Ámbito da comunicación · 2009-07-28 · 2.3 Informativo da TVG ... Vea la siguiente noticia...

Educación secundaria para persoas adultas

Páxina 1 de 55

Ámbito da comunicación Educación a distancia semipresencial

Módulo 3 Unidade didáctica 9

Os medios de comunicación

Páxina 2 de 55

Índice

1. Introdución........................................ .........................................................................3

1.1 Descrición da unidade didáctica ................................................................................... 3

2. Secuencia de contidos e actividades ................ ......................................................5

2.1 � Entrevista a Manuel Dios......................................................................................... 5 2.2 � Texto en castellano: Entrevista a Joaquín Sabina ................................................... 6 2.3 � Informativo da TVG ................................................................................................. 7 2.4 � Texto en castellano: Las drogas en las prisiones españolas ................................... 8 2.5 � A comunicación televisiva e radiofónica (aspectos teóricos).................................... 9 2.6 � Diario cultural ........................................................................................................ 11 2.7 � Texto en castellano: Ciudades para el siglo XXI - Oviedo...................................... 12 2.8 � Morre o sindicalista Mariano Lema ........................................................................ 13 2.9 � Texto en castellano: Entrevista a Bob Dylan.......................................................... 14 2.10 � Crónica: O PP gaña en todo.................................................................................. 15 2.11 � Texto en castellano: Editorial: 11-M....................................................................... 16 2.12 � Entrevista a George Steiner .................................................................................. 18 2.13 � Texto en castellano: La toldería de la plaza Uruguaya .......................................... 19 2.14 � Fidel Castro reclámalle a Obama a fin do embargo ............................................... 21 2.15 � Texto en castellano: Fidel Castro afirma que jamás pedirá “limosnas” .................. 22 2.16 � Hai debate: Educación para a cidadanía ............................................................... 23 2.17 � Texto en castellano: Tengo una pregunta para usted ............................................ 24 2.18 � Revisión e ampliación dos conectadores textuais (aspectos teóricos) ................... 25 2.19 � Texto en castellano: Barquitos de papel ................................................................ 26 2.20 � Formación, transformación, substitución, minorización e

normalización das linguas (aspectos teóricos)............................................................ 27 2.21 � O dereito a unha atención en galego ..................................................................... 28 2.22 � Texto en castellano: La política lingüística en Baleares ......................................... 29 2.23 � O bilingüismo e a diglosia (aspectos teóricos) ....................................................... 31 2.24 � Longa vida a Ferrol................................................................................................ 33 2.25 � Texto en castellano: Vecinas invisibles.................................................................. 34 2.26 � Matalobos.............................................................................................................. 35 2.27 � Texto en castellano: Camera Café ........................................................................ 36

3. Resumo de contidos ................................. ..............................................................37

4. Exercicios de autoavaliación ....................... ..........................................................38

5. Solucionarios...................................... .....................................................................42

5.1 Solucións das actividades propostas .......................................................................... 42 5.2 Solucións dos exercicios de autoavaliación ................................................................ 50

6. Glosario........................................... .........................................................................54

7. Bibliografía e recursos............................ ................................................................55

Páxina 3 de 55

1. Introdución

1.1 Descrición da unidade didáctica

Esta unidade sitúase do bloque Imos ao quiosco e denomínase Os medios de comunica-

ción. Dedicaremos a esta unidade o equivalente a un total de 16 horas lectivas. Pode dis-tribuílas como mellor lle pareza pero o recomendable é que diariamente traballe con ela entre unha e dúas horas.

Ademais, debe ter en conta as seguintes cuestións:

� A unidade contén textos e exercicios en galego e castelán, pois son as dúas linguas do ámbito coas que imos traballar.

� A unidade consta de dous tipos de textos ou contidos: uns que levan a etiqueta de as-

pectos teóricos, que son os que debe comprender e memorizar; e outros que carecen de-sa etiqueta, que son os que debe ler e comentar.

Outra cuestión que se dá nesta e no resto de unidades é que os contidos e actividades están elaborados seguindo o que podemos chamar bloques de contidos. Son cinco: comunica-ción oral, comunicación escrita, coñecemento da lingua, lingua e sociedade, e educación literaria. En cada un deses bloques aténdese especificamente a unha determinada cuestión, tal e como os seus nomes indican.

Como poderá observar, logo de comezar a traballar coa unidade, nela non aparece de xeito explícito esa división por bloques. Isto fíxose así para lograr unha maior cohesión temática e estrutural. De todos os xeitos, as actividades e os contidos que abranguen cada bloque pódeos atopar no punto 3.

Logo de rematada a unidade deberá ser capaz de:

� Valorar a importancia da lingua oral como forma de comunicación universal.

� Comprender textos orais procedentes dos medios de comunicación audiovisual.

� Comprender e valorar de xeito crítico a comunicación televisiva e radiofónica.

� Recoñecer e comprender textos impresos e dixitais dos medios de comunicación.

� Ter unha actitude reflexiva e crítica ante as mensaxes procedentes dos medios de co-municación que supoñan calquera tipo de discriminación.

� Compoñer textos coas características formais máis usadas nos xéneros propios dos me-dios de comunicación.

� Analizar os puntos de vista con que unha mesma noticia pode ser redactada e presenta-da nos medios de comunicación.

� Coñecer e ser consciente das diferenzas entre usos formais e informais da lingua a tra-vés dos medios de comunicación.

� Identificar e usar fórmulas de confianza e cortesía en función da situación.

� Identificar e usar os conectadores textuais das dúas lingua do ámbito.

� Recoñecer e usar coherentemente formas verbais en textos das dúas linguas do ámbito.

Páxina 4 de 55

� Coñecer, dentro do marco peninsular, as causas que contribúen á formación, transfor-mación, substitución e minorización das linguas.

� Comprender e valorar a situación sociolingüística galega a través da abordaxe dos fe-nómenos de contacto de linguas.

� Valorar textos literarios aparecidos nos medios de comunicación.

� Analizar os elementos fundamentais do relato literario en producións televisivas per-tencentes ás dúas linguas do ámbito.

� Coñecer unha serie de composicións ou obras literarias pertencentes ao período que abrangue desde a Idade Media ata o século XVI nas dúas literaturas do ámbito.

Páxina 5 de 55

2. Secuencia de contidos e actividades

2.1 �� Entrevista a Manuel Dios

Vexa a entrevista a Manuel Dios no seguinte enderezo web:

� [http://www.youtube.com/watch?v=nWXjcc2C-hY]

Páxina 6 de 55

2.2 �� Texto en castellano: Entrevista a Joaquín Sabi-na

Vea la entrevista a Joaquín Sabina en la siguiente dirección web:

� [http://www.youtube.com/watch?v=tfWS2u2dc_A]

Páxina 7 de 55

2.3 �� Informativo da TVG

Vexa o seguinte anaco de informativo neste enderezo web:

� [http://www.youtube.com/watch?v=GRUgUUamyYQ]

Páxina 8 de 55

2.4 �� Texto en castellano: Las drogas en las prisio-nes españolas

Vea la siguiente noticia relacionada con las drogas en esta dirección web:

� [http://www.youtube.com/watch?v=ElIzoXfHf6U]

Actividades propostas (textos 2.1, 2.2, 2.3 e 2.4)

S1. Textos 2.1 e 2.3. Vexa os textos e responda ás cuestións:

� Na Galipedia, busque o lema ou entrada entrevista xornalística e léao.

� O texto 2.1 é unha entrevista xornalística. Sabería dicir por que?

� O texto 2.3 comeza coa emisión dos titulares. Como os definiría?

S2. Textos 2.2 y 2.4. Actividad en lengua castellana. Visualice los textos y realice las siguientes cuestiones.

� ¿El texto 2.2 es una entrevista periodística? ¿Por qué?

� Busque en la Wikipedia la entrada noticia y léala.

� El texto 2.4 es un ejemplo de noticia. ¿Por qué? Responda con sus propias pa-labras.

S3. Textos 2.3 e 2.4. Compare estes dous textos e diga as diferenzas que hai entre os titulares dun xornal e as noticias que se dan nel.

Páxina 9 de 55

2.5 �� A comunicación televisiva e radiofónica (as-pectos teóricos)

� �� Ver Glosario: denotación, connotación

A comunicación radiofónica

A radio é o medio de comunicación baseado na palabra oral, aínda que tamén adoita ir acompañada doutras formas acústicas como a música, efectos sonoros e silencios, que contribúen a crear unha determinada ambientación.

Os obxectivos que persegue son os mesmos que os da prensa escrita: informar, entreter e persuadir. De acordo con isto, os programas que se emiten por este medio adoitan ser de tres clases:

� Programas informativos: noticias.

� Programas formativos: críticas (de libros, cine, teatro...), faladoiros, debates, etc.

� Programas recreativos: musicais, concursos...

Entre os recursos que se empregan na radio, a palabra oral é o elemento básico. Os silen-cios non constitúen signos por si mesmos, senón que adquiren significados vinculados a outros elementos; a música é outro factor importante que intervén na información ache-gando elementos subxectivos ou servindo como fondo.

As variantes musicais empregadas na radio son:

� Sintonía: serve para identificar un programa, debe ser o suficientemente atraente como para que o recoñecemento sexa inmediato.

� Lampexo musical: música —habitualmente instrumental— de curta duración que se utiliza para separar as devenditas situacións.

� Efecto sonoro ou flash: sons de duración moi breve.

Xa que logo, para podermos falar de eficacia comunicativa na comunicación radiofónica debemos prestar atención ao discurso oral do emisor (locutor, xornalista, persoa famosa...) e comprobar se produce un discurso adecuado, respectando a coherencia e a cohesión, se fala cun ton de voz e de volume axeitados ou se fala demasiado rápido dificultando a comprensión do que di, etc.

A comunicación televisiva

A televisión é o medio de comunicación baseado en elementos visuais e auditivos. Em-prega, daquela, elementos verbais e non verbais: a palabra oral e escrita, combinada con imaxes estáticas e en movemento, sons e música.

A televisión utilízase, ao igual que a radio, cunha tripla finalidade: informar, persuadir e distraer. Estes obxectivos acádanse mediante programas de tres clases:

Páxina 10 de 55

� Programas informativos: telexornal, documentais, informativos especiais, etc.

� Programas formativos: debates, entrevistas, faladoiros, etc.

� Programas recreativos: películas, concursos, series, telenovelas, programas de varie-dades, espectáculos deportivos ou doutro tipo, etc.

Á parte da palabra escrita, da distinta tipografía e dos elementos do código sonoro, a ima-xe é un elemento fundamental na televisión. Caracterízase pola súa semellanza co obxecto que representa e transmite dous tipos de mensaxe: denotativa e connotativa.

Polo tanto, para poder falarmos de eficacia comunicativa na comunicación televisiva debemos prestar atención, dunha banda, ao discurso oral do emisor (locutor, xornalista, persoa famosa...) e comprobar se produce un discurso adecuado, respectando a coherencia e a cohesión, se fala cun ton de voz e de volume axeitados ou se fala demasiado rápido di-ficultando a comprensión do que di, etc.

Por outra parte, debemos pór atención nas imaxes que acompañan a esa locución: se co-rresponden co tema do que se está a falar, se, aínda estando relacionadas co tema do que se fala, non son as máis adecuadas, se a locución non se ve apoiada por elementos visuais (isto, no medio televisivo, pode ser indicio de ineficacia comunicativa), etc.

Páxina 11 de 55

2.6 �� Diario cultural

No seguinte enderezo web escoite o programa de radio titulado Diario cultural (desde o marcador de tempo seis minutos e trinta segundos ata oito minutos e vinte e seis segun-dos):

� [http://www.crtvg.es/reproductor/inicio.asp?canal=radio&hora=13/04/2009%2015:05

:00&fecha=13/04/2009&arquivo=1&programa=DIARIO%20CULTURAL]

Páxina 12 de 55

2.7 �� Texto en castellano: Ciudades para el siglo XXI - Oviedo

En la siguiente dirección web visualice el documental titulado Ciudades para el siglo XXI-

Oviedo:

� [http://www.rtve.es/alacarta/#475609]

Actividades propostas (textos 2.5, 2.6 e 2.7)

S4. Texto 2.6. Escoite detidamente o anaco de texto que se lle indica e responda ás seguintes cuestións (razoe as respostas).

