Aldizkari digitala angela

BIGARREN

MUNDU

GERRA

AURKIBIDEA

1. Gerrarako bidea ................................................... 5

1.1 Europan ............................................................ 5

1.2 Asian ................................................................ 7

2.1.1 Poloniaren inbasioa ......................................... 8

2. Gerraren garapena ............................................... 8

2.1 1939: Gerraren hasiera Europan ........................... 8

2.1.2 Neguko Gerra .............................................. 10

2.2 1940: Gerraren hedapena .............................. 10

2.2.1 Norvegia eta Danimarkaren inbasioa ............... 10

2.2.2 Frantziako bataila ......................................... 11

2.2.3 Ingalaterrako bataila ..................................... 13

2.2.4 Italiako erasoak ........................................... 14

2.3 1941: Mundu gerra bihurtuta ......................... 14

2.3.1 Ipar Afrikako kanpaina .................................. 14

2.3.2 Balkanetako kanpaina ................................... 15

2.3.3 Sobietar Batasunaren inbasioa ........................ 16

2.3.4 AEBen sarrera .............................................. 17

2.4 1942: Ez aurrera ez atzera ............................. 19

2.4.1 Ipar Afrikako kanpaina .................................. 19

2.4.2 Ekialdeko Frontea ......................................... 20

2.4.3 Ozeano Bareko Frontea ................................. 22

2.5 1944: Amaieraren hasiera .............................. 23

2.5.1 Mendebaldeko Frontea .................................. 23



2.6 1945: Gerraren amaiera ................................. 27

2.6.1 Mendebaldeko Frontea .................................. 27



3. Gerraren ondorioak ............................................ 31

3.1 Suntsipenak eta gehiegikeriak ............................ 31

3.2 Hondamendi ekonomikoa ................................... 32

3.3 Muga berriak .................................................... 33

3.4 Gatazka berriak ................................................ 34

Bigarren Mundu Gerra 1939-1945 urteen artean

mundu osoan hedatu zen gerra izan zen. Gizateriaren

historian hildako gehien eragin duen guda izan da,

munduko biztanleriaren %2 hil baitzen (61 milioi

pertsona inguru) horietako gehienak zibilak. 1939ko

irailaren 1ean hasi zen (nahiz eta Asian 1937tik Japonia

eta Txina gerran zeuden) eta 1945eko irailaren 2an

amaitu zen. Laburbilduz, bi alderdi lehiatu ziren:

Aliatuak eta Ardatza.

Ardatza osatu zuten herrialdeak: Alemania, Italia

eta Japonia. Ardatzari atxiki zitzaizkion beste

herrialdeak: Eslovakia, Finlandia, Hungaria,

Errumania, Bulgaria, Kroazia eta Thailandia.

Aliatuak: Hasiera batean Ardatzaren kontra

aritzeko elkartu ziren bi herrialdeak Frantzia eta

Erresuma Batua izan ziren. Ardatzaren erasoen

ondorioz aliatuei atxiki zitzaizkien herrialdeak

Polonia, Danimarka, Norvegia, Belgika,

Herbehereak, Luxenburgo, Jugoslavia eta Grezia .

Commonwealtheko herrialdeek ere parte hartu

zuten, hala nola Australia, Kanada, Hegoafrika eta

Zeelanda Berria. Ardatzaren Japoniarekin

bategiteak Txinarekin ituna ekarri zuen, eta

Ardatzaren erasoak jasan ondoren Sobietar

Batasuna ere batu zitzaien. Estatu Batuak 1941eko

abenduaren 7an sartu ziren gerran Ardatzaren

kontra Pearl Harboreko erasoaren ondorioz.

Neutralak: Europan herrialde hauek mantendu

ziren neutral: Irlanda, Espainia, Portugal, Suedia,

Suitza eta Turkia.

Bigarren Mundu Gerrak zibilen gainean jarri zuen

sufrimenduen parte handiena: judutar, homosexual,

ijito, eslaviar eta ezinduen kontzentrazio esparrutan

biltzea Alemaniaren aldetik; japoniarren kontzentrazio

esparrutan biltzea Estatu Batuetan; Txinako

biztanleriarengan eragindako sarraskiak Japoniar

soldaduen aldetik; gizakien gaineko esperimentazio

zientifikoak mediku nazi eta japoniarren aldetik; zibilen

kontrako airetiko bonbardaketak, lehenengo Ardatzen

partetik Rotterdam eta Londresen, eta gero aliatuen

partetik Tokyo, Dresde edota Hanburgen, besteak

beste; eta lehenengo aldiz bonba atomikoaren

erabilpena, Estatu Batuen aldetik, Hiroshima eta

Nagasakiren kontra.

1. Gerrarako bidea

Eskuarki, Bigarren Mundu Gerrako azken kausatzat

Alemaniak Polonia inbaditzea eta Japoniak Ozeano

Bareko hainbat puntuari (AEBei eta kolonia britainiar

zein herbeheretarrei) eraso egitea jotzen dira. Nolanahi

ere, gerrara eraman zuen bidea luzeagoa izan zen.

1.1 Europan

Lehen Mundu Gerraren ostean, Versaillesko Itunean,

herrialde garaileek zigor ekonomiko eta politiko larriak

ezarri zituzten herrialde garaituen gainean. Alemanian,

jende askoren ustez bidegabekeriak eta umilgarriak

izan ziren. Weimarko Errepublikako agintariak zigor

horiek arrazoizko egoerara eramaten saiatu ziren arren,

1929ko krakak eragin zuen krisialdia zela medio,

ahalegin horiek guztiak alferrikakoak izan ziren.

Zilegitasun txikiko errepublika horretan, krisialdi

ekonomikoan itota, jende askok sistemaren kontrako

alderdietara jo zuen. Arrakastatsuena Adolf Hitlerren

alderdi nazia (NSDAP) izan zen. Hitlerrek 1933ko

urtarrilaren 30ean hartu zuen boterea Alemanian. Mein

Kampf (Nire borroka) liburuan adierazi zuen bezala,

bere helburua Versaillesko Ituna iraultzeaz gain,

Alemaniarako etorkizun loriatsua eta oparoa lortzea

zen. Horretarako, Alemaniaren inguruko lurraldeak

(Lebensraum - Bizitzeko tokia) konkistatu eta

alemaniar bihurtu nahi zituen.

Versaillesko Itunaren aurkako pausoak eman zituen

ondorengo hiru urtetan: Sarre berriro okupatu zuen

(1935) eta Rhin ondokoa berriz militarizatu zuen

(1936ko martxoan).

Lurralde berriak bereganatzeari ekin zion orduan.

Austria (Anschluss) 1938ko martxoan batu zuen

Alemaniarekin. Bigarrenik, Txekoslovakiako Sudeteetan

bizi ziren 3.000.000 alemaniarrei laguntza eskatu zien

Alemaniarekin bat egiteko. Gerraren beldurrez,

Municheko Konferentzia 1938ko irailean) Erresuma

Batuak eta Frantziak Hitlerren nahien aurrean amore

eman zuten, Alemaniak Europan aldarrikapen

gehiagorik egingo ez zuelakoan. Chamberlain Erresuma

Batuko atzerri aferetarako ministroak ituna "garaiko

bakea" zela adierazi arren, 1938ko urrian gainerako

Txekoslovakiari eraso zion Hitlerrek.

