Txostena

Memoria2011

130

Abeltzaintza

5

Txostena

Memoria2011

132

Animalien Ekoizpen eta Osasun Programaren barruan, kutsatzen duten infekzio-gaixotasunak ez sartu eta hedatzeko, sortutakoak errotik ateratzeko eta biztanleekiko osasun-arriskuak deuseztatzeko, baita nekazaritza eta abeltzaintzako ekoizpenak dibertsifikatzeko, abeltzain-ekoizpenaren faktoreen eraginkortasun handiagoa lortzeko, abeltzain-produktuek azken balioa gehitzeko, abereen ugalketa-sistemak eta ondare genetikoaren sistemak hobetzeko eta animaliaren ekoizpenaren kalitatea ziurtatzeko ere, hurrengo jarduerak garatu dira:

5.1. ABEREEN OSASUN ATALA

5.1.1. BEHIAK SANEATZEKO KANPAINA

Behiak Saneatzeko 2011ko Kanpaina 2010ko irailetik 2011ko ekainera bitartean egin da; ildo horri jarraiki, Bizkaiko behi guztien identifikazioa eta osasun egoera kontrolatu da.

2011. urte guztian zehar ukuilu guztiak jarraitu dira, abelburu positiboren edota zalantzazkoren bat izan badute, ustiapenak osasun-kalifikazioa berreskuratu arte eta, aldi berean, salerosketako abelburu guztiak kontrolatu dira; horiei aipatu gaixotasunekiko diagnostiko-probak egin zaizkie, bai saldu baino lehen, bai ustiapen berrian sartu diren unean. Guztira 4.415 behi kontrolatu dira eta emaitzak negatiboak izan dira.

2.937 ukuilutan 42.578 abelbururen gainean osasun-kanpaina egin da hurrengo emaitzekin:

•Tuberkulosia: kanpainan 3 ukuilu positibo erregistratu dira, 3 abere positiborekin, herri-kiroletako animaliengan tuberkulosia kontrolatzeko programa zehatzaren ondorioz.

•Bruzelosia: aurreko urteko joerari jarraituz, BLHn ez da bruzelosiaren kasurik izan 2011. urtean.

Hala eta guztiz ere, aurreko kanpainetan ezarritakoari jarraituz, Karrantzako behien azienda osoari bigarren kontrola egin zaio, eta kasu honetan ere emaitzak negatiboak izan dira.

•Leukosi enzootikoa: animalia batek ere ez du positibo eman.

•Peripneumonia: animalia batek ere ez du positibo eman.

Saneamenduaren Kanpainaren Programan behien gaixotasunei dagokienez Bizkaiko osasun-egoera ezin hobea azpimarratzeko, behien ustiapenen %99,89 Bruzelosi, Tuberkulosi, Leukosi eta Peripneumoniaz kalterik gabeko Osasun Kalifikazio Ofizialaren barruan sartua dago.

Txostena

Memoria2011

134

5.1.2. ARDIAK ETA AHUNTZAK SANEATZEKO KANPAINA

Ardiak eta Ahuntzak Saneatzeko Kanpainaren helburua ardiaren bruzelosia (Brucela Melitensis) eta ardiaren epididimitis kutsakorrra (Brucela Ovis) errotik ateratzea da, baita identifikatu eta erregistratzea ere, eta 2011. urteko irailean hasi zen.

Guztira 69.311 ardi saneatu dira 2.613 ukuilutan eta ez da Brucela Melitensis duen abere positiborik aurkitu. Brucela Ovisez saneatutako arren kopurua 3.575 izan da; 4 ahari positibo diagnostikatu dira 4 ustiapenetan

Ahuntzaren espeziean 16.762 buru saneatu dira guztira 1.371 ustiapenetan, eta emaitza guztiak negatiboak izan dira.

5.1.3. OSASUN PLANA

2009, 2010 ETA 2011. urteetan Osasun Plan boluntario bat burutu da BLAE, BBE, BITXEL eta ASGAPIR elkarteetako kide diren ustiapenetako 6 hilabete baino gehiagoko behietan; helburua izan da ustiapen horien egoera ezagutzea IBR, BVD eta Paratuberkulosiari dagokienez.

Plan horri 60 ustiapen batu zaizkio: guztira, 2.062 abelburu.

