รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf ·...

218
1 รายงานวิจัยเรื่อง การจัดการภูมิทัศน์และสถาปัตยกรรมของวัดไทยให้เกิดความเจริญศรัทธา : จากอดีตสู่ปัจจุบัน Landscape and Architecture Management of Thai Temples for Faith Fostering: Past to Present โดย ดร.วสุ โปษยะนันทน์ โครงการวิจัยนี้เป็นส่วนหนึ่งในโครงการวิจัยพุทธศาสน์ศึกษา ของ ศูนย์พุทธศาสน์ศึกษา จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ปี พ.ศ. 2558 ข้อมูลและความเห็นในงานวิจัยนี้เป็นของผู้วิจัย ศูนย์พุทธศาสน์ศึกษาไม่จาเป็นต้องเห็นด้วยเสมอไป

Transcript of รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf ·...

Page 1: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

1

รายงานวจยเรอง

การจดการภมทศนและสถาปตยกรรมของวดไทยใหเกดความเจรญศรทธา : จากอดตสปจจบน

Landscape and Architecture Management of Thai Temples for Faith Fostering: Past to Present

โดย

ดร.วส โปษยะนนทน

โครงการวจยนเปนสวนหนงในโครงการวจยพทธศาสนศกษา

ของ

ศนยพทธศาสนศกษา จฬาลงกรณมหาวทยาลย

ป พ.ศ. 2558

ขอมลและความเหนในงานวจยนเปนของผวจย ศนยพทธศาสนศกษาไมจ าเปนตองเหนดวยเสมอไป

Page 2: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

2

กตตกรรมประกาศ

โครงการวจยเรองการจดการภมทศนและสถาปตยกรรมของวดไทยใหเกดความเจรญศรทธา

: จากอดตสปจจบน เกดขนมาสบเนองจากความหวงใยในเรองความเจรญศรทธาในสถาบน

พระพทธศาสนาทลดถอยลงไปในปจจบน ซงอาจเกดขนสบเนองมาจากการเปลยนแปลงไปของสภาพ

ภมทศนและสถาปตยกรรมจากในอดตซงเคยสงเสรมใหเกดความเจรญศรทธามากกวา ถอเปนเรองท

จะตองมาทบทวนหาทางแกไขกอนทจะเกดปญหาขนมากไปกวาทเปนอยน ในล าดบแรกผวจยจง

ขอขอบพระคณ ศาสตราจารยกตตคณปรชา ชางขวญยน ผอ านวยการศ นยพทธศาสนศกษา

จฬาลงกรณมหาวทยาลย ทไววางใจเชญใหผวจยมาเปนผด าเนนการในโครงการทไดรบอนมต

ทนอดหนนโครงการในครงน ในโอกาสนผวจยยงขอขอบพระคณผทรงคณวฒทมความเมตตาใหการ

สนบสนน ใหค าแนะน าการท างานของผวจยอยางสม าเสมอตลอดมา ไดแก ศาสตราจารยเกยรตคณ

ดร.สนต เลกสขม และศาสตราจารย ดร.ศกดชย สายสงห

ผวจยขอขอบพระคณวดทกวดทไดน าขอมลมาใชเปนกรณตวอยางอางถงในงานวจยครงน

กรมศลปากร และส านกงานทรพยสนสวนพระมหากษตรย ซงมบทบาทส าคญในการท านบ ารง ภม

ทศนและสถาปตยกรรมของวดไทยในปจจบน ขอขอบคณผรวมวจยซงเปนเพอนรวมงานในส านก

สถาปตยกรรม กรมศลปากรทกทาน และทขาดไมไดคอขอขอบคณส าหรบความชวยเหลอตางๆเปน

อยางดจาก คณสงเวยน ฟเฟอง และเจาหนาทของศนยพทธศาสนศกษา จฬาลงกรณมหาวทยาลยทก

ทาน

Page 3: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

3

ชอโครงการวจย การจดการภมทศนและสถาปตยกรรมของวดไทยใหเกดความเจรญศรทธา : จาก

อดตสปจจบน

ชอผวจย ดร.วส โปษยะนนทน

บทคดยอ

การวจยเรอง “การจดการภมทศนและสถาปตยกรรมของวดไทยใหเกดความเจรญศรทธา :

จากอดตสปจจบน” น เกดขนจากความตองการทจะแกไขปญหาทเกดขนในสถานการณปจจบนกบวด

ไทยในพระพทธศาสนา ทางดานทเกยวของกบลกษณะทางกายภาพและความเจรญศรทธาทลางเลอน

ไป จากอดตทวดไทยเคยเปนทพงทงทางกายและทางใจ นอกจากนนยงเปนตงแตแหลงศกษาหา

ความร ไปจนถงการเปนทประกอบพธฌาปนกจ การวางผงก าหนดรปแบบทางสถาปตยกรรมและภม

สถาปตยกรรมในอดต เปนภมทศนตามประเพณของพระพทธศาสนา ตามสภาพภมอากาศภม

ประเทศ และประโยชนใชสอยตามสภาพสงคมในสมยนนๆ โดยไดค านงถงความสงางาม ความเดนชด

ความเปนปชนยสถาน วดจงเปนทเจรญศรทธาของคนไทยในอดต ในปจจบนสงคมไดเปลยนแปลงไป

การใชพนทและการกอสรางอาคารในวดจงขาดหลกการตางๆดงกลาว มการใชพนทเพอหารายไดมาก

ขน ในขณะทไมมการวางวางแผนจดระเบยบการกอสรางทค านงถงภมทศนของสถานท กอใหเกด

ความเสยหายตางๆ ท าใหพนทวดทใชเพอการเจรญศรทธาสญหายไปมาก

จงจ าเปนทจะตองหาวธการจดการใหวดไทยในปจจบนยงคงรกษา หรอปรบปรงแกไข ภม

ทศน ดวยการก าหนดหลกเกณฑตางๆ ค าแนะน าเรองควรหรอไมควรในการกอสรางอาคารในวด เพอ

เปนแนวทางใหหนวยงานทเกยวของน าขอก าหนดหรอหลกเกณฑเหลานนไปสการปฏบต เพอไมใหวด

ดเสอมโทรม รกรงรง ไมนาเจรญศรทธา

ทงนไดก าหนดวตถประสงคของโครงการไวเพอศกษาเปรยบเทยบสภาพภมทศนของวดไทย

ระหวางในอดตและในปจจบน เพอศกษาเงอนไขทสภาพภมทศนและสถาปตยกรรมภายในวด

กอใหเกดความเจรญศรทธาในพระพทธศาสนา และประมวลปญหาตางๆทเกดขนกบวดไทย ในบรบท

ของแนวคดทางพระพทธศาสนา แนวทางในการอนรกษในฐานะมรดกทางวฒนธรรมของกรมศลปากร

ซงพฒนามาจากการผสมผสานแนวทางสากลกบวฒนธรรมประเพณของไทย และความคดเหนของ

พทธศาสนกชนในปจจบน ใหน ามาซงหลกเกณฑและขอแนะน าในการบรหารจดการภมทศนและ

สถาปตยกรรมของวดไทยใหยงคงความเจรญศรทธาในปจจบน ทเนนในเรองของการตระหนกใน

คณคาของสถานทแหงความเจรญศรทธา ปฏบตตามกฎหมาย และระเบยบตางๆทมอยแลว มการ

ควบคมถอปฏบตอยางจรงจง มการวางแผนจดการในภาพรวมอยางเปนระบบดวยความรวมมอจาก

สายวชาการตางๆทเปนมออาชพ ในหลกการของธรรมภบาลและการมสวนรวม ใหสมกบความเปน

มรดกวฒนธรรมทเปนของสวนรวมซงทกคนมสทธเปนเจาของ

Page 4: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

4

Project Title Landscape and Architecture Management of Thai Temples

for Faith Fostering: Past to Present

Name of the Investigator Dr.Vasu Poshyanandana

Abstract

The research “Landscape and Architecture Management of Thai Temples for Faith Fostering: Past

to Present” has resulted from the requirement to solve problems which Thai Buddhist temples

are currently facing concerning the physical features and the decreasing of faith. In the past, Thai

temples were dependable to people, both physically and mentally, from being places of learning

to places of cremation. The planning and design of architecture and landscape architecture were

based on Buddhist traditions, climate, topography and functional requirements that served the

society of the time, characterized by dignity, prominence and spirit of place of worship, thus

temples were places that originated and inspired faith of the people in the past. At present,

however, social changes have resulted in different uses until buildings in temples have lost their

original principles but tend to serve the purpose of income generation. Planning as well, has

neglected the appropriate landscape design order, causing damages in various aspects, especially

the faith enhancement value of the place.

It is, therefore, necessary to find means to manage Thai temples in order to preserve or

improve the landscape based on determination of principles and setting building guidelines,

which can be used by involving organizations in the implementation to prevent the decay and

disorder of the place, leading to decrease of faith.

The objectives of the research comprise : comparative study of landscape of Thai

temples in the past and the present in order to understand the landscape and architectural

factors that affect the origination and inspiration of faith in Buddhism; collection and summary of

problems occurred in Thai temples in the contexts of Buddhist concepts, means of conservation

as cultural heritage in the responsibility of the Fine Arts Department that has developed from the

integration between international concept and Thai culture and traditions and current opinions of

Buddhists. The research is expected to result in principles and recommendations for

management of landscape and architecture of Thai Temples to enhance faith, emphasizing on

the awareness of the values of place of worship, respect of laws and regulations, active and

effective control and implementation, systematic management planning in cooperation with

multi-professional parties. These are, essentially and necessarily, based on good governance and

participation for the highest benefits of the cultural heritage which belongs to all people.

Page 5: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

5

สารบญ

หนา

บทท 1 บทน า 6

บทท 2 แนวคดเรองความเจรญศรทธาของวดไทย 9

บทท 3 แนวคดเรองการรกษาคณคาของวดไทยในฐานะมรดกวฒนธรรม 21

บทท 4 ความเปลยนแปลงทเกดขนกบภมทศนและสถาปตยกรรมของวดไทย 39

บทท 5 กรณศกษาภมทศนและสถาปตยกรรมของวดไทย 117

บทท 6 ปจจยทมผลกระทบตอความเจรญศรทธาของวดไทยในปจจบน 156

บทท 7 ขอแนะน าส าหรบการจดการภมทศนและสถาปตยกรรมของวดไทย 165

บรรณานกรม 188

ภาคผนวก 190

- พระราชบญญตโบราณสถาน โบราณวตถ ศลปวตถและพพธภณฑสถานแหงชาต 190

พทธศกราช 2504 แกไขตามพระราชบญญตฯ ฉบบท 2 พทธศกราช 2535

- ระเบยบกรมศลปากรวาดวยการอนรกษโบราณสถาน พ.ศ.2528 202

- กฎบตรประเทศไทยวาดวยการบรหารจดการแหลงมรดกวฒนธรรม 207

Page 6: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

6

บทท 1

บทน า

ความส าคญและทมาของโครงการ

ในอดตวดไทยเปนทพงพงทงทางกายและทางใจ ทางกายเชนวดเปนทรมเยน มรมไมเปนท

พกของคนเดนทาง เปนทหยอนใจของคนทอยในละแวกนน มสงกอสรางทมาจากศรทธาจงมความ

งดงามทางสถาปตยกรรมและการตกแตง เปนทเจรญหเจรญตา ทางใจเชนการททางวดเปนทฟงธรรม

เปนทศกษาบวชเรยนของลกหลาน เปนทถอศลยามชรา นอกจากนนยงเปนแหลงสมนไพร ขาวของ

เครองใชในการจดงานพธ และแหลงศกษาหาความรทางชางและวชาอนๆ และยงเปนทเผาศพ

กจกรรมตางๆเหลานท าใหวดไทยมสวนประกอบหลกไดแก ประตวด ลานวด ก าแพงวด

โบสถ วหาร ศาลาการเปรยญ เจดย เมร ศาลา กฏ เปนตน ทงหมดนมการวางผงก าหนดรปแบบทาง

สถาปตยกรรมและภมสถาปตยกรรม เปนภมทศนตามประเพณของพระพทธศาสนา ตามสภาพ

ภมอากาศภมประเทศ และประโยชนใชสอยตามสภาพสงคมในสมยนนๆ โดยไดค านงถงความสงางาม

ความเดนชด ความเปนปชนยสถาน วดจงเปนทเจรญศรทธาของคนไทยในอดต

ในปจจบนทสงคมไดเปลยนแปลงไป การใชพนทและการกอสรางอาคารในวดจงขาดหลกการ

ตางๆดงกลาว มการใชพนทเพอหารายไดมากขน ในขณะทไมมการวางแผนจดระเบยบการกอสรางท

ค านงถงภมทศนของสถานท กอใหเกดความเสยหายตางๆ เชน การกอสรางอาคารทบดบงทศนยภาพ

หรอสรางความขดแยงแปลกแยกโดยรปแบบสถาปตยกรรม ท าใหพนทวดทใชเพอการเจรญศรทธา

สญหายไปมาก จงนาทจะหาวธการจดการใหวดไทยในปจจบนยงคงรกษา หรอปรบปรงแกไข ภมทศน

ดวยการก าหนดหลกเกณฑตางๆ ค าแนะน าเรองควรหรอไมควรในการกอสรางอาคารในวด เพอเปน

แนวทางใหหนวยงานทเกยวของน าขอก าหนดหรอหลกเกณฑเหลานนไปสการปฏบต เพอไมใหวดด

เสอมโทรม รกรงรง ไมนาเจรญศรทธา

วตถประสงค

1. เพอศกษาเปรยบเทยบสภาพภมทศนของวดไทยระหวางในอดตและในปจจบน

2. เพอศกษาเงอนไขทสภาพภมทศนและสถาปตยกรรมภายในวดกอใหเกดความเจรญ

ศรทธาในพระพทธศาสนา

Page 7: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

7

3. เพอใหไดหลกเกณฑและแนวทางในการบรหารจดการภมทศนและสถาปตยกรรมของวด

ไทยใหยงคงความเจรญศรทธาในปจจบน

วธด าเนนการ

ตามวธวจยทางมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มขนตอนการท างานประกอบดวย

1. ศกษารวบรวมขอมลเบองตน เกยวกบสภาพภมทศนและสถาปตยกรรมดงเดมของวด

ไทย จากเอกสารภาพถายเกา และการวเคราะหจากรปแบบสถาปตยกรรมในแตละยค

สมย

2. ศกษารวบรวมขอมลเกยวกบแนวคดในการออกแบบและวางผงทกอใหเกดความเจรญ

ศรทธา

3. ส ารวจสภาพภมทศนและสถาปตยกรรมของวดไทยในปจจบน ผานกรณศกษาทเปนงาน

ซงด าเนนการโดยกรมศลปากร และงานทไดรบการสนบสนนจากส านกงานทรพยสนสวน

พระมหากษตรย ในงานอนรกษอารามทมความเกยวเนองกบสถาบนพระมหากษตรย

และการสงเสรมการเผยแผศาสนา และโครงการอาษา อาสา สถาปตยกรรมไทย ของละ

สมาคมสถาปนกสยาม ในพระบรมราชปถมป ตลอดจนโครงการทไดรบรางวลอนรกษ

ดเดนในระดบเอเชยแปซฟกจากยเนสโก และวดทอยในบญชชวคราวหรอมเปาหมายท

จะน าเสนอเขาสบญชมรดกโลกดวยคณคาทเกยวของกบความศรทธา น ามาสรปเปน

ภาพรวมของท งประเดนปญหา และแบบอยางทด ในการจดการภมทศนและ

สถาปตยกรรม วเคราะหสาเหตของปญหาเพอน าไปสการหาทางแกไข

4. ในการรบฟงความคดเหนของสาธารณชน ไดเกบขอมลจาก Social Media จดท า

Facebook Page ในชอ ภมทศนวดไทย เพอความเจรญศรทธา รบฟงความเหนของผท

เขามากด like 3,513 คน ในประเดนตางๆทเกยวของกบการจดการภมทศนและ

สถาปตยกรรมของวดไทย

5. จดท าขอสรป ขอแนะน า หลกเกณฑท จะน ามาใช ในการจดการภมทศนและ

สถาปตยกรรมของวดไทยใหเกดความเจรญศรทธา จากขอมล องคความร และ

ประสบการณการท างานทเกยวของกบการอนรกษโบราณสถาน ในฐานะกรรมการ

วชาการเพอการอนรกษโบราณสถาน ของกรมศลปากร จากการศกษา ฝกอบรม ใน

ตางประเทศ และตดตอประสานงานกบเครอขายการอนรกษสากล เชน ICOMOS

Page 8: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

8

ขอบเขตการด าเนนการ

ในการเกบขอมล ศกษาสภาพปญหา และน ามาสรปเปนขอแนะน าน ไดก าหนดขอบเขตใหอย

เฉพาะวดไทยทเปนโบราณสถาน และมการใชสอยประกอบศาสนกจอยในปจจบน ไมวาจะเปนการใช

สอยสบมาอยางตอเนอง หรอการกลบเขาไปใชงานโบราณสถานราง รอฟนการประกอบศาสนกจ

ขนมาใหม

ประโยชนทคาดวาจะไดรบ

1. ไดทราบถงความแตกตางของสภาพภมทศนและสถาปตยกรรมของวดไทย ระหวางใน

อดตและปจจบน ขอดขอเสยของความเปลยนแปลง ผลกระทบทมตอความเจรญศรทธา

2. ไดทราบถงประเดนปญหาทเกดขน สาเหตทมาของปญหา และความเปนไปไดในการ

ปรบปรงแกไข

3. ไดหลกเกณฑและแนวทางการบรหารจดการภมทศนและสถาปตยกรรมของวดไทยเพอ

รกษาความเจรญศรทธาในพระพทธศาสนา สามารถน าไปเผยแพรเพอการปฏบตโดยแต

ละวดทมภาระหนาทในการดแลพนท และยงเปนเครองมอใหกรมศลปากร องคกร

ปกครองสวนทองถน ทไดรบถายโอนภารกจในการดแลมรดกทางวฒนธรรม ส านกงาน

ทรพยสนสวนพระมหากษตรย สมาคมสถาปนกสยามฯ สมาคมอโคโมสไทยตลอดจน

สถาบนการศกษาตางๆ ทจะชวยเผยแพรองคความรน

4. น าไปใชเปนสวนหนงของขอมลในการท าแผนการจดการวดพระมหาธาตวรมหาวหาร

นครศรธรรมราช หรอ วดในพระพทธศาสนาแหลงอนๆทมเปาหมาย เชน วดสทศนเทพว

ราราม วดพระเชตพนวมลมงคลาราม วดอรณราชวราราม วดเบญจมบพตร วดราชาธ

วาส ใชเปนเอกสารประกอบการน าเสนอเขาสบญชมรดกโลก

Page 9: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

9

บทท 2

แนวคดเรองความเจรญศรทธาของวดไทย

วดไทยในฐานะศาสนสถาน ความหมาย และการใชสอย

วดและศาสนสถานเปนสถาบนทส าคญหนวยหนงของสงคมไทยทท าหนาทหลอหลอมใหคนในชาตมหลกยดเหนยว แบบแผน และแนวทางในการด าเนนชวตใหเปนไปอยางถกตองตามครรลองคลองธรรม และสามารถอยรวมกนไดอยางมความสข บทบาทส าคญของวดและศาสนสถานในฐานะศนยกลางของชมชน คอ เปนสถานทปลกฝงคณธรรมและจรยธรรมโดยผานกจกรรมและประเพณทางศาสนาตางๆ เชน การท าบญตกบาตร การถวายภตตาหารเพล การฟงเทศนฟงธรรม การบรรพชา และการจดงานเนองในวนส าคญทางศาสนา เปนตน นอกจากน วดและศาสนสถานยงเปนแหลงเรยนรส าหรบผสนใจไดเขามาศกษาหาความรทเกยวของกบหลกธรรมค าสอน ประวตศาสตรและสถาปตยกรรม รวมทงเปนสถานททองเทยวส าหรบชาวไทยและชาวตางชาตเขามาเยยมชมอกดวย ดงนน การเขาใจถงความหมายและการใชสอยของวดและศาสนสถานจงมความจ าเปนเพอทจะท าใหเราไดตระหนกรถงความส าคญและชวยกนดแลรกษาใหคงอยกบสงคมไทยตอไป

ศาสนสถาน ตามความหมายในพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พทธศกราช 2542 ระบไววา “น. สถานทประกอบพธกรรมทางศาสนา เชน โบสถ วหาร เจดย เปนศาสนสถานทางพทธศาสนา มสยดเปน ศาสนถานทางศาสนาอสลาม” ดงนน ศาสนสถานจงเปนสถานทหรอพนทเฉพาะทมไวเพอประกอบกจกรรมทางศาสนา ซงการใชงานภายในพนทดงกลาวจะเปลยนไปตามความเชอและบทบญญตของศาสนานนๆ

ส าหรบประเทศไทยมศาสนาส าคญ 5 ศาสนา คอ ศาสนาพทธ ศาสนาอสลาม ศาสนาครสต ศาสนา พราหมณ – ฮนด และศาสนาซกข นอกจากนยงมลทธเตาและลทธขงจอทมคนไทยบางสวนเคารพนบถอ โดยแตละศาสนามการแบงพนทใชสอยภายในศาสนสถาน อาคารและสงปลกสราง รวมทงศาสนวตถและศลปวตถทแตกตางกน

ศาสนสถานในพทธศาสนา

พทธศาสนามตนก าเนดมาจากบรเวณตอนเหนอของชมพทวป หรอบรเวณพนทตอนเหนอของประเทศอนเดยปจจบน เมอราว 2,500 ปมาแลว ตอมาไดมการเผยแผออกไปยงพนทตางๆ เชน ศรลงกา จน และเอเชยอาคเนย เปนตน โดยเผยแผผานพระสมณทตในสมยพระเจาอโศกมหาราชเมอราวพทธศกราช 300 ซงมพระไตรปฎกเปนคมภรประจ าศาสนา มหลกค าสอนทส าคญคอ ท าความด ละเวนความชว และท าจตใจใหผองใส รวมถงอรยสจ 4 อนเปนความจรงของโลกและหนทางเพอเขาส

Page 10: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

10

นพพาน ซงเปนสภาวะทหลดจากสงสารวฏ คอ ไมจ าเปนตองชดใชกรรมโดยการเวยนวายตายเกดอก อนเปนเปาหมายสงสดทางพทธศาสนา

ส าหรบในแถบเอเชยอาคเนย พทธศาสนาไดเขามาเมอประมาณสองพนปมาแลว แตเรมเจรญรงเรองในประเทศไทยมาเมอราวพทธศตวรรษท 12 – 13 บรเวณแถบลมน าเจาพระยา และมพฒนาการตามล าดบโดยไดผนวกกบความเชอทองถนและศาสนาพราหมณจนฝงรากลกลงไปในวฒนธรรมไทย นกายในพทธศาสนา

ในการสงคายนาพระไตรปฎกครงท 2 เมอพทธศกราช 100 ท าใหเกดการแบงศาสนาพทธออกเปน 2 นกาย คอ นกายเถรวาท และนกายมหายาน ซงทง 2 นกาย มวตรปฏบตและขอคด คตความเชอทแตกตางกนในบางประการ ตอมาเมอพทธศาสนาเขาสประเทศจนราวพทธศกราช 608 ไดเกดการผสมผสานกบลทธดงเดมของแผนดนจน คอ ลทธขงจอ และลทธเตา

1. นกายเถรวาท (หนยาน)

เปนนกายทยดหลกค าสอนและพระวนยเดมทบญญตขนในสมยพทธกาล ซงเปนนกายทชาวพทธสวนใหญในประเทศไทยนบถอ สามารถแบงเปนนกายยอยๆ ไดอก 2 นกายตามวตรปฏบต คอ ธรรมยตนกายนกาย และมหานกาย โดยทงสองนกายแยกออกจากกนในรชกาลพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหว ซงมความแตกตางในเรองขอวตรปฏบต เชน การครองจวร การรบปจจย และการสงฆกรรม เปนตน

2. นกายอาจารยวาท (มหายาน) เปนนกายทมการละเวนขอวตรปฏบตบางประการเพอใหเขาถงตอบคคลธรรมดามากขน ส าหรบในประเทศไทยสามารถแบงเปนนกายยอยๆ ไดอก 2 นกาย คอ มหายาน (สขาวด) ซงเรมเขามาในแถบสวรรณภมเมอราวพทธศตวรรษท 12 ปจจบนกลมผทนบถอสวนใหญเปนชาวไทยเชอสายจน โดยความเชอทแพรหลายคอการนบถอพระโพธสตว และพระพทธเจาหลายพระองค สวนอนนมนกายเปนนกายทมความเชอคลายกบนกายมหายาน สนนษฐานวาเขามาครงแรกในชวงตนสมยรตนโกสนทร โดยเขามาพรอมกบการอพยพของชาวญวน ปจจบนกลมผทนบถอสวนใหญเปนชาวไทยเชอสายญวน

