AlegiakEsopo eta Virgilioren

alegiak euskaraz.Donostia, 1842.

Ipuin OnakDonostia, 1804.Bizenta Mogel,gure literaturakolehen emakumea.

Tolosa,1803.

Obra honekarazoak elizgizontradizionalistekin.Donostia, 1824.

Markina,1802 /Bilbo, 1881.

Euskarazko lehen eleberri-saioa,

elkarrizketazkoa.

Lehen teatrolan idatzia.Arrasate,1750~.

Xabier Munibe, PeñafloridakoKondearen opera komikoa,

euskaraz eta erdaraz. Bergara,1764.

1793an argitalpenadebekatuta. XIX. mendean argitalpenik gehienak.

Aro klasikoa-Ikas 28/11/03 09:51 Página 51

Nor da?

1. Gipuzkoako idazle zaharren artean gorenetakoak dira. . . ❍ ❍ ❍ ❍ ❍ ❍2. Maria Solt eta Kastero bertso ezagunaren egilea da. . . . ❍ ❍ ❍ ❍ ❍ ❍3. Gure literaturako emakumezko lehen idazlea da. . . . . . ❍ ❍ ❍ ❍ ❍ ❍4. Bizkaierari maila literarioa eman zion. . . . . . . . . . . ❍ ❍ ❍ ❍ ❍ ❍5. Hegoaldeko lehenengo idazle laikoa da. . . . . . . . . . ❍ ❍ ❍ ❍ ❍ ❍6. RSBAP elkartearen eta Bergarako Mintegiaren sortzaile. . . ❍ ❍ ❍ ❍ ❍ ❍7. Markinan abade, idazle belaunaldi baten aitzindaria da. . . . ❍ ❍ ❍ ❍ ❍ ❍8. Historia alorreko obra bat ere idatzi zuen. . . . . . . . . ❍ ❍ ❍ ❍ ❍ ❍9. Opera komiko elebiduna idatzi zuen. . . . . . . . . . . ❍ ❍ ❍ ❍ ❍ ❍

10. Larramendiren eta Humbolt-en eragina nabari da haren obran. ❍ ❍ ❍ ❍ ❍ ❍11. Bizitza zorigaiztozkoa izan zuen poeta erromantikoa. . . . . ❍ ❍ ❍ ❍ ❍ ❍12. Entziklopedismoaren izpiritua zabaltzen lan egin zuen. . . . ❍ ❍ ❍ ❍ ❍ ❍13. Obrari Erakusaldiak titulua jarri zion, irakasteko gaiak. . . ❍ ❍ ❍ ❍ ❍ ❍14. Gazterik idatzi zuen bere obra, alegien bilduma. . . . . . ❍ ❍ ❍ ❍ ❍ ❍15. Poema ospetsu baten egile da, kartzelan egon zenean egina. ❍ ❍ ❍ ❍ ❍ ❍

Jarri hitz horien esanahiak.

1. jaiki banadi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2. ediro . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3. likitsa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4. agiri dozu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5. lotsa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .6. deritxon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .7. gogait eragin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .8. adarbakoitza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .9. eskerga . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

10. ernaia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

11. prestuak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .12. asaba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .13. hurrean . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .14. mardul . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .15. itzelaz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .16. egundo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .17. arean . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .18. nekusanean . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .19. aterakizuna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .20. zatarra . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

21. menturaz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .22. txit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .23. doi-doia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .24. premu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .25. iduri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .26. naizeno . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .27. jin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .28. ogenak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .29. arrapostü . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .30. agitzen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Zein obra da?

1. Obrako gaia ez zen orduko fraideen gustukoa. . . . . . . . ❍ ❍ ❍ ❍ ❍2. 1802an idatzia, handik ia laurogei urtera argitaratu zen. . . ❍ ❍ ❍ ❍ ❍3. Antzerki neoklasikoaren ezaugarriak ditu. . . . . . . . . . ❍ ❍ ❍ ❍ ❍4. Teatro lana, ebanjelioko pasarteak eta herrikoiak batera. . . ❍ ❍ ❍ ❍ ❍5. Euskarazko lehen eleberritzat jotzen da, elkarrizketazkoa. . ❍ ❍ ❍ ❍ ❍6. Esopo greziar idazle klasikoaren alegien bilduma itzulia. . . ❍ ❍ ❍ ❍ ❍7. R. M. Azkuek eta Gabriel Arestik ikertu zuten. . . . . . . ❍ ❍ ❍ ❍ ❍8. Lehoi harroputzaren alegia dauka. . . . . . . . . . . ❍ ❍ ❍ ❍ ❍9. Agerraldi batetik bestera igarotzeko, koru baten kantak. . . ❍ ❍ ❍ ❍ ❍

10. Amaieran agertzen den izena hartzen da egiletzat. . . . . . ❍ ❍ ❍ ❍ ❍11. Txanton eta Maritxoren arteko gorabeherak azaltzen dira. . ❍ ❍ ❍ ❍ ❍12. Txato eta Tomas pertsonaia herrikoiak ageri dira. . . . . . ❍ ❍ ❍ ❍ ❍13. Bi pertsonaia antagoniko dira obraren ardatza. . . . . . . ❍ ❍ ❍ ❍ ❍14. Teatro klasikoaren leku-denborazko arauak hausten ditu. . . ❍ ❍ ❍ ❍ ❍15. Markina aldeko bizkaiera herrikoian idatzita dago. . . . . . ❍ ❍ ❍ ❍ ❍

Kokatu mapako zenbakiakinformazioen aurrean.