� Que opinión lle merece a eficacia comunicativa deste anaco de texto radiofóni-co? Cre que informa, persuade e distrae?

� Cre que a locutora principal se expresa con corrección, é dicir, de maneira co-hesionada e coherente?

� Cre que utiliza un ton de voz e volume adecuado?

� Fala demasiado rápido?

S5. Texto 2.7. Actividad en lengua castellana. Visualice con atención el texto y res-ponda a las cuestiones.

� ¿Qué opinión le merece la eficacia comunicativa de este documental sobre la ciudad de Oviedo?

� ¿Cree que informa, persuade y distrae?

� ¿Cree que el locutor principal se expresa correctamente, es decir, guardando la cohesión y la coherencia?

� ¿Cree que utiliza un tono de voz y volumen adecuado?

� ¿Habla demasiado rápido?

� ¿Son las imágenes apropiadas para el tema central del documental?

Páxina 13 de 55

2.8 �� Morre o sindicalista Mariano Lema

[Noticia extraída da edición dixital d’ A Nosa Terra]

Páxina 14 de 55

2.9 �� Texto en castellano: Entrevista a Bob Dylan

[Fragmento de entrevista extraído de la edición digital de El Mundo]

Páxina 15 de 55

2.10 �� Crónica: O PP gaña en todo

[Crónica extraída de: http//galiciaconfidencial.com]

Páxina 16 de 55

2.11 �� Texto en castellano: Editorial: 11-M

[Editorial extraído de la edición digital de El Mundo]

Actividades propostas (textos 2.8, 2.9, 2.10 e 2.11 )

S6. Textos 2.8 e 2.10. Lea os textos e responda ás cuestións.

� Cal é o tema principal de cada un dos textos?

� Nos dous textos, infórmase dun suceso sen expresar algún tipo de opinión per-soal ou pola contra, vértese algún tipo de opinión persoal? Razoe a resposta.

Páxina 17 de 55

S7. Textos 2.9 y 2.11. Actividad en lengua castellana. Lea los textos y responda a las cuestiones.

� ¿Cuál es el tema principal de cada texto?

� En los dos textos, ¿se nos informa de un suceso sin expresar algún tipo de opi-nión personal o, al contrario, hay opinión personal en ellos? Razone la respues-ta.

S8. Nos textos anteriores analizou a información que aparece neles, dicindo se é ob-xectiva ou froito de opinións persoais. Segundo iso, que diferenza cre que se pode establecer entre información e opinión? Razoe a resposta.

Páxina 18 de 55

2.12 �� Entrevista a George Steiner

[...]

Pregunta.- E o futuro?

Resposta.- Que nos depara o futuro se evitamos a guerra? Evitar a guerra supón problemas de superpoboación. Mire os mo-zos: abúrrense, un día van acabar cos vellos, non van saber que facer con eles. Somos un animal moi primitivo. Hai peixes e virus que son máis antigos que o home. Tal vez esteamos só ao principio da nosa historia. Quizais non aprendemos a unir o noso instinto e o noso raciocinio.

P.- Que panorama.

R.- É moi fácil sentarse aquí, neste cuarto, e dicir: “O racismo é horrible!”. Pero pregúnteme o mesmo se se traslada a vivir á casa do lado unha familia xamaicana que ten seis fillos e escoitan reggae e rock and roll todo o día. Ou cando o meu asesor veña á casa e me diga que desde que se mudou ao meu lado a familia xamaicana o valor da miña propiedade caeu en picado. Pregúnteme logo! En todos nós, nos nosos fillos, e por manter a nosa comodidade, a nosa supervivencia, se raspas un pouco, aparecen moitas zonas escuras. Non o esqueza. Mire o problema vasco. Canto me equivoquei con este tema! Cando o asunto do IRA estaba chegando ao seu fin, publiquei un artigo considerando que con ETA pasaría o mesmo. E non, ETA segue ma-tando.

P.- Que pasa? Cal é a súa opinión?

R.- Non o sei. Ese idioma (o éuscaro) tan misterioso é moi raro, moi poderoso. Quizais por iso, a algunha desa xente resúltalle tan imposible aceptar o mundo exterior. Pero non estou seguro de nada. Do que si que non teño dúbidas é de que é un pro-blema gravísimo.

P.- Insinúa que o idioma é a raíz do problema?

R.- Quizais. Pero, cambiando de tema, dixéronme que hai unha universidade en España na que é obrigatorio falar en galego.

P.- Igual que é obrigatorio en Cataluña compartir o catalán co castelán?

R.- Pero non me compare o catalán co galego! O catalán é un idioma importante, cunha literatura impresionante. Pero o gale-go, por que ten que ser obrigatorio nunha universidade?

P.- Porque din que é unha parte esencial da súa identidade.

R.- Pero iso significa que imos seguir dividíndonos en pequenos grupos rexionais, e iso esperta o odio étnico, como o que exis-te nos Balcáns. Fíxese tamén no que está sucedendo en Bélxica!

[...]

[Extracto traducido ao galego da entrevista de George Steiner ao xornal El País]

Páxina 19 de 55

2.13 �� Texto en castellano: La toldería de la plaza Uruguaya

En la plaza Uruguaya, bajo la tolerante mirada del gobierno nacional y municipal, se ha instalado una toldería de indígenas que demuestran a los ciudadanos asuncenos cómo se destruye un sitio atractivo y caro, y cómo se vivía en el neolítico. Según lo dicho la intendenta de Asunción, los indígenas han decidido quedarse donde están, pese a quien pese. Han salido de las catacumbas de la historia, impulsados por las ONG más irresponsables de un país infectado de ONG irresponsables, para torturar la paciencia de los ciudadanos asuncenos que pagan religiosamente sus impuestos y no quieren vivir como ellos viven, de ninguna manera, aunque haya algunos sacerdotes católicos que consiguen dinero externo precisamente para crear estos focos de absurda presencia, con el cuento de la ayuda. Una toldería indígena neolítica en el centro de la ciudad es inconcebible y, sin embargo, allí está, como un cáncer expuesto, esparciendo malos olores, destrucción y contaminación ambiental. La ciudad está recibiendo un castigo inmerecido y no tiene por qué financiarlo. Los indígenas tienen que avenirse a vivir como gente, o mandarse a mudar al monte. Si esto sigue así, y continúa el clima de izquierda que estupidiza a la gente, pronto algún cacique se declarará, con dinero de las ONGs, descendiente directo de Arambaré y se instalará en el Palacio de López, para convertirlo en un chiquero. No es aventurado profetizar eso porque si se apoderan de una plaza que es pública, de todos los asuncenos, que fue trazada y cons-truida y mantenida con el dinero de los asuncenos, pueden hacer cualquier cosa. Los indígenas tienen que civilizarse, convertirse en paraguayos, terminar con esa estupidez de preservar una cultura retrasada y marchita y vivir como gente pagando sus impuestos, o relegarse a lo profundo del monte a seguir conviviendo con los anima-les. No hay alternativas y los paraguayos no tenemos por qué pagar impuestos para mantener una civilización caduca, que fue incapaz de mantenerse a sí misma. No conozco un solo paraguayo que quiera ir a vivir a una toldería, y eso que quedan bastante cerca, ni siquiera para estudiar sus cochinas costumbres. Sí conozco indígenas que quieren vivir en Asunción, educarse y salirse del síndrome de la selva y convertirse en un ser humano con acceso a la civilización. Creo que es hora de decir basta a todas las estupideces que nos viene de una Europa pletórica, cada día más tilinga, que quie-re resucitar a los dinosaurios para ver, y no en el cine, cómo un TRex devora a la gente, y defenderlos porque la gente es su dieta y tiene derecho a devorarla. Los antropólogos quieren tener a los indígenas cerca para estudiarlos como si fueran bichos -con dinero externo que dedican un poco a la observación y mucho a su enriquecimiento personal-. Es hora de decirle que vayan a desenterrar a los cadáveres de los salvajes vikingos para ver cómo vivían, o a proponerle al rey de Suecia que se instale una tribu de esa gente en la plaza principal de Estocolmo. O a los "sensibles" estadounidenses de izquierda que traigan las tribus sioux, pies negros, pawnees o dakotas a instalarse en el Dupont Circle de Washington, cosa imposible porque los mataron a todos. ¿Por qué tenemos que ser los paraguayos los que debamos sufrir la afrenta de una toldería neolítica en la plaza Uruguaya? Porque somos sudacas y no sabemos defender nuestros derechos y creemos en todas las tonterías imaginables, con tal que vengan encuadernadas en papel europeo o estadounidense.

[Extraído de la edición digital del diario paraguayo La Nación]

Actividades propostas (textos 2.12 e 2.13)

S9. Texto 2.12. Lea detidamente o texto e responda ás cuestións.

� De que se fala no texto?

� Cre que este texto ten unha actitude discriminatoria ou racista cara a linguas coma a éuscara e a galega? Razoe a resposta e extraia exemplos do texto.

S10. Texto 2.13. Actividad en lengua castellana. Lea el texto detenidamente y res-ponda a las cuestiones.

� ¿De qué se habla en el texto?

� ¿Cree que este texto tiene una actitud discriminatoria o racista hacia los indíge-nas de Paraguay? Razone la respuesta y extraiga ejemplos del texto.

Páxina 20 de 55

S11. Revise o punto 2.20 da unidade 6 (bloque 1 do módulo 2) sobre o xornalismo e os textos xornalísticos que levamos visto nesta unidade 9 (temática, estrutura formal, etc). Siga eses modelos de textos xornalísticos e a teoría que se lle indi-ca para realizar as seguintes tarefas.

� Compoña, en soporte impreso (máximo media cara dun folio), unha noticia so-bre un tema de actualidade que lle pareza relevante. Debe redactar a noticia en castelán.

� Compoña, en soporte impreso (máximo unha cara dun folio), unha entrevista imaxinaria a un personaxe famoso (un cantante, un actor...). Debe redactar a entrevista en galego.

Páxina 21 de 55

2.14 �� Fidel Castro reclámalle a Obama a fin do em-bargo

"Do bloqueo, que é a máis cruel das medidas, non se dixo unha palabra", asegura Castro nun artigo difundido na noite deste luns no sitio oficial 'Cubadebate', ao comentar a decisión anunciada por Washington de levantar as restricións que tiñan os cu-bano-estadounidenses desde hai tres décadas. O líder cubano fai referencia ao crecente reclamo dentro e fóra dos Estados Unidos en favor da eliminación do embargo, polo que considera que "están creadas as condicións para que Obama empregue o seu talento nunha política construtiva que poña fin á que fracasou durante case medio século". Neste sentido, engade que Cuba "non culpa a Obama das atrocidades cometidas por outros gobernos dos Estados Unidos", nin cuestiona "a súa sinceridade e os seus desexos de cambiar a política e a imaxe” do seu país. "Comprendo que librou unha batalla moi difícil para ser electo, a pesar de prexuízos centenarios", asevera no texto, e por iso, “o meu irmán, o presidente Raúl Castro, expresou disposición a dialogar sobre a base do máis estrito respecto á soberanía". No seu artigo 'Do bloqueo non se dixo unha palabra', Castro lembra as frases do asesor presidencial para América Latina, Dan Restrepo, ao anunciar en Washington a decisión, no sentido de que as medidas son "pasos para estender a man ao pobo cu-bano" e fanse pola "liberdade de Cuba". "Cuba resistiu e resistirá. Non estenderá xamais as súas mans pedindo esmolas. Seguirá adiante coa fronte no alto, cooperan-do cos pobos irmáns de América Latina e o Caribe, haxa ou non Cumes das Américas, presida ou non Obama os Estados Uni-dos", subliña.