Hitlerren hitza nolakoa zen ikusita, Frantziak eta

Erresuma Batuak 1939an Poloniari laguntza eskaini

zioten Alemaniak eraso eginez gero. AEBek, halere, ez

zuten bat egin, politika isolazionista ohikoari eutsita.

Sobietar Batasunak, nazien jomugan egon arren,

1939ko abuztuaren 23an elkarri ez erasotzeko

hitzarmena sinatu zuen Alemaniarekin.

Poloniaren aurka, eta, behar izanez gero, Erresuma

Batua eta Frantziaren kontra ere egiteko prest,

Hitlerrek 1939ko irailaren 1ean Poloniari eraso egin

zion. Ondorioz, Frantziak eta Erresuma Batuak ere

gerra deklaratu zioten. Erresuma Batuak Britainiar

Inperio osoa zekarren berekin batera, baita

Commonwealtheko kide gehienak ere.

1.2 Asian

Nagasakiko bonba atomikoaren

ondorioz sortutako onddo formako

lainoa 18.000 metroko garaierara iritsi

zen 1945eko abuztuaren 9ko goizean

Versalleseko Hitzarmenean botere

kolonial gisa harturik, Japoniako politiko

eta militar askok Asia konkistatzeko eta

batzeko eskubidea aldarrikatu zuten.

Hori zela eta, Mantxuria 1931n eta

Txina 1937an inbaditu zituen Japoniak.

Bigarren Txina-Japonia Gerra hori 1937ko uztailaren

7an hasi zen hain zuzen ere. 1931tik bere menpe

zegoen Mantxuriatik eraso zuen Japoniak. Lehengo

aurrerapenak Shangai hirian moteldu ziren, nahiz eta

abendurako japoniarren eskuetan erori. Nanjing

hiriburua ere hartuta, txinatar nazionalistek

Chongqingera mugitu zuten gobernua gerra bukatu

arte. Nanking hirian egundoko sarraskia burutu zuten

japoniarrek, hilabetean 300.000 lagun garbitu

baitzituzten.

Ameriketako Estatu Batuen eta Erresuma Batuen

erreakzioa Txinari (Kuomintangi hain zuzen ere)

laguntza ekonomiko eta militarra igortzea izan zen.

1940tik aurrera, Japoniaren aurkako enbargoa ere

ezarri zuten abian.

Enbargoari aurre egiteko, Asia eta Ozeano Barean

lurralde berriak inbaditu zituen Japoniak, Frantziak,

Herbehereak, Erresuma Batuak eta Sobietar Batasunak

Europako gerra beste kezkarik ez zutelakoan, eta

AEBek, gerrarako prest egon gabe, akordioa bilatuko

zutelakoan. Japoniako agintariek adierazi zuten bere

asmoa Ekialdeko Asia Elkarren Kooperazio Gunea

sortzea zela, Europako menpe inperialistatik askea.

AEBak gerran sartzera eraman zituen kausa zuzena

Pearl Harborren erasoa izan zen, 1941eko abenduaren

7an. Lau egun geroago Alemaniak gerra deklaratu zien

AEBei. Sobietar Batasunaren aurka 1939ko udaberrian

baino ez zuen Japoniak jardun. Mongolian egin zuten

topo. Japoniako hazkundea Ekialde Urrunean

mehatxutzat jo zen Moskun. Japoniako erasoa atzera

eraman zuten sobietarrek, Georgi Zhukov jeneralaren

agindupean. Horren ostean, bakeak iraun zuen bi

estatuen artean. Historialari batzuen arabera, bi

fronteko gerraren beldurrak bultzatu zuen Sobietar

Batasuna Alemaniarekin akordioa sinatzera.

2. Gerraren garapena

2.1 1939: Gerraren hasiera Europan

2.1.1 Poloniaren inbasioa

Europan gerra 1939ko irailaren 1ean hasi zen,

Alemaniak Poloniari eraso egitean. Hitlerren asmoak

Danzig hiri askea (non alemaniarrak eta poloniarrak bizi

ziren) menderatzea eta hiri hau Alemaniarekin lotzeko

korridorea lortzea izan ziren. Nazioarteko

komunitatearen aurrean, mugan aldez aurretik

prestatutako gatazka erabili zuen. Irailaren 3an,

Erresuma Batuak zein Frantziak gerra deklaratu zioten

Alemaniari. Erresuma Batuak itsas blokeoa ezarri arren,

ez Londresek ez Parisek ez zuten Alemania inbaditzeko

gogo sendorik erakutsi. Frantzia, motel mugituta,

Sarren burutu zuen eraso txiki bat. Poloniari laguntzeko

troparik ez zuten igorri.

Bitartean, Polonian, armada alemaniarrak Blitzkrieg edo

Tximista Gerra burutu zuen. Estrategia militar horretan,

hegazkineriak gogor bonbardatu ondoren, lurreko

armadak, batez ere gerra-gurdiek, ustekabean egiten

du eraso. Alemaniarrek hiri eta gune estrategikoak

hartuta, armada poloniarrak, lurraldean sakabanatuta

eta elkarrekin bat egin gabe, pixkanaka pixkanaka

amore eman zuen. Varsovia irailaren 27an erori zen,

eta azken tropa poloniarrak urriaren 6an errenditu

ziren.

Irailaren 17an, Alemaniarekin hitzartutako akordioari

eutsita, Sobietar Batasunak ekialdetik eraso zion

Poloniari. Bigarren frontea irekian, Poloniako defentsak

amildu ziren. Hurrengo egunean Poloniako presidenteak

eta aginteko komandanteak herrialdea utzi zuten.

Polonia, berriz, ez zen ofizialki errenditu. Aldameneko

herrialdeetan babestu ziren armadaren apurrak, eta

Polonian barnan, erresistentzia gogorra sortu zen.

Horren ostean, 1939-1940ko neguan Alemaniako

armadak biltzen ziren bitartean, Frantziak eta Erresuma

Batuak ez zuten erasorik egin. Kazetari batzuek

“Phoney war”, “Sitzkrieg” edo Gerra Faltsua deitu

zioten epe horri, hain eskasa zen buruz buruko borroka.

2.1.2 Neguko Gerra

Negu horretan, 1939ko azaroaren 30ean hain zuzen

ere, Sobietar Batasunak Finlandiari eraso zion. Sobietar

Batasuneko armada Finlandiakoa halako lau zen arren,

Armada Gorria lotsagarri gelditu zen aurrera egiteko

orduan. Finlandiako defentsak herrialde osoko inbasioa

saihestu zuen, nahiz eta, azkenean, sobietarrek garaitu

eta Finlandiak Leningrad inguruko eremu estrategikoak

eman behar izan. Nolanahi ere, Armada Gorriaren

ahalmena zalantzan jarri zen Europako kantzelaritza

askotan, tartean Berlinen.

Sobietar Batasunak, Molotov-Ribbentrop itunaren

azpian, 1940ko ekainean Estonia, Letonia eta Lituania

herrialdeak okupatu zituen, baita Errumaniako

Besarabia eta Ipar Bukovina eskualdeak ere.

