt

ea

,•

Jola

sak:

Ia9u

nak

kr

it

¡k

a,

•G

ustu

ak(k

irola

riak,

ba

lora

tzea,

abes

laria

k,ip

uina

k,ko

npon

bide

ak,

jost

ailu

ak,

...)

au

rre

iritz

iak.

..)

•K

omun

ikab

idea

k

•P

arte

-har

tzea

•H

izku

ntza

•A

raud

ia•

Nes

ken

esku

bide

akE

mak

umee

n•

lnda

rker

iaze

rden

esk

ub

ide

ak

•ln

dark

eria

adie

razp

enen

iden

tifik

azio

a.•

Ara

zoen

konp

onke

taze

rde

n•

(7’

oo

(b-

Tutoretzetangaratzeko

edukiez-sexistak_(III~

zY,

z‘u

Ge

ne

ro

este

reo

tipo

ak

(azte

rketa

:ko

ntu

rara

ztea

,kriti

ka

,b

alo

ratz

ea

,konponbideak,a

urre

iritziak...)

•Identitatea

•N

eskaeta

mutilen

eredusozialak

•E

txekorolak

(norberaetxean:

Ianak,erar,tzukizunak,denborak,

...)

•Lagunak

•E

skolakoespazioak,

arloak,¡rakasgaiak.

•G

orputza•

Osasuna

(kirola)•

Eguneko

estetika.•

Kom

inikabideak•

Laguntasuna

•P

arte-hatzea•

Tratuonak

•P

ertsoneneskubideak

(emakum

eeneskubideak)

Em

akumeen

•Indarkeria

zerden

eskubid

eak

•Indarkeña

adierazpenenidentifikazioa

•A

razoenkonponketa

zerden

•E

makum

eenkontrako

indarkeria.

Em

aku

meen

esku

bid

eeta

nh

ezte

ko

treb

esta

sun

ak

•A

utoestimua

•K

omunikazio

hezkidetzailea.•

Afektibitatea.

•H

ezkuntzasexu

afektiboa•

Espazioen

erabilera.

•E

rrespetua•

Laguntasuna•

Kom

unikazioa•

Parekidetasunaren

piintzipioak.

edukiak9-12

urte

oo

(b-

Tuto

retz

etan

gara

tzek

oed

ukie

z-se

xist

ak(IV

~

eciu

kiak

12-1

6ur

teFn z z

.Id

entit

atea

..

Gor

putz

aren

bizi

pena

k.G

en

er

~•

Osa

suna

:zai

ntza

,el

ikad

ura,

kiro

la.

est

ere

otip

oa

k•

Jend

aj~f

erat

zepr

ozes

ua.

(azte

rketa

:ko

ntu

rara

zte

a,

•M

asku

linita

tea.

kr

1¡

ka

•La

gune

nha

rrem

anak

.b

alo

ratz

ea

,•

Lanb

idea

enor

ient

azio

a.ko

npon

bide

ak,

•E

skol

a-et

xea.

•E

gune

koes

tetik

aa

urr

eiritz

iak.

..)

•H

edab

idei

ak;

pren

tsa,

tekn

olog

íabe

rria

k.TB

.•

Lagu

ntas

una

•P

arte

-har

tzea

•P

erts

onen

esku

bide

ok(e

mak

umee

nes

kubi

deak

)•

Par

ekid

etas

unar

enpr

intz

ipio

ak.

Em

akum

een

•In

dark

eria

ren

kont

zept

uak.

esk

ub

ide

ak

•In

dark

ei’ia

ren

zerg

atia

k.on

dorio

aket

airt

enbi

deok

.•

Ara

zoen

konp

onke

taze

rde

n.•

Em

akum

een

kont

rako

indc

irker

iari

aurr

eeg

iteko

prog

ram

ak.

•A

utoe

stim

ua•

Kom

unik

azio

a•

Err

espe

tua

Em

akum

een

•A

fekt

ibita

tea

esku

bid

eeta

n•

Hez

kunt

zase

xu-a

fekt

iboa

he

zt

ek

o•

Lagu

ntas

una

tre

be

sta

sun

ak

•K

omun

ikaz

ioa

•A

razo

enko

npon

keta

.•

Era

baki

akha

rtzen

jaki

tea.

%.~

__

__

__

_

Laguntzailea: Bizkaiko Foru Aldundia