Cume das Américas A decisión de Obama foi anunciada poucos días antes do Cume das Américas en Trinidad e Tobago, onde os presidentes de América Latina planean pedir o levantamento do embargo que mantén Washington contra Cuba desde hai 47 anos. "Agora só falta que Obama persuada alí a todos os presidentes latinoamericanos que o bloqueo é inofensivo", ironiza o ex presidente cubano, afastado do poder por enfermidade desde hai case tres anos. Cuba, que non está invitada ao conclave por estar suspendida da OEA desde 1962, "non aplaude os mal chamados Cumes das Américas, onde os nosos países non discuten en igualdade de condicións", manifesta.

[Extraído da edición dixital d’A Nosa Terra, 14 de abril de 2009]

Páxina 22 de 55

2.15 �� Texto en castellano: Fidel Castro afirma que jamás pedirá “limosnas”

El ex presidente Fidel Castro ha asegurado, tras el anuncio de Barack Obama de eliminar las restricciones para viajar y enviar remesas a la isla, que «Cuba ha resistido y resistirá» y que «no extenderá jamás sus manos pidiendo limosna». Cuba «seguirá adelante con la frente en alto, cooperando con los pueblos hermanos de América Latina y el Caribe, haya o no Cumbres de las Américas, presida o no Obama los Estados Unidos, un hombre o una mujer, un ciudadano blanco o un ciuda-dano negro», dice Castro en un artículo divulgado por medios oficiales. El líder cubano de 82 años, aún primer secretario del gobernante Partido Comunista, dice también que «ahora sólo falta que Obama persuada allí (en la cumbre del próximo fin de semana en Trinidad y Tobago) a todos los presidentes latinoamericanos (de) que el bloqueo es inofensivo». Fidel Castro asegura en su columna de 'Reflexiones', titulada 'Del bloqueo no se dijo una palabra', que «Cuba no aplaude las mal llamadas Cumbres de las Américas, donde nuestros países no discuten en igualdad de condiciones». «Si de algo sirvieran -agrega-, sería para hacer análisis críticos de políticas que dividen nuestros pueblos, saquean nuestros recursos y obstaculizan nuestro desarrollo». El artículo registra el anuncio que hizo el Gobierno de Obama, citando lo que dijo en Washington en una rueda de prensa el asesor presidencial para América Latina, Dan Restrepo, y detalla que este, al terminar, «confesó con franqueza: 'Todo se hace por la libertad de Cuba».

[Extraído de la edición digital de La Voz de Galicia, 14 de abril de 2009]


S12. Texto 2.14. Lea o texto detidamente e diga cal é o tema principal.

S13. Texto 2.15. Actividad en lengua castellana. Lea el texto y diga cuál es el tema principal.

S14. Textos 2.14 e 2.15. Como pode observar os dous textos tratan a mesma noticia desde diferentes puntos de vista. Isto é moi frecuente no xornalismo, pois a liña editorial, ideolóxica e os intereses propios de cada medio informativo ou xornal son diferentes. Tendo iso en conta, escriba as diferenzas de perspectiva que atopa no tratamento da noticia sobre Cuba comparando os dous textos. Razoe a resposta.

Páxina 23 de 55

2.16 �� Hai debate: Educación para a cidadanía

Vexa en internet os seguinte vídeos: Obxección á Educación para a cidadanía – Hai De-

bate 1/2 e Obxección a Educación para a cidadanía – Hai Debate 2/2:

� [http://www.youtube.com/watch?v=y_GfniNYgxk]

� [http://www.youtube.com/watch?v=hH2y2IEAl30)]

Páxina 24 de 55

2.17 �� Texto en castellano: Tengo una pregunta para usted

Vea en internet los siguientes vídeos: Tengo una pregunta para usted, con Zapatero y Tengo una pregunta para usted, con Mariano Rajoy 1/9.

� [http://www.youtube.com/watch?v=3tnwrEo3_e8]

� [http://www.youtube.com/watch?v=LBII4gdYpyA]


S15. Texto 2.16. Vexa os dous vídeos que forman parte deste texto e préstelle aten-ción á linguaxe que utilizan os participantes no debate. Deseguido responda ás seguintes cuestións.

� Polo xeral, que rexistro da lingua utilizan os participantes no debate e a presen-tadora do mesmo: coloquial ou formal? Por que?

� Que formas deícticas utilizan os participantes no debate para dirixirse uns aos outros: de confianza (ti, vós) ou de cortesía (vostede, vostedes)? Por que?

� No vídeo Obxección á Educación para a cidadanía – Hai Debate 1/2 sitúese no seguinte marcador de tempo: un minuto e dez segundos; unha vez nel vexa a intervención de Xosé Luís Portela, que se estende ata o marcador de tempo dous minutos e dezaoito segundos. Utiliza Xosé Luís Portela nalgún momento o rexistro coloquial da lingua? Por que? Para que?

S16. Texto 2.17. Actividad en lengua castellana. Vea los vídeos que forman parte de este texto y preste atención al lenguaje utilizado por las personas que aparecen en ellos. A continuación, responda a las siguientes cuestiones.

� En general, ¿qué registro de la lengua utilizan los participantes en el debate y el presentador del mismo, coloquial o formal? ¿Por qué?

� ¿Qué formas deícticas utilizan los participantes en el debate para dirigirse los unos a los otros: de confianza (tú, vosotros) o de cortesía (usted, ustedes)? ¿Por qué?

S17. Tendo en conta os vídeos que acaba de ver pertencentes aos textos 2.16 e 2.17, resuma nunhas poucas liñas en que casos se deben utilizar as formas deícticas de cortesía para dirixirse a outras persoas e en que casos as formas deícticas de confianza.

Páxina 25 de 55

2.18 �� Revisión e ampliación dos conectadores tex-tuais (aspectos teóricos)

Antes de se deter nos contidos teóricos deste punto debe dirixirse á parte teórica 2.14 da unidade 5 (bloque 1 do módulo 2) e revisar nel todo o referente aos conectadores textuais de orde, explicativos e de contraste nas dúas linguas do ámbito, para ver se ten correcta-mente interiorizado os seus usos e casuística.

Nesta unidade imos ampliar un pouco máis o noso coñecemento sobre os conectadores textuais, que permiten e favorecen a adecuada e correcta cohesión textual dos máis diver-sos textos. Imos, polo tanto, centrarnos nos conectadores distributivos e de causa.

Conectadores distributivos

Os conectadores distributivos, como o seu propio nome indica, serven para amosar unha opción entre dúas ideas reflectidas no texto. Algúns deles son: primeiramente, en segundo

lugar, por último; por un lado, por outro; por unha parte, por outra, ademais...

Conectadores causais

Os conectadores causais, ao igual que o resto de conectadores, utilízanse para expresar a unión entre idea e oración, engadindo un matiz de causa. Con eles, exprésase a consecuen-cia ou explicación do dito con anterioridade. Algúns deles son: por, porque, como, posto

que, dado que, debido a (que), a causa de (que), considerando (que), tendo en conta

(que)...

Conectores distributivos y causales en castellano

En castellano los conectores distributivos y causales se definen y cumplen la misma función que en gallego. Algunos de éstos son:

�� Conectores distributivos: en primer lugar, en segundo lugar, por último, por un lado, por otro, por otra parte, además...

�� Conectores causales: por, porque, ya que, como, puesto que, dado que, debido a (que), a causa de (que), con motivo de (que), considerando (que), teniendo en cuenta (que)..

Páxina 26 de 55

2.19 �� Texto en castellano: Barquitos de papel

Lejos ya la infancia, año tras año, centímetro a centímetro, nuestro cerebro se fue elevando sobre la fundamental columna ver-tebral hasta que un día se nos clavó ese periscopio de sentidos que es la cabeza; se detuvo el crecimiento. Por primera vez ajustamos en solvencia la mirada. Y allí estaba: todo por navegar, todo por hacer. Era nuestro mañana. Era nuestra vida. Y navegamos. Nuestro barquito de papel (¡Serrat, Serrat, cómo clavaste palabras!) se adentró en las estelas sin caminos de la vida por navegar (¡Machado, Machado, el más profundo y húmedo marinero de secano!). Y ahí seguimos. Golpeados a babor y estribor por iluminados de faro fundido, por obsesos del lanzamiento de ancla, por re-molcadores que sólo tienen marcha atrás, acosados por tiburones de asfalto, políticos con ruta mental de cangrejo, lastrados por el Euribor, el IPC, el FMI, el IRPF y la buena madre que a todos los parió. Al final, y como tan sabiamente dice Juanjo Millás, estamos solos. En esa época con tanto inmenso reclamo de paz y construc-ción en dignidad, se nos marearon los capitanes. No entienden el nuevo mar de la nueva civilización. Por eso provocan tanto innecesario huracán, tanto maremoto sin epicentro, tanto oleaje sin ola. No saben y nos confunden. Seguro que todo es mucho más simple. Tiempo absurdo el de esta magnífica humanidad con tanto nuevo futuro pendiente y tanto viejo anclaje dependiente.

[Extraído de la edición digital de ADN; artículo de Ángela Becerra, 1 de abril de 2009)]


S18. Texto 2.19. Actividad en lengua castellana. Lea el texto y responda a las cues-tiones.

� ¿Cuál es el tema principal del texto?

� Identifique, subraye y clasifique los conectores distributivos y causales que haya en el texto.

� Elabore cinco oraciones que contengan algún conector de orden, distributivo y de contraste.

� Diga a qué persona, tiempo verbal, número y conjugación pertenecen los ver-bos marcados en negrita en el texto.

S19. Texto 2.19. Actividad en lengua castellana. ¿Qué sucedería si las formas verba-les (todas o una parte de ellas) del texto no coincidiesen en persona y/o número con su sujeto correspondiente. ¿De qué carecería el texto? ¿Por qué?

Páxina 27 de 55

2.20 �� Formación, transformación, substitución, mi-norización e normalización das linguas (aspectos teóricos)

Hai tres causas ou motivos principais que explican a existencia de dúas linguas nunha mesma comunidade.

� Os procesos de expansión e unificación política.

� Os movementos migratorios.

� Os contactos internacionais.

Das tres causas citadas a máis importante e frecuente é a primeira. Normalmente estes procesos prodúcense durante un longo período. E a lingua propia do territorio pasa a ser substituída progresivamente pola lingua invasora. Porén, nos territorios que foron domi-nados pode xurdir por parte das súas institucións públicas e de iniciativas privadas a reali-zación dun proceso de normalización lingüística que fomente e facilite a recuperación de espazos de uso para esa lingua dominada que é a propia da comunidade. Este é tamén un proceso lento no tempo e que require a mutua complicidade tanto das institucións públicas coma de todos os axentes sociais, culturais e económicos que forman ese pobo ou comu-nidade.