2.2 1940: Gerraren hedapena

2.2.1 Norvegia eta Danimarkaren inbasioa

1940ko apirilaren 9an hasi zen naziek burututako

Danimarka eta Norvegiaren kontrako erasoa.

Alemaniarrek, alde batetik, Suediako burdin hornidurak

ziurtatu nahi zituen, Alemaniara Narvik portu

norvegiarretik baitzekarten. Baina beste alde batetik,

horrela Norvegia ez aliatuen eskuetara eroriko,

Alemaniako portuen aurkako enbargoa indartzeko

asmoa izanez gero. Danimarkaren balio estrategikoa ez

zen hain handia, baina herrialde horretako kaietatik

aise iristen zen Norvegiara.

Danimarka berehala errenditu zen, armada

alemaniarrari aurre egitea alferrik zelakoan, alferrikako

odol-jarioa saihestu nahi baitzuen. Hori zela eta, nazien

okupazioa arina izan zen, beste herrialdeek nozitu

zutenaren aldean bederen. Danimarkako instituzioek,

hein handi batean, autonomia gorde ahal izan zuten,

eta juduen deportazioa atzeratu zen. Nolanahi ere,

esku zabaleko joera hau 1943an amaitu zen, Stalingrad

eta El Alamein porroten ostean okupazioaren kontrako

protestak eta istiluak hedatu baitziren, eta, nazien

ustez, Danimarkako gobernuak ez zituen behar bezain

gogor itzaltzen.

Norvegiako inbasioa korapilatsuagoa izan zen. Portuak

hiru egunetan okupatu arren, armada norvegiarra

barnealde menditsuan babestu zen, naziei aurre egiteko

prest. Gainera, Erresuma Batuak zein Frantziak hainbat

dibisio igorri zituzten laguntza ematera. Hala ere,

aliatuen egoerak okerrera egin zuen, eta apirilaren

28an, britainiarrek Norvegiaren hegoaldetik alde

egiteko erabaki zuten. Maiatzaren 28an aliatuek Narvik

iparraldeko portua hartu bazuten ere, Frantziako

inbasioarekin batera, aliatuen lehentasunak irauli ziren.

Ekainaren 8an, portuko instalazioak suntsitu ondoren,

Norvegiako iparraldetik atera ziren tropa aliatuak.

Azkenean, Norvegia, ekainaren 10ean, errenditu zen.

2.2.2 Frantziako bataila

Poloniako inbasioa burututakoan, naziak Frantziaren

kontrako borroka prestatzen hasi ziren. Euren

egitasmoa zen Belgika eta Luxenburgo artean dagoen

Ardenak izeneko lurralde oihantsuan armadaren multzo

nagusia kokatzea, gerra gurdiek zeharkatu ezin izango

zutelakoan, zakar defenditu baitzuten aliatuek.

Horretarako, naziek Herbehereak, Belgika eta

Luxenburgo herrialde neutralak inbaditu behar izango

zituzten.

Erasoa 1940ko maiatzaren 10ean hasi zen,

alemaniarrek aurreikusi zuten bezala. Ardenetan

zeharkako ibilaldia sumatu gabe, 12an Mosa ibaian,

Sedandik hurbil, saiatu ziren frantziarrak alferrik

inbaditzaileak geldiarazten. Frantziako iparralde osan

Frantzia garaituta eta Erresuma Batuko armadaren

hornigai eta arma gehienak Dunkerquen galduta,

Hitlerrek uste zuen Erresuma Batua errenditzekoa zela.

Nolanahi ere, Winston Churchill buru zuen gobernu

britainiarrak borrokatzen jarraitzea erabaki zuen,

bakarrik bazen ere. Beraz, alemaniarrak Itsas Lehoi

izenpean Bretainia Handiaren inbasioa prestatzen hasi

ziren. Itsas armada britainiar boteretsua menderatuko

ez zutelakoan, airean nagusitasuna lortzea

ezinbestekotzat jo zen zen, eta, hortaz, hegazkineria

hutsezko Ingalaterrako bataila borrokatu zen.

Ekainaren 5ean, Parisa jo zuten alemaniarrek geldiezin.

Frantziaren porrota saihestezina zela ikusita,

Mussoliniren Italiak probestu zuen ekainaren 10ean

Frantziari gerra deklaratzeko. Ekainaren 14ean Parisen

sartu ziren naziak. Armistizioa ekainaren 22an sinatu

zuten Frantziak eta Alemaniak. Alemaniaren menpean

Frantziako iparraldea eta mendebaldeko kostaldea

geratu zen. Horren hegoaldean, gobernu

kolaboratzailea eratu zen, zeinek Vichy zuen hiriburua

eta Philippe Petain gobernuburua. Haien aurrean,

Charles de Gaulle jenerala zegoen, Erresuma Batuko

herbestetik “Frantzia Askea”ren buruan, Vichyko

gobernua onartu gabe.

2.2.3 Ingalaterrako bataila

Frantzia garaituta eta

Erresuma Batuko armadaren

hornigai eta arma gehienak

Dunkerquen galduta,

Hitlerrek uste zuen Erresuma

Batua errenditzekoa zela.

Nolanahi ere, Winston

Churchill buru zuen gobernu

britainiarrak borrokatzen

jarraitzea erabaki zuen,

bakarrik bazen ere. Beraz,

alemaniarrak Itsas Lehoi

izenpean Bretainia Handiaren

inbasioa prestatzen hasi

ziren. Itsas armada britainiar

boteretsua menderatuko ez

zutelakoan, airean nagusitasuna lortzea ezinbestekotzat

jo zen zen, eta, hortaz, hegazkineria hutsezko

Ingalaterrako bataila borrokatu zen.

(eskubiko argazkian Alemaniako hegazkinek Londres

bonbardatzen zutenean, bertako biztanleek metro-

geltokiak babesleku gisa erabiltzen zituzten.)

1940ko udan burututa, Alemaniako hegazkineria

(Luftwaffe) Britainia Handiko aireportuak eta radar

estazioak bonbardatzen hasi zen. Nolanahi ere,

hegazkineria britainiarra (RAF), pilotu gutxiago edukita

ere, espero baino kementsuago aritu zen. Emaitza

argirik gabe eta Berlinen jasandako bonbardaketei

adinako erantzuna eman nahian, Hitlerrek Londresen

bonbardaketa (Blitz) agindu zuen. Hala ere, RAF

nagusitu zen azkenean, Mantxako kanala kontrolpean

edukita. Irailaren 17an, Erresuma Batuko inbasioa

atzeratu zuen Hitlerrek, eta hasiera batean hurrengo

urterako egitekoa bazen ere, azkenean ez zen berriro

burutu.

2.2.4 Italiako erasoak

Mussolini ere ez zen geldirik geratu. 1940ko irailaren

13an, Libiako kolonia italianarretik Egipto (Erresuma

Batuko kolonia) eraso zuten. Estrategikoki, oso gune

garrantzitsua zen, Suezko kanalari esker ekialdeko

Commonwealtheko herrialdeek (Indiak, Zeelanda

Berriak edo Australiak besteak beste) hornigaiak eta

armak garraiatu ahal izaten zituzten Britainia Handira.