Osasun plan honetatik aparte, Paratuberkulosiaren gaineko ikerketak egiten jarraitu da gaixotasun horrekin arazoak dituzten ustiapenetan; 742 animalia aztertu dira 8 esne-ustiapenetan, eta horietatik 18 positiboak izan ziren gazurari dagokionez.

5.1.4. KALTE-ORDAINAK

32 abelburuk izan du kalte-ordaina, hurrengo banaketaren arabera:

Behiak hiltzeagatik diru-laguntza kontzeptupean kostu guztia 58.016,00 eurokoa izan da, hurrengo moduan banatuta:

Era berean, paratuberkulosiaren aurrean positibo eman duten 59 animalia berritzeagatik emandako zenbatekoa 25.370,00 eurokoa izan da.

Mingain Urdinari dagokionez, 2 ustiapenetako 10 ardik kalte-ordaina jaso dute, eta zenbatekoa guztira 622,50 eurokoa izan da.

Amaitzeko, saien erasoak izan dituzten abelbururengatik kalte-ordainak eman dira: 7 behirengatik 4.890,00 euro eta 6 ardirengatik 914,00 euro. Halaber, otsoen erasoak izan dituzten abelbururengatik kalte-ordainak eman dira: 4 ardirengatik 192,00 euro eta 1 zaldigatik 368,00 euro.

Txostena

Memoria2011

136

5.1.5. HONDAKINAK IKERTZEKO NAZIOKO PLANA (HINP)

Granjetako animalien (hau da, behiak, ardiak, txerriak, hegaztiak eta untxiak) elikaduran substantzia debekatuen erabilera zehazteko xedez, hurrengo jarduerak garatu dira:

•Behien, untxien eta txerrien pentsuaren 29 lagin hartzea, mikotoxinen, metal astunen, antimikrobianoen eta kokziodiostatikoen presentzia ikertzeko.

•Behien, hegaztien, txerrien eta untxien edari-uraren 6 lagin hartzea, anabolizatzaileak eta antimikrobianoak zehazteko.

•Behien ILEAren 14 lagin hartzea ß-agonistarako.

Emaitza guztiak negatiboak atera dira.

Era berean, 15 esne-lagin hartu dira honakoak detektatzeko: inhibitzaileak, aflatoxinak, kloranfenikola, metal astunak, organokloratuak, PCBak eta antiparasitarioak.

5.1.6 BEHIAK IDENTIFIKATZEA

Behiak identifikatzeko arloan zuzentarau komunitarioak xedatutakoari jarraiki, behien 99 ustiapen ikuskatu dira, identifikazioari eta erregistroari dagokionez, indarreko araudian xedatutakoa betetzen dela zehazteko.

Era berean, 2011. urtean guztira 20.000 behien buru identifikatu eta erregistratu dira.

5.1.7. KONTROLATU GABEKO ABEREAK KONTROLATU ETA ERRETIRATZEA

2011. urtean Bizkaiko puntu ezberdinetan honako animaliak identifikatu, erretiratu edota sakrifikatu dira: 116 ahuntz, 5 ardi, 131 behi, 142 zaldi eta 3 txakur.

5.1.8 ABEREEN ONGIZATEA KONTROLATZEA.

Abereen ongizateari buruzko 81 ikuskapen egin dira, abeltzaintzako ustiapenetan behi, ardi eta ahuntzen espezieak babesteko oinarrizko arauei dagozkienak. Ibilgailuak desinfektatzeko 1 zentro ikuskatu da, Mungian. Esperimentatzeko animalien erabiltzaile zentroko langileak homologatzen jarraitu dugu, 1201/2005 Errege Dekretuarekin bat etorriz. Bukatzeko, garraioari dagokion animalien ongizatearen arloan, Bizkaiko abeltzainei 1 ikastaro eman zaie. 88 ibilgailu berri erregistratu dira; guztira, erregistroan 966 ibilgailu daude. Horrez gain, azoketan 11 kamioi ikuskatu dira.

Txostena

Memoria2011

138

5.1.9. SANDACH

2011n 8 establezimendutan eta 48 ibilgailutan urteko kontrol ikuskapenak egin dira, Gizakiek jateko ez diren animalia azpiproduktuen programa (SANDACH) barne.

Kontrol bakoitzaren ondoren akta eta kontrol-zerrenda bana osatzen da, eta horien kopiak Eusko Jaurlaritzako Elikagaien Kalitate Zuzendaritzara igortzen dira; horietan jasotako datuak Bizkaiko Foru Aldundiaren horretarako aplikazio informatikoan grabatzen dira.