Páxina 28 de 55

2.21 �� O dereito a unha atención en galego

Se unha cidadá chega a unha xanela dunha administración, lle falan en galego e solicita que se dirixan a ela en castelán, que acontecería? Seguramente nada en especial. Ninguén discutiría se ten dereito a realizar esa petición e o traballador que repre-sente aí a Administración pasarase ao español para garantir ese dereito de atención regulado por lei para a lingua oficial do Estado. Imaxinemos agora a situación inversa. Que acontece se esta mesma persoa é atendida en castelán e solicita que as xestións con ela se realicen en galego? Se alguén pensa que sucederá o mesmo que no parágrafo anterior, que feche o periódico un momento e faga a proba nas dependencias públicas máis próximas. En primeiro lugar, será moi habitual que comece un deba-te sobre a lexitimidade desa solicitude. Sairá a relucir un inexistente "dereito persoal" do traballador ou traballadora da Adminis-tración a non utilizar o galego, tal vez se comente o caso en alto como unha hipotética "imposición" (habería que preguntar a quen), quizais se entren en debates ideolóxicos fóra de lugar... Hai ocasións nas cales se producirá a mudanza sen problemas, iso é certo, mais na maioría dos casos ese será máis ou me-nos o panorama. E, en fin, tras o desagradable debate non se garantirá o dereito que a lexislación estabelece tanto para o cas-telán como para o galego, a lingua propia de Galicia. Esta grave irregularidade, que nega nos feitos diarios a cooficialidade do galego e supón un pésimo servizo, permanece sobre todo pola inacción das propias administracións para mudaren a situación. Sabe, por exemplo, un/ha traballador/a da RENFE que en Galicia toda a cidadanía ten o dereito a ser atendida non só en castelán, senón tamén en galego? Tomáronse medidas para que o saiban e para que poidan desenvolverse con fluidez e comodidade en galego? A resposta está presente no último informe do Consello de Europa sobre a situación lingüística en Galicia: non, nada se fixo, a pesar de que existe a obriga de que o fagan. Por certo, tal obriga foi asumida polo Estado español perante este organismo europeo intergobernamental cando o PP contaba con maioría absoluta tanto na cámara galega como no Congreso de Madrid. Puxemos o exemplo de RENFE como poderiamos pór o de Correos, da Universidade da Coruña, do Concello de Ferrol, da sede da Xunta en San Caetano ou calquera centro do SERGAS. Só uns poucos concellos en Galicia tomaron algunha medida para tentaren garantir o cumprimento do mandato legal de que a atención oral tamén sexa en galego. Imposición a quen? É moi esclarecedor que sexan os supostos defensores do bilingüismo os que digan que as persoas que traballan na Adminis-tración non teñan a obriga de coñecer máis que o castelán. Non é que pensen que "bi" signifique "un", senón que consideran que tal bilingüismo só se debe aplicar a quen quere vivir en galego. Se falas en castelán, debes ter dereito a facelo todiño todi-ño en castelán e, de ser posible, non ver o galego máis que como un adobío secundario tutelado polo español que, cando dei-xa de ser flor, molesta. Se queres vivir en galego, pois aí si que debes ser bilingüe, pois o teu é un complemento circunstancial do castelán, lingua de primeira e disque lingua común, como se a sociedade galega non existise. Hai quen afirma, sen ningún rubor perante tal manifestación de racismo lingüístico, que calquera medida para garantir as com-petencias comunicativas do funcionariado tamén en galego é unha "imposición". O castelán, novamente, sería algo "natural" e "libre"; o galego, "artificial" e "imposto". Son os mesmos que falan de "radicais" ou "talibáns" cando unha parte importante de galegas e galegos solicitan que se cumpra unha verdadeira oficialidade da lingua propia. Tal oficialidade pasa por exemplo porque en todas as dependencias públicas se poida falar e recibir resposta neste idioma, como un dereito individual básico. [...]

[Artigo extraído da edición dixital de Galicia Hoxe, 13 de abril de 2009)]

Páxina 29 de 55

2.22 �� Texto en castellano: La política lingüística en Baleares

El Govern ha elaborado un nuevo plan para "normalizar" a la sociedad de las Islas. Esta vez van más allá y se refieren a prácticamente todos los ámbitos, tanto públicos como privados. Leyes, estudios, campañas, subvenciones, cursos, etc., enca-minados a erradicar poco a poco el castellano del paisaje balear. Controlado prácticamente el sector educativo, el plan está centrado en la sanidad, la justicia, las empresas, el deporte, las religiones, el ocio, los medios de comunicación, el arte, las relaciones con el exterior, etc. En total, 934 objetivos que contienen más de 2.000 propuestas lingüísticas. Si se llevara a cabo, la lengua catalana se convertiría en la primera industria del Archipiélago. La directora de Política Lingüística y miembro del PSM, Margalida Tous, acaba de presentar su gran proyecto de gobierno al Consell Social de la Lengua Catalana, órgano de consulta de su departamento formado por 52 vocales. Si los miembros lo aprueban el próximo 2 de abril, Tous tendrá vía libre para comunicar a todas las instituciones baleares que desarrollen el plan. El único vocal que ha avanzado su oposición al proyecto es el diputado del PP, Simón Gornés. La propia portavoz del Govern, Joana Barceló, comunicó ayer que el plan fue aprobado por unanimidad por todos las formaciones del hexapartito y pidió al PP que no hiciera "batalla política" con la lengua catalana. El proyecto propone, para empezar, desarrollar la Ley de Normalización Lingüística de 1986 para regular "los aspectos que no trata" y exigir así el conocimiento de catalán a personas y elementos que ahora utilizan el castellano. Todo dentro de un con-texto de "Països Catalans" que deben trabajar conjuntamente con el resto de comunidades españolas con "lengua propia". Los ayuntamientos no podrán tener su propio proyecto lingüístico y deberán adaptarse a lo que dicte el Govern y deben permitir, como el resto de la Administración, que asesores lingúísticos decidan a la hora de contratar el personal. La rotulación, las má-quinas de café, los ordenadores, las páginas web, etc. no pueden estar en castellano. Incluso los dominios de las web deben abandonar el .es para utilizar sólo el .cat. El Govern propone hacer una instancia al Gobierno central para que los ciudadanos puedan dirigirse a él en catalán y ser res-pondidos en la misma lengua. En este sentido, que se pueda utilizar el vasco, el gallego y el catalán en el Senado, el Congreso de los Diputados, los organismos de la Unión Europea, la ONU, etc. Los planes de los nacionalistas llegan por primera vez al ámbito deportivo. Quieren que se regule el uso del catalán en todos los acontecimientos deportivos, introducir comisarios lin-güísticos en clubes y federaciones, obligar a usar el catalán a los que reciban subvenciones y realizar todo tipo de campañas "con tal de evitar la bilingüización del sector". Otro sector de la sociedad que actúa todavía con libertad es el religioso. El Go-vern propone regular el uso de la lengua catalana "en cualquier tipo de actividad educativa de titularidad confesional (asignatu-ra de Religión, catequistas, escuelas de verano, etc.)". Asimismo, que el Obispado garantice un mínimo de misas en catalán. La educación es uno de los sectores menos tratados teniendo en cuenta que el 90% de los colegios públicos de Baleares sólo utiliza el catalán. Sin embargo, propone una nueva normativa que impulse los conocimientos de catalán entre el personal de la universidad y las maestras de educación infantil de 0 a 3 años.

[Artículo extraído de la edición digital de El Mundo, 21 de marzo de 2009]

Actividades propostas (textos 2.20, 2.21 e 2.22)

S20. Texto 2.21. Lea detidamente o texto e responda ás cuestións.

� Cal é o tema principal do texto?

� Concorda coa opinión que Carlos Callón expón neste texto? Razoe a resposta con argumentos válidos (máximo unha cara dun folio).

� Carlos Callón é o presidente da asociación A Mesa pola normalización lingüís-

tica. Sabe que é A Mesa? A que se dedica? Procure información na rede e for-múlea por escrito.

Páxina 30 de 55

S21. Texto 2.22. Actividad en lengua castellana. Lea el texto detenidamente y realice las siguientes cuestiones.


� En Baleares se hablan el catalán y el castellano. Comparten oficialidad. En la Wikipedia consulte los siguientes artículos: Idioma español (lea hasta el apar-tado 6, inclusive) e Idioma catalán (lea hasta el apartado 6, inclusive).

� Busque en internet si en Baleares hay televisión autonómica y medios de pren-sa escrita que emitan o publiquen información sólo en catalán. Compare las ci-fras que obtenga con el resto de televisiones y medios de comunicación escritos de Baleares y España que emiten o publican sólo en castellano (céntrese solo en los más importantes).

� Teniendo en cuenta las informaciones anteriores, lea el párrafo marcado en ne-grita en el texto y exponga si está de acuerdo o no con lo que se dice en él y por qué, utilizando argumentos válidos (máximo una cara de un folio).

� En general, ¿qué opina usted sobre lo que se dice en este texto? Razone la res-puesta.

Páxina 31 de 55

2.23 �� O bilingüismo e a diglosia (aspectos teóricos)

� �� Ver Glosario: conflito lingüístico

O bilingüismo e a diglosia son dous fenómenos lingüísticos derivados do chamado contac-to de linguas. Ao falarmos de contacto lingüístico, estámonos a referir a aquelas situacións nas que, por factores históricos moi diversos, se asentaron dúas linguas dentro dunha co-munidade e acabaron compartindo espazos de uso social entre ambas as dúas. Este contac-to entre linguas prodúcese principalmente por tres factores que xa vimos no punto teórico 2.23 desta unidade e que cómpre lembrar:

� Os procesos de expansión e unificación política.

� Os movementos migratorios.

� Os contactos internacionais.

O bilingüismo

Na teoría, o termo bilingüismo designa a capacidade que ten unha persoa para se expresar máis ou menos con igual destreza en dúas linguas (bilingüismo individual); en sentido co-lectivo (bilingüismo social) refírese á comunidade na que se empregan dúas linguas, sendo bilingües boa parte dos seus individuos. Desde esta perspectiva, a maior parte dos galegos somos bilingües e tamén o sería a nosa sociedade.

Polo que respecta ao coñecemento das dúas linguas, adoita falarse de bilingües pasivos (aqueles que entenden ambas linguas, pero só saben falar unha) e bilingües activos (aque-les que falan e entenden as dúas).

En principio, o bilingüismo é motivo de enriquecemento para o individuo, porque lle permite diversos enfoques e visións de distintas linguas, culturas, etc. Na práctica, é inne-gable que existen certas obras que se deben considerar bilingües (un dicionario galego-castelán, por exemplo), mais é discutible que poidamos referirnos en sentido estrito a fa-lantes bilingües e moito menos a pobos bilingües, xa que é difícil que esas linguas se ato-pen en situación de igualdade e proporcionalidade totais dentro dunha comunidade.

A diglosia

Prodúcese cando existe un desigual reparto de usos entre variantes dunha mesma lingua ou entre linguas diferentes, de xeito que cada unha cumpre unhas funcións distintas na mes-ma sociedade e se usa en situacións e contextos diferentes. A diglosia pode ser de dous ti-pos:

� Endodiglosia: cando a diglosia se produce entre variantes dunha mesma lingua (en Marrocos o árabe clásico é a lingua oficial, entanto que o árabe magrebí se reserva para usos coloquiais).

� Exodiglosia: se se trata de dúas linguas diferentes (galego e castelán en Galicia).

A diglosia dáse, pois, en comunidades en que conviven dúas linguas (linguas en contacto) nunha situación de desequilibrio que pode provocar o conflito lingüístico.

Páxina 32 de 55

En Galicia caracterízase polo emprego dunha ou outra lingua en función de:

� Ámbitos sociais de uso: emprégase o galego para as funcións de menor prestixio social (usos informais: nas relacións familiares, de amizade, etc.), deixando o castelán para representar aquelas funcións máis cultas e de maior prestixio (usos formais: contactos comerciais, medios de comunicación...).

� Espazos xeográficos: úsase o galego no rural e nos arrabaldes das cidades, e o castelán nos núcleos máis céntricos das zonas urbanas.

� Interlocutores: dependendo da maior ou menor confianza entre os interlocutores, da súa pertenza a un nivel social medio e alto ou non, da súa adscrición ao mesmo status social ou non... usarán, respectivamente en cada caso, o galego ou o castelán.

Actividades propostas (texto 2.23)

S22. Lea o texto 2.23 varias veces ata que lle queden ben claros os conceptos que nel aparecen. Deseguido faga o seguinte:

� Busque en medios de comunicación impresos e/ou dixitais noticias, opinións, crónicas, etc. relacionadas cos conceptos teóricos vistos neste texto 2.23 (por exemplo: textos parecidos aos 2.21 e 2.22 desta mesma unidade).

� En total, debe seleccionar tres textos dos que vostede buscase. Deben ser en ga-lego e castelán, mais non nun só idioma.

� Lea os tres textos e resúmaos. Procure no dicionario as palabras que aparezan neles e non entenda. Anóteas nunha folla en branco, debaixo do resumo de ca-da un dos textos.

� Redacte un texto argumentativo, utilizando razoamentos válidos, onde mostre o seu acordo ou desacordo con algún ou con todos os textos seleccionados (má-ximo unha cara dun folio).