Italiarrek mendebaldeko eskualde txikia okupatu ahal

izan zuten, Sidi Barrani hiri egiptoarrean defentsak

paratuta. Alabaina, abenduaren 9an, britainiarrek

kontraerasoa burutu zuten. Italiarrek El Agheila (Libia)

hirira egin behar izan zuten atzera.

Urriaren 28an, Greziaren kontra jardun zuen Italiak,

Albaniako baseetatik eraso eginda. Hala ere, armada

greziarrak ofentsiba geldiarazteaz gain, kontraerasoa

ere burutu zuen, eta Albaniako hegoaldeko hainbat hiri

hartu zituen. Neguarekin batera, dena den, borroka

gelditu zen.

2.3 1941: Mundu gerra bihurtuta

2.3.1 Ipar Afrikako kanpaina

Italiako armadaren porrota zela medio, Hitlerrek

errefortzuak bidali behar izan zituen ipar Afrikara.

1941eko otsailean, Afrika Korps izenpean lehenengo

tropa alemaniarrak iritsi ziren Libiara, Erwin Rommel

jeneralaren agindupean. Hasiera batean, arerioen

erasoen aurrean egoera gordetzeko agindua baino ez

zeukan Rommelek. Baina erresistentzia ahula jaso

zuela ikusita, erasoari ekin zion, britainiarrak Egiptoko

mugaraino eraman arte. Hainbat alferrikako

kontraerasoren ostean, abenduaren 18an, britainiarrek

Gurutzatu Operazioa (Operation Crusader) burutu

zuten, non udaberrian galdutako lurralde osoa

berreskuratu zuten.

2.3.2 Balkanetako kanpaina

Sobietar Batasunari eraso egin baino lehen, Hitlerrek

uste zuen hegoaldea menpean edukitzea ezinbestekoa

zela. Hau da, Italia eta Greziaren arteko gatazka

bukatu behar zen. 1940-41eko neguan, Hungaria,

Errumania, Bulgaria eta Jugoslaviako gobernuekin

negoziatu zuten alemaniarrek Ardatzarekin bat egiteko.

Alabaina, 1941eko martxoaren 27an, Jugoslavian

Ardatzaren aurkako estatu-kolpe bat burutu zen, eta,

hortaz, Greziaz gain Jugoslavia ere jarri zuten jomugan.

1941eko apirilaren 6an tropa alemaniarrek, italiarrek

eta hungariarrek batera Jugoslavia eta Greziaren kontra

egin zuten. Britainiarrek Greziari laguntza luzatu arren,

Ardatzeko aurrera egitea geldiezina zen. Jugoslavian,

gainera, erresistentzia ez zen oso gogorra izan.

Belgrado, hiriburua, apirilaren 12an hartu zuten, eta

herrialdea apirilaren 17an errenditu zen.

Grezian ere Ardatzeko erasoa azkarra eta eraginkorra

izan zen. Hilabetearen bukaerako, nazien menpea

zegoen jada. Maiatzaren 20an, alemaniarrak Kretaren

aurkako erasoari ekin zioten. Ekainaren 1erako guztiz

okupatuta zegoen. Luftwafferen nagusitasunaren

aurrean, RAF britainiarrak hornigaiak eta pertsonak

Egiptora garraio zituen, hurrengo borroketarako gorde

nahian.

Alemaniarren garaipena bizkorra eta zalantzarik

gabekoa izan arren, Balkanetako kanpainak bost aste

atzeratu zuen Bizargorri Operazioa, Sobietar

Batasunaren inbasioa alegia.

2.3.3 Sobietar Batasunaren inbasioa

1941eko ekainaren 22an, Napoleonek aukeratutako

egun berean, hasi zen Bizargorri Operazioa.

Ustekabean harrapatu zuten Mosku, nahiz eta erasoa

egunen batean espero. Izan ere, Molotov-Ribbentrop

itun sekretua zela eta (1939ko abuztuan sinatua), SESB

eta Alemania aliatuak ziren.

Erasoa hiru frontetan zegoen antolaturik: lehenengoa

iparraldera begira, Leningradera; bigarrena, Moskuko

bidera; eta hirugarrena, Donetsk industria eskualdera

eta Kaukasoko petrolio zelaietara. Adolf Hitlerren

asmoa Armada Gorria Bielorrusia eta Ukrainako

lautadetan ixtea eta azkar garaitzea zen. Gero, Sobietar

Batasunako alde europarra okupatu nahi zuen, Ozeano

Artikotik Kaspiar Itsasoa arte. Horretarako, 140 dibisio

prestatu zituzten alemaniarrek, guztira 3.200.000

soldadu, 625.000 zaldi, 7.100 kainoi, 3.300 gerra-gurdi

eta 2.770 hegazkin. Hainbat aliatuk, Italiak, Hungariak,

Errumaniak edo Bulgariak dibisioak ere erantsi zituzten.

Armada Gorriak, beste aldetik, 134 dibisio zituen:

2.500.000 soldadu, 24.000 gerra-gurdi eta 8.000

hegazkin. Zalantzarik gabe historiak operazio militarrik

handiena.

Estraineko asteetan alemaniarren aurrerapena bizkorra

eta eraginkorra izan zen. Iparraldean, Baltikoko

estatuak okupatuta, Leningradeko setioa irailaren 8an

hasi zen (1944ko urtarrilera arte irautekoa zen).

Erdialdean, Bielorrusia osoa azpiratuta, Smolensk

uztailaren 16an hartu zuten. Hegoaldean, berriz,

Ukrainan zeharkako martxa uste baino motelagoa izan

zen. Hori zela eta, Hitlerrek erdialdeko fronteko tropei

gelditzeko agindu zien, hegoaldekoei lagun ziezaieten.

Jeneral alemaniar gehienak ez zatoz bat egitasmo

horrekin, Mosku jomuga nagusitzat hartzen baitzuten.

Azkenean, behin Kiev hartuta, irailaren 19an,

Moskuraino jarraitzeko agindua eman zen. Nolanahi

ere, ekialdeko frontean eguraldi txarra hasi zen, eta

alemaniarren aurrerapena motelduta suertatu zen.

Gainera, hirira hurbildu ahala, sobietarren erresistentzia

gero eta gogorrago bilakatu zen. Naziak Kremlindik 30

kilometrora iritsi ziren, baina ez haratago. Abenduaren

5ean, Hitlerrek geldialdi orokorra agindu zuen,

hurrengo udaberrian ekitzeko asmotan.

2.3.4 AEBen sarrera

Japonia eta Txinaren arteko

gerrak, 1940rako, ez zuen

ez aurrera ez atzera egiten.

Irailaren 22an, Frantziako

Indotxinaren iparraldeari

eraso zion Japoniak.

Mendebaldeko botereekiko

harremanak gaiztotu ziren

azken urteotan, AEBek,

Erresuma Batuak eta

Herbehereek petrolio eta

beste hornigaien salmentetan enbargoak ezarri

baitzizkioten Japoniari.