ศาสนสถาน เขต และพนทของวดพทธนกายเถรวาท

เชอกนวามคตการวางผงวดพทธนกายเถรวาทมาจากคตจกรวาลในศาสนาพทธ โดยจกรวาล

ตามความเชอของพทธศาสนามขอบเขตและสวนประกอบชดเจน คอ ก าแพงจกรวาล (ภเขาจกรวาล)

เปนขอบเขตชนนอกสด มศนยกลางเปนเขาพระสเมรลอมรอบดวยสตตบรภณฑ 7 ชน รอบจด

Page 11: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

11

ศนยกลางทง 4 ทศเปนทวปทง 4 ไดแก อตรกรทวป (ทศเหนอ) อมรโคยาน (ทศตะวนตก) ชมพทวป

(ทศใต) และปพพวเทห (ทศตะวนออก) โดยทงหมดคนดวยมหานทสธนดร

ความเชอดงกลาวไดแก การวางผงวดพทธนกายเถรวาทมกจะแสดงอยในเขตพทธาวาสโดยม

จดศนยกลางเปนงานสถาปตยกรรมอนเปนสญลกษณของเขาพระสเมร มสถาปตยกรรมภายในเขต

เปนสญลกษณแทนทวปหรอภเขาตางๆ และมการก าหนดอาณาเขตอยางชดเจนโดยใชก าแพงแกว

แทนภเขาจกรวาล ซงรปแบบดงกลาวมกจะเปลยนไปตามความนยมในแตละยคสมย ตวอยางเชน วด

ราชบพธสถตมหาสมาราม และวดอรณราชวรารามทใชสถปเปนประธานของวด หรอวดสทศนเทพว

ราราม และวดสวรรณารามทใชพระอโบสถเปนประธาน

วดพทธนกายเถรวาทแบงพนทใชสอยออกเปน 3 สวนใหญๆ คอ เขตพทธาวาส เขตสงฆาวาส

และเขตพนทใชประโยชน ทงนเพอใหเกดความเปนระเบยบและความชดเจนในการใชพนทของ

พระสงฆ โดยตงอยบนกรอบพนฐานหลกของวถแหงสมถะอนมอย 2 ลกษณะ คอ การท าสงฆกรรมท

ตองการท ารวมกบพระภกษสงฆรปอน และการอยอาศยทใชเปนทปลกตวไปอาศยหลบนอนเฉพาะรป

โดยการใชสอยอาคารและสงปลกสรางในพนทใชสอยทง 3 เขต มดงตอไปน คอ

o เขตพทธาวาส

เปนพนทส าหรบพระสงฆใชประกอบพธกรรมทางศาสนา ดงนนเขต

พทธาวาสจงมกประกอบดวยสถาปตยกรรมท เกยวเนองกบองคพระ

สมมาสมพทธเจาและพธกรรมตางๆ ดงน คอ

- พระเจดย พระมณฑป พระปรางค คอ อาคารทสรางขนเพอใชเปน

ศนยกลางของวด ในฐานะสญลกษณแทนองคพระสมมาสมพทธ

เจา

- พระอโบสถ คอ อาคารส าหรบใชประกอบศาสนพธในการท าสงฆ

กรรมตางๆ

- พระวหาร คอ อาคารทใชประกอบพธกรรมทางศาสนาระหวาง

พระสงฆและฆราวาส

- เจดย (มณฑป ปรางค) ราย – เจดย (มณฑป ปรางค) ทศ คอ

อาคารทใชบรรจอฐ หรอสรางประกอบเพอใหผงรวมนนสมบรณใน

เชงสญลกษณ

- หอระฆง – หอกลอง คอ อาคารทใชเปนสถานทตบอกเวลาส าหรบ

พระภกษสงฆท ากจวตรในทางสงฆ

Page 12: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

12

- ศาลาตางๆ เชน ศาลาราย คอ อาคารทใชเปนทนงพกของผมา

เยอน ศาลาทศ คอ อาคารทใชลอมอาคารส าคญส าหรบใหคฤหสถ

นงพก หรอประกอบเพอใหผงรวมสมบรณในเชงความหมาย

- พระระเบยง คอ อาคารลกษณะเปนเรอนยาว ใชลอมรอบอาคาร

ส าคญหรอลอมแสดงเปนขอบเขตเพอแสดงนยในเชงสญลกษณ

- พลบพลาเปลองเครอง คอ อาคารทพระมหากษตรยทรงใชเปนท

เปลยนชดฉลองพระองคในวาระทเสดจพระราชด าเนนมาทรง

บ าเพญพระราชกศล

o เขตสงฆาวาส เปนพนทส าหรบอยอาศยของพระภกษสงฆ เพอใหสามารถปฏบตภารกจสวนตวทไมเกยวเนองกบพธการใดทางศาสนาโดยตรง เปนพนทมขอบเขตทมดชด และประกอบไปดวยอาคารสถานทสมพนธเฉพาะกบกจกรรมและวตรปฏบตทเปนวถแหงการด าเนนชวตของเพศสมณะเทานน ดงน คอ

- กฏ คอ อาคารทใชส าหรบอยอาศยหลบนอน - กปปยกฏ คอ โรงเกบอาหาร - หอฉน คอ อาคารทใชเปนทฉนภตตาหาร - วจจกฎ หรอ เวจกฎ คอ อาคารส าหรบใชขบถาย - ศาลาการเปรยญ คอ อาคารทใชเปนทเรยนหนงสอของพระสงฆ - หอไตร คอ อาคารทใชเกบรกษาพระไตรปฎก - ชนตาฆร คอ โรงรกษาไฟและตมน า - ธรรมศาลา คอ โรงเทศนาธรรม - หองสรงน า คอ หองช าระกาย - ศาลาทาน า คอ อาคารทใชเปนทาและทางเขาสวดทางน า

o เขตพนทใชประโยชน เปนเขตพนทในพระอารามซงเปนพนททเหลอจากการจดแบงเขตพทธาวาสและเขตสงฆาวาส เปนเขตพนทส าหรบเออประโยชนใชสอยในเชงสาธารณประโยชนในลกษณะตางๆ ของวด เชน ใชเปนพนทโลงเพอสรางความรมรนใหวด หรอใชเปนสถานทกอสรางอาคารอนๆ เชน สราง “เมร” ส าหรบฌาปนกจศพของชมชน หรอตงโรงเรยนเพอใหการศกษาแกสงคม หรออาจแบงเปนพนทใหคฤหสถเชาเพอใชเปนทพกอาศยและประกอบการคา เชน การสรางตกแถว หรอการท าเปนตลาด เปนตน

ศาสนวตถและศลปวตถของวดพทธนกายเถรวาท

Page 13: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

13

วดพทธนกายเถรวาทมศาสนาวตถซงเปนสงทมความเกยวเนองกบศาสนาและเปนสงเคารพบชา เชน พระพทธรป พระไตรปฎก ส าหรบศลปวตถนนเปนสงทเกยวเนองกบศาสนาและศาสนสถาน มกท าขนดวยฝมออยางประณตและมคณคาสงในทางศลปะ เชน ธรรมาสน ตพระธรรม ภาพเขยน รปปน เครองลายคราม เครองถม เครองบชา และเครองตกแตง เปนตน

ศาสนสถาน เขต และพนทของวดพทธนกายมหายาน

วดพทธนกายมหายานแบงพนทใชสอยออกเปน 4 สวนใหญๆ คอ เขตพทธาวาส พนทประกอบกจกรรม เขตสงฆาวาส และเขตพนทใชประโยชนคลายคลงกบวดพทธนกายเถรวาท แตมรายละเอยดเพมเตมในสวนของเขตพทธาวาสหรอพนทประกอบพธกรรม โดยพนทประกอบพธกรรมจะเพมขนตามจ านวนของเทพเจา และลดบทบาทในสวนของพนทสงฆาวาสใหนอยลง ส าหรบการใชสอยอาคารและสงปลกสรางในพนทใชสอยทง 3 เขต มดงตอไปน คอ

o เขตพทธาวาส เปนพนทส าหรบพระสงฆ หรอประชาชนทเขามาสกการะสงศกดสทธเขามาประกอบพธกรรมทางศาสนา ดงนนในพนทดงกลาวจงมกประกอบดวยสถาปตยกรรมและศาสนวตถทเกยวเนองกบเทพเจา พระโพธสตว และพระพทธเจาดงน คอ

- เจดย คอ อาคารทมผงพนเปนรปสเหลยม แปดเหลยม หรอวงกลมซงซอนขนไปหลายชน โดยแตละชนสามารถเขาไปประกอบศาสนกจได หรอเปนเจดยหลกทภายในบรรจศาสนวตถชนส าคญ เชน พระบรมสารรกธาตของพระพทธเจา เปนตน

- อโบสถ (ตาสยงเปาเตยน) คอ อาคารส าหรบพระสงฆท าสงฆกรรมตางๆ รวมทงประดษฐานพระพทธรปซงมตงแต 1 องค 5 องค ถง 7 องค

- วหาร คอ อาคารท ใชประกอบพธกรรมทางศาสนาระหวางพระสงฆและฆราวาสโดยภายในวดพทธนกายมหายานนนมกจะมวหารหลายแหง เชน วหารพระโพธสตว และวหารพระอรหนต เปนตน

- วหารเทพสวรรค (เทยนหวางเตยน) คอ อาคารทตงอยดานหนาสดของวด ภายในมพระเมตไตรยโพธสตว (พระสงกจจายน) ลอมรอบดวยทาวจตโลกบาลทง 4 เปนอาคารทตามคต เทพารกษผปกปองศาสนสถานคอยขบไลสงชวราย

- เจดยราย – เจดยทศ คอ อาคารทใชบรรจอฐ หรอสรางประกอบเพอใหผงรวมนนสมบรณในเชงสญลกษณ ซงบางครงสามารถ

Page 14: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

14

เปลยนแปลงคณลกษณะในการใชงานใหเปนอยางอนได เชน เปนเตาเผากระดาษเงนและกระดาษทอง เปนตน

- หอระฆง – หอกลอง คอ อาคารทใชเปนสถานทตบอกเวลาส าหรบพระภกษสงฆท ากจวตรในทางสงฆ

o พนทประกอบกจกรรม เปนพนททวดจดไวใหเปนพนทด าเนนกจกรรมอนๆ ใหแกศาสนกชนประกอบดวยสวนตางๆ ดงน คอ

- พนทพกผอนและหองรบรอง เปนพนทททางศาสนสถานจดไวใหฆราวาสพกผอนหรอพบปะจดกจกรรมตางๆ

- ระเบยงทางเดน คอ อาคารลกษณะเปนเรอนยาว ใชลอมรอบอาคารส าคญหรอลอมแสดงเปนขอบเขตเพอแสดงนยในเชงสญลกษณ ซงภายในอาจจะประดษฐานดวยรปเคารพของเทพเจาหลายองค หรอพระพทธรป ซงเปนสถานทไวประกอบกจกรรมในการสกการะเชนเดยวกน

- โรงเจหรอโรงทาน เปนพนททวดตงขนเพอแจกจายอาหารใหแกฆราวาสโดยไมคดมลคา

- ลานไหว เปนพนททจดไวส าหรบจดธปเทยนสวนใหญอยภายนอกอาคารเพอการระบายอากาศและลดการเกดอคคภย

o เขตสงฆาวาส เปนพนทส าหรบอยอาศยของพระภกษสงฆ อนเปนพนทพกผอนหรอประกอบกจสวนตว

o เขตพนทใชประโยชน มลกษณะการจดการเหมอนกบเขตพนทใชประโยชนในวดพทธนกายเถรวาทตามพระราชบญญตปกครองสงฆ ร.ศ.121 หมวดท 3 วาดวยเรองวดเปนเขตพนทส าหรบเออประโยชนใชสอยในเชงสาธารณประโยชนในลกษณะตางๆ ของวด เชน ใชเปนพนทโลงเพอสรางความรมรนใหแกวดโดยการจดเปนสวนตดตงเขามอ หรอจดเปนตงโรงเรยนจนเพอใหการศกษาแกลกหลานภายในชมชน เปนตน

ศาสนวตถและศลปวตถของวดพทธนกายมหายาน วดพทธนกายมหายานมศาสนวตถซงเปนสงทมความเกยวเนองกบศาสนาและเปนสงเคารพบชา เชน พระพทธรป รปปนหรอรปหลอขององคเทพเจา และคมภรบทส าคญตางๆ เปนตน ส าหรบศลปวตถนนสวนใหญเปนสงทใชประดบตกแตงภายในอาคารซงไดรบอทธพลมาจากความเชอดงเดมของทองถนท เชน

Page 15: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

15

ภาพเขยน ปายอกษรโคลงค งานประตมากรรม เครองเคลอบ และระฆงปายจารก เปนตน

แนวความคดและความหมายเรองขอบเขต พนทศกดสทธ

ในประเดนทเกยวของกบขนาดของอาคารและการใชพนท ทผกพนกบความเจรญศรทธา

ส าหรบวดไทย ทส าคญคงจะตองมความรความเขาใจในเรองการใชพนทส าหรบการประกอบพธกรรม

ไดแก พทธสมา ซงในวนยสงฆทานก าหนดไววาใหสงฆพงก าหนดเขตเอาเองตามความเหมาะสม ให

พอเหมาะพอด มสมาเปนเครองหมายบงคบใหคณะสงฆมารวมประกอบกจกรรมกนอยางพรอมเพรยง

ในบรเวณเดยวกน หรอในวดเดยวกน ลกษณะของสมาในความหมายทางพระพทธศาสนา ม

องคประกอบ 2 อยางคอ นมตหรอลกนมต และสมาหรอทเรยกกนเปนสามญวาใบเสมา

นมตคอเครองหมายทใชบอกเขต มพทธบญญตใหสงฆใชหนรปสณฐานกลมประมาณเทา

บาตร เรยกวา ลกนมต ฝงลงในดนเพอก าหนดขอบเขตของโบสถใหแนนอนเพอท าสงฆกรรม นมตนน

ไมมจ ากดชดวาเทาไร แตตองมตงแต 3 ลกขนไป โดยวางท ามมเพอใหสามารถชกแนวบรรจบขอบเขต

เปนเขตสมาได นมตวางใหมรปสณฐานไดหลายอยาง ตางๆกนออกไป เชน วางนมตท ามมไว 3 แหง

เมอชกแนวตอกนกจะมสณฐานเปนรปสามเหลยม วางนมต 4 แหง เมอชกแนวตอกนกจะมสณฐาน

เปนรปสเหลยม อาจเปนไปไดทงรปสเหลยมจตรส หรอสเหลยมผนผา หรออาจจะวางนมตไว 6 แหง

หรอ 8 แหงกได

สมาใชในความหมายวาเขต หรอแดน หมายถงเครองหมายบอกขอบเขตของโบสถ ส าหรบ

การประกอบสงฆกรรม เมอสงฆก าหนดขอบเขตขนแลวใชวตถปกวางไวทผวดนตามจดทก าหนดนมต

ไวแลว กจะเรยกวาพทธสมา และเนองจากตองการใหสมามความคงทน แขงแรง พรอมๆกบสราง

ความรสกใหเหนวา เปนเครองหมายทมความส าคญใชบงบอกสถานทประกอบกจกรรมอนศกดสทธ

รวมทงตววตถทใชท าสมากตองดใหศกดสทธไปดวย จงไดนยมน าแผนศลามาใชท าสมา โดยมกท าเปน

รปทรงคลายกลบบว และเรยกผานศลานวา ใบเสมา

ลกษณะของใบเสมาทใชบอกขอบเขตของโบสถ หรอสถานททใชท าสงฆกรรม มรปทรง

ภายนอกทเปนแบบฉบบของใบเสมาโดยเฉพาะ ถงแมวาจะไดมพฒนาการเปลยนแปลงไปตามยคสมย

ความนยมในชวงเวลาตางๆ โดยมากจะเปลยนไปเฉพาะลกษณะการประดบตกแตง และสดสวนของ

รปทรงใบเสมาเทานน ดวยเหตนการเรยกชอใบเสมาจงไดรวมไปถงแผนศลา หรอจะเปนการท าขน

การกออฐฉาบปน ทท าขนในรปทรงของใบเสมานทงหมด แมวาจะไมไดสรางขนเพอบอกขอบเขตของ

โบสถกตาม

Page 16: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

16

อนงการผกพทธสมาตามคตในพระพทธศาสนามขอจ ากดอยวา ตองไมสมมตสมาเลก

จนเกนไป จนภกษ 21 รป นงหตถบาสกนไมได หตถบาสในทนหมายถงระยะหางชวงยนมอถง

กลาวคอการทพระภกษลงประชมกนแตละองคจะตองนงหางกนไมเกน 1 ชวงแขน หากเกนกวานน

เรยกวา เสยหตถบาส ทงนดวยเหตผลทวาสงฆกรรมทตองการจ านวนสงฆนอยทสดเขารวมคอท

จ านวน 20 รปเปนอยางนอย ไดแกการท าอพภานกรรม คอการสวดระวงอาบตสงฆาทเสสของภกษ

นบทงภกษผนนดวยรวมเปน 21 รป และยงหามไมใหสมมตสมาใหญจนเกนกวา 3 โยชน “แมเพยง

ปลายเสนผม” เพราะกวางขวางเกนกวาจะควบคมระมดระวง เนองจากในขณะท าสงฆกรรมท า

อพภานกรรมอกเชนกน ทมขอก าหนดหามผหนงผใดแมภกษรปอน ลวงล าเขาไปในเขตสมาโดย

เดดขาด จะท าใหกรรมทก าลงปฏบตอยนนสนสดสภาพลงทนท หากจ าเปนตองประกอบกจกรรมนนก

ตองเรมตนท ากนใหมอกครงหนง ดวยเหตดงกลาวจงมขอก าหนดวาสมาทมขนาดเลกเกนไปหรอใหญ

เกนไป หรอตงอยซอนทบกน ใกลชดกนเกนไป ถอวาเปนสมาวบตใชไมไดทงนน เปนสงทพระภกษไม

ควรปฏบตในการก าหนดสมาเพราะจะท าใหการประกอบพธกรรมไมบงเกดผล การก าหนดนมตตอง

พงระวงใหเชอมตอถงกนโดยตลอดเปน ขณฑนมต การด าเนนการปรบปรงแกไขใดใดในยคหลงตองไม

ท าลายความตอเนองนดวยความไมร

สวนบรเวณพนทหรอสถานททจะใชผกพทธสมาไมไดจ ากดวาจะเปนพนดนหรอพนน าก

สามารถสมมตเปนสมาไดทงสน ดงในตวอยางของวดโบราณพบวามการขดคคลองรอบอโบสถ ท าเปน

สมาน า หรอ อทกกเขปสมา หรออกตวอยางบนแพหนาวดราชาธวาส กลางแมน าเจาพระยา ใหอย

หางจากตลงชววดน าสาด เมอคราวพระภกษเจาฟามงกฎทรงผนวชเปนสงฆฝายธรรมยตกนกาย

ระยะหางชววดน าสาดเทยบไดประมาณ 7 – 8 เมตร ตามทพระบาลก าหนด โบสถทใชสมาน ากตอง

ระวงรกษาขอบเขตขนาดความกวางของคน าใหพอสมควร จะเปนทองรองเลกๆ คงผดพระวนย

แผนศลารปใบเสมาจงไดรบความนยมใหเปนสญลกษณของพนทศกดสทธ เปนรปทรงทใช

แทนสงอนเปนมงคล หรอประสงคจะใหเปนความส าคญหรอบงชถงความส าคญ ทงนจะเหนไดชดจาก

การท ศลาจารกซงใชประกาศขอความส าคญกนยมท าเปนรปใบเสมา หลกบอกเขตพนทหรออาณา

บรเวณของหมบานชมชนในอดตกท าเปนรปคลายใบเสมาเปนเครองก าหนด รปทรงของใบเสมาจงถอ

เปนสญลกษณทส าคญ มความเชอมโยงกบความเจรญศรทธาดวย

แนวคดเรองสถานททเหมาะสมส าหรบการปฏบตธรรม สปปายะ

หนงในแนวคดในการจดการภมทศนวดไทยเพอความเจรญศรทธา สามารถอางองไดจากสงท

เรยกวา “สปปายะ” โดยหลกธรรมชาตทวไปถอวาสงแวดลอมตาง ๆ มอทธพลเปนอยางมาก ตอ

ความเปนอยของบคคล ตอความเสอม ความเจรญของบคคล ถาบคคลอาศยอยภายใตสงแวดลอมทด

Page 17: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

17

กจะกอใหม ความเจรญกาวหนาในชวตไดมาก ในทางการประพฤตวตรปฏบตธรรมกเชนเดยวกน

สงแวดลอมทเอออ านวยตอการประพฤตวตร ปฏบตธรรม เรยกวา “สปปายะ” และสงแวดลอมทไม

เอออ านวยตอการประพฤตปฏบตทางจต เรยกวา “อสปปายะ”