Páxina 33 de 55

2.24 �� Longa vida a Ferrol

Seica hai cento cincuenta anos Ferrol deixou de ser vila para ser cidade por decreto, pola maxia dun escrito nun papel. Mais a verdade é que, logo dese século e medio, Ferrol deixa de ser cidadela militar para ser campo aberto á cidadanía sen uniforme. Os muros veñen abaixo e as estancias onde se fundían armas pasan a ser museos. Con todo, as súas pedras históricas fan lembrar un mundo dividido entre os de «dentro de portas» e os de «fóra de portas» da muralla. Dentro dela estiveran os barrios de Esteiro, da Madalena e do Ferrol Vello. Alén dela, a ría e, por tal razón, os transe-úntes das rúas ferrolás aínda se dividían en «os desta banda» e «os da outra banda». Todos eran de Ferrolterra. Os da outra gozaban dun privilexio nos centros de estudo: saían das aulas con adianto, para colleren a lancha que os levaba a casa. En Ferrol todo era mariño, desde o transporte á política, e algo inglés malia a condición pérfida da Albión, sempre inimiga dos españois. Os uniformados de azul mandaban desde a Capitanía Xeneral, por cima do xardín de Herrera, onde unha estatua recorda a necesidade de aliarse co inimigo. Alí está, en bronce, Jorge Juan, que trouxo a traballar nos estaleiros os renegados do Imperio Británico, católicos ou puritanos. Eles foron os primeiros, e os últimos serían os enxeñeiros da Vickers que se foron da «factoría naval» co susto dunha guerra civil imparable segundo os servizos de intelixencia británicos. Marcharon os ingleses pero quedaba o seu espírito. Na cidade dos estaleiros e o arsenal o importante era estudar inglés. O francés era unha perda de tempo… Ferrol sempre ollou con certa rivalidade á capital da provincia, a Coruña dos comerciantes, onde non se construían buques. A xente vella de Ferrol andaba coa teima de que a cidade fora sempre lugar de moita fineza. Coma tal esgrimían o bo castelán que se falaba, imitado do que traían de Cádiz e Cartaxena os destinados daquelas terras de luz ás bretemosas do Arco Árta-bro. Cidade de clases e castes, pouco a pouco foi vendo os militares de azul cederen importancia aos civís sen uniforme, aínda que con mente encravada na disciplina, na xerarquía e na obediencia. Os enxeñeiros comezaban a mandar, e os mariños facíanse enxeñeiros: importaba máis construír buques que gobernalos. Mais o mundo ferrolán derrubouse cando se estaba a producir a súa peculiar transición. Cando os fillos dos mariños deixaban de ir á Escola Naval e tentaban sorte nas escolas técnicas, veu «a reconversión»; e iniciouse o maior desperdicio de coñece-mento que en España toda se vira. Chegou a prexubilación xeral á Ferrolterra, ninguén se salvou, nin nunha banda nin na ou-tra. Homes en plenitude das súas capacidades, na idade en que a experiencia os fai sabios, pasaron a cobrar e non facer na-da. O Ferrol das liñas rectas nas rúas e das curvas complexas nos barcos pasou a ter algo de fantasmal do que non se dá libera-do. Se cadra é a enerxía do coñecemento cesante dos seus prexubilados que flúe á procura de se transmitir… En fin, vila ou cidade, ¡longa vida a Ferrol!

[Artigo de Xavier Alcalá extraído da súa bitácora:

http://xavieralcala.org/ 15/10/2008]

Páxina 34 de 55

2.25 �� Texto en castellano: Vecinas invisibles

La mayoría no sale del barrio y limita su relación "exterior" al contacto con los maestros y los médicos. Aunque apenas se las vea, en Catalunya cada vez hay más mujeres paquistaníes. Y pensar que todas son sumisas campesinas es un error: muchas dominan el inglés, trabajan y quieren ir a la universidad. Por primera vez, hablan y se dejan retratar. Pese al crecimiento exponencial de la población de mujeres paquistaníes (en 1996 sólo había en España 427 y hoy ya son 6.175), son las más desconocidas de todas las extranjeras. Tanto, que se las etiqueta como las inmigrantes invisibles pues, en su mayoría, viven sumergidas en el gueto, un ecosistema cerrado que resulta cómodo a unas mujeres que se sienten abruma-das por una ciudad demasiado grande y una sociedad demasiado libre. El desconocimiento del idioma y las diferencias cultura-les cavan un foso que las aleja del resto de la sociedad. Ese peso es muy fuerte en las mujeres que vienen de zonas rurales con roles sociales muy conservadores. Es el caso de Shamem, que vino hace un año de Cachemira. Para llegar a su piso de Badalona hay que subir al último rellano de una degra-dada escalera donde la comunidad de vecinos se divide en dos: gitanos y paquistaníes. Quieren quedarse Un delicioso aroma a guisos especiados ayuda a ir escalones arriba hasta casa de Shamem, donde mandan la hospitalidad y la tradición. Ella, tímida, se sienta con sus dos hijos. Junto a la ventana se sienta su hija. Es mayor que sus hermanos pero va rezagada en casi todo. Apenas habla castellano. Sólo mira sin sonreír, como la imagen de un ser que se ha quedado en otro planeta. Al llegar con 18 años no ha podido escolarizarse, a diferencia de sus hermanos. Sin poder trabajar ni estudiar, su hori-zonte único es su casa. En la mesa, junto al reportero, se sienta el marido de Shamem, al que no le importa que se haga una foto siempre que aparez-ca él con sus hijos. “Mi mujer y mi hija no salen. Qué iban a decir mis paisanos si se publica una foto de ellas y todo el mundo las ve”. Ese protocolo continúa durante la entrevista. El periodista pregunta a la mujer, pero esta calla y quien responde es su marido. Al final, sólo se le arrancan tres frases sueltas: “He empezado a estudiar castellano”, “me gustaría trabajar” y “sé coser muy bien”. Esas mujeres sólo tienen contacto con el mundo exterior cuando llevan a los hijos a la escuela. “No saber el idioma lo complica todo”, dice Nasima, una paquistaní que llegó en el 2005 y que aún precisa que sus tres hijos le traduzcan. Pese a la complica-da situación del barrio, el hecho de que esté poblado masivamente por paquistaníes hace que no quieran mudarse. “No quiero irme. Estamos a gusto con nuestros paisanos”, cuenta la hija de Nasima, que está a punto de volver a Pakistán a casarse. Es la suya una situación común entre las jóvenes paquistaníes en Catalunya. Aunque viven aquí, su familia las promete con hom-bres en Pakistán, normalmente primos. Van, se casan y regresan dejando allí a su marido hasta que este viene por reagrupa-ción.

[Extraído de la edición digital de El Periódico, 12 de abril de 2009]


S23. Texto 2.24. Lea este texto literario extraído dun medio de comunicación e diga cal é o tema principal.

S24. Texto 2.25. Actividad en lengua castellana. Lea este texto literario extraído de un medio de comunicación y diga cuál es el tema principal.

S25. Textos 2.24 e 2.25. Que texto lle gusta máis? Por que?

Páxina 35 de 55

2.26 �� Matalobos

No seguinte enderezo web busque na sección Series a produción televisiva Matalobos, e vexa un dos seus capítulos:

� [http://www.crtvg.es/TVGacarta/]

Páxina 36 de 55

2.27 �� Texto en castellano: Camera Café

En la siguiente dirección web vea el capítulo de la producción televisiva Camera Café ti-tulado La quinta de Quesada:

� [http://www.youtube.com/watch?v=THNVjFEmwbo]


S26. Texto 2.26. Vexa o capítulo que vostede prefira da serie Matalobos e conteste á seguinte cuestión. Identifique nel os elementos fundamentais do relato literario: narrador, personaxes, acción (estrutura, espazo e tempo).

S27. Texto 2.27. Actividad en lengua castellana. Visualice el capítulo de Camera Café y responda a la siguiente cuestión. Identifique en él los elementos fundamentales del relato literario: narrador, personajes, acción (estructura), espacio y tiempo.

S28. Lea as seguintes obras literarias pertencentes ás dúas literaturas do ámbito. Ambos os dous son mostras da literatura en galego e castelán que se produciu entre a Idade Media e o século XVI. Pode collelos en préstamo nunha biblioteca:

� En galego: VVAA, Os séculos escuros e a Ilustración galega, edición de Xosé R. Freixeiro Mato, A Nosa Terra, Vigo, 1996. Deste libro lea as seguintes composicións: Pranto da Frouseira; Saqueo de Cangas polos turcos; Cantigas paralelísticas e vilancetes anónimos; Soneto de Monterrei e Soneto de Dona Isabel de Castro y Andrade a Don Alonso de Ercilla. Lea tamén a sección ini-cial do libro titulada Nota preliminar.

� En castellano: Anónimo, Cantar de mío Cid, Espasa Calpe, Madrid, 2006.

Páxina 37 de 55

3. Resumo de contidos

Bloque de comunicación oral (secuencia de contidos e actividades 2.1 a 2.7)

� Aprendemos a valorar a importancia da comunicación oral a través de textos propios dos medios de comunicación audiovisual.

� Comprendemos e valoramos as características da comunicación televisiva e radiofóni-ca.

Bloque de comunicación escrita (secuencia de contidos e actividades 2.8 a 2.15)

� Recoñecemos e comprendemos textos dos medios de comunicación impresos e dixitais (noticias, entrevistas, editoriais e crónicas) pertencentes ás dúas linguas do ámbito.

� Comprendemos as diferenzas entre información e opinión.

� Vimos dous textos dos medios de comunicación con elementos discriminatorios.

� Compuxemos textos coas características formais máis usadas nos xéneros propios dos medios de comunicación.

� Analizamos, nas dúas linguas, dúas noticias sobre Fidel Castro, exemplo dos diferentes puntos de vista que unha mesma información pode ter nos medios de comunicación.

Bloque de coñecemento da lingua (secuencia de contidos e actividades 2.16 a 2.19)

� Vimos e analizamos dous programas de debate, nas dúas linguas, para concienciarnos das diferenzas entre usos formais e informais da lingua.

� Analizamos o uso das fórmulas de confianza e cortesía nas dúas linguas do ámbito.

� Vimos dous novos tipos de conectadores textuais: os distributivos e os causais.

� Vimos o importante que é para a cohesión textual empregar de forma adecuada as for-mas verbais nas dúas linguas do ámbito.

Bloque de lingua e sociedade (secuencia de contidos e actividades 2.20 a 2.23)

� Analizamos as causas que contribúen, no marco peninsular, á formación, á transforma-ción, á substitución, á minorización e á normalización das linguas.

� Analizamos a través de dous textos a realidade sociolingüística en Galicia e nas Balea-res, centrándonos no fenómeno do contacto de linguas (bilingüismo e diglosia).

Bloque de educación literaria (secuencia de contidos e actividades 2.24 a 2.27)

� Lemos e valoramos dous textos literarios procedentes dos medios de comunicación.

� Analizamos os elementos propios do relato literario nas producións televisivas, concre-tamente, na serie Matalobos e en Camera Café.

� Lemos obras e composicións literarias relacionadas cos grandes períodos literarios das dúas linguas do ámbito, centrándonos no período que abrangue desde a Idade Media ata o século XVI.

Páxina 38 de 55

4. Exercicios de autoavaliación

1. Que é a radio?

� É o medio de comunicación baseado na palabra escrita, aínda que tamén adoi-ta ir acompañada doutras formas acústicas como a música, efectos sonoros e si-lencios, que contribúen a crear unha determinada ambientación.

� É o medio de comunicación baseado na palabra oral, aínda que tamén adoita ir acompañada doutras formas visuais como a música, efectos sonoros e silencios, que contribúen a crear unha determinada ambientación.

� É o medio de comunicación baseado na palabra oral, aínda que tamén adoita ir acompañada doutras formas acústicas como a música, efectos sonoros e silen-cios.

� É o medio de comunicación baseado na palabra oral, aínda que tamén adoita ir acompañada doutras formas acústicas como a música, efectos sonoros e silen-cios, que contribúen a crear unha determinada ambientación.