Abenduaren 3an, Japoniako Egoitza Nagusiak baimendu

zion Yasuji Okamura jeneralari Ekialdeko Asian gerra

orokorra hedatzeko. Horrela, Hong Kong, Filipinak eta

Britainia Handiko hainbat kolonia (Malaia, Borneo eta

Burma) konkistatu zituzten japoniarrek, petrolio zelaiak

bereganatu nahian. Commonwealtheko herrialdeen

erresistentzia gorabehera, leku horiek guztiak

japoniarren eskuetara erori ziren hilabete gutxiren

buruan. Erresuma Batuko 80.000 kide inguru atxilotuta,

kontzentrazio-zelaietara bidali zituzten. Churchillen

ustetan, Singapurreko porrota historia britainiarraren

umiligarrienetakoa izan zen.

Abenduaren 7an, Thailandia, Malaia eta Hong Kongekin

batera, Japoniak Hawaii irletan kokatutako AEBetako

Pearl Harbor itsas baseari ere eraso egin zion.

Amerikarren galerak gogorrak izan ziren: hildakoen

kopurua 2.400ra hurbiltzen da, gerraontzi asko

kaltetuta suertau ziren eta baseko hegazkineria gehiena

suntsituta. Nolanahi ere, erasoaren jomuga nagusia

izan ziren lau hegazkin-eramaileak salbatu ziren,

basean ez zeudelako. Gainera, Pearl Harborko portuko

kalteak aise konpondu ziren, eta erregai biltegiak,

ezinbestekoak itsas armada hankamotz ez ibiltzeko,

ukitu gabe utzi zuten. Hurrengo egunean, abenduaren

8an, AEBek eta Erresuma Batuak gerra deklaratu zioten

Japoniari. Abenduaren 11n, Alemaniak AEBei deklaratu

zien gerra, nahiz eta Japoniarekin hitzartutako

akordioaren arabera beharrezkoa ez izan. Honela,

mundu gerra bihurtu zen.

(argazkian USS Arizona gerraontzia hondoratzen ari

zela.)

2.4 1942: Ez aurrera ez atzera

2.4.1 Ipar Afrikako kanpaina

Gurutzatu Operazioa zela eta, Afrika Korpsek atzera

egin behar izan ostean, bazirudien alemaniarren

porrota erabatekoa zela. Nolanahi ere, Ekialde

Hurbileko hainbat gatazkak Ipar Afrikatik tropa batzuk

eramatera behartu zituzten britainiarrak. Bitartean,

Ardatzak hornigai bidaltzeari ekin zion berriro Tripolitik.

Rommelek, orduan, 1942ko

urtarrilaren 21ean bigarren

erasoa jarri zuen martxan.

Gazalaraino eraman zituzten

aliatuak, eta horren ostean,

Egiptoraino, non Alam Halfa

bataila burutu zen (uztailaren

1tik 27 arte). Alemaniarren

aurreratzea geldiaraztea lortu

arren, tropa eta mota

guztietako hornigaiak igorri

zituzten aliatuek, porrotak

ekar litzakeen ondorioen

beldurrez.

Gainera Bernard Montgomery (argazkian jeneral

britaniarra.) 8. armada britainiarraren buru izendatu

zuten. Urrian iritsita, soldaduen kopuruaren aldetik

aliatuen nagusitasuna jadanik agerikoa zen. Urriaren

23tik azaroaren 4 arte El Alamein bataila burutu zen,

non aliatuek garaipen osoa eta erabakigarria eskuratu

zuten. Afrika Korpsetik geratzen zen apurra Libia eta

Tunisia aldera abiatu zen ihesean.

Azaroaren 8an

Suziri

Operazioa

(Operation

Torch) burutu

zuten aliatuek

(AEBek eta

Erresuma

Batuak batik

bat) Aljeria eta

Maroko gaineko

kontrola

beregatu

nahian,

Casablancan,

Oranen eta

Aljerian batera

lehorreratuta.

Gainera,

alemaniarrei

erretaguardiati

k eraso egitea

espero zuten,

Ipar Afrikako

kanpainia azkar

amaitzeko.

Aljeria eta Moroko Vichyko

Gobernuaren mendean egon arren,

oso erresistentzia urria erakutsi

zuten, eta berehala Henri Giraud

jeneral frantsesaren aginpean

geratu ziren. Ondorioz, Hitlerrek

Vichy Gobernuko Frantzia okupatu

zuen.

Tunisiako tropa alemaniarrak zein

italiarrak inguratuta geratu ziren

aliatuek mendebaldetik eta

ekialdetik aurrera egiten baitzuten.

Abendurako Ardatzako egoera

larria zen oso, baina eskarmentu

txikiko tropa estatubatuarrak

garaituta (Kasserineko igarobideko

bataila, 1943ko otsailaren 19tik 25

arte), uste baino luzeago iraun

zuen alemaniarren erresistentziak.

Azkenean, aliatuen nagusitasunak,

bai hornigaien aldetik bai

soldaduen aldetik, Ardatzaren

porrota ekarri zuen, eta 1943ko

maiatzaren 13an, 250.000 soldadu

alemaniarrak eta italiarrak

errenditu ziren.

2.4.2 Ekialdeko Frontea

Stalingradeko azken tropa

alemaniarrak 1943ko

otsailaren 2an errenditu ziren.

Alemaniak 6. armada osatzen

zuten 300.000 soldatutik

96.000 besterik ez ziren

Stalingradetik bizirik

atera. Hauxe izan zen

Bigarren Mundu Gerrako

norabidea aldatu zuen

une garrantzitsuenetako

bat. (argazkian

Montecassino

monasterioa.)

Sobietar Batasunak

1943ko hasieran erasoari

ekin zion berriz, Don

ibaitik hurbil. Hasieran

aurrera egitea lortu zuen

Armada Gorriak, harik

eta alemaniarrak

sobietarren armada

hedatuegiaz eta egoera

ahulaz baliatu ziren arte.

Kontraerasoan,

alemaniarrek Kharkov

hiria eta aldameneko

eremua berreskuratu

zituzten. Nazien azken

garaipen inportantea izan

zen.

Udaberrian euriteek

borroketan hastea

galarazi zuten, baina bi

aldeak denboraz probestu

ziren udan etortzekoa

zen bataila prestatzeko.

Erasoaren data behin eta

berriro atzeratu ostean

eta gerra osoko indar

handiena bildu ondoren,

uztailaren 4an ekin zioten

alemaniarrek erasoari

Kursken. Asmo horiek

ezagutua, sobietarrek

lubaki-sare erraldoia

industu zuten

defentsarako. Kurskeko

bataila gerrako tanke-

borroka handiena

bilakatu zen.

Errefortzurik gabe,

alemaniarrek sobietarren

kontraerasoari ezin izan

zioten eutsi.

Porrot honen ostean,

Ekialdeko Frontean eta

gerra bukatu arte

alemaniarrek atzera

egiten zuten sobietarrek

aurrera egin ahala.

Abuzturako Hitlerrek

Dnieperrera itzultzeko

agindu zuen. Baina urrian

Dniper ere ezin izan

zuten defendatu.

Azaroran Kiev

berreskuratu zuten

sobietarrek.

2.4.3 Ozeano Bareko Frontea

Guadalcanal uhartea

hartu ostean, AEBek,

Zeelanda Berriak eta

Australiak Solomon

Uharteak, Ginea Berria

eta Herbeheretako

Ekialdeko Indiak

berreskuratzeari ekin

zioten.