ในคมภรวสทธมรรคไดกลาวถง สงแวดลอมทเปน สปปายะ และ อสปปายะ ส าหรบผ

ประพฤตวตรและปฏบตกรรมฐาน ดงน

อาวาโส โคจโร ภสส ปคคโล โภชน อต

อรยาปโถต สตเตเต อสปปาเย ววชชเย

สปปาเย สตต เสเวถ เอวณห ปฏปชชโต

น จเรเนว กาเลน โหต กสสจ อปปนา

ไดแก สปปายะ 7 คอ สงทเหมาะกน สงทเกอกล ชวยสนบสนนในการบ าเพญภาวนาใหไดผลด ชวยให

สมาธตงมน ไมเสอมถอย ประกอบดวย

1. อาวาสสปปายะ คอ ทอยซงเหมาะกน

2. โคจรสปปายะ คอ ทหาอาหาร ทเทยวบณฑบาตทเหมาะด

3. ภสสสปปายะ คอ การพดคยทเหมาะกน

4. ปคคลสปปายะ คอ บคคลทถกกนเหมาะกน

5. โภชนสปปายะ คอ อาหารทเหมาะกน

6. อตสปปายะ คอ ดนฟาอากาศธรรมชาตแวดลอมทเหมาะกน

7. อรยาปถสปปายะ คอ อรยาบถทเหมาะกน

ในสวนทเกยวของอาจกลาวถงสปปายะทหนง อาวาสสปปายะ ทอยเปนทสบาย คอท าวดให

เปนอาราม เปนรมณยสถาน รนรมยเจรญตาเจรญใจแกผพบเหน เปนศนยกลางของชมชนดานจตใจ

ทตงวดไมใกลไมไกลจากชมชนเกนไป มการแบงเขตพทธาวาส สงฆาวาสชดเจนเปนสดสวน หากวดได

มการปลกตนไมใหรมเงา รมรนดเปนธรรมชาต นบวาเหมาะกบสภาพภมอากาศทรอนชนอยาง

ประเทศไทย สวนบางวดตงอยในท าเลทเหมาะสมเปนทนเดม เชน ภเขา ล าธาร สวน ปา ไดเนนเรอง

ความสะอาด หรอความเปนระเบยบเรยบรอยสม าเสมอ เทากบวาไดสรางความสขเพมขนแกผพบเหน

เมอมทอยทสบายตองค านงถงการกนอาหาร ในสมยกอนเปนหนาทของพระภตตเทศ

ปจจบนเปนหนาทของเจาอาวาส การจดสวสดการดานอาหารจงควรเปนภาระของฝายสาธารณปการ

Page 18: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

18

รวมเรองตาง ๆ เชน การก าหนดเสนทางโคจรบณฑบาต ควรแบงเปนสาย มการเปลยนเวรกนเพอ

เจรญศรทธาของผท าบญและปองกนการตดในตวบคคล มการจดฉนรวมกนเปนทแหงเดยว เพอ

ประโยชนคอท าใหเกดความเปนธรรมในอดเรกลาภ ขจดความขดแยงในการแสวงหาอปฏฐาก

กอใหเกดความสามคคธรรม เปนทเจรญศรทธาของผถวายและสามารถแนะน าอบรมไดง ายในเวลา

กอนและหลงอาหาร มเจาหนาทรบนมนต และท าหนาทแจกรายการนมนตใหทวถงโดยความเปน

ธรรมหรอจดตงมลนธสงเคราะหสวสดการดานอาหารในยามขาดแคลน

ปคคลสปปายะ บคคลเปนทสบาย ค านงถงเรองบคคลทอยภายในวดหรอบคคลทเกยวของ

กบวด ซงเปนสาเหตส าคญของความเจรญและความเสอมของศาสนา บคคลในวดแบงออกเปน

พระภกษ สามเณร อบาสกอบาสกาหรอแมช และเดกวด วดใดดหรอไมด มผบอกวาใหดจากบคคลทง

4 ประเภทน ควรจดทอยอาศยของบคคลแตละประเภทใหเหมาะสมตามสถานภาพ การตดตอกน

ควรก าหนดเวลาสถานท ทอยของเดกวดควรสะอาดและมระเบยบ มการวางกฎเกณฑใหปฏบตพรอม

บทก าหนดโทษและควรก าหนดวนใหมการพฒนาวดรวมกน

จดมงหมายหลกของวดคอเปนสถานทประพฤตธรรม สงทจะกอใหเกด ธรรมสปปายะ คอ

บรเวณวดรมรน สะอาดเปนระเบยบเรยบรอย อาจมการเชอมโยงกบหลกธรรมค าสงสอน เชน

โครงการตนไมพดได มสภาษตสอนใจ ปรศนาธรรม คตธรรม โครงการเสยงธรรมะตามสาย รบฟงกน

ทวบรเวณวดทงในวนจดงานบญ และกระจายเสยงไปถงชมชนหมบาน จดสถานทฟงเทศนฟงธรรมใน

สถานทสงบรมเยน อากาศถายเทสะดวก จดท าหองสมดธรรมะ โดยจดหาหนงสอธรรมะ หนงสออน ๆ

ทมสาระประโยชนเพอใหผมาวดไดอาน และมทนงอานหนงสอเปนสดสวนเพยงพอ รกษาศลปะหรอ

พทธศลปภายในวด พพธภณฑของวดจดใหเปนแหลงเรยนรภมปญญาทองถน เปนตน

พทธวจนเกยวกบตนไมในวด

พระพทธเจามพระชนมชพทผกพนกบธรรมชาตตงแตประสตจนถงดบขนธปรนพพาน โดย

ตนไมสวน และปา (วน หรอ วน) เปนองคประกอบทถกกลาวถงในบรบทส าคญตางๆ ยกตวอยาง เชน

o ลมพนวน คอ ปาทพระองคทรงประสต ตงอยระหวางกรงกบลพสดและกรง

เทวทหะ

o ปาในต าบลอรเวลาเสนานคม คอ ปาทพระองคทรงบ าเพญเพยรจนตรสร

o ปาอสปนมฤคทายวน คอ ปาสาละทพระองคทรงแสดงปฐมเทศนา

(พระธมมจกกปวตตนสตร) แกปญจวคคย

o เวฬวน คอ ปาไผทพระเจาพมพสารทรงถวายให เปนทประทบของ

พระพทธเจาและพระสงฆ นบเปนพระอารามแหงแรกในพระพทธศาสนา

Page 19: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

19

o ปามหาวน คอ ปาในนครเวสาลอนเปนทททรงอนญาตใหมภกษณสงฆขน

เปนครงแรก

o ชวกมพวน คอ ปาไมมะมวงในกรงราชคฤห เปนปาทหมอชวกโกมารภจ

ถวายเปนพระอารามส าหรบพระพทธเจาและพระสงฆ

o สาลวโนทยาน คอ สวนปาสาละของกษตรยมลละแหงเมองกสนารา เปนปา

ทพระองคเสดจดบขนธปรนพพาน

นอกจากนยงมปาอนๆ อกเปนจ านวนมากทพระองคทรงเสดจเยอนในการแสดงธรรมเทศนา

ตลอดจนตนไมอนเปนทเกดเหตการณส าคญตางๆ ดงเชน

o ตนปารฉตตก หรอตนทองหลาง เปนตนไมททรงประทบใตรมเพอแสดง

ธรรมเทศนาโปรดพระพทธมารดาจนบรรลโสดาปตตผล

o ตนพระศรมหาโพธหรอตนโพธ เปนตนไมททรงประทบใตรมจนตรสร

อนตตรสมมาสมโพธญาณ

o ตนมจจลนทรหรอตนจก เปนตนไมททรงประทบใตรมหลงตรสรได 6

สปดาห โดยพระองคประทบนงเสวยวมตตสขอยเปนเวลา 7 วน โดยมพญา

มจจลนทรนาคราชมาวางขนดแผพงพานปกปองพระองคจากสายลมและ

สายฝน

o ตนสาละ เปนไมยนตนชนดหนงในดนแดนชมพทว มไดเปนชนดเดยวกบตน

รงหรอตนสาละลงกาทปลกหรอพบในประเทศไทย โดยตนสาละเปนตนไม

ททรงประสตและดบขนธปรนพพานภายใตรมเงา

นอกจากปาและตนไมดงทไดกลาวมาแลวขางตน ยงพบวามชอของสระน าส าคญ เชน “สระ

อโนดาต” ซงตามต านานกลาวไววาเปนสระน าศกดสทธในดนแดนปาหมพานต ปรากฏในชาดกหลาย

ชวงหลายตอน เชน สรกาลกรรณชาดก ชวนหงสชาดก และอรรถกถาโสณนนทชาดก เปนตน

นอกจากน พระองคไดมพทธวจนเกยวกบตนไมหลายครง ซงแสดงถงความหวงใยใน

ธรรมชาตและการใหความส าคญในการดแลรกษาตนไมของพระองค ยกตวอยางเชน

“ภกข ชวตา โวโรเปยยาส พห จ ตว เทวเต อปญญ ปสเวยยาส คจฉ ตว เทวเต อมกสม โอกาเส

รกโข”

Page 20: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

20

“ดกร โมฆบรษทงหลาย ไฉนพวกเธอจงไดตดเองบาง ใหคนอนตดบาง ซงตนไม เพราะคนทงหลาย

ส าคญในตนไมวามชวะ”

พทธวจนะทพระองคทรงตรสกบกบภกษทชอบโคนไมมาสรางทอยอาศย

“อารามโรปา วนโรปา เย ชนา เสตการกา

ปปญจ อทปานญจ เย ททนต อปสสย

เตส ทวา จ รตโต จ สทา ปญญ ปวฑฒต

ธมมฏฐา สลสมปนนา เต ชนา สคคคามโนต ฯ”

“ชนเหลาใด สรางสวนดอกไม ผลไม ปลกหมไม สรางสะพาน และใหโรงเปนทาน บอน าทงบานทพก

อาศย ชนเหลานนยอมมบญ เจรญในกาลทกเมอ ทงกลางวนและกลางคน ชนเหลานนตงอยในธรรม

สมบรณดวยศล เปนผไปสวรรค”

ปาไมในฐานะเปนทตงแหงบญ พระพทธเจาทรงรบสงตอบเทวดาทมากราบทล ในสคาถวรรค สงยตต

นกาย

" วน ฉนทถ มา รกข " " ตดปาแตอยาตดตนไม "

พระพทธเจาตรสกบเหลาพระเถระแกทยงไมตดอาวรณกบอบาสกาผมอปการะกบพวกตน

“ภตคามปาตพยตาย ปาจตตย”

“ภกษตองอาบตปาจตตย เพราะพรากภตคาม”

พระองคทรงตเตยนการกระท าของภกษชาวเมองอาฬวทตดตนไมมาท าการกอสรางและไดท า

ความเดอดรอนแกเทวดาผสถตอยบนตนไม เชนนนแลวทรงบญญตสกขาบทหามดงกลาว โดยภตคาม

ในทน ไดแก พชพนธ 5 ชนด คอ พชพนธอนเกดจากเหงา ล าตน ตา ยอด และเมลด กลาวไดวาม

ความหมายครอบคลมพชพนธในปาทงหมด

Page 21: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

21

บทท 3

แนวคดเรองการรกษาคณคาของวดไทยในฐานะมรดกวฒนธรรม

การอนรกษมรดกวฒนธรรมในแบบสากล

แนวคดดานการอนรกษมรดกวฒนธรรมในแบบตะวนตก ณ จดเรมตนกเปนแนวคดในแบบ

ประเพณ ยโรปในอดตกไดมการดดแปลงอาคารทางศาสนาและการกอสรางตอเตมข นมาใหมอย

ตลอดเวลา เชนโบสถในแบบนอรมนดงเดมกอาจมการรอออกหรอดดแปลงใหเปนแบบโกธคดวยการ

สรางซอนทบโครงสรางเดมไว ตามความนยมของยคสมย เหนไดวาแนวคดของชางโบราณอยทการ

พฒนาทางดานรปแบบของสถาปตยกรรมทสงกวา เบากวา น าแสงสวางอนเจดจาเขามาไดมากกวา

โดยไมมการชนชมในสถาปตยกรรมแบบโบราณทเปนอย

ในเวลาตอมาจากกระแสความตนตวจากการคนพบแหลงเมองโบราณตางๆในครสตศตวรรษ

ท 18 ตอเนองมาจากความสนใจของสงคมในเรองราวโบราณและการศกษาเกยวกบโบราณสถาน

ศลปะรปแบบยคสมยตางๆทมมาในอดตตงแตในศตวรรษท 17 น าไปสการเขยนต าราประวตศาสตร

สถาปตยกรรมขนเปนครงแรก ไดมการซอมแซมอนรกษ สงกอสรางของโบราณสถานและแหลง

โบราณคดทงหลายเพอทจะน ามาใชใหมและกลายเปนสวนหนงของสงคมในสมยนนอนเปนชวงทนก

ประวตศาสตรศลปะจดวาเปนยคโรแมนตค

แนวคดของยคโรแมนตคจะนยมความเราใจทเกดจากการหวลระลกถงอดตอนไกลโพน เปน

เหตใหเกดการน าเอารปแบบสถาปตยกรรมของ กรก โรมน หรอโกธค กลบมาใชใหม และยงเกด

แนวคดความเปนชาตและความภาคภมใจในชนชาตขนดวย มการน าเอารปแบบโกธคมาใชเปนเครอง

แสดงถงความเปนชนชาตเกาแก มรากฐานอนยาวนาน อาคารทางศาสนาทสรางขนใหมใชรปแบบนโอ

โกธค ในขณะทอาคารเกาจ านวนมากถกปรบเปลยนตามความนยมในการประกอบพธกรรมท

เหมาะสมและศกดสทธดวยการซอมเปลยนอาคารใหไปสรปแบบโกธค จากจดเรมตนในประเทศ

องกฤษไดพฒนามาส แนวทางแบบ stylistic restoration ในฝรงเศส โดย Prosper Merimee และ

Eugene Emmanuel Viollet-le-Duc ทสนบสนนการบรณะปฏสงขรณโบราณสถานในฐานะทเปน

งานสถาปตยกรรมทมความหมายและประโยชนใชสอย ใหอาคารมความครบถวนสมบรณตามรปแบบ

ทจนตนาการขนมาใหมความกลมกลนกบรปแบบโกธค แกไขสวนตอเตมในอดตใหกลายเปนรปแบบ

สถาปตยกรรมท “ถกตอง” โดยไดอธบายถงการบรณะไววา

Page 22: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

22

“การบรณะ (restoration) นนเปนสงใหม การบรณะอาคารไมใชการอนรกษ ซอมแซม หรอ

สรางขนใหม แตคอการน าเอาอาคารกลบไปสสภาพทสมบรณทสดซงอาจจะไมเคยเปนมากอนเลยใน

ประวตศาสตรของอาคารนน...”1

จากแนวคดทไมยอมรบความช ารดทรดโทรมทน ามาซงการตอเตมโบราณสถานใหมความ

สมบรณดวยการออกแบบใหม ไดเกดแนวคดของกลมทคดคานการบรณะ (anti-restoration) ทไม

ตองการใหเกดการเปลยนแปลงใดใดกบโบราณสถานในฐานะทเปนหลกฐานส าคญทางโบราณคด ตาม

หลกการอนรกษของ John Ruskin และ William Morris ในประเทศองกฤษ โดยรสกนไดกลาวถง

การบรณะไววา “...เราอยามากลาวถงการบรณะเลย มนเปนสงทหลอกลวงตงแตตนจนจบ ...”2

ในขณะทมอรสไดเขยนถงแนวคดในแถลงการของสมาคมเพอการรกษาอาคารโบราณ (Society for

the Protection of Ancient Buildings) ในป ค .ศ . 1877 วา “...ปองกนความช ารดทรดโทรมของ

อาคารดวยการดแลรกษาอยาสม าเสมอ ค ายนผนงททรดเอยง หรอซอมแซมหลงคาทรว จะตองไม

แสดงออกถงรปลกษณะอนใดทไมเกยวของ ตองพยายามทจะไมรบกวนเนอของอาคาร หรอ

องคประกอบตกแตง ถาไมเหมาะสมกบการใชสอยในปจจบน การสรางอาคารใหมขนอกหลงหนงจะ

ดกวา การเปลยนแปลงอาคารเดมหรอขยายอาคารเดมใหใหญขน จะตองค านงวาเปนอาคารเปน

อนสรณของยคโบราณทผานพนไปแลว เปนสงทสรางสรรคโดยชางโบราณซงศลปวทยาการสมยใหม

ไมสามารถทจะไปแตะตองโดยไมท าลายได”

จากนนไดมการเคลอนไหวดานแนวคดการอนรกษในอตาลของ Camillo Boito ทถอไดวา

เปนการพบกนครงทางระหวางการบรณะใหสมบรณเตมรปแบบ และการปลอยใหเปนไปตาม

ธรรมชาตของกาลเวลา โดยบอยโตมความเหนวา การตอเตมเปลยนแปลงรปแบบโบราณสถาน ในยค

ตางๆ ลวนเปนสวนหนงในประวตของอาคารทงสน จงควรเกบรกษาไวเวนแตจะมความจ าเปนอยางยง

ในขณะทการบรณะทมการตอเตมขนใหมกสามารถท าไดแตจะตองมความแตกตางแยกแยะไดจาก

ของดงเดมและมการบนทกการเปลยนแปลงทเกดขนไวเปนหลกฐานในทกขนตอน แนวคดนได

กลายเปนขอบญญตในการบรณะโบราณสถานของอตาล ตงแตป ค .ศ. 1902

ภายหลงจากสงครามโลกครงท 1 ไดมการกอตงองคกรระหวางประเทศเพอสนตภาพขนโดย

ภายในองคกรนมสวนทท าหนาทโดยตรงในการดแลมรดกวฒนธรรมไดแก The International

Museum Office ตงขนในป ค .ศ . 1926 มการสงเสรมใหมการสมมนาในระดบนานาชาตขนโดยครง

หนงทส าคญเปนการประชมเพอการท างานอนรกษทอโครโพลสแหงเอเธนส ณ เมองเอเธนส ประเทศ

กรซ ในป ค .ศ. 1931 และบทสรปจากการประชมดงกลาวตอมารจกกนในนามของกฎบตรเอเธนส ถอ

เปนจดส าคญในการก าหนดแนวทางในการอนรกษสมยใหมขน มแนวคดอนรกษดวยการเกบรปแบบ

1 Eugene-Emmanuel Viollet-le-Duc, “Restoration”, อางถงใน Stanley Prince, 1996 2 จาก Seven Lamps of Architecture ของ John Ruskin, 1890

Page 23: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

23

ดงเดมทกยคสมยของโบราณสถานทปรากฏอยไว การปฏสงขรณแบบเตมรปแบบเปนสงทไมควร

ปฏบตอกตอไป

ตอมาเมอสงครามโลกครงท 2 สนสดลงพรอมดวยความเสยหายทมากกวาสงครามโลกครง

แรก ในป ค .ศ . 1944 รฐบาลโปแลนดไดตดสนใจสรางเมองวอรซอทไดรบความเสยหายขนมาใหมใน

รปแบบดงเดม เปนแบบอยางใหมการด าเนนการในลกษณะเดยวกนนกบอกหลายเมอง นานาชาตได

รวมมอกนเพอไมใหเกดความขดแยงขนมาอก น ามาซงการกอตงองคกรสหประชาชาต โดยม

UNESCO เปนหนวยงานยอยทดแลการศกษา วทยาศาสตรและวฒนธรรม ความรวมมอทางดานการ

อนรกษโบราณสถานในระดบนานาชาตไดเรมตนขนและน ามาสแนวคดการอนรกษมรดกรวมกนของ

คนทงโลก และการอนรกษและพฒนาอยางยงยน จากการประชมนานาชาตส าหรบสถาปนกและชาง

เทคนคทรบผดชอบเกยวกบการอนรกษโบราณสถานทเมองเวนช ประเทศอตาล ไดเกดเปนกฎบตร

ระหวางประเทศวาดวยการอนรกษและการบรณะโบราณสถาน หรอทเรยกวากฎบตรเวนช

ยงมทฤษฎดานการอนรกษของออสเตรยจาก Der Moderne Denmalkultus. (The

Modern Cult of Monument) โดย Alois Riegl ทมการใหค าจ ากดความของคณคาและ

แนวความคดทเชอมโยงกบการอนรกษสมยใหมไว ทฤษฎดานการบรณะโบราณสถานของอตาล

Teoria del Restauro โดย Cesare Brandi แนวทางทใชเปนขอมลอางองในขณะทมการรางกฎ

บตรเวนช3 เปนทฤษฎทกลาวถงการแทนทสวนทขาดหายไปของโบราณสถานในการบรณะ

กฎบตรเพอการอนรกษทงในระดบชาตและระดบระหวางประเทศ ระเบยบ ค าประกาศ

ขอบญญต หรอ ขอตกลงตางๆทเปนทยอมรบของสงคมใดสงคมหนงในชวงเวลาตางๆ สามารถ

สะทอนภาพของสงคม แนวความคด ดานการอนรกษในสมยตางๆได ยกตวอยางเบองตนไดจากการ

วเคราะหรายชอกฎบตรระหวางประเทศ และกฎบตรแหงชาตซงเปนทยอมรบในระดบระหวาง

ประเทศดานการอนรกษมรดกทางวฒนธรรม4 เรยงล าดบตามชวงเวลาทผานมานบตงแตมการประชม

ดานการอนรกษโบราณสถานในระดบระหวางประเทศเปนครงแรก ทมการประกาศเปนกฎบตร

เอเธนสดงตอไปน กพอทจะท าใหเหนไดถงแนวความคดและพฤตกรรมสงคม ทเกยวของในเรองการ

อนรกษโบราณสถานระดบสากลทมพฒนาการตามชวงเวลาทเปลยนไป

- The Athens Charter for the Restoration of Historic Monuments (1931) - The Venice Charter – International Charter for the Conservation and

Restoration of Monuments and Sites (1964) 3 Jukka Jokilehto. A History of Architecture Conservation (Elsevier,2005), หนา 237. 4 จาก ICOMOS. International Charters for Conservation and Restoration – Monuments and Sites I. (Munich: Lipp

GmbH, 2004).

Page 24: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

24

- Convention Concerning the Protection of the World Cultural and Natural Heritage (1972)

- The Burra Charter (1979, revised 1999) - Historic Gardens – The Florence Charter (1981) - Charter for the Conservation of Historic Towns and Urban Areas – The

Washington Charter (1987) - Charter for the Protection and Management of the Archaeological

Heritage (1990) - The Nara Document on Authenticity (1994) - Charter on the Protection and Management of Under Water Cultural

Heritage (1996) - International Cultural Tourism Charter (1999) - Charter on the Built Vernacular Heritage (1999) - Principles for the Preservation of Historic Timber Structures (1999) - Principles for the Preservation and Conservation/Restoration of Wall

Paintings (2003) - Convention for the Safeguarding of Intangible Cultural Heritage (2003) - Declaration of the Kimberley Workshop on the Intangible Heritage of

Monuments and Sites (2004) - Xi’an Declaration on the Conservation of the Setting of Heritage

Structures, Sites and Areas (2005) - The ICOMOS Charter for the Interpretation and Presentation of Cultural

Heritage Sites (2008)

จากจดเรมตนทกฎบตรเอเธนส จะเหนวาแนวคดดานการอนรกษโบราณสถานเรมขนจากการ

บรณะและมองโบราณสถานเฉพาะลกษณะทางกายภาพและเนนทอาคารสงกอสรางกอน ถดมาทกฎ

บตรเวนช จงไดขยายขอบเขตออกมาใหกวางขน ดวยการเพมค า conservation เขามา รวมทงการ

ก าหนดใหโบราณสถานมทงทเปน monument และ site ไมใชเฉพาะแตทเปนสงกอสรางแตเพยง

อยางเดยว ในชวงตอมาจงไดเกดแนวคดการปกปองคมครองมรดกทมคณคาความส าคญทคนทงโลก

จะตองรวมกนรกษา ซงมทงทเปนแหลงทางธรรมชาตและทางวฒนธรรม ส าหรบเบอรา ชาเตอร แม

ชอจะไมสอถงแนวคดดานการอนรกษแตใจความของกฎบตรของออสเตรเลยซงเปนทยอมรบในระดบ

สากลนกเปนตวชวดแนวคดของสงคมไดเชนเดยวกน เชน การใหความหมายของค าวา conservation

Page 25: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

25

ใหครอบคลมทกกจกรรมทเปนการอนรกษทงหมด5 และใหความส าคญกบการประเมนคณคาทาง

วฒนธรรม ทจะน ามาสการก าหนดแนวทางในการอนรกษโบราณสถานไดตอไป ตอมาในการประชมท

เมองฟลอเรนซไดท าใหเกดกฎบตรการอนรกษทเปนการขยายขอบเขตออกมาจาก กฎบตรเวนชเปน

ครงแรก ดวยการยกประเดนของโบราณสถานประเภทสวนประวตศาสตร ทตองการแนวทางการ

อนรกษทตางไปจากทไดก าหนดไวในกฎบตรเวนช เนองจากสวนประวตศาสตรถอเปนโบราณสถานท

มชวต ดวยมองคประกอบทเปนพชพนธธรรมชาต ในขณะทมมมองดานการอนรกษทมอยเดมได

มงเนนอยทซากโบราณสถาน ตอจากสวนประวตศาสตรในล าดบตอมากไดมการหาแนวทางเพมเตม

ใหกบโบราณสถานประเภทยาน ชมชนเมองประวตศาสตร แหลงโบราณคด และแหลงโบราณคดใตน า

ตามล าดบ และยงไดเหนความส าคญของการบรหารจดการทควรจะพจารณาไปพรอมๆกบการ

อนรกษดวย

ขอสรปจากการประชมระดบระหวางประเทศทเมองนารา ประเทศญปน ยงไดเปนการย าถง

การใหคณคากบความแทในการอนรกษโบราณสถาน และตอมาสงคมยงไดมองเหนปญหาทเกดจาก

การทองเทยวทางวฒนธรรมและการอนรกษสถาปตยกรรมพนถน มการเพมเตมหลกการอนรกษใน

รายละเอยดเฉพาะบางประเภทของโบราณสถาน ไดแก อาคารทสรางดวยไมทมความคงทนนอยกวา

วสดประเภทอน และภาพจตรกรรมฝาผนง ในขณะเดยวกนแนวโนมของสงคมยงไดมงใหความส าคญ

กบคณคาทางนามธรรมทถอเปนสวนทสรางความหมายใหกบโบราณสถานดวยทงจากการประกาศ

ของยเนสโกและอโคโมส ในปถดมายงไดเหนถงแนวคดการขยายขอบเขตของการอนรกษใหออกมา

ครอบคลมถงสภาพโดยรอบของโบราณสถานดวยเนองจากการเตบโตทางเศรษฐกจของโลกในปจจบน

ไดสงผลใหเกดการเปลยนแปลงกบสภาพโดยรอบของเมองโบราณตางๆอยางมาก จงเปนเวลาท

จะตองหาทางควบคมแกไขปญหารวมกน จากเรอง setting ยงไดมความตอเนองมาถงในปจจบนนท

เราก าลงพดกนถงเรองของภมทศนวฒนธรรม (cultural landscape)

และส าหรบกฎบตรสากลลาสดทไดมการประกาศอยางเปนทางการในป ค.ศ.2008 เรอง

interpretation and presentation กแสดงใหเหนไดถงกระแสแนวคดในปจจบนของการอนรกษ วา

ก าลงมแนวโนมมาในเรองของการสอความหมายและการน าเสนอโบราณสถาน แสดงถงความส าคญ

ของความเขาใจในสงทเราอนรกษเพอใหสงคมตระหนกถงคณคา ไดรบประโยชนอยางเตมท และจะ

ไดรวมกนดแลรกษาใหคงอยตอไปในอนาคต

5 …all the processes of looking after a place so as to retain its cultural significance. (article 1)…may include… maintenance, preservation, restoration, reconstruction, adaptation and interpretation / a combination of more than one of these. (article 14)