2. Que tres clases de programas se adoitan emitir pola radio?

� Informativos, de difusión e recreativos.

� Informativos, recreativos e formativos.

� Informativos, formativos e recreativos.

� Formativos, series de televisión e recreativos.

3. Cales son as variantes musicais empregadas na radio?

� Sintonía e lampexo musical.

� Sintonía, lampexo musical e efecto sonoro ou flash.

� Sintonía e efecto sonoro ou flash.

� Lampexo musical e efecto sonoro ou flash.

4. Que é a televisión?

� É o medio de comunicación baseado en elementos visuais e auditivos. Empre-ga, polo tanto, elementos verbais e non verbais: a palabra oral e escrita, combi-nada con imaxes estáticas e en movemento, sons e música.

� É o medio de comunicación baseado en elementos auditivos. Emprega, polo tanto, elementos verbais e non verbais: a palabra oral e escrita, combinada con imaxes estáticas e en movemento, sons e música.

� É o medio de comunicación baseado en elementos visuais e auditivos. Empre-ga, polo tanto, elementos verbais: a palabra oral e escrita.

[ ... ]

Páxina 39 de 55

� É o medio de comunicación baseado en elementos visuais. Emprega, polo tan-to, elementos verbais e non verbais: a palabra oral e escrita, combinada con imaxes estáticas e en movemento, sons e música.

5. Con que tripla finalidade se utiliza a televisión?

� Informar, persuadir e distraer.

� Para informar, para difundir mensaxes e para publicitar marcas comerciais.

� Informar, divertir e persuadir.

� Persuadir, convencer e distraer.

6. Que tres clases de programas pode haber na televisión?

� Informativos, formativos e de variedades.

� Os de adultos, os infantís e os xuvenís.


� Informativos, revistas e variedades.

7. Que elemento é fundamental na televisión?

� Ter un aparello de televisión cunha pantalla o máis grande posible.

� A imaxe.

� O son.

� A imaxe e o son.

8. Para que serven os conectadores distributivos?

� Para mostrar unha opción entre tres ideas reflectidas no texto.

� Para mostrar unha opción entre dúas ideas reflectidas no texto.

� Para mostrar dúas opcións entre dúas ideas reflectidas no texto.

� Para mostrar unha opción entre dúas oracións reflectidas no texto.

9. Para que se utilizan os conectadores causais?

� Para expresar a unión entre idea e oración, engadindo un matiz de causa. Con eles, exprésase a consecuencia ou explicación do dito con anterioridade.

� Para expresar a unión entre idea e palabra, engadindo un matiz de causa. Con eles, exprésase a consecuencia ou explicación do dito con anterioridade.

� Para expresar a unión entre idea e oración, engadindo un matiz de causa.

� Para expresar a unión entre idea e oración, engadindo un matiz de causa. Con eles, exprésase a consecuencia ou explicación do dito con posterioridade.

Páxina 40 de 55

10. Que tres causas ou motivos principais explican a existencia de dúas linguas nunha mesma comunidade?

� Os procesos de expansión e unificación política, os movementos agrarios e os contactos internacionais.

� Os procesos de expansión, os movementos migratorios e os contactos interna-cionais.

� Os procesos de expansión e unificación política, os movementos migratorios e os contactos nacionais.

� Os procesos de expansión e unificación política, os movementos migratorios e os contactos internacionais.

11. Que é o contacto de linguas?

� Son aquelas situacións nas que, por factores moi diversos, se asentaron dúas linguas dentro dunha comunidade e acabaron compartindo espazos de uso so-cial entre ambas as dúas.

� Son aquelas situacións nas que, por factores históricos moi diversos, se asenta-ron dúas linguas dentro dunha comunidade e acabaron compartindo espazos de uso social entre ambas as dúas.

� Son aquelas situacións nas que, por factores históricos moi diversos, se asenta-ron tres linguas dentro dunha comunidade e acabaron compartindo espazos de uso social entre ambas as dúas.

� Son aquelas situacións nas que, por factores históricos moi diversos, se asenta-ron dúas linguas dentro de varias comunidades e acabaron compartindo espa-zos de uso social entre ambas as dúas.

12. Como se pode definir o termo bilingüismo?

� É un termo que designa a capacidade que ten unha persoa para se expresar máis ou menos con igual destreza en dúas linguas (bilingüismo individual); en senti-do colectivo (bilingüismo social) refírese á comunidade na que se empregan dúas linguas, sendo bilingües boa parte dos seus individuos.

� É un termo que designa a capacidade que ten unha persoa para se expresar máis ou menos con igual destreza en tres linguas (bilingüismo individual); en senti-do colectivo (bilingüismo social) refírese á comunidade na que se empregan dúas linguas, sendo bilingües boa parte dos seus individuos.

� É un termo que designa a capacidade que ten unha persoa para se expresar máis ou menos con igual destreza en dúas linguas (bilingüismo social); en sentido colectivo (bilingüismo individual) refírese á comunidade na que se empregan dúas linguas, sendo bilingües boa parte dos seus individuos.

� É un termo que designa a capacidade que teñen varias persoas para se expresar máis ou menos con igual destreza en dúas linguas (bilingüismo individual); en sentido colectivo (bilingüismo social) refírese á comunidade na que se empre-gan dúas linguas, sendo bilingües boa parte dos seus individuos.

Páxina 41 de 55

13. Que é conflito lingüístico?

� É un termo que se emprega cando dúas linguas en contacto dentro dunha co-munidade (en situación de equilibrio) loitan por ocupar espazos de comunica-ción (a lingua A aspira ás funcións da lingua B).

� É un termo que se emprega cando tres linguas en contacto dentro dunha comu-nidade (en situación de desequilibrio) loitan por ocupar espazos de comunica-ción (a lingua A aspira ás funcións da lingua B).

� É un termo que se emprega cando dúas linguas en contacto dentro dunha co-munidade (en situación de desequilibrio) loitan por ocupar espazos de comuni-cación (a lingua A aspira ás funcións da lingua B).

� É un termo semántico que se emprega cando dúas linguas en contacto dentro dunha comunidade (en situación de desequilibrio) loitan por ocupar espazos de comunicación (a lingua A aspira ás funcións da lingua B).

14. Cando se produce a diglosia?

� Cando existe un igual reparto de usos entre variantes dunha mesma lingua ou entre linguas diferentes, de xeito que cada unha cumpre unhas funcións distin-tas na mesma sociedade e se usa en situacións e contextos diferentes.

� Cando existe un desigual reparto de usos entre variantes dunha mesma lingua ou entre linguas diferentes, de xeito que cada unha cumpre unhas funcións dis-tintas na mesma sociedade e se usa en situacións e contextos diferentes.

� Cando existe un desigual reparto de usos entre variantes de varias linguas ou entre linguas diferentes, de xeito que cada unha cumpre unhas funcións distin-tas na mesma sociedade e se usa en situacións e contextos diferentes.

� Cando existe un desigual reparto de usos entre variantes dunha mesma lingua ou entre linguas diferentes, de xeito que cada unha cumpre unhas funcións iguais na mesma sociedade e se usa en situacións e contextos diferentes.

15. Que dous tipos de diglosia existen?

� Exodiglosia e morfolóxica.

� Endodiglosia e exodiglosia.

� Endodiglosia e lingüística.

� A lingüística e a morfolóxica.

16. A diglosia prodúcese en Galicia segundo...

� Os ámbitos sociais de uso, os espazos xeográficos e os emisores.

� Os ámbitos sociais de uso e os interlocutores.

� Os ámbitos sociais de uso, os espazos xeográficos e os interlocutores.

� Os espazos xeográficos e os interlocutores.

Páxina 42 de 55

5. Solucionarios

5.1 Solucións das actividades propostas

S1. Textos 2.1 e 2.3..

� O texto 2.1 é unha entrevista xornalística. Sabería dicir por que?

Por varias razóns: hai un evidente interese cara á persoa entrevistada, hai pericia no manexo da técnica de pregun-ta e resposta e hai unha vontade manifesta de difundir o resultado nun medio de comunicación.

� O texto 2.3 comeza coa emisión dos titulares. Como os definiría?

É unha síntese das noticias que se van desenvolver polo miúdo no telexornal.

S2. Textos 2.2 y 2.4.

� ¿El texto 2.2 es una entrevista periodística? ¿Por qué?

Si. Por varias razones: hay un evidente interés hacia la persona entrevistada, hay pericia en el manejo de la técnica de pregunta y respuesta y hay una voluntad manifiesta de difundir el resultado a través de un medio de comunica-ción.

� El texto 2.4 es un ejemplo de noticia. ¿Por qué? Responda con sus propias pa-labras.

Es una noticia porque se hace referencia a un hecho novedoso o atípico -o la relación entre hechos novedosos y/o atípicos-, ocurrido dentro de una comunidad o determinado ámbito específico, que hace que merezca su divulga-ción.

Además responde a las “seis W” que toda noticia debe cumplir: ¿A quién le sucedió? (Who), ¿Qué sucedió? (What), ¿Cuándo sucedió? (When), ¿Dónde sucedió? (Where), ¿Por qué sucedió? (Why), ¿Cómo sucedió? (How).

S3. Textos 2.3 e 2.4.

Os titulares dun xornal son as noticias sen desenvolver. Nos titulares ofrécesenos un avance moi resumido das noticias que imos ver desenvoltas ao longo do informativo.

S4. Texto 2.6.

A unha persoa pódelle gustar máis ou menos a información que se nos ofrece nesta emisión radiofónica, dependen-do dos seus intereses persoais pero, desde logo, no caso de estar interesado nos temas de que se falan no progra-ma, este informa, persuade e distrae, pois trata temas diversos e ofrécense diversas opinións relacionadas co mun-do da cultura galega. A locutora principal exprésase con total corrección, nun rexistro formal da lingua, e de maneira cohesionada e cohe-rente, pois o léxico que utiliza garda relación cos temas dos que se fala no programa. Tanto o ton de voz coma o volume que emprega a locutora principal son os adecuados pois entendéselle perfecta-mente. Ademais fala a unha velocidade adecuada.

Páxina 43 de 55

S5. Texto 2.7.

El grado de interés que puede despertar en el emisor este texto depende de sus gustos personales pero el texto sí informa, persuade y distrae, pues nos ofrece una considerable cantidad de datos sobre la ciudad de Oviedo, me-diante la voz en off del documental. Persuade y distrae, porque lo que dice la voz en off se acompaña de elementos visuales que hacen más ameno la visualización del documental. El locutor principal (o voz en off) se expresa con corrección, cohesión y coherencia, utilizando un tono de voz y vo-lumen adecuados y correctos, pues se le entiende perfectamente. Además habla a una velocidad adecuada. Las imágenes son apropiadas, pues complementan la información que nos ofrece el locutor principal de forma ade-cuada y correcta, es decir, son coherentes, pues hay una relación temática entre las imágenes y los hechos que se nos narran.

S6. Textos 2.8 e 2.10.

� Cal é o tema principal de cada un dos textos?

Texto 2.8: A morte do sindicalista Mariano Lema.

Texto 2.10: O triunfo incontestable do PP nas eleccións autonómicas galegas.

� Nos dous textos, infórmase dun suceso sen expresar algún tipo de opinión per-soal ou pola contra, vértese algún tipo de opinión persoal? Razoe a resposta.

No texto 2.8, que é unha noticia, non se verte ningunha opinión sobre a morte de Mariano Lema, só se nos infor-ma dun feito sen ofrecer valoracións persoais ao respecto.

No texto 2.10, que é unha crónica, si que se verten opinións persoais sobre o feito de que o PP gañara as elec-cións autonómicas, polo tanto, informásenos dun feito e ofrécense valoracións persoais sobre el.

S7. Textos 2.9 y 2.11.

� ¿Cuál es el tema principal de cada texto?

Texto 2.9: La entrevista a Bob Dylan.

Texto 2.11: Los atentados del 11-M en Madrid.