Ekainaren 30ean,

Cartwheel Operazioa

martxan jarri zuten

aliatuek, Ozeano Bareko

hegoaldea eta

hegomendebaldea

menderatzean Japoniako

Rabaul basea isolatu

nahian. Ondoren, uhartez

uharte Japonia arte joan

nahi zuten. Horretarako,

Tulagi eta Santa Cruz

irlak, Ginea Berriko

iparraldeko kosta eta

aipatutako Rabaul basea

helburu nagusiak izan

ziren.

Azaroan, ABEk Tarawako

bataila, Ozeano Barean

lehen anfibio-eraso

ezagutu zuen borroka,

irabazi zuten. Bajen

kopuru handiak protestak

eragin zituen AEBen

barnan, lehen bistadizoan

garrantzi txikiko irla

ñimiño batengatik

horrenbeste hildako

izatea ez ulertuta.

Orduan, aliatuek

japoniarren hainbat

gotorleku inguratu

zituzten hornigaien eta

tropa berrien faltak

Japoniari amore

emanarazi ziolakoan.

(AEBetako B-29

hegazkinak Japonia

bonbardatzen ari direla.)

2.5 1944: Amaieraren hasiera

2.5.1 Mendebaldeko Frontea

Ekialdeko Frontean Alemaniako presioa arintzeko eta

gerraren bukaera lehenago iristeko, 1944ko ekainaren

6an aliatuek Mendebaldeko Europan beste fronte bat

zabaldu zuten Normandiako kostaldean lehorreratze

masiboren bidez. Hiru milioi soldaduk parte hartuta,

historiako tropa lehorreratze handiena izaten jarraitzen

du Overlord Operazioa ezkutuko izena zuen

lehorreratze hark.

Tropa alemaniarren %85-90 Ekialdeko Frontean

zegoen, eta VII. Armada eta Panzer V. Armada besterik

ezin zuen ekialdetik mugitu aliatuen lehorreratzeari

aurre egiteko. Gainera, kostaldean gotorleku andana

eraikita zituzten naziek, baina zenbait tokitan amaitu

gabe zeuden. Dwight D. Eisenhower buru zuten aliatuek

lehorreratzea Calais aldean gertatzekoa zen plana

zabaldu zuten. Horrela, 50.000 soldadu alemaniar baino

ez zeuden Normandia aldean lehorreratzearen egunean.

Nolanahi ere, alemaniarren erresistentzia gogorra zen

oso, hainbat hondartzatan aliatuek egundoko bajen

kopuruak izan baitzituzten. Uztailaren bukaerako

frontea ongi garatuta zegoen. Normandia menderatuta,

Frantzia hartzea erraza izan zen. Abuztuaren 25ean

Parisa sartu ziren aliatuak. Irailerako Belgika eta

Frantziako zati nagusiak aliatuen menpe zeuden

berriro.

Irailean bertan, aliatuek, izugarrizko azpiegituraz

baliturik, ofentsiba zabal bat abiatu zuten

Herbeheretan. Ofentsiba honi, Market Garden

Operazioa deitu zioten, eta helburu gisa herrialdea

zeharkatzea zuen, Rhin ibaira heldu eta Alemaniako

lurretan sartzeko. Aitzitik, operazio honek izaniko

aurrikuspen eta antolakuntza eskasa zela medio,

aliatuek sekulako porrota jasan zuten Holandan, eta

gerraren amaiera ia urte betez luzatu zitzaien.

Abenduan alemaniarrek kontraerasoa burutu zuten,

Bulgeko bataila izenekoa, Antwerp hiria

berreskuratzeko asmotan, zeren, hala gertatuz gero,

aliatuen hornigai-bidaltzea etenda gertatuko litzatekeen

eta aliatuen frontea erdibituko litzatekeen. Hasierako

garaipenak gorabehera, nazien hegazkineria oso

kaltetuta atera zen, eta, urtarrilerako, galdutako

lurraldea berreskuratu zuten aliatuek.

Bitartean, Italian, Anzion lehorreratu ziren aliatuak.

Gustav Marrak pairatu zituen erasoak zirela eta,

alemaniarrek atzera egin behar izan zuten, eta Erroma

1944ko ekainaren 4an hartu zuten aliatuek. Nolanahi

ere, alemaniarrek beste defentsa-fronte bat osatu

zuten, Marra Gotikoa izenekoa, Apeninoetan,

Florentziatik ipar eta ekialdean. Gogor ahaleginduta,

aliatuak mendateak bereganatzen hasi ziren, Po ibaira

jaisteko prest. Alabaina, Frantziaren inbasioak

hainbeste tropa eskatzen zuenez, moteldu zen Italiako

kanpainia. Negurako, Boloniako hegoaldean zeuden

aliatuak.


Sobietarrek fronteko hegoaldean oso azkar egin zuten

aurrera 1943ko irailetik 1944ko maiatza arte, Ukraina

osoa berreskuratu baitzuten, Errumania eta Poloniako

mugetaraino. Fronteko iparraldean, Leningradeko

setioa hautsita, Estonia eta Letonia aldera abiatu ziren.

1941ean Finlandiak hartutako lurraldea ere

berreskuratu zuen SESBk. Ondorioz, Finlandia irailaren

4an errenditu zen. Fronteko erdialdean, Bagration

Operazioan Alemaniako armada suntsiturik suertatu

zen. Sobietar Batasunak 600 km egin zuen aurrera,

Bielorrusia zeharkatuta, Lituania, Polonia eta

Hungariaraino.

Fronteko hegoaldean, Errumaniako armada garaituta,

Karlos II. erregeak bakea eskatu zien sobietarrei.

Horrean aurrean, naziak erregea hiltzen saiatu ziren.

Ekintza horrek Errumania aliatuen aldera eraman zuen,

Alemaniari gerra deklaratuta. Aste baten buruan,

Bulgaria ere aliatuen aldera igaro zen. Sobietarrek

Jugoslaviarantz jo zuten, Belgradera urriaren 15ean

iritsirik. Greziak alemaniarren menpe jarraitzen zuen

arren, isolaturik ez geratzeko, naziek utzi behar izan

zuten.

Polonian, alemaniarren agintearen kontrako matxinada

sortu zen abuztuaren 1ean, Varsovian hain zuzen ere.

Poloniarrek matxinadak egun batzuk irautea espero

zuten, Armada Gorria hirira iritsi arte. Baina Stalinen

asmoa bestelakoa zen, zeren, naziak kanporatuta,

Poloniak gobernu komunista izan zezan nahi zuen, eta

matxinatuak Poloniako herbesteko gobernuaren

aginduetara jarri ziren. Bitartean, alemaniarrek tropa

berriak igorri zituzten hiriaren gaineko kontrola

berreskuratzeko. Honela, urriaren 2an, azken

matxinoak errenditu ziren.


Japonia 1944ko martxoaren 8an India, oraindik ere

Erresuma Batuko kolonia, hartzen saiatu zen

Birmaniatik eraso eginda. Imphal setiatzea eta

Kohimarekiko komunikazioa etetea lortu arren, hilabete

batzuen ostean aurrerapenik gabe, japoniarrek atzera

egin zuten hornigaien faltan. Guztira 55.000 hildako

izan zituzten japoniarrek, historiako kopuru okerrena.