5.1.10. TRANSMITI DAITEZKEEN ENTZEFALOPATIAK ZAINTZEKO PROGRAMA

2011. urtean, Euskal Autonomia Erkidegoan transmiti daitezkeen Entzefalopatien Prebentzio eta Zaintza Programan aurrez ikusitako ekintzak egin dira eta honakoak azpimarra daitezke:

•Abeltzaintza-ustiapenetan sortutako abereen gorpuak bildu eta suntsitzea.

•AME (Arriskuko Material Espezifikoa) planta kontrolatu, jarraitu eta ikuskatzea. Eusko Jaurlaritzako Nekazaritza eta Arrantza Sailaren Ebazpenez baimendu zen.

•Honako gorpu-kopuruen gainean diagnostiko-testa egitea: 856 behi, 22 ardi eta 2 ahuntz; emaitzak negatiboak izan ziren.

5.1.11. TXERRIAK SANEATZEKO KANPAINA

Aurreko urteetan bezala, Txerriak Saneatzeko Kanpaina egin da txerri-izurri afrikarraren, klasikoaren, Aujezskyren gaixotasunaren antigorputzak eta txerri-besikularen gaixotasuna daramatenak diagnostikatzeko.

Ugaltzeko fasean 167 indibiduo saneatu dira eta 135 gizentze-abere 22 ustiapenetan; ez da aipatutako gaixotasunekiko abere positiborik izan.

5.1.12. ERLEAK SANEATZEKO KANPAINA

Aurreko urteetan bezala, Bizkaiko Erlauntzen Identifikazioa eta Erregistroa eguneratu da, 209/2002 EDrekin bat; Bizkaiko Erlezainen Elkartea (B.E.E.) eta BAMEPErekin lankidetzan garatzen da. Gaur egun 676 erlezain eta 11.880 erlauntz daude.

Txostena

Memoria2011

140

5.1.13. SALMONELLAREN PLANA HEGAZTI ERRULEETAN

Hegazti erruleetan Salmonellaren Plana betetzeko, Abeltzaintza Zerbitzuak granjan garatzen diren autokontrol guztiak ikuskatu ditu eta egokitzat jo diren neurri zuzentzaileak ezarri dira.

Era berean, 17 kontrol ofizial egin dira galdeketa-balorazioarekin erruleen, ugaltzen dauden eta broilerren granjetan. Ustiapeneko gorozkien eta hautsen lagin ofizialak hartu dira eta 54 analisi egin dira orotara; guztietan emaitzak negatiboak izan dira.

Datuak MARMren (Ingurumen eta Landa eta Itsas Inguruaren Ministerioa) aplikazioan grabatu dira.

5.1.14. ESNE GORDINAREN KONTROLAREN ETA KALITATEAREN OSASUN PROGRAMA

2011. urtean 28 kontrol ofizial egin dira behien eta ardien esne gordinaren laginetan antibiotikoen hondakinen presentzia zehazteko. Aipatutako kontroletan, albaitarien sendagaiak (tratamenduen liburua, itxarote-denboraldia, errezetak...) behar bezala erabiltzen zirela ikuskatu zen. Gainera, 5 kontrol gidatu oso egin dira (zelulak, bakteriak, antibiotikoen hondarrak eta baldintza higieniko-sanitarioen galdeketa). Era berean, ausaz 7 ustiapenetan laginak hartu dira legezko betekizunak betetzen zituztela egiaztatzeko; gainera, esnearen baldintza higieniko-sanitarioen galdeketa bat eta esne-kontrolaren 3 egin ziren.

Era berean, esnearen kalitatearen parametroetatik desbideratzeagatik 74 abisu bidali dira.

Azkenik, kalitate-arazoak zituzten abeltzainei bisitak egin zaizkie neurri egokiak hartu eta aurkitutako urritasunak konpontzeko. Ildo horri jarraiki, Aldundiak BIFE eta ACOL abere-elkarteekin hitzarmena du behien eta ardien Esnearen Kalitatea Hobetzeko. Edozein abeltzain sar daiteke esnearen kalitatea hobetzen laguntzeko.

5.1.15. HEGAZTI GRIPEA PREBENITU ETA ZAINTZEKO PLANA

2011. urtean hisopoekin eta sueroekin 15 etxeko hegazti lagindu dira, baita 122 basati ere; azken hilabeteetako datuak falta dira.