� En los dos textos, ¿se nos informa de un suceso sin expresar algún tipo de opi-nión personal o, al contrario, hay opinión personal en ellos? Razónelo.

Ls dos textos son de opinión. La entrevista a Bob Dylan lo es porque sus respuestas son personales y están relacio-nadas con su visión del mundo, personal e intransferible; el editorial sobre el 11-M de El Mundo es también una opinión personal porque rebate hechos verificados por instituciones oficiales y admitidos por una gran mayoría de personas, con las que, a pesar de las pruebas, no está de acuerdo. Por lo tanto, en el editorial se nos ofrece la par-ticular visión de unos acontecimientos por parte de un medio específico de comunicación.

S8.

Informar é dar a coñecer a un determinado emisor ou emisores uns feitos de maneira obxectiva, sen ofrecer, o xor-nalista que redacta a noticia, ningunha valoración persoal sobre eles. Así, esa hipotética valoración persoal queda en mans dos posibles lectores da noticia. Opinar é dar coñecer a un determinado emisor ou emisores uns feitos de maneira subxectiva, ofrecendo, o xornalis-ta que redacta a información, a súa visión particular sobre eles, dependendo da súa percepción do mundo que o rodea. Así, esa valoración persoal queda en mans do xornalista, non dos posibles lectores desa información.

Páxina 44 de 55

S9. Texto 2.12.

� De que se fala no texto?

Principalmente, da falta frecuente de raciocinio da humanidade así como do racismo dominante no mundo.

� Cre que este texto ten unha actitude discriminatoria ou racista cara a linguas coma a éuscara e a galega? Razoe a resposta e extraia exemplos do texto.

Si, ten unha actitude claramente discriminatoria.

Exemplo do texto: R.- Non o sei. Ese idioma (o éuscaro) tan misterioso é moi raro, moi poderoso. Quizais por iso, a algunha desa xente resúltalle tan imposible aceptar o mundo exterior. Pero non estou seguro de nada. Do que si que non teño dúbidas é de que é un problema gravísimo.

Steiner asocia a orixe incerta do éuscaro e o feito de que sexa difícil a súa comprensión cunha visión cerrada e reducida do mundo. Esta afirmación é totalmente acientífica. Só chega con ollar a cultura procedente do País Vasco (libros, cine, museos...) para observar como toda ela non se caracteriza precisamente por unha mentali-dade cerrada ou reducida do mundo. Lembrar tamén que o País Vasco é unha das autonomías máis importante a nivel industrial de España, con multitude de empresas doutros países. Esta situación non se produciría se os vascos tiveran unha actitude ou unha visión do mundo cerrada e reducida como predica Steiner.

Exemplo do texto: R.- Pero non me compare o catalán co galego! O catalán é un idioma importante, cunha lite-ratura impresionante. Pero o galego, por que ten que ser obrigatorio nunha universidade?

De novo esta afirmación de Steiner é totalmente acientífica. George Steiner demostra con isto descoñecer toda a lírica medieval galegoportuguesa que forma parte da historia literaria galega, así coma a relevante e visible literatura galega con escritores multipremiados non só en Galicia senón no resto de España e do mundo: Rosa-lía de Castro, Manuel Rivas, Suso de Toro, Agustín Fernández Paz, etc.

S10. Texto 2.13..

� ¿De qué se habla en el texto?

De los indígenas y de lo indigno que es que se instalen en la plaza Uruguaya, debido a su propia condición.

� ¿Cree que este texto tiene una actitud discriminatoria o racista hacia los indíge-nas de Paraguay? Razone la respuesta y extraiga ejemplos del texto.

Este texto tiene actitud manifiestamente racista hacia los indígenas de Uruguay. Algunos ejemplos del texto:

�� Una toldería indígena neolítica en el centro de la ciudad es inconcebible y, sin embargo, allí está, como un cáncer expuesto, esparciendo malos olores, destrucción y contaminación ambiental. La ciudad está recibiendo un castigo inmerecido y no tiene por qué financiarlo. Los indígenas tienen que avenirse a vivir como gente, o mandarse a mudar al monte.

�� Para el redactor de esta información los indígenas uruguayos son un cáncer, simplemente por el hecho de ser indígenas. Esto le da pie para decir que no viven como personas ni son civilizados. Estos argumentos se basan únicamente en la superioridad de una raza sobre otra, son totalmente subjetivos y acientíficos, por lo que estos comentarios expuestos en el artículo son claramente un ejemplo de discriminación racial hacia los indígenas.

�� Si esto sigue así, y continúa el clima de izquierda que estupidiza a la gente.

De nuevo, el autor del artículo se sitúa por encima de las demás ideologías y personas del mundo y se cree poseedor de la verdad absoluta despreciando cualquier tipo de ideas que no concuerdan con las suyas. Ésta es una actitud intolerante y también es un indicador de discriminación, en este caso, ideológica. Los indígenas tienen que civilizarse, convertirse en paraguayos, terminar con esa estupidez de preservar una cultura retrasada y marchita y vivir como gente pagando sus impuestos, o relegarse a lo profundo del monte a seguir conviviendo con los animales. No hay alternativas y los paraguayos no tenemos por qué pagar impuestos para mantener una civilización caduca, que fue incapaz de mantenerse a sí misma. El autor del artículo sigue en su línea arrogante y despreciativa hacia otras culturas, simplemente por el hecho, plenamente subjetivo y totalmente acientífico, de que para él la cultura Uruguaya es superior a la indígena, sin ofrecer ningún argumento válido al respecto. De nuevo, hay discriminación racial.

Páxina 45 de 55

S11.

� Compoña, en soporte impreso, unha noticia sobre un tema de actualidade que lle pareza relevante. Debe redactar a noticia en castelán.

Cumprirá seguir as indicacións do exercicio para a súa correcta resolución.

� Compoña, en soporte impreso, unha entrevista imaxinaria a un personaxe fa-moso (un cantante, un actor...). Debe redactar a entrevista en galego.


S12. Texto 2.14.

Fidel Castro reclámalle a Obama a fin do embargo económico.

S13. Texto 2.15.

Fidel Castro expone su firme determinación de que Cuba seguirá adelante como país a pesar de todas las trabas políticas o de otra índole que los E.E.U.U u otros países le impongan.

S14. Textos 2.14 e 2.15.

Malia os dous textos trataren a mesma información de forma moi parecida, pódense apreciar algunhas diferenzas:

�� O texto 2.14 ofrece unha imaxe das relacións entre Cuba e os EEUU amable, dialogante, onde ambas as par-tes, malia as súas diferenzas ideolóxicas, parece que se queren entender e que nese camiño van ir os aconte-cementos futuros.

�� O texto 2.15 ten un ton máis sensacionalista. Isto obsérvase claramente se un se fixa no seu título, que ofrece unha imaxe de Fidel Castro menos amable e dialogante, case prepotente. Xa que logo, o texto parece querer afondar no tradicional enfrontamento destes dous países ofrecendo unha imaxe do conflito entre estes dous pa-íses máis belicosa e menos amable e optimista de cara a un futuro próximo.

S15. Texto 2.16.

� Polo xeral, que rexistro da lingua utilizan os participantes no debate e a presen-tadora do mesmo, coloquial ou formal? Por que?

Formal, pois procuran utilizar unha lingua coidada sen usar palabras malsoantes. Fano porque a situación así o require. Están nun debate televisivo, polo que os participantes e a presentadora queren dar a mellor imaxe posible de cara á audiencia; de aí o emprego dun rexistro formal da lingua. Por outra parte, as persoas que debaten non só falan entre eles senón que hai outro emisor que é a audiencia televisiva á que tentan convencer, para iso deben utilizar unha linguaxe correcta, comprensible e ben planificada. Iso só se consegue no rexistro formal da lingua.

� Que formas deícticas utilizan os participantes no debate para dirixirse uns aos outros: de confianza (ti, vós) ou de cortesía (vostede, vostedes)? Por que?

Aínda que o normal é que neste tipo de debates se usen formas de cortesía, non o é así neste caso, coa excepción da presentadora que sempre se dirixe aos contertulios utilizando formas de cortesía. Os contertulios probablemente utilizan formas de confianza porque xa se coñecen doutros debates ou teñen algún tipo de relación, persoal ou profesional, fóra do contexto en que se atopan.

Páxina 46 de 55

� No vídeo Obxección á Educación para a cidadanía – Hai Debate 1/2” sitúese no seguinte marcador de tempo: un minuto e dez segundos; unha vez nel, vexa a intervención de Xosé Luís Portela, que se estende ata o marcador de tempo dous minutos e dezaoito segundos. Utiliza Xosé Luís Portela nalgún momento o rexistro coloquial da lingua? Por que? Para que?

Si que o utiliza, cando emprega o termo “maricóns”. Esta palabra forma parte do rexistro coloquial da lingua, non é propia dun rexistro formal no que se coidan as formas e o contido do discurso, pois o termo “maricóns” ten un certo matiz despectivo cara ao grupo de xente ao que se refire. Precisamente, Portela utiliza estas expresións impropias do rexistro formal para reforzar a expresividade do seu discurso (lembre que o rexistro coloquial caracterízase pola súa expresividade) e ridiculizar o argumento empregado anteriormente polo contertulio ao que se dirixe. Ademais, con iso consegue que a audiencia se fixe nas súas palabras por ser estas inesperadas, xa que en todo o programa utiliza o rexistro formal da lingua. É dicir, consegue que o seu discurso teña unha gran expresividade, causar impac-to na audiencia e ridiculizar o contrario.

S16. Texto 2.17.

� En general, ¿qué registro de la lengua utilizan los participantes en el debate y el presentador del mismo, coloquial o formal? ¿Por qué?

Todos utilizan el registro formal, es decir, cuidan el lenguaje que utilizan, las expresiones, evitan palabras malsonan-tes, para que tanto unos como otros entiendan perfectamente de lo que se habla; y también que la audiencia en-tienda los mensajes que se envían desde el programa. Además, al estar en un medio televisivo, todos quieren dar la mejor imagen de sí mismos, cosa que no conseguirían con el registro coloquial de la lengua.

� ¿Qué formas deícticas utilizan los participantes en el debate para dirigirse los unos a los otros: de confianza o de cortesía? ¿Por qué?

En este caso sólo se utilizan formas de cortesía. La situación así lo requiere. Tanto Zapatero como Rajoy son dos figuras públicas con mucho peso mediático, político y que ocupan posiciones de poder. Tanto ellos dos como el resto de protagonistas del programa no se conocen. Es así que el uso de las formas de cortesía esté más que justi-ficado. El contexto es completamente formal, sin espacios para los coloquialismos.

S17.

As formas de cortesía deben utilizar en contextos formais: no ámbito académico, en discursos públicos, debates televisados, etc., onde a eficacia comunicativa é moi importante. Iso só se consegue utilizando un rexistro formal da lingua, no que é propio empregar formas de cortesía. As formas de confianza deben utilizarse en contextos coloquiais: nunha reunión entre amigos, tomando un café nun bar. É dicir, en situacións onde haxa algún tipo de relación persoal ou unha certa confianza co resto de persoas que nos rodean. E onde non se requira un uso coidado da lingua para comunicarse eficazmente cos demais.

S18. Texto 2.20.


La actual situación de la humanidad.

� Identifique, subraye y clasifique los conectores distributivos y causales que haya en el texto.