Ozeano Barean bertan, Ameriketako Estatu Batuek

aurrera jarraitzen zuten. Marshall uharteak 1944ko

otsailean bereganatuta, ekain eta abuztuaren bitartean

Mariana uharteak eta Saipan konkistatu zituzten.

Saipan uhartea edukitzeak Japonia bera bonbardatzea

ahalbidetu zien AEBei. Japoniako erantzuna Filipinetako

Itsasoko bataila izan zen, non geratzen zitzaien

gerraontzi gehienak erabili zituzten japoniarrek,

AEBetako armada Mariana uhartetatik egotzi nahian.

Garaituta atera ondoren, Japoniako hegazkin-

eramaileak suntsiturik edo larriki kalteturik suertatu

ziren. Ondorioz, urriaren 20an Filipinetako konkista hasi

zen AEBen partez. Borroka horietan, japoniarrek

kamikazeak lehen aldiz erabili zituzten.

2.6 1945: Gerraren amaiera

2.6.1 Mendebaldeko Frontea

Italian aliatuen azken

erasoa 1945eko

apirilaren 9an hasi zen.

Po ibaiko lautada osoa

okupatuta, naziek

Alpeetara jo zuten.

Mussolini, Clara Petacci

amorantearekin,

Milandik Suitzara ihesean joan

zen, baina bidean partisano

italiarrek atzeman zituzten.

Fusilatuta, euren gorpuak Milan

erakutsi zituzten. Italiako

armada alemaniarra 1945eko

maiatzaren 2an errenditu zen.

Frantzian, 1945eko otsailean eta martxoan, aliatuek

Rhin aldera egin zuten aurrera, Herbeheretatik Suitzara

zihoan frontean. Rhin zeharkatuta, apirilean

Alemaniako defentsa amildu zen, eta Rhin eta Elba

ibaien arteko eremua, Iparraldeko Itasotik Alpeetara,

aliatuen mendean geratu zen. Dwight D. Eisenhower

aliatuen buruak Berlinen konkista Armada Gorriaren

esku uztea erabaki zuen. Apirilaren 25ean aliatuen bi

armadak elkartu ziren lehen aldiz.


Vistula ibaian trabaturik geratu ondoren, 1945eko

urtarrilaren 12an Poloniaren kanpainari ekin zion

berriro SESBk. Ordu gutxiren buruan, Alemaniako

defentsa amildu zen, eta harrigarri asko egin zuten

aurrera sobietarrek. Ekialdeko Prusia okupatuta,

milioika alemaniar jatorrizko biztanleek ihes egin zuten,

errusiarren errepresioaren beldurrez. Urtarrilaren 19an

gerraren aurretiko Alemaniako muga zeharkatu zuten.

Oder ibaian, Berlindik 70

kilometrora gelditu ziren

indarrak biltzearren.

Fronteko gainerako

zonaldeetan ere ziztu

bizian egiten zuten

aurrera sobietarrek.

Budapest otsailaren 13an

hartu zen, setio luze

baten ostean. Austrian martxoaren 30ean sartu ziren,

eta Viena apirilaren 13an bereganatu.

Apirilaren 16an Berlinen kontrako azken erasoa hasi

zen iparraldetik, ekialdetik eta hegoaldetik, hiria

inguratzeko asmotan (ikusi, Berlineko bataila).

Defentsa alemaniarra zibilek, horietako asko nerabeek,

osatua zen. Auzoz auzo eta kalez kale, pixkanaka

pixkanaka hiriburua menderatuz joan ziren. Hitlerrek

ihes egiteari uko egin zion, eta, apirilaren 30ean,

sobietarrak kale batzuk haratago zeudela, bere buruaz

beste egin zuen. Berlin maiatzaren 2an erori zen.

Karl Dönitz almiranteak, Hitlerren ondorengoak,

maiatzaren 7an baimendu zuen Jodl jenerala

Alemaniaren baldintzarik gabeko errendizioa onar

zezan. Honela, Europako frontean amaitu zen gerra.


Txinako armada lagun, 1944ko bukaeratik Erresuma

Batuak Birmaniaren birkonkistatzeari ekin zion Indiatik

eta herrialdeko hartu gabe zirauten lurraldeetatik eraso

eginda. Mandalay 1945eko martxoaren 20an hartu

zuten, eta Rangun, hiriburua, maiatzaren 2an,

japoniarrak Birmaniatik ateraraziz.

Filipinetan, Luzonera, irla handienera, lehorreratuta,

Manila martxoaren 3an bereganatu zuten aliatuek.

Irletako konkista osoa uztailean bukatu zen. Hori

burutu baino lehen, halere, beste aurrerapauso batuk

eman zituzten estatubatuarrek. Iwo Jima irla

estrategikoki oso garrantzitsua zen, hortik B-29

bonbardatzaileei laguntza eman ahal baitzitzaien. Hor,

japoniarren defentsa bereziki gogorra izan zen, eta

aliatuen hildakoen kopurua oso altua izan zen (ikusi,

Iwo Jimako bataila). Okinawan, hurrengo helburuan

ere, bajen kopurua oso handia izan zen.

Ozeano Barean zehar erresistentzia gune andana

geratu arren, AEBetako komandantziak Japoniako

inbasioa azarorako zeukan aurreikusita. Nolanahi ere,

Iwo Jiman eta Okinawan aurkitutako aurkaritzak beste

plan bat pentsatzera eraman zituen.

Uztailean, Manhattan Proiektuari esker, munduko lehen

bonba atomikoa sortu zen. Harry S. Truman AEBetako

presidente berriak arma berri hori erabiltzeko deliberoa

hartu zuen, Japoniak lehenbailehen amore ematera

behartzeko. Abuztuaren 6an Hiroshima hirian lehertu

zuen asmo belikoak zituen lehen bonba atomikoak.

Hiria erabat txikituta eta 75.000 hildako zituen ondorio.

Abuztuaren 9an Nagasakin, paretsuko hondamendia

eraginda, bigarrenak lehertu zuen.

Abuztuaren 8an, Jaltako Batzarrean hitzartutakoari

eutsita, Sobietar Batasunak gerra deklaratu zion

Japoniari eta Mantxuria inbaditu zuten.

Abuztuaren 15ean, Hirohito Japoniako enperadoreak

irratian herrialdeari errendizioa jakinarazi zion, nahiz

eta gobernuko zati bat borrokan jarraitzearen alde

egon. Irailaren 2an errendizio ofiziala sinatuta amaitu

zen Bigarren Mundu Gerra.

3. Gerraren ondorioak

3.1 Suntsipenak eta gehiegikeriak

Hildakoen kopuruen gaineko estimazio guztiak ez datoz

bat, heriotzen gehiengoa dokumentatu ez zelako, baina

esan daiteke 60 milioi lagun inguru hil zirela gerra

honetan; horietakoak 20 milioi soldaduak eta 40 milioi

zibilak ziren. Zibil guztiak armen ondorioz ez ziren hil,

izurriteaz, goseteaz edo genozidioaz baizik.

Holokaustoko biktimak 12 milioi izatera irits daitezke.