Page 26: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

26

การอนรกษมรดกวฒนธรรมในประเทศไทย

การอนรกษมรดกวฒนธรรมในประเทศไทยเรมตนขนมาจากการอนรกษในแบบประเพณนยม

จากหลกฐานบนทกตางๆท เกยวของ มกจะเปนเรองราวของการซอมแซมปรบปรงวดใน

พระพทธศาสนา แมจะไมมรายละเอยดทแสดงถงวธการทใชในการซอมแซมแตกสามารถท าใหเขาใจ

ถงแนวคดในการอนรกษในอดตไดอยางชดเจน บนทกทเกาทสดมมาตงแตกรงสโขทย 6 จากจารกวด

ศรชมไดกลาววา พระมหาเถรศรศรทธาราชจฬามณ ไดด าเนนรอยตามองคพระพทธเจาจารกแสวง

บญไปตามสถานทตางๆ ทงในสโขทย อาณาจกรใกลเคยง และศรลงกา ซงในระหวางการจารกแสวง

บญนน สงทเปนบญอนยงใหญไดแก การรวบรวมชนสวนพระพทธรปหนเขาดวยกนและซอมแซมเสย

ใหมดวยปน เปนแบบอยางใหชาวพทธถอปฏบตสบตอมาเพอผลบญจนในปจจบน เปนแนวทางการ

อนรกษแบบประเพณนยมทมพนฐานมาจากความศรทธา การอนรกษศาสนวตถ ศาสนสถาน ถอวา

เปนสบทอดศาสนาดวยทางหนง

แนวความคดสมยใหมในการอนรกษและพฒนาโบราณสถานในประเทศไทยสมพนธ

เกยวเนองกบความเปนชาต แสดงถงความเปนอารยประเทศของบานเมองเรมตนขนในรชสมย

พระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหว แตกตางไปจากเดมทการบรณะหรอการบ ารงรกษาจะกระท า

กนในลกษณะทตองการท าใหสมบรณขนหรอดกวาเดมตามคตนยมทท ากนมาแตโบราณ โดยทยงไมได

มการค านงถงคณคาของรปแบบดงเดม ความเปนหลกฐานทางประวตศาสตร ไมมการก าหนดเปน

หลกเกณฑแตอยางใด7 ในความเปนจรงแนวคดดงกลาวอาจจะเรมมาตงแตเมอครงทพระองคยงอยใน

สมณเพศ ทไดเสดจหวเมองภาคเหนอใน พ .ศ . 2376 ทรงแวะแหลงโบราณคดส าคญๆหลายแหงตลอด

เสนทาง และทรงรวบรวมของโบราณไวเปนจ านวนมาก เมอพระองคไดขนครองราชย ยงโปรดใหสราง

พระทนงประพาสพพธภณฑ เพอใชเปนทเกบรกษาของโบราณเหลาน เพอประโยชนตอการศกษาและ

เปนหลกฐานทางวฒนธรรมของชาตไทย

ใน พ.ศ.2397 ทรงออกหมายประกาศเขตรงวด ผรายขดวด ก าหนดใหราษฎรทตงบานเรอน

อยหางจากศาสนสถานในระยะสเสนโดยรอบ มหนาทสอดสองดแลมใหผรายท าการลกลอบขดหา

ทรพยสน และไดก าหนดโทษปรบแกราษฎรผเพกเฉย โดยประกาศนไดรวมศาสนสถานทเปนวดรางไว

ดวย จงเหนไดวาทรงสนพระทยในเรองมรดกของชาตทงในฐานะทเปนเครองสบทอดพระศาสนา และ

เปนหลกฐานทางประวตศาสตร

6 จาก ปนรชฎ กาญจนษฐต, การอนรกษมรดกสถาปตยกรรมและชมชน, กรงเทพฯ: โรงพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย 2552. หนา 18 7 จาก มะล โคกสนเทยะ, ขอสงเกตเกยวกบปญหาในการอนรกษโบราณสถานของกองโบราณคด, เอกสารประกอบการสมมนา การอนรกษโบราณสถานในฐานะเปนหลกฐานทางวชาการ 6-7 สงหาคม 2530 มหาวทยาลยศลปากร

Page 27: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

27

ตอมาในรชสมยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวไดมการประกาศพระบรมโองการ

จดตงโบราณคดสโมสรขนเมอ พ .ศ . 2450 และมการด าเนนงานดานการอนรกษโบราณสถานท

พระราชวงโบราณ จงหวดพระนครศรอยธยา แมวาจะมการออกโฉนดทดนเพอเปนหลกฐานการถอ

ครองกรรมสทธ แตกยงสงวนทดนภายในก าแพงเมองพระนครศรอยธยาไวเปนสาธารณะสมบตและท

วดราง หามเอกชนถอครอง โดยโปรดเกลาฯ ใหพระยาโบราณราชธานนทร (พร เดชะคปต) ขาหลวง

เทศาภบาลมณฑลกรงเกาสงวนรกษาพระนครศรอยธยาไวเปนเมองโบราณในฐานะมรดกส าคญของ

ชาต หามมใหผใดถอสทธปกครองทดนภายในบรเวณก าแพงเมองโดยเดดขาด และจดใหมการขดแตง

บรเวณพระราชวงโบราณขนเปนครงแรกเพอเปนสถานทบ าเพญพระราชกศลในพระราชพธรชมงคลา

ภเษก

ในรชสมยพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว พระองคไดทรงโปรดเกลาฯ ใหตงกรม

ศลปากรขนเมอป พ .ศ . 2454 มภาระหนาทในการอนรกษและพฒนาโบราณสถาน และโปรดเกลาฯ

ใหมการประกาศจดการตรวจรกษาของโบราณ ลงวนท 17 มกราคม พ .ศ . 2466 พรอมกบการแตงตง

กรรมการหอพระสมดส าหรบพระนคร มหนาทใหค าปรกษากบเทศาภบาลและเจาพนกงานฝาย

ปกครองทองถน ในเรองราวทเกยวของกบมรดกทางวฒนธรรม โดยก าหนดขอบเขตความรบผดชอบ

ในการพเคราะหเลอกสรร ก าหนดวาสงใดเปนของโบราณควรจะเกบรกษาไวบาง ตรวจตราให

ค าแนะน าแกเจาหนาททมความรบผดชอบ นบเปนกาวแรกในการจดตงองคกร และก าหนดแนวทาง

ในการด าเนนการอยางเปนระบบขนในประเทศไทย

แมแนวคดการอนรกษสมยใหมอยางตะวนตกจะไดเขามามบทบาทมากขน แตการดแลศาสน

สมบตในพระพทธศาสนากยงคงเปนในแนวทางดงเดมแบบประเพณนยมดงปรากฏตวอยางในการ

ประชมของมหาเถรสมาคมเมอครงกรมพระยาวชรญาณวโรรสด ารงต าแหนงสงฆปรนายก ทมการ

วนจฉยในเรองการรอพระเจดยและพระปฏมาโดยอางถงพระบาลวนยมหาวรรค โดยทรงสรปวา

“ทานใหถอเอาเจตนาเปนเกณฑ” ทประชมไดใหค าวนจฉยวา ถงแมในยคนเปนเวลาทความนยม

ในทางโบราณคดเกดขนมาแลวแตมหาเถรสมาคมเหนชอบดงน

1. บคคลใด เจาะ ขด รอพระเจดย หรอพระปฏมาดวยเจตนาประทษราย ตวอยางเชน

เจาะหรอขดเพอจะเอาทรพยสงของ โดยทสดเปนพระธาตหรอพระพมพอนบรรจไวใน

นน รอเสยหรอจะเอาทปลกสรางเหยาเรอน ท าเรอกสวนเปนสวนบคคล หรอถอศาสนา

ตางคดท าลายลางปชนยวตถของผอนเสย ดวยรษยาขงเคยด การท าของบคคลนนเปน

บาป

2. บคคลใดมเจตนาอปการะรอพระเจดย หรอพระปฏมาอนช ารดเสยแลว กอท าขนแทนใหม หรอของไมงามไมจงใจใหเลอมใส รอเสยแลวท าขนแทนใหมใหเปนของงามเปนทจงใจใหเลอมใส การท าของบคคลนนเปนบญหาโทษมได

Page 28: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

28

3. บคคลใดมเจตนาอปการะ เหนพระเจดยหรอพระปฏมาสรางไว ในท ไมเหมาะ ตวอยางเชนอยในทรางไมไดรบความรกษา หรออยในหมคนใจบาปจะถกประทษราย ทเปนอาจชะลอมาไดกชะลอมา ทเปนอาจจะชะลอไมไดอาจรอเปนทอนมาคมใหมได เปนของไมอาจท าเชนนน รอเอาสมภาระเปนตนวาอฐมากอขนใหม ประดษฐานไวในทอนสมควร การท าของบคคลนนเปนบญท าโทษมได

ตอมาเมอ พ.ศ.2469 ในรชสมยพระบาทสมเดจพระปกเกลาเจาอยหวไดโปรดเกลาฯใหมการ

จดตงราชบณฑตยสภาขน โดยมภาระหนาทประการหนงในการอนรกษโบราณสถาน โดยมสมเดจฯ

กรมพระยาด ารงราชานภาพทรงเปนนายกราชบณฑตยสภา

ในปาฐกถาเรองสงวนของโบราณ ซงสมเดจพระเจาบรมวงศเธอ กรมพระยาด ารงราชานภาพ

ในฐานะนายกราชบณฑตยสภา ทรงแสดงแกเทศาภบาล เมอ พ .ศ . 2473 ไดกลาวถงสงกอสรางทเปน

โบราณสถานไววา “ ...ของโบราณนนราชบณฑตยสภาก าหนดเปน 2 ประเภท คอ ของทไมพง

เคลอนทได เปนตนวา เมอง และปราสาทราชวง วด ทงเทวาลย ตลอดจนบอกร และสะพานหน

ของโบราณเหลาน ก าหนดเปนประเภทหนงเรยกวา โบราณสถาน ”

สมเดจกรมพระยาด ารงราชานภาพไดทรงกลาวถงการปฏสงขรณพระอารามอยางทกระท า

กน ซงอาจจะเปนการท าลายโบราณสถานดงเดมใหเสยหาย ในปาฐกถาทรงใหเทศาภบาลคอย

สอดสองดแลใหเรองการปฏสงขรณอยในเกณฑ 3 ขอดงน

ขอ 1 ถามผศรทธาจะปฏสงขรณโบราณสถานทส าคญขอใหชแจงกบเขาใหท าตามแบบเดม

อยาใหเปลยนแปลงรปแบบ และลวดลายไปเปนอยางอนเอาตามใจชอบ

ขอ 2 อยาใหรอท าลายโบราณสถานทส าคญเพอสรางของใหมขนแทน

ขอ 3 วดโบราณทท าการปฏสงขรณนนมกมผศรทธาสรางสงตางๆ เพมเตมของโบราณ ของท

สรางเพมเตมเชนวาน ไมควรจะสรางขนในอปจารใกลชดกบของโบราณทดงามดวย อาจท า

ใหของโบราณเสยสงาและไมเปนประโยชนกบผสราง เพราะฉะนนควรจะใหกะทไวเสยสวน

หนงในบรเวณวดนนส าหรบสรางของใหม

นอกจากนยงทรงตองการใหเทศาภบาลส านกวาโบราณวตถสถานของชาตเปนสงส าคญทจะตองสงวน

รกษาไวและเปนหนาทของชาวไทยทกคนโดยเฉพาะอยางยงผซงเปนขาราชการ “การสงวนรกษา

โบราณวตถสถานเปนสวนหนงในราชการแผนดนเหมอนกบราชการอยางอนๆ”

ระยะเวลากวา 100 ป นบตงแตการสถาปนากรมศลปากร ภารกจการอนรกษโบราณสถาน

นบเปนภารกจหลกทส าคญประการหนงของกรมศลปากร ทไดมการปรบเปลยนและพฒนามาเปน

ล าดบ

Page 29: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

29

ในการอนรกษโบราณสถานมกฎหมายท เกยวของคอพระราชบญญต โบราณสถาน

โบราณวตถ ศลปวตถและพพธภณฑสถานแหงชาต ทมการปรบเปลยนและแกไขมาหลายครง โดย

ฉบบแรกคอ พระราชบญญตวาดวย โบราณสถาน ศลปวตถ โบราณวตถ และการพพธภณฑแหงชาต

พ .ศ . 2477 และฉบบปจจบนคอพระราชบญญต โบราณสถาน โบราณวตถ ศลปวตถ และ

พพธภณฑสถานแหงชาต พ .ศ . 2504 แกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตโบราณสถาน โบราณวตถ

ศลปวตถ และพพธภณฑสถานแหงชาต (ฉบบท 2) พ.ศ.2535

พระราชบญญตวาดวยโบราณสถาน ศลปวตถ โบราณวตถ และการพพธภณฑแหงชาต

พทธศกราช 2477 ในรชสมยของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวอานนทมหดล มใจความทเกยวของกบ

ความหมายและการจดการของโบราณสถานดงน

มาตรา 4 “โบราณสถาน” หมายความวา อสงหารมทรพยอยางใดอยางหนง หรอซาก

ปรกหกพงแหงอสงหารมทรพย ซงอายหรอลกษณะแหงการกอสรางหรอความจรงเกยวกบ

ประวตศาสตร เปนประโยชนในทางประวตศาสตร โบราณคด หรอศลปกรรม

มาตรา 6 ใหอธบดจดท าบญชบรรดาโบราณสถานทงหลายทมอยในประเทศสยามไว ไมวา

จะเปนโบราณสถานทมเจาของเปนของเอกชนคนใด หรอไมมเจาของ หรอเปนทรพยสนของ

แผนดน รวมทงโบสถ วดวาอาราม และสงกอสรางอยางอนอนเกยวแกการศาสนา

ส าหรบพระราชบญญตโบราณสถาน โบราณวตถ ศลปวตถ และพพธภณฑสถานแห งชาต

พ .ศ . 2504 แก ไขเ พมเตมโดยพระราชบญญต โบราณสถาน โบราณวตถ ศลปวตถ และ

พพธภณฑสถานแหงชาต (ฉบบท 2) พ.ศ.2535 ไดใหค านยามของโบราณสถานไววา โบราณสถาน

หมายถง“อสงหารมทรพย ซงโดยอายหรอโดยลกษณะแหงการกอสรางหรอโดยหลกฐานเกยวกบ

ประวตของอสงหารมทรพยนนเปนประโยชนในทางศลปะ ประวตศาสตร หรอโบราณคด ทงน ให

รวมถงสถานททเปนแหลงโบราณคด แหลงประวตศาสตร และอทยานประวตศาสตรดวย” การทจะ

บอกวาอะไรเปนโบราณสถานตามกฎหมายหรอไมนน ประการแรกถาไมใชอสงหารมทรพย กคงตด

ออกไปกอนไดเลย ตอมาคอโดยอาย หมายความวามความเกาแก แตตามกฎหมายกมไดก าหนดวาท

อายเทาไรจงเรยกวาเปนโบราณสถาน และถาดแตเกาคอสรางมานานแลวแตกลบไมเปนประโยชนใด

ใดกไมสมควรทจะถอเปนโบราณสถานทควรคาแกการอนรกษ

สวนแนวทางในการปฏบตงานดานอนรกษโบราณสถาน กรมศลปากรไดออกระเบยบกรม

ศลปากรวาดวยการอนรกษโบราณสถาน พ.ศ.๒๕๒๘ เพอประโยชนในการอนรกษโบราณสถานให

เปนไปดวยความถกตอง ทงทางดานศลปะ ประวตศาสตร และโบราณคด รวมทงใหมความสมพนธกบ

สภาพเศรษฐกจ สงคม ประเพณ และวฒนธรรม ซงใชเปนคมอในการปฏบตงานมาจนถงปจจบน

Page 30: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

30

แนวทางการอนรกษโบราณสถานเพอการจดการภมทศนและสถาปตยกรรมของวดไทย จากระเบยบ

กรมศลปากรวาดวยการอนรกษโบราณสถาน ป 2528

เมอ 30 ปมาแลวในป พ.ศ.2528 ทประเทศไทยโดยกรมศลปากรไดมการประกาศแนวทางใน

การอนรกษโบราณสถานอยางเปนทางการขนเปนครงแรก ในนามของระเบยบกรมศลปากรวาดวย

การอนรกษโบราณสถาน ดวยเหตทวากรมศลปากรคอหนวยงานทมหนาทควบคม ดแลรกษา

โบราณสถาน อนเปนสมบตและหลกฐานทางประวตศาสตรของชาต โดยอาศยอ านาจแหง

พระราชบญญตโบราณสถาน โบราณวตถ ศลปวตถ และพพธภณฑสถานแหงชาต พ.ศ.2504 นนเอง

และสบเนองจากการทกรมศลปากรไดสมครเขาเปนสมาชกประเภทสถาบนของ ICOMOS (สภาการ

โบราณสถานระหวางประเทศ) ซงเปนองคกรสากลดานการอนรกษโบราณสถานในระดบโลก หนงใน

องคกรทปรกษาของ UNESCO ดวย จงท าใหเปนผทมหนาทน าเอาแนวคดของกฎบตรเวนช หรอ

Venice Charter ซงเปนแนวทางในการอนรกษโบราณสถานทอโคโมสยดถอ ทไดประกาศมาแลว

กอนหนาทประเทศไทยจะเขาเปนสมาชก น ามาประยกตใชใหเขากบพนฐานทางวฒนธรรมของเรา

ตามเจตนารมยของกฎบตรเองดวย

เมอดในเนอความของระเบยบกรมศลปากร พ.ศ.2528 โดยเรมจากในขอ 2 จะเหนวา

ระเบยบนมวตถประสงคใหใชบงคบ แตในทางปฏบตกลบมนอยคนทรวามระเบยบนอย ตอมาในขอท

3 วาดวยเรองค าจ ากดความ เรมจากค าวา “การอนรกษ”

“การอนรกษ” หมายความวา การดแล รกษา เพอใหคงคณคาไว และใหหมายรวมถงการ

ปองกน การรกษา การสงวน การปฏสงขรณ และการบรณะดวย

ก. การสงวนรกษา หมายถง การดแล รกษาไวตามสภาพของเดมเทาทเปนอย และปองกน

มใหเสยหายตอไป

ข. การปฏสงขรณ หมายถง การท าใหกลบคนสสภาพอยางทเคยเปนมา

ค. การบรณะ หมายถง การซอมแซม และปรบปรงใหมรปทรงลกษณะกลมกลนเหมอน

ของเดมมากทสดเทาทจะมากได แตตองแสดงความแตกตางของสงทมอยเดม และสงทท าขนใหม

จากค าจ ากดความของการอนรกษนจะเหนไดวา การอนรกษเปนค าทมความหมายกวาง

ครอบคลมทกวธการทจะใชในการดแลปกปองโบราณสถาน ซงถาเราน าไปเทยบกบค าศพททใชอยใน

แนวทางสากลกอาจจะเทยบไดกบค าวา conservation ในปจจบนความหมายอนเปนทยอมรบของอ

โคโมส และไดมการประกาศในขอตกลงจรรยาบรรณ ของอโคโมส (Ethical Commitment

Statement for ICOMOS Members) โดยน าความหมายทปรากฏอยใน บรา ชารเตอร (The Burra

Charter 1979/1981/1988/ปรบแกไขลาสด ป1999) กฎบตรของอโคโมสออสเตรเลย ซงม

Page 31: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

31

ความหมายทตรงกนกบค าวา การอนรกษ ทปรากฏอยในระเบยบของกรมศลปากรป 2528 นอยาง

ชดเจน

…all the processes of looking after a place so as to retain its cultural

significance. (Article1)

…may include…maintenance, preservation, restoration, reconstruction,

adaptation and interpretation / a combination of more than one of these. (Article14)

ทงนค าวา “การสงวนรกษา” กสามารถเทยบไดกบค าวา preservation คอการอนรกษใน

ลกษณะทเราจะเกบสภาพดงเดมไวใหมากทสด พยายามแตะตองโบราณสถานใหนอยทสด ดงท

ปรากฎในบรา ชารเตอร ดงน

…maintaining the fabric of a place in its existing state and retarding

deterioration. (Article1)

อกค าหนงคอ “การปฏสงขรณ” ซงเปนค าทอาจจะเรยกไดวาอยในฝงตรงกนขามกบการ

สงวนรกษา เมอไดน ามาเปรยบเทยบแลวกจะตรงกบค าวา reconstruction ถาใชความหมายท

ปรากฏอยในขอ 1 ของ บรา ชารเตอร

…returning a place to a known earlier state…introduction of new material into

the fabric (Article1)

จะเหนวาจรง ๆ แลวเนนวาเปนการใชวสดใหมเขาไป ถามการใชวสดใหมเมอไรใหถอวาเปน

reconstruction ทนท แตจะมประเดนทอาจจะแตกตางกนบางส าหรบทใชในประเทศไทยซงจะกลาว

ในรายละเอยดตอไป

อกค าทไดใชกนเปนประจ าคอ “การบรณะ” สามารถเทยบไดตรงกบค าวา restoration ใน

ภาษาองกฤษตามความหมายทปรากฏอยใน บรา ชารเตอร …returning the existing fabric of a

place to a known earlier state by removing accretions or by reassembling existing

components without the introduction of new material. (Article1)

จะเหนวาเนนตรงทไมมการเพมวสดใหมเขาไปเลย ซงเปนความหมายทแตกตางจากทใชใน

ประเทศไทย โดยทตามความหมายของค าทใชอยในประเทศไทยจะเนนวาการบรณะคอการซอมแซม

ใหกลบไปสสภาพเดม มการใชวสดใหมเขาไปไดบางแตตองท าใหมความแตกตางระหวางของเกาและ

ของใหม ซงเมอกลบไปดทใจความของ Venice Charter จะเหนวาตรงกบทระบไวในระเบยบกรม

ศลปากร ทเปดโอกาสใหน าวสดใหมเขาไปใชไดเมอจ าเปน ในกรณทมหลกฐานเพยงพอ และตอง

Page 32: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

32

แยกแยะ สรางความแตกตางจากวสดด งเดมแตกลมกลนโดยภาพรวม แตอยางไรกตามตองอยใน

ปรมาณทจ ากด และสามารถเหนไดถงความแตกตาง

Replcements of missing parts must integrate harmoniously with the whole,

but at the same time must be distinguishable from the original …(Article12, The

Venice Charter)

ในความเปนจรงส าหรบการอนรกษในประเทศไทย ค าทใชกนมาแตอดตคอค าวา

“ปฏสงขรณ” ซงมความหมายวา ท าใหดสมบรณดงเดมในขณะทตามความหมายของค าทใชสวนใหญ

ในปจจบนของกรมศลปากรเอง มกจะอางองจากปาฐกถาเรอง สงวนของโบราณ ซงสมเดจพระเ จา

บรมวงศเธอกรมพระยาด ารงราชานภาพ ทรงแสดงแกเทศาภบาล เมอวนท 19 พฤศจกายน พ.ศ.

2473 ในสมยกอนนเราจะเรยกโบราณสถาน โบราณวตถนวา ของโบราณ ทรงกลาวถง การซอม ไวใน

ความหมายดงตอไปน

...อะไรทแตกหกกท าเสยใหด...อะไรทเกากท าใหเหนเปนใหมหมด...

สวนทเกยวกบการปฏสงขรณ ทรงกลาวถงในฐานะ การรกษาชนสง ทหมายถง การท าให

โบราณสถาน คนดอยางเดม นอกจากน ทรงกลาวถงการปฏสงขรณ ตามทเขาใจและปฏบตกนอย

ทวไปวา

...มกชอบรอ หรอ แกไขแบบอยางของเดมไปตามชอบใจจนเสยของโบราณ...