Txostena

Memoria2011

142

5.1.16. MINGAIN URDINAREN KONTRAKO ZAINTZA-PROGRAMA NAZIONALA

Behiek eta ardiek Mingain Urdinaren birusaren aurkako immunizazio eraginkorra izan dute, eta hortaz, 2010eko abenduan ministerioko agindu bat aplikatu zen, zeinaren bidez gune murriztuetan 2011ko ekainaren 30era arte birusaren S1 serotipoaren eta S8 serotipoaren aurka txertatzeko betebeharra ezarri baitzen. Horregatik, Bizkaian ardi-aziendaren % 100 txertatu zen 1. serotipoaren aurka, alegia 70.298 abelburu, eta 8.303 behi, 602 ustiapenetan.

5.1.17. ARDIAK ETA AHUNTZAK IDENTIFIKATZEKO KANPAINA

Ardiak eta ahuntzak identifikatu eta erregistratzeko sistema xedatzen duen 947/2005 ED betez, belarritakoa eta bolo erruminala gutxi gorabehera 15.395 abelbururi jarri zaie.

5.1.18. ZALDIAK IDENTIFIKATZEKO KANPAINA

Zaldien Identifikazio Erregistroa egiteko 1988. urtean hasitako jarduerekin jarraitu da. 2011. urtean 2.185 zaldi identifikatu dira, eta gaur egun 13.759 zaldi daude erroldatuta.

5.1.19. TXAKURRAK IDENTIFIKATZEKO KANPAINA

2011. urtean txakurrak identifikatzeko kanpainarekin jarraitu da udalekin eta Bizkaiko Albaitarien Elkargo Ofizialarekin lankidetzan. Guztira 122.828 txakur daude erroldatuta eta identifikatuta.

5.1.20. GUNE ZOOLOGIKOEN ERREGISTROA ETA KONTROLA

2011. urtean Bizkaiko Gune Zoologikoak erregistratu eta kontrolatzeko lanarekin jarraitu da. Orotara, Gune Zoologikoekin zerikusia duten 1.726 jarduera eta 41 ikuskapen egin dira.

Txostena

Memoria2011

144

5.1.21. ABELTZAINTZA AZOKAK ETA LEHIAKETAK – HERRI KIROLETAKO PROBAK - DOPINAREN AURKAKO KONTROLA

2011n Abeltzaintza Zerbitzuak, guztira, abeltzaintzako 39 azoka eta lehiaketa baimendu ditu; horietatik 34k herriko edo eskualdeko izaera izan dute, eta 5ek, ordea, lurraldekoa edo hortik gorakoa.

Mungiako hamabost egunez behingo azoka Abeltzaintza Zerbitzuak kontrolatu du, eta mugimendu hauek erregistratu dira:

Horrez gain, herri kiroletan proba hauek ere baimendu dira:

Animaliak Babesteko Legea garatzearekin bat etorriz, dopinaren aurkako 15 kontrol egin dira herri kiroletako zenbait probatan; emaitzei dagokienez, 13 negatiboak izan dira, eta 2, aldiz, positiboak. Animalien ongizaterako kontrolak ere egin dira.

5.2. ANIMALIEN HILOTZAK BILTZEKO ZERBITZUA

Sor daitezkeen osasun arazoak saihesteko, eta hildako animalien hilotzak modu zuzenean desagerrarazteko, 2011n animalien Hilotzak Biltzeko Zerbitzuari eutsi zitzaion Bizkai osoan; behi zaharrak, zekorrak, zaldiak, ardiak, ahuntzak, txerriak, untxiak eta hegaztiak bildu dira, eta orotara 1.121.855 kg suntsitu dira.

Txostena

Memoria2011

146

5.3. ZEHAPEN ESPEDIENTEAK

2011n, orotara, 18 zehapen espediente izapidetu eta ebatzi dira, hain zuzen ere gai hauei buruzkoak:

5.4. ABELTZAINTZA USTIAPENAK AHOLKATZEKO PROGRAMA

2011n, eta LORRA, SCoopL aholkularitzako erakunde onetsiaren bidez, lehen aldiz ezarri da behien, ardien eta ahuntzen abeltzaintza ustiapenak aholkatzeko programa bat, gai hauei buruzko gomendioak emateko:

•Lehen mailako ekoizpenaren higienea

•Ugalketa kontrolerako programa

•Esnearen higiene kalitatearen programa

Aholkularitza programan guztira behien 163 ustiapenek eta ardien eta ahuntzen 21 ustiapenek hartu dute parte, eta zenbatekoa 113.500,00 eurokoa izan da.