4

Etxahun ezkondu zen.Gabon Gauerako Ikuskizuna obra. Añibarrok Esku Liburua idatzi zuen.El borracho burlado obra.Xabier Munibe jaio zen.Juan Bautista Agirre jaio zen.Bergarako Erret Mintegia.Juan Inazio Iztueta jaio zen.Wilhelm von Humboldt-en bidaiak.Erakusaldiak argitaratu zen.Añibarro hil zen.Ipuin Onak argitaratu zen.“Bordaxuri” galeretara kondenatua.Gipuzkoako Dantzen Historia obra.Euskeraren Berri Onak argitaratua.Iturriagaren Alegiak argitaratu zen.Mogelek Peru Abarca idatzi zuen.

Azkoitia, 1723.Hazparne, 1809.Arrasate, 1750~.Iruñea, 1761.Donostia, 1842.Bergara, 1764.Donostia, 1824.Zaldibia, 1767.Areatza, 1793.Asteasu, 1742.Markina, 1802.Tolosa, 1803.Barkoxe, 1808.Donostia, 1804.Bergara, 1765.Zarautz, 1830.Durango, 1799-1801.

12

78

9

3

56

7777

14

151716

13

11

12

10 1

1

Aro klasikoa-Ikas 28/11/03 09:53 Página 77

78

Zati aukeratuak. Nor da bakoitzaren egile? Osa ezazu grafiko kronologiko hau.

«—Ez duzu zer ipini batere dudarik, ez da zeruentzat inposiblerik.»

«—Mutil nagia, jaiki hadi!—Jaikiko nintzateke, ahal banengi.»

«Bitartean txitxarrak zuan igarotzen /uda guzti-guztia sasian kantatzen»

«Hamar bat urte huntan bizi naiz esklabo, /erdiak presuetan, bestiak gaizkigo.»

1842

1855~

1571

XVILinguae Vasconum Primitiae

Bernat Etxepare

1657

XVII1643

1750~

1793

XVIII

1745Diccionario Trilingüe Manuel Larramendi

El borracho burladoXabier Munibe

XIX

1810~

1802

Ipuin OnakBizenta Mogel

Gipuzkoako Dantzen Hist.Juan Inazio Iztueta

«Ez da mundu honetan / pena handiagorik /senar hordia, / alfer nagia / izatea bezelakorik .»

«Edari eztitsu gozoa, / zerutik jaitsitakoa, /zenbait eta hondorago / hainbat haiz gozoago.»

«Uste neban bene-benetako handikiren bategazberba egiten nebala. Hagaiti nengoan txapelaburuti kenduta, lotsa nintzala berba egiten.»

«Agiri dozu, adiskidea, baserrian hazi zareala;ez dozula inoz Bizkai eta baso arteti urten.»

«Horri esaten jako euskeraz “esaera” edo“esakuntza”. Gogait eragin artean aitatukoneuskezuz horrelango esaerak.»

«Begiratzen du gora, eta han zegoenadarbakoitz haserrea, noiz igoko den zain.Begiratzen du behera, eta ikusten dudragoitzar izugarri bat ahoa zabaldurik...»

«Ongi, kristaua: eta ipuin honek zer aditzeraematen digu, ezpada gurekin egunerogertatzen dena?»

«Guztiz asko eta txit gogoangarriak dira gureguraso ernai azkarrak itsasoz eta lehorrezegindako "hazaña" handiak...»

«Badakusagu, bada, argiroki, probintzia hone-tako jaiotar guztiak direla euskaldun garbiak,eta beretakorik txit gutxi erdaraz dakitenak.»

«Ez da lotsagarri ez ezik mingarri ere Gipuz-koako herri leialetan gazteria eskolatzekohiztxo bat bakarra ere euskaraz ez dakitenmaisu erdaldunak ipintzea.»

«Ai, hau mutilaren guri mardul eder galanta!Negargarria da txit zezen likits horren adarre-tan beraren gorputz liraina ikusi beharra!»

«Hantxe ikusiko doguz ama-semeok alkarrenaurrez aurre, larriaren handiz berbarik eginezinik.»

«Nahiz sinistu, nahiz ez, esan behar dutgaztetxoa nintzela irakurri eta azaldu ohinituela Fedroren latinezko ipuinak.»

«Beldurrak isildu zituen beste hirurak, etaikasi zuten hurrengorako ez laguntzen, ezburua bat egiten lehoi sendo eta harroarekin.»

«Maria Solt dua nigarrez / izorra dela beldürrez.»

«Aitari galdeginik sortzeko partea, / galeretan eman nau, hau da ene dotea!»

. . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . .

Aro klasikoa-Ikas 28/11/03 09:53 Página 78