แทจรงแลวการปฏสงขรณทดจะตอง ...ปฏสงขรณใหคนดและคงแบบเดมไว ใหท าตาม

แบบเดมอยาใหเปลยนแปลงรปรางและลวดลายตามชอบใจ อยาใหรอท าลายเพอสรางของใหมขน

แทน

แสดงวาในตอนนนมกจะใชค าวา “ปฏสงขรณ” ซงมลกษณะทอาจจะเรยกไดวาเปน “วถ

ไทย” แบบหนง กลาวคอเปนการท าใหสมบรณเหมอนเดม ซงอาจจะไดแกความสมบรณในเชง

นามธรรม คอความสามารถทจะใชสอยตามประโยชน ตามวตถประสงคของเดมได แตอาจจะไมไดมง

ในแงความแทของวสด ของรปแบบสถาปตยกรรม ของความงามทางศลปะ ความเกาแก หรอความ

เปนหลกฐานทางประวตศาสตรและโบราณคด

ในปจจบนกรมศลปากรไดจดท ามาตรฐานของวธการอนรกษโบราณสถานขน โดยทสามารถ

แบงวธการอนรกษตามระดบของการด าเนนการจากทไปแตะตองโบราณสถานนอยทสดไปถงมากทสด

ไดตามล าดบตงแต การปองกนการเสอมสภาพ คอวธการอนรกษทเพยงแตเปนการควบคมอณหภม

ความชน เชน การสรางหลงคาคลมปกปองโบราณสถานไวโดยทไมไดไปด าเนนการอะไรทตว

โบราณสถานเองมากนก ไปจนถง การประยกตการใชสอย คอการอนรกษทสามารถปรบเปลยน

Page 33: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

33

ประโยชนใชสอยไปจากเดม เพอใหโบราณสถานสามารถยงคงมการใชงาน มชวตด ารงตอไปได โดย

ยอมใหมการดดแปลงบางอยางทไมกระทบตอคณคาหลกของโบราณสถานได เพอใหสอดคลองกบการ

ใชสอยทเปลยนไป ซงถอวาเปนการอนรกษโบราณสถานวธหนงเชนกน

“...มาตรฐานของกรมศลปากรในปจจบน ไดระบวธการอนรกษในระดบของการด าเนนการ

ตางๆ ไดแก

การปองกนการเสอมสภาพ

การสงวนรกษา

การเสรมความมนคงแขงแรง

การบรณะ

การจ าลองแบบ

การปฏสงขรณ / การสรางขนใหม (รวมถงการประกอบคนสภาพ หรอ อนสตโลซส )

และ การประยกตการใชสอย”

ความหมายของค าวา “โบราณสถาน” ในระเบยบกรมศลปากรนไดมาจากความหมายตาม

พระราชบญญตโบราณสถาน โบราณวตถ ศลปวตถ และพพธภณฑสถานแหงชาต พ.ศ.2504 นนเอง

“โบราณสถาน หมายความวา อสงหารมทรพย ซงโดยอายหรอโดยลกษณะแหงการกอสราง

หรอโดยหลกฐานเกยวกบประวตของอสงหารมทรพยนนเปนประโยชนในทางศลปะ ประวตศาสตร

และโบราณคด และใหหมายรวมถง ศลปวตถทตดตงประจ ากบอสงหารมทรพยนนดวย”

เมอพจารณาค าวา “โบราณสถาน” จะเหนวามาจากค าวา โบราณ และ สถาน ซงเมอมา

รวมกนกคอสถานททมความ เกาแก ทโบราณ ค านจงหมายรวมสถานททกประเภทไมไดจ าเพาะแตท

เปนสงกอสราง

จะเหนวาความหมายของค าวาโบราณสถานนไดรวมความถงทกอยางหมดแลวท งทเปน

สงกอสราง ทเปนเมอง และทเปนแหลง ซงจะตรงกบค าท ICOMOS นยมใชกลาวถงสงทเราจะ

อนรกษวา Monuments and Sites เพราะฉะนนจงอาจจะกลาวไดวาค าวา โบราณสถาน ใน

ภาษาไทยนครอบคลมทก ๆ อยางอยแลว แตวาในทางปฏบตกอาจมการใชค าน กนอยางหลากหลาย

เชนการทเรามกเขาใจวาหากพดถงโบราณสถานกจะหมายถงแตสงกอสรางเทานน และพยายามหาค า

อนเขามาเสรมเพอใหครอบคลมถงแหลงโบราณคด และพนทแหลงประวตศาสตร แตวาในปจจบนน

สงทเราก าลงพดถงกก าลงเปลยนไปเปนค าใหมอกเชนเดยวกน ไดแกการใชค าวา Cultural Heritage

หรอ มรดกวฒนธรรม ซงเปนค าทขยายขอบเขตออกมาอกท ตามทปรากฏอยใน Convention ของ

Page 34: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

34

World Heritage ป 1972 จะก าหนดสงทเราเรยกวา Cultural Heritage ไวโดยในเบองตน

ก าหนดใหประกอบดวย Monuments, Group of Buildings และ Sites

Monuments หรออนสรณสถานทเปนสงกอสรางเดยว หมายถงงานสถาปตยกรรมทเปน

สงกอสรางโดด 1 หลง พรอมดวยทตง องคประกอบศลปกรรม องคประกอบหรอโครงสรางของ

รองรอยทางโบราณคด จารก ถ าทอยอาศย และสวนผสมของลกษณะตางๆทมคณคาโดดเดนทางดาน

ประวตศาสตร ศลปะ หรอทางวชาการ

Group of Buildings กลมของสงกอสราง หมายถง สงกอสรางเดยวหลายหลงทมสวน

เชอมตอกน หรอทต งอยรวมกนเปนกลม พรอมดวยบร เวณโดยรอบทงหมดทลอมรอบอย

ประกอบดวยลกษณะสถาปตยกรรม หรอภมสถาปตยกรรม ทมเนอหาเดยวกน เกยวเนองกนซงม

คณคาโดดเดนทางประวตศาสตร ศลปะ หรอทางวชาการ

Sites แหลง หมายถง บรเวณหรอสถานททเกยวของกบมนษย ทงทอยบนดน ใตดน และใต

น า อาจพบหลกฐานการกอสรางหรอไมกไดรวมถงแหลงโบราณคดซงมคณคาโดดเดนทางดาน

ประวตศาสตร ความงาม ชาตพนธวทยา หรอมนษยวทยา

นอกจากสงกอสรางเดยว กลมของสงกอสราง และแหลง ดงกลาวตามเอกสาร Operational

Guidelines for the Implementation of the World Heritage Convention ในป 2005 ยงได

ระบเพมเตมอก 2 ประเภท ไดแก

Groups of Urban Buildings (Historic Town) ไดแก ยานหรอเมองทประกอบดวย

สงกอสรางโบราณ รวมทงรองรอยหลกฐานของเมอง เชน พนทคเมอง ก าแพงเมอง หรอ เปนทรวม

ของสถาปตยกรรมทมลกษณะกลมกลนกน มความเกาแกตอเนองมาแตอดตจนถงชวงเวลาหนง และม

เรองราวสบตอกนมา มรปแบบตางๆ ทเกยวของกบวถชวต และพฒนาการของสงคมในทองถนนนๆ

และ Cultural Landscape หรอ ภมทศนวฒนธรรม ไดแก โบราณสถานทเปนองคประกอบ

ทางภมสถาปตยกรรม เชน สวน ทโลง ผนน า และพชพนธ ทมการออกแบบและกอสรางขนดวยความ

ตงใจของมนษย เปนลกษณะทางภมทศนทเปนผลมาจากกจกรรมทางสงคม เศรษฐกจ หรอทาง

ศาสนา และยงรวมถงลกษณะทเปนการผสมผสานของพลงแหงศรทธาความเชอ การสรางสรรคทาง

ศลปกรรม หรอวฒนธรรม รวมกนกบองคประกอบในธรรมชาต ทมกจะสะทอนเทคนคเฉพาะของการ

ใชทดนอยางยงยน ตามคณลกษณะและขอจ ากดของสภาพแวดลอมทางธรรมชาตทมนษยตงถนฐาน

อย และความสมพนธของจตวญญาณกบธรรมชาต

ในขณะทในปจจบนกรมศลปากรไดมการแบงประเภทโบราณสถานตามลกษณะทางกายภาพ

ออกเปน ประเภทสงกอสราง กลมของสงกอสราง ยานชมชนและเมองประวตศาสตร แหลงโบราณคด

Page 35: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

35

(รวมแหลงโบราณคดใตน า และแหลงศลปะถ า) แหลงประวตศาสตร และภมทศนประวตศาสตร

ทงหมดทกประเภทไดรวมอยในค าวาโบราณสถานเรยบรอยแลว ซงกอาจจะตรงกบค าวา “Place”

ซง ICOMOS ก าลงนยมใชอยลาสดน เปนค าทไดประกาศไวใน บรา ชารเตอร ทงนกเพอทจะให

ครอบคลมความหมายทสมบรณขนและเพอทจะใชแทนค าวา Monuments and Sites ตอไป

“ค าวา “โบราณสถาน” จงสามารถครอบคลมความหมายของ “มรดก” ในทนไดทงหมด

ตรงกบ Place” ใน The Burra Charter

…site, area, land, landscape, building or other work, group of buildings or

other works, and may include components, contents, spaces and views.

มาถงค าวา “คณะกรรมการ” ทปรากฏอยในระเบยบกรมศลปากร หมายถง “คณะบคคลท

ไดรบการแตงตงใหท าหนาทพจารณา ควบคม ดแล การอนรกษโบราณสถาน” ปจจบนกรมศลปากรม

คณะกรรมการและคณะท างานทก ากบดแลในเรองของการอนรกษโบราณสถานน เรยกวา

คณะกรรมการวชาการเพอการอนรกษโบราณสถาน และ คณะท างานพจารณารปแบบรายการ

เบองตน มหนาทเปนทปรกษาของอธบดกรมศลปากรผมอ านาจอนมตตามพระราชบญญตฯ ถอไดวา

เปนองคประกอบทส าคญอยางยงในกระบวนการควบคมและตรวจสอบมาตรฐานของงานอนรกษ

และยงมการปฏบตงานอยางแขงขนอยในปจจบน

ในระเบยบกรมศลปากรยงไดกลาวถงเรองขอปฏบตกอนการอนรกษ (จากขอ 4) วาจะตองม

การส ารวจ บนทกขอมลของโบราณสถาน มการพจารณาคณคาความส าคญของโบราณสถาน เพอ

วางแผนรกษาคณคานนๆ และพจารณาสงทไดตอเตมขนมาในยคหลงทท าใหคณคาของโบราณสถาน

นนดอยลงไป ใหพจารณาปรบปรงแกไขสวนตอเตมนนเสย ตรงจดนมประเดนทท าใหเหนไดวา

สถานการณในชวงนนเมอกรมศลปากรพจารณาโบราณสถานคงจะเหนวาสวนใหญมการเปลยนแปลง

ตอเตมจนท าใหคณคาเสยไป จงไดเอาขอนขนมาเปนประการแรกทใหพจารณากอนทจะด าเนนการใด

ๆกบโบราณสถาน

ในระเบยบกรมศลปากรยงไดกลาวถงสงทควรจะตองค านงถง (จากขอ 5 และ 6) ประการ

แรกคอในเรองของภมทศนและสงแวดลอมโดยรอบโบราณสถาน

...สงใดทจะท าลายคณคาของโบราณสถานนน ๆ ใหด าเนนการปรบปรงใหเหมาะสมดวย

ซงประเดนนอาจจะเรยกไดวาสะทอนมาจากค าทปรากฏอยใน Venice Charter ทเรารจก

กนด ในปจจบนนคอค าวา “Setting” ซงในประเดนนระเบยบกรมศลปากรไดสะทอนถงความ

แตกตางไปจากสงทเปนทยอมรบกนในปจจบนคอ เปนการเนนไปทการปรบปรงแกไข หรอฟนฟให

เหมาะสม มากกวาการเกบรกษาสภาพโดยรอบไวเชนเดยวกนกบโบราณสถาน แนวโนมของการ

Page 36: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

36

อนรกษในวนนไดมองขยายภาพจากตวสงกอสรางไปสสภาพแวดลอมโดยรอบ กลาวคอมงทจะรณรงค

ใหอนรกษ “สภาพโดยรอบ” (Setting) ของสงกอสรางนนดวยเพอทจะรกษาคณคาของ Place

ทงหมดไว แตในระเบยบกรมศลปากรมองวาถาสงทอยโดยรอบโบราณสถาน(ทเปนสงกอสราง)ไมดก

ขอใหปรบปรงใหดเขากนกบโบราณสถาน ลกษณะเชนนสะทอนสภาพสงคมของไทยวากรมศลปากร

ในชวงนนมมมมองวาโบราณสถานสวนใหญมกจะถกเปลยนแปลง ถกตอเตมใหสภาพแวดลอม

เปลยนแปลงไป จงใชค าวาขอใหปรบใหเหมาะสมดวย แตค านกเปนค าทมความยดหยนในตวซงเปน

เอกลกษณของเราเหมอนกน ทสามารถพจารณาใหเหมาะสมในลกษณะทแตกตางกนในแตละกรณไป

สงทตองระลกถงประการตอมาคอ ไดระบไวอยางชดเจนถงวธการอนรกษโบราณสถานวาม

อยหลายวธ ไมมวธไหนทเปนสตรส าเรจตายตว เพราะฉะนนกตองพจารณาดเปนกรณ ๆ ไป อกทงยง

จะตองตระหนกวาในแตละครงทมการบรณะอาจท าใหเกดความเสยหายของขอมลได จงตองมการ

บนทกไวเสมอ ส าหรบเกณฑ แนวทางในการปฏบต และวธการอนรกษทเหมาะสมกจะแตกตางกนไป

ตามทมความส าคญในสวนตาง ๆ ทไมเหมอนกน ระดบทตางกน ดงมรายละเอยดในแตละประเดน

ดงน

- โบราณสถานแตละแหลงมคณคาความส าคญในดานตางๆทแตกตางกน และในระดบท

แตกตางกนดงนนโบราณสถานในแตละแหลงยอมมวธการอนรกษทเหมาะสมตามคณคานนๆ ตางกน

ออกไป ดงทมการระบถงโบราณสถานทม คณคาเยยมยอด ซงก าหนดใหอนรกษดวยวธ เสรมความ

มนคงและสงวนรกษาเทานน (จากขอ 7) ทงนยงรวมถงงานศลปกรรมและโบราณวตถซงเปนสวนหนง

ของโบราณสถานดวย ถามคณคาทเยยมยอด กใหเสรมความมนคงแขงแรง และสงวนรกษาเทานน

(จากขอ 11)

- เทคนคใหมจะน ามาใชตองมการทดลองใชกอน ใชเมอมนใจวาจะไมมผลกระทบตอคณคา

ของโบราณสถาน การตอเตมใหท าเทาทจ าเปนและใหผสานกลมกลนกบของเดมดวย (จากขอ 9)

- การท าสวนทขาดหายไปขนมาใหม เพอรกษาคณคาทางสถาปตยกรรม หรอมความจ าเปน

ในการอนรกษสวนอน สามารถท าได แตตองท าใหแตกตาง (จากขอ 10)

- โบราณสถานทมลกษณะเปนซากโบราณสถาน ใหรวบรวมชนสวนตางๆ ใหเหมอนเดม

รกษาไวตามสภาพเดมตงแตหลงการขดแตง โดยมมาตรการปองกนความเสยหาย (จากขอ 12 และ

13)

การด าเนนการอนรกษส าหรบซากโบราณสถานในปจจบน จงใชเกณฑทเขมงวดเทยบเทากบ

โบราณสถานทมความส าคญระดบชาต

Page 37: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

37

- อาจใชการอนรกษดวยวธการจ าลองแบบไดเมอไมมวธ อนทรกษาโบราณสถานหรอ

องคประกอบของโบราณสถานไวได (จากขอ 15)

- จะตองมมาตรการ การบ ารงรกษาอยอยางสม าเสมอทงโบราณสถานทขนทะเบยนและยง

ไมไดขนทะเบยน (จากขอ 17)

ประเดนตอมาอกสองประเดนสดทายคอในเรองการประสานงานและการท ารายงาน

- ใหคดถงการประสานงานขอความรวมมอจากหนวยงานอนเพอการอนรกษ (จากขอ 19)

ดวยความเปนจรงทวาการอนรกษโบราณสถานมใชเรองของกรมศลปากรแตเพยงฝายเดยว

โดยเฉพาะอยางยงเมอเราไดขยายขอบเขตของการอนรกษโบราณสถานออกสมรดกวฒนธรรมแลว

การอนรกษจงสมควรทจะกลายเปนเรองของทกคน

- เนนความส าคญของการท ารายงาน เกบบนทกทกขนตอนของการอนรกษ และใหเกบไวท

หอจดหมายเหตแหงชาต (จากขอ 20)

ทกลาวถงมาทงหมดนลวนมใจความทสอดคลองตามแนวคดทปรากฏอยใน Venice Charter

ทงสน ซงแสดงใหเหนวาเมอประเทศไทยไดเขารวมเปนภาคสมาชกของอโคโมสแลว กไดน าเอา

แนวคดการอนรกษแบบสากล (อยางตะวนตก) มาใช อยางไรกตามดงทในสวนบทน าของ Venice

Charter ไดระบวา

...แตละประเทศจะรบผดชอบในการน าแผนนไปประยกตใชภายใตกรอบแหงวฒนธรรมและ

ประเพณของตน

ในระเบยบกรมศลปากร ป 2528 น จงมสวนทมสาระทเปนเอกลกษณเฉพาะทสอดคลองกบ

วถประเพณไทยดวย ดงน

- ในขอ 11 ทกลาวถงการอนรกษงานศลปกรรมทมคณคาเยยมยอด ทก าหนดใหอนรกษดวย

วธสงวนรกษากลาวคอไมใหท าใหสมบรณดเหมอนใหมนน กลบมขอยกเวนส าหรบ ปชนยวตถ

เนองจากคณคามไดจ ากดเฉพาะทางดานประวตศาสตร โบราณคดและความงามทางศลปะเทานน

- ในกรณของ ปชนยสถาน ซงแมวาจะไดผานการดดแปลงตอเตมมาตามยคสมยและยงคง

เปนทเลอมใสศรทธามาจนถงปจจบน กใหบรณะโดยไมตองเปลยนแปลงแกไขจนท าใหหมดคณคา

หรอ ความศกดสทธลง (จากขอ 14)

- โบราณสถานทยงใชประโยชนอย ไมจ าเปนตองรกษาไวในสภาพเดมทกประการตลอดไป

เพอประโยชนการใชสอยทเพมเตมหรอเปลยนไปในปจจบนสามารถสรางเสรมไดตามทเหมาะสม แต

การตอเตมตองกลมกลนกบของเดมและจะตองไมท าลายคณคาของโบราณสถาน (จากขอ 16)

Page 38: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

38

จากแนวทางในระเบยบกรมศลปากรดงกลาว จะเหนไดวาทเปนลกษณะเฉพาะของไทยอยาง

แทจรง เชน ในเรองของปชนยวตถ ปชนยสถาน อยางกรณของการด าเนนการทพระธาตพนม จ .

นครพนม เราอาจไมจ าเปนทจะตองยอนกลบไปถงรปแบบดงเดมตงแตเมอแรกสราง เนองจากได

พจารณาวานคอปชนยสถาน จงเลอกทจะคงรกษาภาพลกษณทคนชนไว เพอรกษาคณคาทางจตใจ

นอกจากทไดกลาวถง การด าเนนการเกยวกบซากโบราณสถาน ในระเบยบกรมศลปากรยงไดให

แนวทางเกยวกบโบราณสถานทยงมการใชประโยชนอย ซงสามารถทจะมความยดหยนใหม การ

ปรบปรงไดตามความเหมาะสมในปจจบนในประเดนนนอกเหนอจะเปนการย าใหเหน แนวทางในการ

อนรกษของกรมศลปากร ทใหความแตกตางในแนวทางการอนรกษระหวาง “Dead monument”

กบ “Living monument” ยงเปนการแสดงถงการโอนออนประนประนอมตามแบบไทย ดงทจะ

สงเกตไดจากการใชค า “ตามทเหมาะสม” ค าพเศษทมความยดหยนสงทขอใหผทน าไปใชไดพจารณา

น าไปปฏบตในลกษณะทจะเปนประโยชนสงสดตอโบราณสถาน

ในปจจบนนเราก าลงเปลยนแนวคดจากการแยก Dead และ Living monument มาสการ

พดถง “Living Heritage”…. ทเหนวาไมวาจะเปนมรดกในสภาพใดกลวนแตยงคงมคณคาและ

ความหมายกบชวตในปจจบนทงสน โดยเฉพาะอยางยงในกรณของวด หรอศาสนสถาน ไมวาจะมการ

ดแลรกษากนมาอยางตอเนอง หรอกลายมาอยในสภาพของสงปรกหกพง ตางกมคณคาในเรองของ

ความนาเลอมใสศรทธาเปนสงทยงด ารงคงอยมาจนถงปจจบน แตคณคาจะมากหรอนอยนน กขนอย

กบวาจะมการอนรกษดแลรกษาไวเปนอยางดหรอไมอยางไร

Page 39: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

39

บทท 4

ความเปลยนแปลงทเกดขนกบภมทศนและสถาปตยกรรมของวดไทย

ในปจจบนไดมความเปลยนแปลงเกดขนกบภมทศนและสถาปตยกรรมของวดไทย ได

รวบรวมขอมลสวนหนงจากกรณศกษาซงมาจากความคดเหนของสาธารณชนในเรอง ภมทศนและ

สถาปตยกรรมของวดไทยเพอความเจรญศรทธา จากเฟสบค เพจ “ภมทศนวดไทย เพอความเจรญ

ศรทธา” ซงผวจยไดจดท าขนเพอเกบรวบรวมขอมลและความคดเหนของสาธารณชนในเรองท

เกยวของกบสถานการณของภมทศนและสถาปตยกรรมของวดไทย มชวงเวลาการเกบรวบรวมความ

คดเหน ในป พ.ศ.2557 ณ วนทจดท ารายงานนมผเขารวมสอสารในเพจน 3,513 ทาน ประกอบดวย

ขอมลตางๆ ทสามารถจดกลมตามประเดนตางๆไดดงน

กลมแรกเปนกรณศกษาของการด าเนนการของวดไทยทมผลทางกายภาพของภมทศนและ

สถาปตยกรรมโดยตรง ไดแก การรอท าลายอาคารโบราณสถาน ปรบเปลยนรปแบบทางภมทศนไป

Page 40: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

40

จากรปแบบดงเดมของโบราณสถาน การบรณะซอมแซมทไมเหมาะสม ทมกจะเปนการด าเนนการท

ไมมการขออนญาตอยางถกตองตอกรมศลปากร การตอเตม กอสรางใหม หรอออกแบบปรบปรงภม

ทศนใหมทไมเอออ านวยตอความเจรญศรทธา ตลอดจนการปลอยไวใหเสอมสภาพไมดแลรกษา

วดหนองโวง จงหวดสโขทย (ภาพปรศนาน ามาถามโดย Platongkoh)

เปนภาพเกาทน ามาประกาศถามวามใครทราบหรอไมวาเปนวดอะไร อยทไหน ผถามน ามาเพราะจากรปเปนอาคารทมเอกลกษณ มรปแบบทางสถาปตยกรรทนาสนใจ จงมตอบมา และใหขอมลวาคอ วดหนองโวงโดยไดรออาคารหลงนออกไปแลว พรอมทงใหขอมลประวต ดงน

“เปน พระอารามหลวง ชนตร ชนดสามญ ตงอยเลขท 58 บานหนองโวง หมท 1 ต าบลเมองบางยม อ าเภอสวรรคโลก จงหวดสโขทย สงกดคณะสงฆมหานกาย ทดนตงวด เนอท 76 ไร 2 งาน 95.80 ตารางวา โฉนดทดนเลขท 3079 สรางขนเปนวดนบตงแตพ.ศ.2242 ไดรบพระราชทานวสงคามสมา เมอวนท 1 มกราคม พ.ศ.2399 ไดรบการสถาปนาขนเปนพระอารามหลวง ตงแตวนท 22 มนาคม พ.ศ.2536

วดหนองโวงสรางขนเมอประมาณป พ.ศ.2242 เปนวดเกาโบราณสรางสมยสโขทยไมปรากฎนามผสราง ภายหลงเปนส านกสงฆหรอเปนวดปาส าหรบเผาศพและฝงศพ เพราะบรเวณดานเหนอวด ประมาณ 1 กโลเมตร เปนทตงศาลเมองบางยม ปจจบนศาลเมองบางยมไดถกแมน ายมเซาะพงทลายลงแลวตามประวตเดม สมยโบราณดานหนาวดหนเขาหาแมน ายม เพราะเปนทางคมนาคมทางน า ชาวมอญซงมอาชพขาย เครองปนดนเผา มาขายตามล าน ายมและไดจอดเรอพกอาศยในบรเวณวด น าโองมาขายในวดเปนจ านวนมากจนกระทงชาวบานเรยกวา วดหนองโอง ตอมาภายหลงแมน ายมไดเซาะตลงพงเปนรปเวาโคง ซงภาษาพนบานเรยกความเวาโคงวา โวง จงพากนเรยกชอวดวา วดหนองโวง จนกระทงถงปจจบน

ประมาณป พ.ศ.2391 สมยพระอปชฌายพกเปนเจาอาวาส เจาเมองบางยม มความเลอมใสจงไดด าเนนการกอสรางอโบสถเสรจเรยบรอยเมอประมาณป พ.ศ.2399 กวาง 6.50 เมตร ยาว 16 เมตร ไดใหชางฝมอเขยนจตรกรรมฝาผนงเปนภาพพระเจาสบชาตและภาพพทธประวตบางตอนไวอยางสวยงามมากและด าเนนการกอสรางมณฑปแบบทรงไทยจตรมข เปนทประดษฐานรอยพระพทธบาทจ าลอง แตไดถกรอลงตงแตพ.ศ.2470 นาเสยดายอาคารทมคณคาทางสถาปตยกรรมและมเอกลกษณเชนน