5.5. ABEREEN AUKERAKETA ETA HOBEKUNTZA ATALA

5.5.1. ABELTZAINTZA ELIKAGAIAK IKUSKATU ETA KONTROLATZEKO PLANA

2011n alderdi horretan sakontzen eta aurreko jarduerak arrazionalizatzen saiatu gara, kontrolatzeko plan zehatz eta definitu baten esparruan.

Animalia ekoizpeneko emaitzak, neurri handi batean, elikadura egokiaren araberakoak izaten dira, betiere gizakien edo animalien osasunerako arriskurik ez dutela bermatuz.

Ikuskapen eta kontroleko plan hau prestatuz lan sistematika berean bildu nahi izan ditugu antibiotikoak, debekatutako substantziak, kutsatutako lehengaiak, nahi ez diren substantziak, etab. eta animaliak elikatzeko okela eta arrain irinak erabiltzea kontrolatzeko jarduerak.

Hala, pentsua ekoizten duten fabriketan, garraiatzen duten enpresetan eta ekoizpen orientazio desberdinetako abeltzaintza ustiapenetan jardun dugu; 33 lagin jaso ditugu ondoren aztertzeko, eta analisi hauek egin ditugu:

•Animalia Proteina Eraldatuak kontrolatzea: 2

•kontrol mikrobiologikoa: 6

•nahi ez diren substantzien azterketa: micotox, metal astunak, gosipola: 2

Horrez gain, laginketa mikrobiologikoa eta lehengaien (arrain irina) inportatzaileetan 4 ikuskapen egin dira, baita planta baimenduan kutsadura deuseztatzeko tratamendurako ziurtagiriak ere.

5.5.2 HOBEKUNTZA GENETIKOA

Ekoizpena hobetzeko zenbait programa garatzen jarraitu dugu 2011n, errentagarritasun altuagoa lortzeko; horretarako, material genetiko eskuragarria aztertu eta kontrolatu dugu, baita lortutako hobekuntza genetikoa ebaluatu ere.

Txostena

Memoria2011

148

Bestalde, 2011n diru-laguntzen foru dekretu batek abeltzaintza erakundeekin izandako hitzarmenak ordeztu ditu; diru-laguntzen onuradunak BLHko arraza puruen eta sektorialen elkarteak izan dira, hain zuzen ere honako hauek:

Abeltzaintza erakundeen dekretua

Horrenbestez, Bizkaiko gure abeltzaintza ondarea pixkanaka hobetzen ari da ekoizpenen kalitate eta kantitate mailetan; are gehiago, erronka berriei ekiten ere hasi da, esaterako ingurumena babesteko eskakizunekin bateragarriak diren beste ekoizpen metodo batzuk bultzatzea, abeltzaintza biologikoa eta integratua, eta animalia baliabide genetikoak zaintzea.

ERREGIMEN ESTENTSIBOETAN EUSKAL ARRAZA AUTOKTONOEI BURUZKO FORU DEKRETUA

1996. urtean Elikadura eta Nekazaritzarako Nazio Batuen Erakundeak (FAO) Erroman egin zuen Elikadurari buruzko Munduko Goi Bilera; bertan ezarri zen baliabide naturalak, eta horien artean abereen baliabide genetikoak, mundu osoan artatu, hobetu eta modu iraunkorrean erabili behar direla.

Hori guztia gorabehera, 2003. urtean abian jarritako Europar Batasunaren Nekazaritza Politika Erkidearen erreformak ingurumenarekin eta baliabideen erabilerarekin bat datorren nekazaritza-ekoizpenaren aldeko apustua egin du, landaguneen ohiko garapenean eta nekazaritza- nahiz abeltzaintza-ustiapenaren enpresa-kudeaketa moduetan funtsezko aldaketak zehaztuta. Nekazaritza- eta elikadura-ekoizpenaren Europako eredua bezala ezagutzen da.