Bigarren Mundu Gerrak zibilen gainean jarri zuen

sufrimenduen parte handiena: judutar, homosexual,

ijito, eslabo eta ezinduen kontzentrazio-esparruetan

biltzea Alemaniaren aldetik; japoniarren konzentrazio-

esparrutan biltzea Estatu Batuetan; Txinako

biztanleriarengan eragindako sarraskiak Japoniar

soldeduen aldetik; gizakien gaineko esperimentazio

zientifikoak mediku nazi eta japoniarren aldetik; zibilen

kontrako airetiko bonbardeaketak, lehenengo Ardatzen

partetik Rotterdam eta Londresen, eta gero Aliatuen

partetik Tokio, Dresden edota Hanburgon, besteak

beste; eta lehenengo aldiz bonba atomikoaren

erabilpena, Estatu Batuen aldetik, Hiroshima eta

Nagasakiren kontra.

Galtzaileen krimenak zigortzeko, 1945tik 1951 arte,

Alemaniako eta Japoniako zenbait ofizial eta

funtzionario epaitu zituzten gerra krimenak leporatuta.

Alemaniakoak Nurembergen eta Japoniakoak Tokion

epaitu ziren. Garaileen sarraskiak, hala nola Dresdeko

bonbardaketa edo bonba atomikoaren jaurtiketak,

nazien adinekoak ez izan arren, ez ziren inon epaitu.

3.2 Hondamendi ekonomikoa

Gatazkan parte hartu zuten herrialde gehienek oso

krisialdi ekonomiko larria pairatu behar izan zuten, hain

ziren handiak gerra ahaleginak. Batzuk, Alemania

esaterako, erabat suntsiturik zegoen.

Europako herrialde

horien ekonomia

berpizteko (eta, bide

batez, matxinada

komunistak

suertatzeko arriskua

uxatzeko), 1947an

Marshall Plana (izena

George Marshall

AEBetako Estatu

Idazkaritik datorkio)

abian jarri zuten

AEBek. Sobietar

Batasunari eta haren aliatuei ere eskaini zitzaien

laguntza, baldin eta erreforma ekonomiko eta politikoak

burutzen baziren. Alabaina, dolarren inperialismoaren

beldurrez errefuxatu zuten. 1948tik 1952 arte

indarrean, garaiko 13 mila milioi dolar banatu ziren

Mendebaldeko Europako herrialde horien artean.

Alemaniak izan ezik, gainerakoek gerra aurreko maila

ekonomikoa berreskuratu zuten 1952rako.

3.3 Muga berriak

Gerraren bukaeran inperio kolonialetako lurralde

frankok, India Erresuma Batutik edo Indonesia

Herbeheretatik esaterako, independentzia aldarrikatu

zuten Asia eta Afrikan zehar batez ere. Horren aurrean,

herrialde inperialisten politikak desberdinak izan ziren.

Frantziak, adi bidez, huts egin zuen Indotxinako

kolonien gaineko kontrola

berreskuratu nahi izan

zuenean.

Baina Europan bertan sortu

ziren muga berriak. Alsazia

eta Lorena Frantziakoak

izatera itzuli ziren. Sarre

ere hartu zuen Frantziak

potektoratu gisa, harik eta

1957an Mendebaldeko

Alemaniari itzuli zion arte.

Poloniako mugak berriz

marraztu ziren, gerra

aurreko Alemaniako zati

batzuk (tartean Ekialdeko Prusia eta Goiko Silesia)

hartuta eta ekialdean batzuk galduta, Molotov-

Ribbentrop itunari jarraituta Sobietar Batasunak

bereganatu zituen gehienak hain zuzen ere. Stalinek

Finlandiako, Alemaniako (Ekialdeko Prusiaren zati bat)

eta Japoniako hainbat lurraldeak ere irabazi zituen.

Alemaniak Austria galdu zuen, 1938ko Anschluss

gertatu baino lehengo mugetara itzuliz. Txekiak eta

Eslovakiak estatu bat osatu zuten berriro, oraingo

honetan alemaniarrik gabeko Sudeteekin. Izan ere,

galdutako lurralde horietatik (Austriatik izan ezik)

alemaniar jatorrizko miloika lagun emigratu ziren

Alemaniara, agintari berrien beldurrez. Halaber,

Alemania okupazioko lau esparrutan zatitu zen,

Frantziak, Erresuma Batuak, AEBek eta SESBk banaren

gaineko kontrola hartuta. Geroago lehenengo hirurak

batu ziren Mendebaldeko Alemania konstituzio-

demokrazioa osatzeko. Laugarrena, Ekialdeko Europako

zati handiena bezala, SESBen influentzia esparruaren

azpian geratu zen, Mendebaldearen isilpeko

onarpenarekin.

3.4 Gatazka berriak

Herrialde guztietan bake iraunkorra ez zen lortu.

Txinan, komunisten eta nazionalisten arteko gatazka

1946an berpiztu zen, Japoniako inbasioak bi etsaiak

batu ostean. Mao Zedongen Alderdi Komunista garaile

atera zen, 1950erako kontinenteko Txina (Hainan irla

barne) mendean baitzeukan. Nazionalistek Taiwan eta

beste irla txikien gaineko kontrola konformatu behar

izan zuten. Oraindik ere bake-hitzarmenik ez da sinatu

bi alderdiren artean, nahiz eta hartu-eman

ekonomikoak sustatu.

Japoniarrek Koreatik alde egitean, Sobietar Batasunak

eta AEBek erabaki zuten, ia-ia korear guztien

oposizioaren gainetik, herrialdea erdibitzea 38.

paraleloan, iparraldeko eremua komunisten menpe eta

hegoaldekoa amerikarren menpe geratuta. Nahiz eta

estatu bakarra eta independientea sortzeko asmoa

adierazi, bi superbotereek lider desberdinak bultzatu

zituzten, eta bi estatuen egoera sortu zen, zeinek

elkarren gaineko autoritatea aldarrikatzen zuten.

Egoera ezegonkor horrek Koreako Gerrara eraman

zuen.

Izan ere gudan sortu ziren superbotere berriak

Ameriketako Estatu Batuak eta SESB izan ziren,

Erresuma Batua munduko botere nagusia izateari utzi

baitzion. Bi superbotereen arteko tirabirek gora egin

zuten gerra bukatutakoan, 1991 arte irautekoa zen

Gerra Hotza izeneko gatazka sortuz. Lehia hainbat

arlotan gertatu zen: ideologian, botere industrialean,

espazioan, ekonomian, armen garapenean... Bien

arteko buruz buruko borroka ez zen inoiz suertatu,

baina ohikoak izan ziren beste herrialdeetan alde

bakoitzak babestutakoen artekoak.

Nolanahi ere, Bigarren Mundu Gerraren gertakari latzen

ostean, diplomaziako bideak hobestu nahi izan zituzten.

Horretarako, Nazio Batuen Erakundea sortu zen,

Nazioen Elkartea ordezkatuta. Izan ere, Nazioen

Elkarteak ezin zuen ezer egin izan gatazka ekiditzeko.

Halaber, 1929ko krakak eragindako pobrezia orokarra

berriro gerta ez zedin, Bretton Woods hitzarmenetan

hainbat instituzio ekonomiko, Mundu Bankua edo

Nazioarteko Diru Funtsa esaterako, sortu ziren.

AMAIERA

ANGELA MEJIA 4.I

Aldizkari digitala angela

Documents

Transcript of Aldizkari digitala angela