Page 41: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

41

ภาพอาคารปรศนา

วดกลยาณมตรวรมหาวหาร กรงเทพมหานคร

การรออาคารศาลาเกาเพอสรางอาคารเอนกประสงคใหมแทนท เปนการท าลายหลกฐานคณคาความเกาแก ทงทางดานศลปะ สถาปตยกรรม และประวตศาสตร ไดเปนจดสนใจของสาธารณชน ทเชอมโยงกลบไปถงการรอท าลายอาคารโบราณหลายหลงของทางวด และความขดแยงกบชมชน พทธบรษททอยโดยรอบวน มผลกระทบตอความเลอมใสศรทธาในสถาบนสงฆอยางยง

Page 42: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

42

ภาพถายเกาแสดงถงการมอยของศาลาโบราณทตงอยดานหนาวดกลยาณมตร

กรณวดกลยาณมตร (ขอมลจาก นายบวรเวท รงรจ อธบดกรมศลปากร)

วดกลยาณมตรนมอายถง 190 ป กรมศลปากรขนทะเบยนโบราณสถานไวตงแตป 2492 การทวดจะบรณะซอมแซมสวนใด จะตองขออนญาต จากอธบดกรมศลปากรเปนลายลกษณอกษรตาม พ.ร.บ.โบราณสถาน โบราณวตถ ศลปะวตถ และพพธภณฑสถานแหงชาต เพอจะจดสงเจาหนาทไปชวยออกแบบและบรณะอนรกษ ทผานมาตงแตป 2546 เปนตนมา วดไดรอถอน ทบท าลาย โบราณสถานโดยพลการ เปนเหตใหกรมศลปากร ตองเขาแจงความด าเนนคดกบวดมาอยางตอเนอง ลาสดวดไดรอถอนท าลายดดแปลงแกไขโบราณสถานกฏ คณะ 1 อก เปนเหตใหตองแจงความด าเนนคดอาญากบวด กลยาณมตรอกครง จากสถตการแจงความด าเนนคดทงหมด 15 คด ตงแตป 2547 ถงปจจบนพบวา อยการมค าสงเดดขาดไมฟองวดกลยามตรฯ จ านวน 10 คด คงเหลออก 5 คด อยระหวางการสอบสวนของ สน.บปผาราม

Page 43: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

43

“ตลอดระยะเวลา 12 ป มโบราณสถาน โบราณ วตถ ศลปะวตถ ไดรบความเสยหายรอท าลายไปแลวมากถง 22 รายการ อาท หอระฆง อาคารเสวกล ศาลาทรงปนหยา หอกลอง หอสวดมนตกลยาณาลย ศาลาปากสระ กฏเกาคณะ 7 จ านวน 3 หลง รอราวระเบยงหน พนหน ตกตาหนอบเฉา กฏสงฆคณะ 4 และการถมสระน าภายในกฏสงฆคณะ 4 และถมสระน าภายในกฏสงฆคณะ 2 รวมทงยงมการกอสรางอาคารในเขต โบราณสถานทขนทะเบยนแลวโดยไมไดรบอนญาตจากกรมศลปากรอกดวย” อธบดกรมศลปากรกลาว

จากขอมลพบวา การทอยการมค าสงเดดขาดไมฟองนนไดใหเหตผลวา วดกลยาณมตรขาดเจตนาในการทบรอท าลายและไมรวาเปนโบราณสถาน เพอเปนการตดปญหาทวดจะอางอกวาไมรวาเปนโบราณสถานในป 2555 กรมศลปากรจงท าหนงสอแจงไปถงวดกลยาณมตรใหทราบวาไดขนทะเบยนโบราณสถานเปนมรดกทางวฒนธรรมทส าคญ ทงตดประกาศเขตโบราณสถานหามมใหผใดซอมแซม แกไข เปลยนแปลง รอถอน ตอเตม ท าลาย เคลอนยายโบราณสถานหรอสวนตางๆของโบราณสถาน แตยงพบปญหารอทบท าลายมาอยางตอเนอง จนมาถงป 2558 ในกรณลาสด ตนในฐานะอธบดกรมศลปากร จงเขาแจงความด าเนนคดดวยตนเอง เพอท าตามกฎหมายอยางจรงจงและเดดขาด เพราะหากไมท าอะไรเลยจะถกรอท าลายไปเรอยๆจนวดเสอมคา

“ตงแตเมอป 2546 เคยเขาหารอกบเจาอาวาสวดกลยาณมตรและนมนตมาพดคยทกรมท าความ เขาใจ ไดยนยนไปวาไมไดหามบรณะหรอท าอะไรเลย แตเมอวด เปนโบราณสถานจะท าสงใดขอใหแจงกรมศลปากรตามกฎหมาย สวนวตถประสงคของการท าลายนนเทาททราบ เพราะเหนวาอาคารเหลานเกา ทรดโทรม มความตองการสรางอาคาร กฏใหมใหสวยงาม ขณะทกรมศลปากรมองวา แมอาคารเกา แตมคณคา มเพยงหนงเดยวหาทไหนไมได สรางมาตงแตสมย ร.3 บรณะซอมแซมตอเนองจนถงทกวนน อกเหตผลอาจเพราะทางวดตองการเปดพนทโลงเพอใชประโยชนของวด กเปนการมองตางมม” อธบดกรมศลปากรกลาว

วดพระสงหวรมหาวหาร จงหวดเชยงใหม

มประเดนความเหนจากการเพมเตมการตกแตงเจดยใหงดงามยงขนจากสภาพในปจจบน

ดวยการหมดวยแผนทองจงโก ประการแรกคอความเหมาะสมของการหมทองจงโกทอางถงการท าให

เจดยงดงามขนเปนพทธบชา จากทไมเหนวามการหมอยในชวงกอนหนาการด าเนนการ ประการตอมา

คอความเหมาะสมทางดานเทคนค เนองจากการด าเนนการในครงนไมไดเปนไปตามเทคนคดงเดม

อยางโบราณ มการเชอมตอแผนทองใหตดกน ซงแมวาจะเปนความตงใจดทอยากจะปกปององคเจดย

จากน าฝน แตกลบจะมปญหาในเรองการระบายความชน อกประการหนงกคอการด าเนนการดงกลาว

ไมไดรบอนญาตตามกฎหมายจากกรมศลปากร

Page 44: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

44

วดพระสงห จงหวดเชยงใหม

Page 45: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

45

วดนาคปรก กรงเทพมหานคร

จากเดมททางวดมโครงการทจะยกอโบสถใหสงขนเปนอาคารสองชนโดยใหสวนอาคารเดมตงอยดานบน ตามทเคยท าเรองขออนญาตมาทกรมศลปากร แตสงทไดด าเนนการนนกไมเหมอนกบแบบทยนขออนญาตแตอยางใด

มการท าเปนชองประตใหผมจตศรทธาเดนลงไปลอดใตอโบสถได เปนตวอยางทพบไดบอยในปจจบน ทนยมสรางเปนกจกรรมหนงเพอความเปนสรมงคล เปนการยกระดบเฉพาะอาคารโบสถ โดยทปลอยใหซมเสมายงคงอยในระดบเดมเหนลกษณะทถกถมอยในระดบต า บนไดดานหนาไดปรงแตงขนใหมเปนราวบนไดนาค ตามชอของวด จตรกรรมฝาผนงและลวดลายจตรกรรมบนเพดานเปนศลปะแบบจน ไดรบการอนรกษไวไดเปนอยางด ในขณะทฐานชกชของพระประธานไดท าขนใหมเปนรปมงกรจนเขากบการตกแตงภายในอยางโบราณ มความกลมกลนงดงามแตทสดแลวจะเกดความสบสนไดวาเหมอนจะเปนของดงเดมทงหมด เกดเปนขอมลทไมถกตองของโบราณสถาน หองใตอโบสถใชเปนทประดษฐานรอยพระพทธบาททบรรยายไววามาจากอนเดย และศรลงกา เปนการเพมจดในการสกการะบชาใหมากขน แตบรรยากาศไมสอดคลองกบอาคารดานบนแตอยางใด

Page 46: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

46

ความเปลยนแปลงทวดนาคปรก กรงเทพมหานคร

Page 47: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

47

รอยพระพทธบาทใตอโบสถ จากอนเดย และศรลงกา

วดตม จงหวดพระนครศรอยธยา

วดตม พระอารามหลวงชนตร ชนดสามญ ตงอยรมคลองวดตม และรมถนนอยธยา -อางทอง วดนใครจะเปนผสรางและสรางตงแตเมอไร ไมปรากฏในหลกฐาน ทราบกนแตวาเปนวดโบราณครงเมองอโยธยา สรางมากอนทจะตงกรงศรอยธยาเปนราชธาน และวดนคงจะเปนวดรางมาครงหนงแลว เมอคราวเสยกรงในป พ .ศ.2310 หรอกอนหนานน เพราะเปนวดอยนอกเกาะเมอง เมอขาศกเขาลอมกรงฯ ผคนกพากนอพยพหลบหนกนหมด แมพระสงฆองคเจากคงอยไมได จงรางมาแตครงนน ครงถงสมยกรงรตนโกสนทรในรชกาลท 1 พระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลกจงไดมผปฏสงขรณขนอก และเปนวดทพระสงฆจ าพรรษามาจนทกวนน ในรชกาลท 4 พระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหว ไดทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ ใหยกฐานะเปนพระอารามหลวง

Page 48: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

48

วดตม จงหวดพระนครศรอยธยา ในปจจบน

Page 49: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

49

ภาพเกาของอโบสถวดตม

เมอเปรยบเทยบกนระหวางภาพอาคารพระอโบสถในปจจบนทไดมการบรณะใหอยในสภาพทสมบรณ และภาพถายเกาจากหอจดหมายเหตซงยงสามารถเหนรปแบบสถาปตยกรรมและรายละเอยดการตกแตงของอาคารตามแบบดงเดมไดอยางชดเจน ท าใหเหนไดวาเปนการบรณะทท าใหรปแบบหลงคาของอาคารในแบบอยธยาตอนปลายแทๆเปลยนแปลงไป ทงสวนตบหลงคาและทหนาบน พรอมดวยชดเครองล ายองทมผลใหสดสวนความงามในแบบดงเดมเปลยนแปลงไปกลายเปนรปแบบซงเปนทนยมกนในปจจบน ซงมดาดดนทวไป ความสมพนธระหวางทตงใบเสมาดานหนาอาคารเปลยนไปจากเดม ชองหนาตางทเดมเคยมชองเดยวอาจจะเปนดวยเหตผลส าหรบประกอบพธอนศกดสทธบางอยาง ไดเปลยนมาเปนหนาตางหลายชองตามลกษณะของอาคารอโบสถโดยทวไป พนหนแกรนตผวขดมนทปบนลานโดยรอบพระอโบสถอาจจะท าใหท าความสะอาดงาย แตกอาจเปนการปดกนการระบายความชน

วดบางขนนนท

วดเกา แตดไมคอยเกาแก มประวตความเปนมาดงน

วดบางขนนนท ประวตวดบางขนนนท ( ไชยชต ) วดบางขนนนทเปนวดเลกๆตงอยทเลขท 33 ถนนบางกอกนอย-ตลงชน แขวงบางขนนนท แขวงบางขนนนท เขตบางกอกนอย กรงเทพมหานคร สงกดคณะสงฆมหานกาย ไดรบพระราชทานวสงคามสมาแลว มพนท 7 ไร 2 งาน 30 ตารางวา พนทวด

Page 50: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

50

เปนทลม วดบางขนนนทเปนวดเกาแกวดหนงในแขวงบางขนนนท ตงอยกลางสวนผลไม โดยรอบๆวดนนยงมวดอยโดยรอบถง 6 วด วดบางขนนนทสรางขนมาในสมยใดนนไมปรากฏหลกฐานทแนชด ( คาดวาเปนสมยอยธยาตอนกลาง เพราะเคยขดพบพระเครองทบรรจไวในเจดยเปนยคของกรงศรอยธยานนเอง) การสนนษฐานอยางอนเรมเปนความชดขนเมอมหลกฐานทปรากฏไวคอการบรณะอารามโดย กรมหมนนเรศโยธ มหลกฐานเปนระฆงทจารกไววา “ศภมศด พระพทธศกหลาดสาษหนาลวงแลวได 2366 พระวศษา กรมหมนณเรษโยธ ทรงพระราชศรทธาสางระฆงไวในพระสาษหนาเดชผลอาน ฃอใหส าเรจแกพระโพธญาณในอนาคต อทศผลลานสงนสงไปใหแกสรรพสตวในอนนตจกรวาฬ จงอนโมทนาสวนกศล ขอใหเปนศกขทกอรยาบถเถด”(เขยนตามทจารกอยบนระฆงนนโดยไมเปลยนแปลง) จากหลกฐานระฆงใบนและตามรปลกษณะของอโบสถ กฏกรรมฐาน 2 หลงทางดานซายของอโบสถ วหารหลงเลกทางดานขวาของอโบสถ หอระฆงทางดานหนาอโบสถ พระพทธรปทตดอยบนผนงหนาอโบสถกเปนศลปะของจนทนยมสรางใสมยของรชกาลท 3 ทหนาบนอโบสถ ซมประต ซมหนาตางตางกประดบดวยกระเบองเคลอบดนเผารปดอกไมใบไมทน ามาจากเมองจนและชามเบญจรงคดบางแตกบางรอบอโบสถ ปจจบนถกขโมยแกะไปจนหมดสน จะเหนการบรณะขนในครงนโดยกรมหมนนเรศโยธมขนในครงรชกาลท 3 ดงวดตางๆทมรปแบบคลายกนเชนวดราชโอรสาราม วดนางนองวรวหาร วดเฉลมพระเกยรต เปนตน

อโบสถ วดบางขนนนท

Page 51: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

51

เจดยทาสทอง ทตงอยดานหนาอโบสถ

การทาสทองทท าใหความเกาแก และคณคาของการตกแตงแบบโบราณขาดหายไป ทงทเจดย และหอระฆง

Page 52: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

52

วดปทมคงคาราชวรวหาร กรงเทพมหานคร

“ศาลาการเปรยญของครชางสถาปตยกรรมไทย แตงเตมจนแปลกตา” (ขอมลจาก สรยทธ) จากภาพนอกจากจะไดเหนปญหาในเรองทจอดรถในบรเวณวด ยงมประเดนในเรองการดดแปลงตอเตมอาคารทเปนผลงานการออกแบบของพระพรหมพจตร จนท าใหสถาปตยกรรมทมคณคาของดงเดมเสอมคาลง

ศาลาการเปรยญ วดปทมคงคา

วดระฆงโฆษตาราม กรงเทพมหานคร

Page 53: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

53

ซมเสมา วดระฆงโฆษตาราม

จากภาพจะเหนวาในบรเวณใกลเคยงกบพระอโบสถ ซงมการก าหนดเขตศกดสทธดวยซมเสมา กลบมการกอสรางตอเตมอาคารทมความขดแยงไมกลมกลน และท าลายบรรยากาศของความเปนศาสนสถาน การลอมรอบซมเสมาดวยกระถางไมดอกไมประดบ นอกจากจะเปนการเอาดอกไมมาปดบงรปแบบ สดสวน ลวดบวการตกแตงของศลปสถาปตยกรรมไทยทมคณคา ยงอาจเปนการสรางปญหา เพมความชนใหกบองคประกอบของศาสนสถาน ท าใหเกดความเสยหายขนได

Page 54: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

54

โครงการกอสรางหลวงพอโต วดระฆงโฆษตาราม

นอกจากนยงมการกลาวถงโครงการของทางวดทตองการสรางรปสมเดจพระพฒาจารย (โต พรหมรงส) ขนาดใหญ ดานหนาวดบรเวณรมแมน าเจาพระยา ดวยวตถประสงคกเพอความเจรญศรทธาใหเปนรปเคารพทยงใหญส าหรบหลวงพอโต ซงเปนทเคารพเลอมใสในหมพทธศาสนกชน โดยมการก าหนดความสงท 21 เมตรดวยความเปนเลขมงคลทฝายสงฆก าหนด แตกระแสความคดเหนของสาธารณชนสวนใหญ กลบไมเหนดวยกบการกอสรางองคพระขนาดใหญเชนน โดยเฉพาะอยางยงในกรณนส าหรบวดระฆงซงเปนโบราณสถานทมความส าคญ การกอสรางสงใหมจะมาบดบงพระปรางคและพระอโบสถทถอเปนองคประกอบทส าคญทสดของวดได มการเรยกรองใหลดขนาดขององคพระทตองการกอสรางลง หรอน าไปประดษฐานไวในอาคารทมอยแลวใหพทธศาสนกชนสกการะบชาดานในจะเหมาะสมกวา

วดพระธาตชอแฮ จงหวดแพร

มประเดนความคดเหนในเรองการกอสรางใหมทดานหนา ณ จดทเปนทางเขาหลกของวด

เปนอาคารสงทใชเปนพพธภณฑและลฟท ส าหรบผสงอาย ผดอยโอกาส ตลอดจนบคคลทวไปทไม

อยากเดนขนไปสการะพระธาตทางบนไดหลกทน าผานสซมประตโขงของวด ทงๆทในความเปนจรง

แลว มทางทสามารถขนถงดานบนโดยมถนนไปถงทางดานหลงอยแลว เปนการกอสรางอาคารทสราง

ผลกระทบกบลกษณะทางภมทศนกบวดเปนอยางมากเนองจากมาสรางในต าแหนงส าคญ ท าใหความ

Page 55: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

55

สงางามขององคประกอบดงเดม ความศรทธาทตงมนทจะเดนขนไปทางบนไดกลางทน าไปสประตโขง

ทงดงาม ขาดหายไป กลบเหนแกความสะดวกสบายของผมาสกการะ โดยไมไดพจารณาวา ความจรง

สามารถไปสรางทางขนทสะดวกในบรเวณอนทหลบมมไมสงผลกระทบกบภมทศนของวดได ไมวาจะ

เปนทางดานขางหรอทางดานหลงขององคพระธาต แมวาจะไดมการออกแบบโดยใชองคประกอบ

ของสถาปตยกรรมลานนาใหมความกลมกลนแตกไมไดชวยลดผลกระทบไดมากนก

วดพระธาตชอแฮ จงหวดแพร

การกอสรางในครงนยงเปนการด าเนนการไปกอนทจะไดรบอนญาตจากกรมศลปากรอกดวย

ทางวดไดสรางโครงสรางหลกไปหมดแลว จงท าไดเพยงการประนประนอม ลดขนาดอาคารใหเลกลง

กวาแบบทออกแบบไวแตแรก แตกยงมผลกระทบอย

นอกจากเรองการกอสรางอาคารใหมในวด ขอมลทเหนจากวดพระธาตชอแฮยงพบวามการ

บรณะซอมแซมเจดยทศรอบองคพระธาตโดยใชปนซเมนตเปนวสด เปนวธการบรณะทไมถกตอง

เนองจากใชวสดทไมเหมาะสม จะมผลประทบใหเกดการเสอมสภาพไดอกในภายหลง และยงเปนการ

ด าเนนการทไมไดขออนญาตมายงกรมศลปากรอกดวย แมจะมกฎหมายทสามารถน ามาใชในการ

ก ากบดแลไดแตปญหาอยการบงคบใชกฎหมาย

Page 56: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

56

วดพระธาตชอแฮ จงหวดแพร

วดพระธาตดอยสเทพราชวรวหาร จงหวดเชยงใหม

มปญหาการกอสรางใหมทมผลกระทบกบอาคารส าคญทมอยเดม ดวยมลกษณะเปนอาคารสงรปรางคลายองคเจดย เมอมองจากตวเมองเชยงใหมขนไปพบวามขนาดใหญกวาองคพระบรมธาตดอยสเทพ จนถกมองวาไมเหมาะสม บดบงองคพระบรมธาต และสรางความสบสนใหแกนกทองเทยวและประชาชนผพบเหน เกดเปนกระแสการคดคาน โดยไดมการเผยแพรความเหนวา “พระบรมธาตเจาดอยสเทพ เปรยบเสมอนจอมขวญของชาวเชยงใหม สงปลกสรางตางๆทมอยแลวในปจจบนกเหมาะสมแลว งามแลว ไมจ าเปนทตองสรางสงกอสรางใดๆใหเปนภาระกบผนดนบนดอยอก ท าไมไมเพยงแครกษาดแลใหอยในสภาพทงดงามและเหมาะสมดงทเคยเปน มเหตผลอะไรทตองสรางหออนสงใหญโตเทยมพระบรมธาตเชนนลงไป ใหกลายเปนทศนะอนอจาดตา มองไปกเหนแตหออนอปลกษณน ถามใครสกคนใหเหตผลวา... เพอรองรบนกทองเทยว การทองเทยว ทานลมไปแลวหรออยางไร วดพระธาตดอยดอยสเทพ เปนศาสนสถาน ไมใชสถานททองเทยว เปนสถานททเหลาพทธศาสนกชนขนไปไหวสาพระธาตเจาทเปนเสมอนขวญและก าลงใจ ... การทองเทยวเปนแคผล

Page 57: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

57

พลอยได เราชาวเชยงใหม ไมตองการใหสรางหออนสงใหญ ไรรสนยมนขน เพอขมพระธาตเจาดอยสเทพอนเปนทรกและเคารพของเรา”

การกอสรางอาคารใหมทวดพระธาตดอยสเทพ จงหวดเชยงใหม

Page 58: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

58

แบบกอสรางดงเดมของอาคาร

ตอมาทางคณะกรรมการวดไดมการปรกษาหารอกนแลวและตกลงทจะท าการปรบเปลยนแบบ โดยจะปรบแกหลงคาทท าเปนยอดสง จากเดมทท าเปน 3 ชน ความสงประมาณ 10 เมตร จะรอถอนชนตรงกลางออกไปประมาณ 4 เมตร เชอวาจะไมบดบงองคพระธาตอยางทเปนหวงกนกอนหนาน นอกจากนยงจะเปลยนสหลงคาจากเดมสทองเปนสเทาเพอใหดกลมกลน และไมดโดดเดนมากกวาองคพระธาต

ตามขาว นายวลลภ นามวงศพรหม กรรมการฝายประชาสมพนธ วดพระธาตดอยสเทพราชวรวหาร จ.เชยงใหม ไดเปดเผยวากรณการกอสรางอาคารจดชมวว? “มณฑปหอพพธภณฑ ลานชมวว” บรเวณวดพระธาตดอยสเทพฯนนกอสรางขนมาเพอทดแทนจดชมววเดมทอยบรเวณลานกลางแจง เมอฝนตกหรอแดดรอนจด ศรทธาทขนมาท าบญและทองเทยวบรเวณวดไมสามารถทจะไปชมววทวทศนความสวยงามของเมองเชยงใหมได ประกอบกบในชวงทมบคคลส าคญเดนทางขนมาท าบญหรอเยยมชมความสวยงาม ทางวดไมมหองรบรอง จงไดมแนวคดทจะท าการกอสรางอาคารดงกลาวขนมาโดยใชงบประมาณ 20-30 ลานบาท

ภายในอาคารดงกลาวจะประกอบไปดวยพพธภณฑทจดแสดงความสวยงามของพระพทธรปและศลปะลานนาทเกาแก รวมทงจดใหมศนยสารสนเทศและหองสมดทรวบรวมวถชวตความเปนอยของชาวลานนา มหองรบรองส าหรบตอนรบบคคลส าคญของประเทศ รวมถงอาคนตกะทมาเยยมเยอน นอกจากนนยงจดใหเปนจดชมวว มกลองสองทางไกล เพอใหนกทองเทยวสามารถชมววทวทศนของเมองเชยงใหม ไดตลอด โดยไมมอปสรรคจากสภาพอากาศ

ส าหรบตวอาคารทท าการกอสรางมลกษณะคลายมงกฎพระมหากษตรยทกอสรางวดพระธาตดอยสเทพฯ ซงไดรบการออกแบบจากวศวกรของทางวดเอง ตามแบบเดมตวหลงคาโดมไมไดมความสงเหมอนเชนทก าลงกอสรางน ซงไดทกทวงใหชางผรบเหมาท าการลดความสงลงแลว

Page 59: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

59

การกอสรางจดชมวว วดพระธาตดอยสเทพ

วดพระธาตหรภณไชย จงหวดล าพน (ขอมลจากศาสตราจารยเกยรตคณ ดร.สนต เลกสขม)