Ildo horretan, Bizkaiko Foru Aldundiko Nekazaritza Sailak, dekretu horren bidez eta dituen eskumenak baliatuz, Erregimen estentsiboetan abere autoktonoen arrazen ekoizpen-sistemak sustatzeko diru-laguntzen oinarriak xedatzen dituen abenduaren 21eko 1724/2007 Errege Dekretua garatuko du, eta horretarako diru-laguntzak ezarriko ditu (zenbatekoa: 190.000,00 euro) lurralde-oinarri nahikoa duten ustiapenetarako, baldin eta ekoizpen-modu horietarantz bideratuko direla jasotzen duen konpromisoa sinatzen badute Bizkaiko Foru Aldundiarekin eta xedapen horretan aurrez ikusitako eskakizunak betetzen badituzte.

Halaber, errentagarritasun handiagoa lortzeko eta hobekuntza genetikorako jarduketa orokorrak egiteari eutsi zaio, zehazki esateko:

Txostena

Memoria2011

150

n ESNETARAKO BEHI-AZIENDAK

Sektore horretan egindako jarduketak, oro har, BIFE elkartearen bidez garatu dira; erakundeari lotutako ustiapenetan kudeaketa teknikorako eta hobekuntza genetikorako programa landu da.

•Hobekuntza genetikoa.- Horretarako, Kalifikazio Morfologikoa, Esne Kontrola eta Genealogia Liburuaren kontrola zorrotz jarraitu ditugu; hala, populazio osoa genetikoki ebaluatu ahal izan dugu, behiak zein hazitarakoak.

•Errape-mina kontrolatzeko aintzat hartu dira zelula-zenbaketa indibidualaren hileroko jarraipenaren Esne Kontroleko datuak, baita arazoak dituzten kasuen eraginari buruzkoak ere; horrez gain, jeztean bisitak ere egin dira, baita horietarako makinen ikuskapena ere, 8.500 euroko zenbatekoan.

n OKELATARAKO BEHI-AZIENDAK

Jarduera zehatzak ari dira egiten Pirenaica, Limousine eta Blonde arrazekin, dagozkien abeltzainen elkarteen bidez: ASGAPIR, BLAE eta BBE; orotara, animalien kalitate mailak gora egin duela ikusi da, jardueren memorien eta 2011n lurraldean egindako morfologiako lehiaketetako emaitzen arabera.

2011. urtean egindako jarduketetatik hauek nabarmendu behar dira:

•Arraza bakoitzeko lurralde lehiaketa monografikoak egin dira Zamudion, Gernika-Lumon, Markina-Xemeinen eta Zornotzan.

•Okelatarako behi-arrazak bizirik saltzea sustatu da.

•Hobekuntza genetikoa, oinarritzat hartuta kalifikazio morfologikoa, etekinen kontrola eta genealogien kontrola; horrek ahalbidetuko du populazio osoa genetikoki kalifikatzea eta etorkizuneko ugaltzaileak objektiboki hautatzea.

•Okelatarako behi terreñoa, betizua eta montxinoa. Arraza horiekin jarduketa zehatzak egiten ari dira, Bibel, Bitel eta Bimoel abeltzainen lurraldeko elkarteen bidez; besteak beste, nabarmendu behar da lan gogorra eta zaila egiten ari direla berreskuratzeko, morfologikoki kalifikatzeko, eta zenbait kasutan, lehiaketa morfologikoetarako ere. Hobekuntza genetikoa aurrerago egingo da, sektorearen eskaeraren eta horretarako dauden aukera guztien arabera.

Txostena

Memoria2011

152

n ARDI-AZIENDAK

Ekoizpen sektore honetako jarduketa orokorrak artzainen ACOL elkartearen bidez garatu dira, eta elkarte hori, bidenabar, ARDIEKIN, S. L.-ri lotuta dago; labur esanda, honako jarduera hauek egin dira:

•Esnea kontrolatzeko programa; horren bidez, ekoizpenak kontrolatu eta hobetzen dira, ekoizpen indizeak (kalkulatutako ekoizpenak), eta urtebete baino gehiagoko ardiek emandako arkumeak aztertuz.

• Intseminazio artifizialeko programa, hazitarakoak aztertzea eta hobetzeko arrak lortzea ARDIEKINen bidez, Hautaketa Zentroak hartutako arkumeekin.