Páxina 47 de 55

Lejos ya la infancia, año tras año, centímetro a centímetro, nuestro cerebro se fue elevando sobre la fundamental columna vertebral hasta que un día se nos clavó ese periscopio de sentidos que es la cabeza; se detuvo el creci-miento. Por primera vez ajustamos en solvencia la mirada. Y allí estaba: todo por navegar, todo por hacer. Era nuestro mañana. Era nuestra vida. Y navegamos. Nuestro barquito de papel (¡Serrat, Serrat, cómo clavaste palabras!) se adentró en las estelas sin caminos de la vida por navegar (¡Machado, Machado, el más profundo y húmedo marinero de secano!). Y ahí seguimos. Golpeados a babor y estribor por iluminados de faro fundido, por obsesos del lanzamiento de ancla, por remolcadores que sólo tienen marcha atrás, acosados por tiburones de asfalto, políticos con ruta mental de cangrejo, lastrados por el Euribor, el IPC, el FMI, el IRPF y la buena madre que a todos los parió. Al final, y como tan sabiamente dice Juanjo Millás, estamos solos. En esa época con tanto inmenso reclamo de paz y construcción en dignidad, se nos marearon los capitanes. No entienden el nuevo mar de la nueva civilización. Por eso provocan tanto innecesario huracán, tanto maremoto sin epicentro, tanto oleaje sin ola. No saben y nos confunden. Seguro que todo es mucho más simple. Tiempo absurdo el de esta magnífica humanidad con tanto nuevo futuro pendiente y tanto viejo anclaje dependiente.

-Por primera vez: distributivo. -Por eso: causal.

� Elabore cinco oraciones que contengan algún conector de orden, distributivo y de contraste.

Se deben seguir las indicaciones del ejercicio para su correcta resolución.

� Diga a qué persona, tiempo verbal, número y conjugación pertenecen los ver-bos marcados en negrita en el texto.

�� Fue: tercera persona singular, pretérito indefinido, tercera conjugación. �� Clavó: tercera persona singular, pretérito indefinido, primera conjugación. �� Ajustamos: primera persona plural, presente indicativo, primera conjugación. �� Estaba: tercera persona singular, pretérito imperfecto, primera conjugación. �� Adentró: tercera persona singular, pretérito indefinido, primera conjugación. �� Navegar: infinitivo, primera conjugación. �� Tienen: tercera persona plural, presente de indicativo, segunda conjugación. �� Provocan: tercera persona plural, presente de indicativo, primera conjugación.

S19. Texto 2.19.

Si sucediese eso el texto carecería de cohesión textual, ya que sus oraciones no estarían bien construidas y, por lo tanto, no respetarían la debida concordancia que debe existir entre el sujeto y el verbo, dificultando la compren-sión del texto.

S20. Texto 2.21.

� Cal é o tema principal do texto?

O dereito, en Galicia, a ser atendido en galego nas institucións e organismos públicos.

� Concorda coa opinión que Carlos Callón expón neste texto? Razoe a resposta con argumentos válidos (máximo unha cara dun folio).

Resposta aberta, pero as razóns que o alumno ou alumna empregue para concluír se concorda ou non co que se di no texto deben estar correctamente argumentadas.

Páxina 48 de 55

� Carlos Callón é o presidente da asociación “A Mesa pola normalización lingü-ística”. Sabe vostede que é a Mesa? A que se dedica? Busque información na rede e formúlea por escrito.

A Mesa pola Normalización Lingüística é unha plataforma independente, plural e apartidaria que ten como único obxectivo a promoción do uso do galego en todos os ámbitos da vida social propios de calquera idioma. O seu papel é o de emprender iniciativas que sensibilicen a poboación e que abran novas vías de uso do noso idioma en distintos ámbitos, así como denunciar todo tipo de agresións e discriminacións que poida sufrir a lingua galega e asegurar que se respecte o seu uso individual e colectivo.

S21. Texto 2.22.


La política lingüística en Baleares.

� En Baleares se hablan el catalán y el castellano. Comparten oficialidad. En la Wikipedia consulte los siguientes artículos: Idioma español (lea hasta el apar-tado 6, inclusive) e Idioma catalán (lea hasta el apartado 6, inclusive).

Se deberán seguir las indicaciones del ejercicio para su correcta resolución.

� Busque en internet si en Baleares hay televisión autonómica y medios de pren-sa escrita que emitan o publiquen información sólo en catalán. Compare las ci-fras que obtenga con el resto de televisiones y medios de comunicación escritos de Baleares y España que emiten o publican solo en castellano.


� Teniendo en cuenta las informaciones anteriores, lea el párrafo marcado en ne-grita en el texto y exponga si está en acuerdo o desacuerdo con lo que se dice en él y por qué, utilizando argumentos válidos (máximo una cara de un folio).


� En general, ¿que opina usted sobre lo que se dice en este texto? Razónelo.

Respuesta abierta.

S22.

� Busque en medios de comunicación impresos e/ou dixitais noticias, opinións, crónicas, etc. relacionadas cos conceptos teóricos vistos neste texto 2.23 (por exemplo: textos parecidos aos 2.21 e 2.22 desta mesma unidade).


� Lea os tres textos e resúmaos. Busque no dicionario as palabras que aparezan neles e non entenda. Anóteas nunha folla en branco, debaixo do resumo de ca-da un dos textos.

Páxina 49 de 55


� Redacte un texto argumentativo, utilizando razoamentos válidos, onde mostre o seu acordo ou desacordo con algún ou todos os textos seleccionados.

O alumno ou alumna debe seguir as indicacións do exercicio para a súa correcta resolución.

S23. Texto 2.24.

Unha breve historia sobre a cidade de Ferrol.

S24. Texto 2.25.

La vida de las mujeres paquistaníes en España.

S25. Textos 2.24 e 2.25.

Resposta aberta.

S26. Texto 2.26..

� Identifique nel os elementos fundamentais do relato literario.

Cumprirá seguir as indicacións do exercicio para a súa correcta resolución. A resposta variará dependendo do capítulo que se elixa.

S27. Texto 2.27.

� Identifique los elementos fundamentales del relato literario.

Narrador Personajes Acción: estructura Espacio Tiempo

No hay un narrador. El espectador es testigo de las accio-nes que realizan unos

personajes.

Varios: Jesús, el guardia de seguri-

dad...

Hay un inicio, donde se nos presenta el

tema de la historia; un desarrollo, donde se desenvuelve el tema central de la historia; y un final, en el que se produce el cierre de la historia.

Es siempre el mismo: el pasillo de una oficina de trabajo.

Lineal.

S28.

Cumprirá seguir as indicacións da actividade para a súa correcta resolución.

Páxina 50 de 55

5.2 Solucións dos exercicios de autoavaliación

1. Que é a radio?

�

�

�

� É o medio de comunicación baseado na palabra oral, aínda que tamén adoita ir acompañada doutras formas acústicas como a música, efectos sonoros e silen-cios, que contribúen a crear unha determinada ambientación.

2. Que tres clases de programas se adoitan emitir pola radio?

�

�


�

3. Cales son as variantes musicais empregadas na radio?

�

� Sintonía, lampexo musical e efecto sonoro ou flash.

�

�

4. Que é a televisión?

� É o medio de comunicación baseado en elementos visuais e auditivos. Empre-ga, polo tanto, elementos verbais e non verbais: a palabra oral e escrita, combi-nada con imaxes estáticas e en movemento, sons e música.

�

�

�

5. Con que tripla finalidade se utiliza a televisión?

� Informar, persuadir e distraer.

�

�

�

Páxina 51 de 55

6. Que tres clases de programas pode haber na televisión?

�

�


�

7. Que elemento é fundamental na televisión?

�

� A imaxe.

�

�

8. Para que serven os conectadores distributivos?

�

� Para mostrar unha opción entre dúas ideas reflectidas no texto.

�

�

9. Para que se utilizan os conectadores causais?

� Para expresar a unión entre idea e oración, engadindo un matiz de causa. Con eles, exprésase a consecuencia ou explicación do dito con anterioridade.

�

�

�

10. Que tres causas ou motivos principais explican a existencia de dúas linguas nunha mesma comunidade?

�

�

�

� Os procesos de expansión e unificación política, os movementos migratorios e os contactos internacionais.

Páxina 52 de 55

11. Que é o contacto de linguas?

�

� Son aquelas situacións nas que, por factores históricos moi diversos, se asenta-ron dúas linguas dentro dunha comunidade e acabaron compartindo espazos de uso social entre ambas as dúas.

�

�

12. Como se pode definir o termo bilingüismo?

� É un termo que designa a capacidade que ten unha persoa para se expresar máis ou menos con igual destreza en dúas linguas (bilingüismo individual); en senti-do colectivo (bilingüismo social) refírese á comunidade na que se empregan dúas linguas, sendo bilingües boa parte dos seus individuos.

�

�

�

13. Que é o conflito lingüístico?

�

�

� É un termo que se emprega cando dúas linguas en contacto dentro dunha co-munidade (en situación de desequilibrio) loitan por ocupar espazos de comuni-cación (a lingua A aspira as funcións da lingua B).

�

14. Cando se produce a diglosia?

�

� Cando existe un desigual reparto de usos entre variantes dunha mesma lingua ou entre linguas diferentes, de xeito que cada unha cumpre unhas funcións dis-tintas na mesma sociedade e se usa en situacións e contextos diferentes.

�

�

15. Que dous tipos de diglosia existen?

�

� Endodiglosia e exodiglosia.

�

�

Páxina 53 de 55

16. A diglosia prodúcese en Galicia segundo?

�

�

� Os ámbitos sociais de uso, os espazos xeográficos e os interlocutores.

�

Páxina 54 de 55

6. Glosario

C �� Conflito lingüístico Dáse conflito lingüístico cando dúas linguas en contacto dentro dunha comunidade (en situación de desequilibrio) loitan por ocupar espazos de comunicación (a lingua A aspira ás funcións da lingua B).

�� Connotación

Aquilo que unha palabra, enunciado, acontecemento ou calquera outra cousa representa para alguén segundo o contexto ou a súa subxectividade e que se engade á significación inicial. Exemplo: dependendo do contexto, hai certas palabras que poden ter unha signifi-cación pexorativa (“negro”, “xitano”...).

D �� Denotación

Sentido fundamental e estable dunha palabra independentemente do contexto e dos seus valores subxectivos. Exemplo: segundo o DRAG, o significado da palabra “padiola” é o seguinte: utensilio composto de dúas varas grosas cunhas táboas atravesadas no medio, que serve para transportar unha carga entre dous.

Páxina 55 de 55

7. Bibliografía e recursos

Bibliografía

� Alarcos Llorach, Emilio, Gramática de la lengua española, Espasa, Madrid, 1999.

� Anónimo, Cantar de mío Cid, Espasa Calpe, Madrid, 2006.

� ILG & RAG, Normas ortográficas e morfolóxicas do idioma galego, ILG e RAG, Vi-go, 2003.

� ILG & RAG, Vocabulario ortográfico da lingua galega, ILG e RAG, 2004.

� RAG, Dicionario da Real Academia Galega, Xerais e Galaxia, Vigo, 2000.

� RAE, Diccionario de la lengua española (2 tomos), Espasa Calpe, Madrid, 2008.

� V.V.A.A., Os séculos escuros e a Ilustración galega, edición de Xosé R. Freixeiro Ma-to, A Nosa Terra, Vigo, 1996.

Ligazóns de internet

� [http://www.adn.es/]

� [http://www.anosaterra.org/]

� [http://www.crtvg.es/]

� [http://www.elmundo.es/]

� [http://www.elmundo.es/elmundo/2009/03/21/baleares/1237592176.html]

� [http://www.elpais.com/articulo/portada/intento/fracasar/mejor/elpepusoceps/2008082

4elpepspor_5/Tes]

� [http://www.elperiodico.com/]

� [http://www.elperiodico.com/default.asp?idpublicacio_PK=46&idioma=CAS&idnotici

a_PK=602800&idseccio_PK=1021]

� [http//galiciaconfidencial.com]

� [http://www.galicia-hoxe.com/]

� [http://www.galicia-hoxe.com/index_2.php?idMenu=153&idNoticia=415553]

� [http://www.galipedia.org]

� [http://www.lanacion.com.py/]

� [http://www.lavozdegalicia.es/portada/index.htm]

� [http://www.rtve.es/]

� [http://xavieralcala.org/]

� [http://es.wikipedia.org]

� [http://es.youtube.com]

Ámbito da comunicación · 2009-07-28 · 2.3 Informativo da TVG ... Vea la siguiente noticia...

Documents

Transcript of Ámbito da comunicación · 2009-07-28 · 2.3 Informativo da TVG ... Vea la siguiente noticia...