ภาพแรก (ภาพถายเกา) เบองหนาเจดยพระธาตหรภญไชย ล าพน คอเขาวงแหวนเจดวง (ภเขาสตตบรภณฑ) ซงเปนสโลหะส ารด ลอมรอบเขาพระสเมร ยอดเขาคอ ศนยกลางจกรวาล มปราสาทสทองเปนสญลกษณ หมายถงปราสาทไพชยนตของพระอนทร-เทวราชา

ภาพตอมาคอปจจบน ทางวดปดทองอราม ทงเขาวงแหวนเจดวง และปราสาทพระอนทร

ภาพแรกมการสอความหมายไดอยางถกตองกวา ทแยกแยะสวนประกอบศนยกลางจกรวาล คอเขาวงแหวนเจดวง (สโลหะส ารด) โดยทสวนส าคญคอศนยกลางจกรวาล คอปราสาทสทองของเทวราชา

Page 60: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

60

เขาวงแหวนเจดวง และปราสาทพระอนทร กบการสอความหมายทผดไป

วดพทไธศวรรย จงหวดพระนครศรอยธยา (ขอมลโดย ศาสตราจารยเกยรตคณ ดร.สนต เลกสขม)

“วดนมรายไดเขาวดมากเหนไดจากมสงกอสรางใหม ๆ ใหญโต อดมดวยกจกรรมดานศรทธา ซงคกคก ตรงขามกบสวนซากโบราณทถกปลอยใหทรดโทรม”

ประตขาด วดพทไธศวรรย

Page 61: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

61

ซากประตขาดดานรมแมน า ประตขาด คอประตไมมซมทบงชวาในอดตสมยกรงศรอยธยา

เปนทางเสดจพระราชด าเนน หรอทางเสดจของเจานายชนสง ทขนมาจากทาน า การเสดจพระราช

ด าเนนตองกางกลดถวายเขาจงไมท าซมประต เพราะกลดจะค าซมประตเขาไมได ปจจบนบรเวณนรก

เลอะเทอะถกปดตาย มาตงแตครงน าทวมใหญ ทงนประตก าแพงวดดานทศตะวนออก ก รกและปด

ตายเชนเดยวกน

“พระมหาธาต”

อาคารหลงนทางวดเรยกวาพระมหาธาต สรางใหมใหญโต แสดงถงความมงคงของวด แตอาจขดสน

ความคดความอานเรองความเหมาะสมพอด

Page 62: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

62

ต าหนกพทธโฆษาจารย

ตดกนกบพระมหาธาตงานกอสรางมาสเตอรพซของทางวด คอต าหนกพทธโฆษาจารย เปนอาคารสอง

ชนรนกรงศรอยธยาตอนปลาย ภายในมภาพจตรกรรมฝาผนงทมคณคา เขาใจวาเปนแหงเดยวท

เหลออยในจงหวดพระนครศรอยธยา สภาพโบราณสถานทรดโทรม บนไดทางขนโยกโยน อกทงพนท

ทประชดกบต าหนก ทางวดไดน าโครงเหลกมาแขวนระฆงใหญ คงเรองของการท าบญตามแนว

สรางสรรคของทางวด

Page 63: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

63

ภาพเปรยบเทยบระหวางพระปรางคดงเดมของวด และอาคารพระมหาธาต

วดกฏทาแรง เพชรบร (ขอมลจาก นารรตน)

ตวอยางของการทงอาคารภายในวดไวใหอยในสภาพทเสอมโทรม

Page 64: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

64

วดกฏทาแรง จงหวดเพชรบร

นอกจากนยงมตวอยางวดทมาใช พนท โบราณสถาน ทขาดการวางแผนจดการภมทศนและสถาปตยกรรม

- วดกพระโกนา จงหวดรอยเอด

ปญหาจากทตงและสสนของอาคารใหม

Page 65: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

65

การกอสรางอาคารใหมครอม หรอประชด อาคารโบราณสถาน ทกพระโกนา ดวยตองการอาศยความศกดสทธจากองคประกอบทมความเกาแก

Page 66: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

66

อาคารกฏสงฆ ทสรางทบบนอาคารส าหรบประดษฐานรปเคารพของกพระโกนา

- วดกคนธนาม จงหวดรอยเอด

ความพยายามทจะปลกตนไมบงเพอลดผลกระทบทางสายตา หลงจากทไดมการรอยายกฏทครงหนงเคยสรางครอมอยบนปราสาทประธาน

อาคารกฏทตงอยดานหลงของปราสาท กคนธนาม

Page 67: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

67

- วดกกาสงห จงหวดรอยเอด

การสรางอโบสถใหมขนาดใหญ พรอมดวยหองสขา อยดานหนาในแนวแกนส าคญของโบราณสถาน ซงแมวาจะสรางในระยะทหางออกไปพอสมควร แตกมความเหนวาไมเหมาะสม

มมมองจากแกนกลางของโบราณสถาน กกาสงห

- วดพระธาตนารายณเจงเวง จงหวดสกลนคร

การสรางอาคารใหมมาขวางอยดานหนาของปราสาท

Page 68: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

68

- วดพระธาตเชงชมวรวหาร จงหวดสกลนคร

การสรางบรรยากาศเพมเตมใหกบศาสนสถานโดยไมมความจ าเปน การสรางภาพจากต านานอาจสรางความคดเหนทแตกตาง

กลมตอมาคอกรณศกษาทมปญหาในประเดนเรองของการจดการ ขาดการดแลความ

เรยบรอย มการใชงานทไมเหมาะสม เชน การเรองทจอดรถทปะปนอยในพนทโบราณสถาน การ

บรรจอฐในททไมเหมาะสม เนองจากไมตระหนกถงคณคาทมอยของโบราณสถาน

วดวรจรรยาวาส กรงเทพมหานคร

Page 69: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

69

เจดย และธรรมาสนบษบกองคประกอบทมคณคา

ซมเสมา หลกฐานของความเปนโบราณสถานของวด

วดวรจรรยาวาส สรางอยรมแมน าเจาพระยา หนาวดหนหนาสแมน า เขตของวดดานเหนอตดกบคลองบางขวาง จงเรยกวา“วดบางขวางลาง” ขนทองสอ โสณกลไดท าการบรณะปฏสงขรณ วดขนใหมในสมยรชกาลท 2 เมอป พ.ศ.2341 ทวดมธรรมาสนบษบก ฝมอชางในสมยกรงศรอยธยาตอนกลาง เปนบษบกทมลกษณะและศลปะลวดลายงดงามลงตวอยางยง เกบรกษาอยทศาลาการเปรยญ

Page 70: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

70

พระอโบสถ สรางแบบกออฐถอปน มชอฟาและใบระกาหนาบนทงหนาและหลงเปนรปปนปนปดทองปางมารวชย บรเวณดานหนาในก าแพงแกวมมณฑป 2 หลง มณฑปดานซายประดษฐานพระพทธรปปางนาคปรก สวนมณฑปดานขวาประดษฐานพระพทธรปปางหามญาตและปางทกรกรยา

ธรรมาสนอนเปนทส าหรบพระสงฆนงแสดงธรรม รปทรงปราสาทแกะสลกลวดลายอยางวจตรพสดารเทาทคนพบเกาแกทสดมมาตงแตครงสมยอทองลงมาจนถงอยธยา ธรรมาสนวดวรจรรยาวาสน สรางขนราวรชสมยพระนเรศวรมหาราชหรอพระเอกาทศรถ นบเปนธรรมาสนสมยอยธยาตอนกลางทงดงามยงใหญ ไมมแหงใดเทยบได

ประเดนความเหนในกรณนเปนตวอยางของวดทมความเกาแก มสงทมคณคา แตกลบไมไดมการน าเสนอออกมาใหเหนไดอยางเหมาะสม เปนเรองทนาเสยดายอยางยง

วดทาขาม กรงเทพมหานคร

จตรกรรมในศาลาการเปรยญวดทาขาม บางขนเทยน งดงามแปลกตานก ชมรมสยามทศนไปส ารวจมาเหนวาทางวดก าลงประสบปญหาวาประสงคจะใชทบรเวณศาลาการเปรยญสรางเมรจงตองการจะรอถอนศาลาการเปรยญนออก ชมรมสยามทศนเหนวานาจะมกรรมวธทดกวานทจะรกษาสมบตของแผนดนนเอาไว จงก าลงหารอกนเพอชวนองคกร สถาบนการศกษาท มความร ความเชยวชาญดานการอนรกษงานสถาปตยกรรม มารวมหาวธการในการสงวนรกษามรดกทางวฒนธรรมของชาตใหคงอยตอไป

Page 71: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

71

สภาพภายนอกและภายในศาลาการเปรยญวดทาขาม

Page 72: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

72

จตรกรรมทมคณคา

อาคารรนใหมภายในวด

Page 73: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

73

ภาพเปรยบเทยบระหวางหอระฆงเกา และหอระฆงทสรางขนใหม

Page 74: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

74

ศาลาทาน ารมคลองดานทเดมคอทางเขาดานหนาวด กลายเปนททงขยะหลงวดในปจจบน

อโบสถใหม (หลงใหญดานหลง) และอโบสถเกา ทมการซอมแซมปรบปรง และสรางก าแพงลอมรอบขนใหม

Page 75: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

75

ภาพถายเกาของอโบสถ ซงมการเปลยนแปลงเกดขนอยางเหนไดชดเมอเทยบกบภาพในปจจบน (ภาพบน)

Page 76: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

76

กรณศกษากลมตอมาไดแกตวอยางของการประกอบกจกรรมทไมเหมาะสม ไมเออตอการ

เจรญศรทธาทถกตองในพระพทธศาสนา อาท ความเชอตางๆทไมไดมาจากค าสอนของพระพทธเจา

ทน ามาซงการเปลยนแปลงของลกษณะทางกายภาพของวดไทย

วดบางขนเทยนนอก กรงเทพมหานคร ขอมลจาก (Aey Tiensup)

มประเดนเรองความเหมาะสมของ รปเคารพส าหรบความเจรญศรทธา เปนของทท าขนใหม

ทตงใจจะน ามาท าเปนเครองรางของขลง “เจาอาวาสตางถนหวใจไรการอนรกษ ยดถอแตไสยศาสตร

สถาปตยกรรมถกมองขาม”

เครองรางของขลงพเศษทวดบางขนเทยนนอก

Page 77: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

77

วดราชาธวาสวหาร กรงเทพมหานคร

ทจอดรถบนลานหนในแนวแกนกลางพระอโบสถดานหนามาจากทางดานแมน า

พระอโบสถ วดราชาธวาส

Page 78: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

78

อาคารใหมทลอกเลยนแบบองคประกอบจากพระอโบสถมาใชทงๆทเปนอาคารสงขนาดใหญและไมมความหมายในทางศกดสทธ

Page 79: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

79

สภาพภมทศนในเขตสงฆาวาส สบเนองจากการบชาสงศกดสทธทน ามาเพมเตมภายหลง ในบรเวณสงฆาวาส วดราชาธวาส

Page 80: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

80

สภาพภมทศนในเขตสงฆาวาส และความหลากหลายของสงศกดสทธทวดราชาธวาส

Page 81: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

81

สงกอสรางครอมคลองโบราณภายในวด

สวนหยอมทไมคอยเขากบอาคารโบราณสถาน

Page 82: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

82

กลมตอมาไดแกตวอยางของวดทขาดการวางผง วางแผนการกอสรางทค านงถงภาพรวมของ

วด และกรณของผลกระทบทมาจากบรเวณภายนอกทอยโดยรอบวด เชน รานคา หรอสงกอสราง

อนๆ

วดสามโคก จงหวดปทมธาน

บรเวณพนทดานหนาของวดสามโคก

Page 83: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

83

เรอนหลวง ?

ในหมกฏซงเปนอาคารเรอนไทย พบวามอยหลงหนงทมลกษณะรปแบบการตกแตง ฝมอชาง ทมความพเศษนาจะเปนเรอนหลวงตงแตสมยกรงศรอยธยาทยายน ามาถวายวด แตเปนทนาเสยดายวา อาคารนอยในสภาพทรดโทรม ไมมใครทราบประวตความเปนมาทแนชด อาคารทมคณคาไมไดรบการดแลรกษาใหสมกบคณคาทม

Page 84: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

84

นอกจากวดสามโคก ซงมกฎไมซงสนนษฐานวาเปนเรอนหลวงแลว ยงไดส ารวจวดสะแก ทอยใกลเคยงกนดวย มอาคารทรงไทยทนาจะเคยเปนเรอนหลวงดวยเชนเดยวกน แมวาจะมการซอมแซมบรณะใหอยในสภาพทดใหม แตการใชงานกลบเปนเพยงหองเกบของ ทพบวาความจรงในหองนนยงมตโบราณลวดลายรดน าเกบไวอยางไมเหนคณคาอกดวย นอกจากนในสวนอาคารวหารทกรมศลปากรเพงไดมาด าเนนการบรณะเมอไมนานมาน ยงไดพบชนสวนของพระพทธรปหนทรายทวางกองอยกบพนเปนทนาเสยดายมาก

วดสะแก จงหวดปทมธาน

Page 85: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

85

วหาร วดสะแก

ชนสวนพระพทธรปหนทราย วางกองอยภายในวหาร วดสะแก

Page 86: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

86

วหารพระมงคลบพตร จงหวดพระนครศรอยธยา

มประเดนเกยวกบการจดการพนทการคาส าหรบนกทองเทยวทอยโดยรอบวหาร

วหารพระมงคลบพตร

ประเดนตอมาไดแกกลมปญหาในดานการจดการ ความโปรงใสในการจดการผลประโยชน

ตางๆภายในวด ความขดแยงกบชมชนทอาศยอยในทธรณสงฆและบรเวณโดยรอบวด กจการพทธ

พาณชยทมงในเรองวตถนยม การกอสรางทใหญโตเกนความจ าเปน การสรางคานยมทไมพอเพยง

สมถะ อกทงการทไมค านงถงความเปนมออาชพ การกอสรางทไมใชบคลากรตามวชาชพความช านาญ

ทถกตอง ไมมสถาปนกวศวกรรบผดชอบ

วดไลย อ าเภอทาวง จงหวดลพบร

มประเดนในเรองการทาสทองทอโบสถ ซงเปนสวนหนงของโบราณสถานโดยไมไดขออนญาต

“มของดอยแตไมเหนคณคา” ขอมลจากนายจารก วไลแกว ผอ านวยการส านกศลปากรท 4 ลพบร

ในขณะทสงท เปนจดเดนทมคณคาของทางวดไดแก ภาพประตมากรรมปนปนทวหาร ซงเปน

สถาปตยกรรมตงแตสมยอยธยาตอนตน และยงมรปพระศรอรยเมตไตร ซงทางวดไดสรางวหารขนาด

ใหญหลงใหมเพอเปนทประดษฐาน โดยไมไดใหความส าคญกบอาคารวหารซงเปนทตงดงเดม

Page 87: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

87

อโบสถสทองวดไลย จงหวดลพบร

อโบสถวดไลย

Page 88: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

88

แบบอยางการท าสทองของอโบสถทงหลง ยงพบไดในตวอยางทวดอนๆดวย ซงกยงมความ

คดเหนทแตกตางกนไป บางสวนกชนชอบในความอลงการ ในขณะทอกสวนหนงเหนวาเปนการ

สงเสรมใหเกดการยดตดในแบบวตถนยม เปนทางถวายใหกบพระพทธศาสนาในลกษณะทเกนความ

พอดไป

วดขนอนทประมล จงหวดอางทอง

โบสถไฮเทค (100 ลาน) วดขนอนทประมล จงหวดอางทอง

มจตรกรรมฝาผนงทแปลกตา เปนเทวดาชมนมถอสมารทโฟน-ไอแพด รวมทงมบนไดเลอน ลฟต เพออ านวยความสะดวกใหแกญาตโยมทมาท าบญ

Page 89: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

89

“โบสถ 100 ลาน”

Page 90: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

90

โบสถวดขนอนทประมล

วดโกรกกราก จงหวดสมทรสาคร

โครงการกอสรางอาคารใหมครอบลงบนโบสถเกา

Page 91: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

91

ภายในโบสถไมในปจจบน

การกอสรางอยระหวางด าเนนการ

Page 92: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

92

พระประธานสวมแวนตาด า

วดปากน า วดขนอนทร กรงเทพมหานคร (ขอมลจาก อ. โรจน คณเอนก)

ตวอยางของความตงใจใหยงใหญอลงการ ดวยศรทธาใหมในพนทเกา ทเปนโบราณสถาน ซงความจรงตองถอวามคณคาความส าคญทเออตอความเจรญศรทธาอยแลว

Page 93: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

93

การตกแตงในรปแบบใหมทวดปากน า

Page 94: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

94

วดขนอนทร

Page 95: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

95

การใชวสดสมยใหมกบโบราณสถานอยางไมเหมาะสม

การกอสรางอาคารไปเรอยๆทวดขนจนทร ขาดการวางแผนในภาพรวมไวกอน ท าใหขาดเอกภาพ

Page 96: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

96

การซอมแซมทท าใหรปแบบอาคารททรงคณคาแบบดงเดมผดเพยนไป หอไตรวดปากน า

เจดยวดไผโรงวว จงหวดสพรรณบร

มประเดนในเรองมาตรฐานการกอสราง ความรบผดชอบทางวชาชพการกอสราง

เจดยทวดไผโรงวว

Page 97: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

97

ในกลมสดทายเปนตวอยางทดของการจดการภมทศนและสถาปตยกรรมของวดไทย ในการ

รกษาคณคาทมอยของโบราณสถาน มการดแลรกษาโบราณสถาน อาณาบรเวณของวดเปนอยางดมา

โดยตลอด หรอการฟนฟบรณะแกไขการเสอมสภาพอยางถกตองตามหลกวชาการอนรกษ การ

ปฏสงขรณองคประกอบทถกดดแปลงหรอรอถอนไปแลวในอดตใหกลบคนมา รวมทงลกษณะของภม

ทศนแบบดงเดมทมความหมายในการเจรญศรทธา การอนรกษดวยการสงวนรกษางามศลปกรรมสวน

ประดบทเหมาะสม ทงหมดนมกจะเปนการด าเนนการทถกตองตามกฎหมาย มาจากความรวมมอกน

เปนอยางดระหวางวดและเจาหนาทนกอนรกษมออาชพของกรมศลปากร ในบางตวอยางยงเปน

ความส าเรจของการจดการในระดบทไดรบรางวลอนรกษดเดนทงในระดบชาตและระดบนานาชาตอก

ดวย

วดบรมนวาสราชวรวหาร กรงเทพมหานคร

เนองในโอกาสแหงการสมโภชวดบรมนวาสครบ 180 ป ทางวดและกรมศลปากรไดรวมกนท า

การบรณะปฏสงขรณ พระอโบสถ และอาคารอนๆในบรเวณสวนพทธาวาส พรอมดวยการปรบปรง

ภมทศน จนแลวเสรจ และนบเปนพระมหากรณาธคณทสมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราช

กมารเสดจพระราชด าเนนไปในพธสมโภชนดวย มอวนท 19 ธนวาคม พ.ศ.2557

วดบรมนวาส กรงเทพมหานคร

Page 98: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

98

ผลจากการด าเนนการอนรกษ นอกจากการบรณะอาคารตางๆใหไดกลบมาสสภาพทงดงาม

ตามรปแบบสถาปตยกรรมแบบดงเดม ของอาคารโบราณสถาน ยงไดมโอกาสไดรอฟนรปแบบดงเดม

ของซมประตทางเขาวด และสรางศาลาทาน าแบบโบราณขนมาใหม เปนการอนรกษ ดวยวธการ

ปฏสงขรณ ส าหรบกรณของอาคารทถกดดแปลงสภาพไปจากเดมหรอรอท งไปดวยความ

รเทาไมถงการณ มองไมเหนคณคาของทางวดในชวงเวลาทผานมา โดยอาศยหลกฐานจากภาพถาย

เกาประกอบกบขอมลทางโบราณคดทไดท าการตรวจสอบในพนทจรง การรอฟนองคประกอบทาง

สถาปตยกรรมดงกลาวยงไดรวมถงการรอฟนภมทศน ทางเดนเชอมจากศาลาทาน าจากดานรมคลอง

มหานาค ตรงมาสซมประต กอนน าเขาสภายในพนทพทธาวาส ท าใหเราเขาใจล าดบการเขาถงศาสน

สถานอยางในอดตทเราเคยใชทางสญจรทางน าเปนส าคญ ชวยรกษาและน า เสนอขอมลทาง

ประวตศาสตรของวดใหเปนทประจกษ

Page 99: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

99

ภาพเกาของศาลาทาน า วดบรมนวาส

Page 100: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

100

วดบรมนวาส ภายหลงการอนรกษ

วดชลอ จงหวดนนทบร (ขอมลจาก รองศาสตราจารย ดร. โรจน คณเอนก)

เปนวดทมประวตวาสรางมาตงสมยกรงศรอยธยา ณ จดเรมตนดวยความตงใจทจะสรางโบสถ

ใหเปนรปเรอส าเภา แตตอมาทางวดไดสรางอโบสถหลงใหมขนตามนมตเหนเรอหงสลอยมาหนาโบสถ

หลงเกา กลายเปนโบสถเรอหงสทใหญทสดในโลก ภาพชดนเปนการเปรยบเทยบเทยบภาพเกาและ

ภาพลาสดท รองศาสตราจารย ดร. โรจน คณเอนก ไดบนทกไว แสดงความแตกตางทเกดขน

Page 101: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

101

การเปรยบเทยบระหวางภาพเกา และภาพทถายในปจจบน

ไดเหนการบรณะอโบสถหลงเดม โดยกรมศลปากร ท าใหองคประกอบของโบราณสถานจาก

สภาพเสอมโทรมจากปญหาเรองความชน ขาดการดแลรกษา การวางของบชารปเคารพตางๆอยางไร

ระเบยบ ใหกลบมาอยในสภาพทด สะอาดเปนระเบยบเรยบรอย ในชวงกอนหนาการปรบปรง

ดานหนาอโบสถหลงเดมเคยมการตงเตนท ประกอบกจกรรมท ไมสวยงาม ไมสงเสรมการรกษาภม

ทศนทดของวด ในปจจบนไดมการปรบปรงน าเอาเตนทเหลานนออกไป ท าใหพบวาบรเวณดานหนา

อโบสถยงมเจดยตงอยคกน 2 องค จงไดบรณะขนมาใหสมบรณพรอมดวยก าแพงแกวรอบโบสถใน

ขณะเดยวกนดวย

Page 102: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

102

ภาพกอนและหลงการฟนฟบรณะ วดชลอ จงหวดนนทบร

วดไทยกสนาราเฉลมราชย ประเทศอนเดย

เปนวดซงชาวไทยรวมใจกนกนสรางขนเพอเปนพทธบชา ทเมองกสนารา ณ ดนแดนหนงใน

สงเวชนยสถาน และเพอเฉลมฉลองการครองสรราชสมบตครบ 50 ป เปนความคดเหนทเกยวของกบ

การออกแบบทดของวด ทมการก าหนดใหมพระมหาธาตเฉลมราชยศรทธาซงประดษฐานพระบรม

สารรกธาต เปนประธานของวด มอโบสถ และอาคารรบรองผแสวงบญชาวไทย สถาปตยกรรมของ

พระมหาธาตไดรบการออกแบบอยางดเยยม ปรบแกไขแบบใหงดงามตามพระราชวนจฉยของ

พระบาทสมเดจพระเจาอยหว การออกแบบภมทศนจงไดดแลอยางด มพนทโลงเพยงพอทจะท าให

เกดความสงางามและความเจรญศรทธาในดนแดนพทธภม มความกวางขวางเพยงพอส าหรบพธกรรม

ตางๆ มความรมรนงดงามของพชพนธไม

Page 103: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

103

วดไทยกสนาราเฉลมราชย ประเทศอนเดย

Page 104: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

104

วดศรรตนาราม (วดเชยงใหม) จงหวดพงงา

เปนโครงการททางวดออกงบประมาณส าหรบการบรณะเองทงหมด ดวยการท าแบบ

ประมาณการ และควบคมงานของส านกศลปากรท 15 (ภเกต)

วดศรรตนาราม จงหวดพงงา

สภาพอาคารภายหลงการบรณะในครงลาสด

Page 105: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

105

ถอเปนตวอยางความรวมมอกนระวางวดและหนวยงานภาครฐทรบผดชอบในเรองของการ

อนรกษโบราณสถาน ท าใหไดผลซงเปนทนาพอใจ

วดพระปฐมเจดย ราชวรมหาวหาร จงหวดนครปฐม

วดพระปฐมเจดย

Page 106: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

106

เปนภาพทแสดงถงความภาคภมใจในความงดงามของพระปฐมเจดย ทงในแงสถาปตยกรรมและภมทศนของวดไทย