•Sustapen gaietako jarduerak (gazta egiten duten artzainen direktorioa,…).

n UNTXIEN SEKTOREA

Untxien sektorean egindako jarduera nagusiak hauexek dira:

•Osasun programak garatzea

• Intseminazio artifiziala hedatzea

•Jarduketak sustapen gaietan.

n HEGAZTIEN SEKTOREA

Ustiapenen erregistroa egin da, baita Hegaztizainen Elkarteko ustiapenetan profilaxi medikuaren gaineko jarduketak ere.

Horrez gain, lankidetza hitzarmen bat sinatu da, elkartean bildutako ustiapenetako instalazioak eta higienea hobetzeko.

2011n bereziki garrantzitsua izan da Salmonella kontrolatzeko eta hegazti gripea zaintzeko plana sortu izana. Horrez gain, gogor egin da lan erruleen ongizatea hobetzeko eta kaiolei buruzko araudia finkatzeko.

Horrez gain, sustapen arloan zenbait jarduketa ere egin dira.

Txostena

Memoria2011

154

n ERLEEN SEKTOREA

Bizkaiko Erlezainen Elkartearekin (BEE) eta BAMEPErekin elkarlanean ari gara, ustiapenak modernizatzen, emari genetiko hobea erabiltzen, erlezainen profesionaltasuna bultzatzen eta osasun eta zerbitzu teknikoen programak sustatzen.

n ZALDIEN SEKTOREA

BIZEL eta BIZKAIKO POTTOKArekin ari gara elkarlanean, alegia okelatarako zaldien eta euskal poneyen elkarteekin, hurrenez hurren. Liburu genealogikoa kudeatzen eta merkaturatzeko eta genetikoki hobetzeko programa lantzen ari gara.

n GORLIZKO FORU ABELETXEA

Gorlizko Foru Abeltxea abeltzaintzako esperimentazio zentro bat da, eta bertan jarduera zehatz ugari egiten dira, ekoizpen alderdiekin eta abeltzaintza hautapenarekin lotuta; gero, Bizkaiko lurraldean dagoen abeltzaintzan ezarri ohi dira.

Gaur egun, animalia espezie autoktonoak berreskuratzearekin, hautatzearekin eta genetikoki hobetzearekin lotutako jarduerak egiten dira bertan, esaterako Pirinioetako behi arrazak edota terreñoak, baita zaldienak ere, alegia euskal pottoka arrazakoak.

Teknikoki, Gorlizko Foru Abeletxea gaur egun Euskal Autonomia Erkidegoko erreferente gisa hartzen da Pirinioetako arraza autoktonoa hautatzea zuzentzeari dagokionez.

2002. urteaz ezkero Foru Abeletxearen xedeak bi mailatan indartu ziren:

Orokorrean:

•Piriniar arrazarako abeletxe eredu bat finkatu zen, Euskal Autonomia Erkidegoaren esparru osoan abere bikainak hedatzeko fokua izan zedin.

•Foru Abeletxea CONASPIko Hobekuntza Genetikorako Planean integratzea, Etekinen Kontrolean ustiapen gisa, eta hautapena bereziki ama lerro baterantz bideratzeko indize genetikoak lortzea.

Maila zehatzean:

•Genetika balio egiaztatua duten zekorrak hautatzea eta haztea, Euskal Autonomia Erkidegoko herri basoetara eramateko direnak, EPIFEko kideei lagaz; horrez gain, abeltzain gehiago erakarri nahi dira, arrazaren Liburu Genealogikoaren oinarria areagotzeko. Gaur egun, 70 zekor laga zaizkie EPIFEko kideei eta hainbat udali.

•Genetikoki balio egiaztatua duten zekorrak hautatzea eta haztea, Hazitarako abereei probak egiteko Sabaizako (Nafarroa) estaziora eramateko. Nabarmendu behar da Foru Abeletxetik irten den animalia bat intseminaziorako hautatu dutela 2011n.

•Balio genetiko egiaztatutako bigak hautatzea eta haztea, arrazaren hobekuntza genetikoa eta hedatzea laguntzeko; horretarako, enkante publikoak egin dira, eta abeltzainek lehentasuna dute EPIFEko etekin kontrolean eta enbrioien transplantean.

•Balio genetiko handiko bigak hautatzea eta haztea, eta enbrioiak transplantatuz balioa hedatzea.

Euskal poneya – pottoka:

Une honetan, zaldi arraza hori berreskuratzeko plana garatzen ari dira Gorlizko Foru Abeletxean; 1996an FAOk adierazi zuen pottokaren arraza desagertzeko bidean zegoela, eta hortaz, abeletxean 30 pottoka daude, jatorrizko motakoak. Zenbait helburu argi daude:

1.- Ondare genetiko hori zaintzea.

Txostena

Memoria2011

156

2.- Ekoizpen alternatibak bilatzea. Baserriko tasun horrekin edo ingurura egokitzearekin lotutako balio ekonomikoaz gain, ekoizteko edo ustiatzeko beste aukera batzuk daude.

3.- Elkarteko abeltzainei hazitarako abereak lagatzea, lortu nahi diren morfologia eta genetika ezaugarriak behin betiko finkatzeko.

Terreño behi-azienda:

Terreña arraza Galtzeko Arrisku Larrian dago katalogatuta FAOren 1996ko txostenaren arabera; duela hamarkada gutxi arte Bizkai hegoaldeko (Gorbeialde) eta Enkarterrietako alde bateko arraza tradizionala zen; orain, aldiz, 300 abelburu baino gutxiago daude Bizkaian. Beste garai batean, baserrietako trakzio animalia izaten zen, eta arrazak ematen zituen idiengatik asko estimatzen zen; izan ere, idi haiek herri kiroletako probetarako eskatzen zituzten, baita horietan nabarmendu ere.

Animalia horiek Meñakabasoko finkan (Sollube) daude; han, gunea ekologikoki zaintzen laguntzeaz gain (otea eta sasitzak garbitzen dituztelako), arraza berreskuratzeko planari ekin zaio, eta guztira 70 abelburu daude.

Ugalketarako balio ez duten Foru Abeletxeko animaliak hiltegira eramaten dituzte, eta lortzen den okela Bizkaiko Elikagaien Bankura bideratzen da, Bizkaiko herritar behartsuen artean banatzeko.

2011ko martxoaren 26an, larunbata, eta terreña arrazarekin egindako jardueren testuinguruan, Gangureneko Foru Abeletxean arraza horretako 32 idi enkantean jarri ziren, adin desberdinetakoak; guztira, errematearen prezioa 30.230 eurokoa izan zen.

Aurreko egunean, ostirala, hilak 25, eta enkantea egin aurretik, “terreña behiaren okela” aurkeztu zen; jendaurrean zein antolaketari dagokionez, arrakasta handia izan zuen.

Jardunaldian hiru hitzaldi izan ziren, arrazari, okelari eta idi okela ekoiztearen indize ekonomikoei buruzkoak. Jarraian, arrazaren okela dastatzeko aukera egon zen, lau modu desberdinetan prestatua, eta txakolina eta Bizkaiko barazkiak lagungarri gisa.

Horrekin batera, arraza bereko idien tiraldi erakusketa ere egin zuten, eta dastarekin batera, ikusmen handia sortu zen, bertan izateko berariazko gonbidapena behar zen arren.

Txostena

Memoria2011

158

n ARRAZA AUTOKTONOEKIN LOTUTA EGINDAKO JARDUKETAK

2011n arraza autoktonoen gaian ekintzak egin dira, zehazki arraza hauekin:

•Azpi gorri ahuntza. •Euskal artzain txakurra.

•Aurpegi beltzeko Karrantzako ardia. •Enkarterrietako mandoa.

•Sasi ardi ardia •Euskal oiloa.

•Enkarterrietako billano txakurra •Euskal antzara.

•Enkarterrietako billanuko txakurra •Euskal txerria.

•Erbi txakurra. •Betizu behia.

Garatu diren jarduerak honela laburbil daitezke:

a) Erakusketa monografikoetan animalien kalifikazio teknikoan eta antolakuntzan kolaboratzea.

b) Euskal arraza bakoitzeko inbentarioa, kalifikazioak eta urteko erroldak.

c) Arrazei buruzko liburuak, artikulu zientifikoak eta dibulgaziokoak argitaratzea.

d) Arraza estandarrak teknikoki eratzea, albaitaritza fakultateekin lankidetzan.

5.4.3. FEAGAko ABELTZAINTZA PRIMAK IKUSKATZEA

Urtero bezala, atal honek kalitatezko behi eta ardi azienden primen 175 ikuskapen egin ditu. Ikuskapen kopurua eskaeren araberakoa da, nahiz eta beti nahiko parekoa izan; oro har, urteko bigarren seihilekoan egin dira.