วดอปสรสวรรควรวหาร กรงเทพมหานคร

สบเนองจากโครงการอาษา อาสา สถาปตยกรรมไทย ของสมาคมสถาปนกสยาม ในพระบรมราชาชปถมภ รวมกบทางวดและการสนบสนนงบประมาณจากกรมศลปากร ในการบรณะหอไตรทมคณคาทางสถาปตยกรรมอยางมาก จากสภาพความช ารดทรดโทรมของงานสถาปตยกรรมจะเหนไดวาสามารถทจะบรณะใหคณคาดงกลาวกลบคนมาไดทงทางสถาปตยกรรมและงานศลปกรรมประดบอาคาร แตทยงมปญหาอยคอสภาพแวดลอม เปนประเดนทางดานภมทศน มเรอนแถวไมททางวดเคยอนญาตใหชาวบานมาอาศยอยในทวดโดยสรางอาคารครอมขอบสระน าของหอไตร และหอระฆงไว ในตอนแรกมขอตกลงวาจะรอยายออกไปเมอการบรณะหอไตรใกลแลวเสรจ แตทสดกยงไมสามารถแกปญหานได ซงในความเปนจรงทางดานหลงของหอไตรกยงมการกอสรางศาลาเมรส าหรบประกอบฌาปนกจขนาดใหญมาประชดหอไตรดวยเชนกน ซงในกรณนทางวดมแผนทจะยายทอาคารหลงนไปไวในบรเวณอนทจะไมสรางผลกระทบกบโบราณสถาน เปนการวางแผนทตองค านงถงภาพรวมทงหมด

หอไตร วดอปสรสวรรค

Page 107: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

107

วดชโนรสาราม การรอฟนรปแบบดงเดม

เปนงานอนรกษทออกแบบและอยในการดแลของกรมศลปากรในปจจบน ในการรอถอนสวนตอเตมทอยในยคหลงจนเสยคณคาทางประวตศาสตรและสถาปตยกรรมไป และน ากลบมาซงองคประกอบตางๆในสวนพทธาวาส เชน ซมประต ก าแพงแกว ท าใหสดสวนของอาคารกลบมางดงามดงเคย เปนอกหนงตวอยางทประสบความส าเรจ จากการรวมมอกนของทางวด และกรมศลปากร

วดชโนรสาราม กรงเทพมหานคร

Page 108: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

108

วดหนงราชวรวหาร (ความเหนจากพระครตน)

พระอารามหลวงทจดระเบยบและรกษาไดดมาก

วดหนง

วดหนง

Page 109: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

109

วดพระธาตล าปางหลวง จงหวดล าปาง (ขอมลจาก ดร.เพญสภา)

วดพระธาตล าปางหลวง จะไดลานทรายกลบคนมาในปกทศเหนอ อนเปนสญลกษณของ "นทสทนดร" หรอหวงมหาสมทรอนเปนทตงแหงทวปทง 4 ตามคตการสรางวดสมยโบราณทเชอกนวา หามเอาอะไรออกมาจากวดแมแตทรายเมดเดยวทตดมากบรองเทา กยงตองน าไปคน ดวยประเพณขนทรายเขาวด อนทจรงวดพระธาตล าปางหลวง เคยมพนทรายรายรอบครบหมดทกทศ แตตอมาใครกไมทราบสงใหเอากระเบองปดทบลานทรายฟากทศเหนอแถววหารตนแกว และรอบองคพระบรมธาต เรยกไดวาปดพนทรายไปเกนกวาครงวด หาวาท าใหรองเทาเลอะ แตเปนการท าลายสญลกษณโบราณโดยรเทาไมถงการณ ทงๆ ทวดนแทบจะเปนเพยงวดเดยวทคงไวซงผงคตจกรวาลอยางสมบรณทสด แตลาสดน ส านกศลปากรท 7 นานก าลงด าเนนการเปดรอแผนกระเบองหรอพวกอฐตวหนอนบรเวณปกทศเหนอออกใหหมด ใหเหมอนกบปกทศใต เพอคนคณคาของนทสทนดรกลบคนมา

ถอเปนกรณตวอยางทนาสนใจของการฟนฟสภาพภมทศนดงเดมทสอความหมายเชอมโยงกบความเจรญศรทธาในจารตประเพณใหกลบคนมา

Page 110: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

110

วดประยรวงศาวาสวรวหาร ตวอยางการด าเนนการทไดรางวลในระดบสากล

โครงการอนรกษเจดยพระประธาน วดประยรวงศาวาสวรวหารของไทย ควารางวลชนะเลศยอดเยยม อนดบ 1 จากการสงผลงานเขาประกวดในโครงการประกวดอนรกษมรดกทางวฒนธรรมระดบภมภาคป 2556 ของยเนสโก มาครองครงแรก

ยเนสโกประกาศผลการประกวดโครงการอนรกษมรดกทางวฒนธรรมในภมภาคเอเชยและแปซฟก ประจ าป 2556 แลว ซงโครงการอนรกษเจดยพระประธานของวดประยรวงศาวาสวรวหาร กรงเทพฯ ของประเทศไทยไดรบรางวลยอดเยยม อนดบ 1 หรอ Award of Excellence

เจาอาวาสวดประยรวงศาวาสวรวหาร กลาววา การบรณปฏสงขรณศาสนาสถานภาย ในวด เพอเปนการทนบ ารงและอนรกษมรดกของศาสนาไว โดยวดและชมชน ไดรวมมอกนอนรกษและปฏสงขรณ เนองจากเจดยดงกลาว สรางขนในสมยป พ.ศ.2371 พรอมกบวด และเมอเวลาผานไปนานหลายปท าใหบางสวนช ารด และเสอมโทรมตามอาย ซงทางวดไดเลงเหนแลววา ควรปรบปรงจงได ท าการบรณปฏสงขรณขณะททางยเนสโกบอกวา การบรณะปฏสงขรณพระบรมธาตมหาเจดย และพรนทรเปรยญปรยตธรรมศาลานน สะทอนใหเหนถงความเขาใจทางเทคนค ผสานกบความศรทธาทางศาสนา และไดสรางความตระหนกในคณคาของมรดกทางวฒนธรรมในชมชนรอบขาง ซงเปนโครงการทไดธ ารงรกษาปชนยสถานทเปนเอกลกษณโดดเดน ของกรงเทพฯ

วดประยรวงศาวาสวรวหาร ตงอยในเขตชมชนกะดจน เปนชมชนประวตศาสตรทมความหลากหลายทางวฒนธรรมและศาสนา ทงเปนแหลงทตงศาสนาสถานทงพทธศาสนา ศาสนาอสลาม รวมถง ศาสนาครสตนกายโรมนคาทอลค นอกจากน ภายในชมชนกะดจน ยงมโครงการอนรกษอาคารทอยอาศยและความรวมมอระหวางศาสนา ไดอยางลงตวนบวาเปนชมนมตวอยางอกแหงหนงในประเทศไทย

Page 111: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

111

เจดยวดประยรวงศาวาส ไดรบรางวลดานการอนรกษขนสงสดจากยเนสโก

วดอรณราชวรารามราชวรมหาวหาร กรงเทพมหานคร

แนวพระราชด ารเรองการอนรกษ

พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว ทรงมพระราชกระแสในการปฏสงขรณพระปรางควดอรณ ดงน

“การซอมพระปรางควดอรณแลบรเวณ ตองตงใจวาจะรกษาของเกาทยงคงใชไดไวใหหมด ถงจะสมวหมองเปนของเกากบใหมตอกน เชนรปภาพเขยน ลายเพดาน เปนตน อยาไดพยายามทจะไปแตงของเกาใหสกสดเทาของใหม ถาหากวากลวอยางค าทเรยกวาดางใหพยายามทจะประสมสใหมออนลง อยาใหสแหลมเหมอนทใชอยเดยวน พอใหกลนกนไปกบสเกา ลวดลายฤารปพรรณอนใดกตาม ใหรกษาคงไวตามรปเกา ถาจะเปลยนแปลงสงใดแหงใดใหดขน ตองใหกราบทลกอนฯ เรองทอน า รอบลานพระปรางคเปนส าคญขางไทยเราไมสสนทดเรองทอน า ถาควรจะหาฤาผทเขาเขาใจใหหาฤา”

(จากแฟมวดอรณฯ แผนกเอกสารส าคญ หอจดหมายเหตแหงชาต)

Page 112: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

112

วดเกาะแกวเกษฎาราม จ.สระบร

คณคาจากงานอนรกษศลปกรรม

หลงอนรกษงานประตมากรรมทฐานชกช จะเหนไดวาฝมอชางสดยอดปนแตละตวไมซ ากน มการเขยนสดวย หนาตาไดอารมณมากๆ

กอนการอนรกษ

Page 113: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

113

หลงการอนรกษ

สภาพกอนและหลงการอนรกษ

สภาพหลงการอนรกษ ทเผยใหเหนงานประตมากรรมปนปนเขยนสงานแบบเดมทเคยถกพอกและทาสทบ งานอนรกษไดท าการท าความสะอาดเอาปนซเมนตและสพลาสตกททาไวออก จงเหนงานเขยนสแทๆดงเดม

ตวอยางขอมลจากภาพถายเกาทสามารถน ามาใชศกษาเปรยบเทยบใหเหนการเปลยนแปลงทเกด

ขนกบภมทศนของวดไทย

ขอมลจากภาพถายเกาซงเปนภาพทางอากาศของวดตางๆ เชน วดสทศนเทพวราราม วด

เบญจมบพตร วดกลยาณมตร วดสระเกศ วดราชนดดาราม วดประยรวงศาวาส วดเทวราชกญชร

ขอมลเหลานท าใหเราไดเหนสภาพภมทศนและสถาปตยกรรมในอดตของวดดงกลาว ซงในกลมวดซง

Page 114: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

114

เปนโบราณสถานส าคญเหลาน โดยโครงหลกของการวางผงของวดยงคงมการรกษาสภาพไวไดดงเดม

ยกเวนกรณของวดกลยาณมตรซงมการเปลยนแปลงอยางมากในสวนสงฆาวาส ซงมาจากความ

ตองการในการจดระเบยบของทางวดทไมไดค านงถงความเกาแกของการกอสรางตางๆ ทเกดขนตาง

ชวงเวลากน และวดเทวราชกญชรทมสงกอสรางใหมเพมเตมขนจากเดม

วดสทศนเทพวราราม

Page 115: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

115

วดเบญจมบพตร

วดกลยาณมตร

Page 116: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

116

วดสระเกศ

วดราชนดดาราม

Page 117: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

117

วดเทวราชกญชร

บทท 5

กรณศกษาภมทศนและสถาปตยกรรมของวดไทย

ขอมลจากการส ารวจปญหาและการด าเนนการในอดต ทมความเกยวของระหวางกรมศลปากร และหนวยงานสนบสนนอนๆ เชน ส านกงานทรพยสนสวนพระมหากษตรย สมาคมสถาปนกสยาม ในพระบรมราชปถมป สมาคมอโคโมสไทย

วดกลยาณมตรวรมหาวหาร

Page 118: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

118

วดกลยาณมตร วรมหาวหาร พระอารามหลวงชนโท ชนดวรมหาวหาร ตงอยรมแมน าเจาพระยา ฝงธนบร บรเวณปากคลองบางกอกใหญ ตงอยท 371 แขวงวดกลยาณ เขตธนบร กรงเทพฯ

ขอมลพนฐานของวด

เจาพระยานกรบดนทร (โต กลยาณมตร) ไดอทศบานและซอทดนขางเคยงเพมเตม สรางเปนวดขนเมอ พ.ศ.2368 แลวนอมเกลาฯ ถวายพระบาทสมเดจพระนงเกลาเจาอยหว รชกาลท 3 พระราชทานนามวา วดกลยาณมตร และทรงสรางพระราชทานทงพระวหารหลวงและพระประธานส าหรบพระวหารหลวง คอ หลวงพอโตหรอพระพทธไตรรตนนายก โดยทรงมพระราชประสงคใหเปนพระพทธรปใหญอยรมแมน าแบบเดยวกนกบทวดพนญเชง กรงเกา หลวงพอโตเปนทเคารพสกการะอยางสงโดยเฉพาะในหมชาวจน เรยกชอแบบจนวา ซ าปอฮดกง หรอ ซ าปอกง ภายในพระอโบสถซงมขนาดเลกกวาพระวหาร มจตรกรรมฝาผนงเรอง พทธประวตทแทรกเรองราวชวตชาวบานชาวเมองสมยรชกาลท 3 ซงนอกจากจะมคณคาทางวฒนธรรมแลว ยงมคณคาทางประวตศาสตรสงคมอยางยงอกดวย

สภาพปญหา :

1. การจดการสงกอสรางของโบราณสถาน

1.1 การพฒนาทขาดการค านงถงผงดงเดม และคณคาของโบราณสถาน

Page 119: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

119

ทางวดไดมการจดท าผงบรเวณของวดใหม โดยเฉพาะในเขตสงฆาวาสและบางสวนของเขตพทธาวาส โดยการวางผงนไมไดมการน ามาหารอกบทางกรมศลปากร ในผงบรเวณใหมไมไดค าน าถงคณคาของโบราณสถาน และผงบรเวณเดม และจะตองมการรอท าลายโบราณสถาน และสรางอาคารใหมเกอบทงหมดในเขตสงฆาวาส

1.2 การรอถอน ท าลายโบราณสถานโดยไมตระหนกถงคณคา

อาคารโบราณสถานหลายหลงในเขตสงฆาวาสถกรอถอนไปเพอสนองตอบแกการจดวางผงใหม เพอเตรยมกอสรางอาคารใหม โดยไมค านงถงคณคาของความเปนโบราณสถานและคณคาทางจตใจทชาวชมชนมตอโบราณสถานเหลานนแมแตนอย นบเปนการตดสนใจจากทางเจาอาวาสเพยงฝายเดยว โดยไมมการปรกษาและขออนญาตจากกรมศลปากร ชาวชมชนทมความผกพนกบมรดกวฒนธรรมเหลาน รวมไปถงคณคาทางจตใจและมรดกของราชสกลประวตรทมเจดยบรรจอฐของบรรพบรษอยในวดน

โบราณสถานทถกรอถอนไป มรายการดงตอไปน

- กฏคณะ 4 (อาคารหมายเลข 20 ค 4/1)

- หอระฆง (อาคารหมายเลข 13/3)

- อาคารเสวกล (อาคารหมายเลข16)

- ศาลาทรงปนหยา (อาคารหมายเลข 17)

- หอกลอง (อาคารหมายเลข 18)

- หอสวดมนต กลยาณาลย (อาคารหมายเลข 19)

- ศาลาปากสระ (อาคารหมายเลข 20 ค 4/2)

- กฏเกาคณะ 7 จ านวน 3 หลง (อาคารหมายเลข 20 ค 7/1-7/3)

- กฏสงฆคณะ 4 (อาคารหมายเลข 20 ค 4/3)

- เจดยบรรจอฐเจาจอมมารดาแชมในรชกาลท 5

- พระเมร

- กฏทรงไทยหมประยกตในคณะ 5

Page 120: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

120

นอกจากนยงมการถมสระน าภายในกฏสงฆคณะ 4 หมายเลข 22/1 และกฏสงฆคณะ 2 หมายเลข 22/2

1.3 การบรณะซอมแซมทไมเหมาะสม มการเปลยนแปลงรปแบบ วสด ส

ทางวดไดมการด าเนนการบรณะโบราณสถานอยางไมเหมาะสม เพราะมการเปลยนแปลงรปแบบศลปกรรมตกแตง วสดและส โดยไมไดรบความเหนชอบจากกรมศลปากร ในโบราณสถานตามรายการดงตอไปน

- พระวหารหลวง

- พระวหารนอย

1.4 การปรบปรง พนท และอาคารทตอเนองกบโบราณสถานโดยไมค านงถงคณคาของโบราณสถาน

มการรอถอนพนหนอบเฉาเดมทท าเปนแทนทางเขาหนาพระวหารหลวงออก และสรางหลงคาโครงสรางเหลกขนาดใหญ บดบงดานหนาอาคารทมความส าคญ

2. การบรหารจดการโบราณวตถ

2.1 ขาดการจดวางทเหมาะสมกบคณคา

ทางวดไดมการน าเอาตกตาหนอบเฉา ซงเปนโบราณวตถส าคญของวดไปจดวางใหมในรปแบบทไมเหมาะสมกบคณคาของโบราณวตถ

2.2 การรอท าลายโบราณวตถ

มโบราณวตถทยงไมไดรบการขนทะเบยน แตทางวดไดรอท าลายลงโดยไมไดสอบคณคา คอ รปพระฤาษ และศวลงค

3. การกอสรางใหมในพนทโบราณสถาน

ทางวดไดมการสรางอาคารใหม โดยไมไดรบอนญาตจากกรมศลปากร โดยมอาคารหลงใหม มชอวา อาคารภทรายวด และการกอสรางกฏใหมบนพนทกฏคณะ4 5 6 และ 7 เดม เปนการฝาฝนบทบญญตของพระราชบญญตโบราณสถานฯ

4. การจดการสภาพแวดลอมโบราณสถาน

การเปลยนแปลงพนทสวนดานหนาเขตพทธาวาส ใหกลายเปนทจอดรถทไรระเบยบ ท าใหเกดสภาพแวดลอมทไมนาด เปลยนพนทสเขยวทมความรมรนใหกลายเปนลานคอนกรตสะสมความ

Page 121: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

121

รอน ในแงการใชงานยงมการจอดรถในทประชดอาคารโบราณไมเหมาะสมทงทางดานทศนยภาพ และอาจมผลกระทบท าใหโบราณสถานเสอมสภาพ

ผลจากการด าเนนการของทางวดทเปนปญหาเรองการบรหารจดการมรดกวฒนธรรม

1. การอนรกษโบราณสถานทขนทะเบยนในวดเขตพทธาวาส โดยมการเปลยนแปลงสหลงคาจากเดม โดยไมไดรบความเหนชอบจากกรมศลปากร เปนการด าเนนการทผดกฎหมาย

2. โครงการปรบปรงและกอสราง โดยเปลยนแปลงผงบรเวณทงหมดในเขตสงฆาวาส โดยไมไดมการขออนญาตจากกรมศลปากร ซงในแบบผงบรเวณใหมนน มการอถอนอาคารทเปนโบราณสถานทงทขนทะเบยนและไมไดขนทะเบยนหลายหลง (ดผงประกอบ)

3. การรอถอนเจดยบรรจอฐธาตของเจาจอมมารดาแชม ในพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว ตนราชสกลประวตร สรางความไมพงพอใจกบราชสกลประวตรอยางมาก จนเปนเหตกรณพพาทเปนขาวใหญในหนาหนงสอพมพ เกยวกบความขดแยงระหวางทางวดและราชสกลประวตร

4. การเปลยนพนทสวนสาธารณะหนาวดดานตดกบแมน าเปนลานจอดรถ เดมททดานหนาวดกลยาณมตรดานตดกบแมน าเคยเปนสวนสวยงามมความรมรนเขยวขจ และเปนแหลงพกผอนของชาวชมชน ซงสงเสรมใหวดดสวยงามรมเยน แตในปจจบนการทองเทยวแหงประเทศไทยไดมการโฆษณาเชญชวนใหมการทองเทยวไหวพระ 9 วด ในกรงเทพมหานครขน และวดกลยาณมตรกเปนวดหนงทอยในแผนการทองเทยวเชนน จงไดมนกทองเทยวแหกนมาไหวพระหลวงพอโต (ซ าปอกง) กนอยางลนหลาม จนท าใหทางวดตองจดพนทจอดรถใหเพยงพอ โดยรอถอนสวนทเปนสวนออก และเปลยนสภาพใหเปนลานจอดรถคอนกรต ท าใหทศนยภาพของวดทางดานตดกบแมน าเจาพระยาขาดความนาดและความรมรนไปโดยสนเชง

5. การสรางศาลา (ชวคราวแบบถาวร) ขนาดใหญ หนาวหารหลวงพอโต เพอรองรบผคนทมากราบไหว จดธป และเปนพนทพทธพาณชยหลายรปแบบ ซงอาคารศาลาทสรางขนแบบชวคราวกจรง แตกมขนาดใหญโตเกะกะขดขวาง และท าลายบรบทและความมคณคาของมรดกวฒนธรรมของพนทในเขตพทธวาสของวดกลยาณมตรลงอยางนาเสยดาย และเปนการด าเนนการทไมไดรบอนญาตจากกรมศลปากร

ดวยเหตนทางชาวชมชนวดกลยาฯ จงไดรวมตวกนประทวง แจงมายงกรรมาธการอนรกษศลปสถาปตยกรรม สมาคมสถาปนกสยามฯ และแจงตอกรมศลปากรใหไปตรวจสอบ แตทางวดกยงไมยอมหยดยงทจะรอถอนโบราณสถานและยกเอาศลปวตถหลายชนออกไปจากพนท

เหตการณตางๆ บานปลายขน เนองจากเมอทางชาวชมชนไดเขาแจงกรมศลปากรใหด าเนนการตามอ านาจหนาททกฎหมายระบ กรมศลปากรกไดเขาพบกบทางวด เพอแจงใหยตการรอ

Page 122: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

122

ท าลายโบราณสถาน แตกไมเปนผลใดๆ ทางวดกยงใหผรบเหมารอตอไป โดยเรมรอไปเรอยๆ ทงโบราณสถานทอยในสวนสงฆาวาส และพทธาวาส กรมศลปากรท างานนดวยความกระอกกระอวนใจ เพราะเมอแจงทางวดแลว ทางวดไมฟง การด าเนนการขนตอไปกควรเปนการแจงเจาหนาทต ารวจ เพอด าเนนคดกบเจาอาวาส ซงกเปนเรองทไมมใครอยากจะท า ทางฝายชมชนวดกลยาฯ จงเขาด าเนนการฟองกรมศลปากรในขอหาละเวนการปฏบตหนาท ทางกรมศลปากรเองไดไปแจงความใหทางต ารวจฟองศาล แตทางอยการสงสดอางวาไมมมลเหต ทางวดไมมเจตนา เพราะทางกรมศลปากรไดขนทะเบยนโบราณสถานโดยชอเทานน ยงไมมผงก าหนดขอบเขต ทระบวาอาคารหลงใดเปนโบราณสถานบาง ซงความจรงแลวในกรณนโดยทวไปเราจะพจารณาวาเขตพนทโบราณสถานไดแกบรเวณทวดทงหมดนนเอง แตทสดแลวในหลายคดทมกรมศลปากรฟองทางวด อยการสงสดกลบมค าสงไมฟองดวยเหตผลวาทางวดขาดเจตนาทจะละเมด พระราชบญญตโบราณสถานฯ ดวยความไมร

อกประการหนงในปจจบนการบรหารจดการมรดกวฒนธรรมเปนหนาทหนงส าหรบองคกรบรหารสวนทองถน ซงกคอเขต และแตละชมชนกมตวแทนชมชนทมหนาทดแลรกษามรดกของทองถนตนแลว การทวดซงมมรดกวฒนธรรมส าคญระดบชาตและระดบทองถน การบรหารมรดกวฒนธรรมในวดและพนทธรณสงฆกยอมตองเกดจากการมสวนรวมของภาคประชาชนดวย ไมใชการคดเองท าเองของเจาอาวาสแตเพยงฝายเดยว ถงแมวาจะมการแตงตงกรรมการวดมาชวยดแลบรหารจดการ ในปจจบนองคประกอบของกรรมการวดกลวนไดรบการแตงตงตามความเหนชอบของเจาอาวาสเทานน ผใดทไมเหนดวยกบโครงการน กจะไมไดรบเชญรวมเปนกรรมการ

ภาพถายเกาวดกลยาณมตรในอดต

Page 123: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

123

แผนผงใหมททางวดจดใหมการสรางสวนสงฆาวาสใหม โดยไมไดรบการขออนญาตจากกรมศลปากร

ทศนยภาพบรเวณหนาวดในอดตและปจจบน

Page 124: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

124

โรงเรยนพระปรยตธรรมทสรางใหมหลงจากการรอถอนมรดกสถาปตยกรรมเดมของวดออก

Page 125: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

125

ภาพเปรยบเทยบกฏเรอนไทยหลงเกาและกฏสรางใหม หลงจากการรอถอนมรดกสถาปตยกรรมเดมของวดออก

Page 126: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

126

สหลงคาวด กอนและหลงการบรณะ เปนการกอสรางโดยไมไดรบอนญาตจากกรมศลปากร

Page 127: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

127

ตกหอสวดมนตกลยาณาลย สรางป พ.ศ.2471 ซงถกรอถอนในป พ.ศ.2551

ศาลาปากสระและเจดยตะละภฏ ถกรอในป พ.ศ.2552

Page 128: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

128

หอกลอง สรางขนเมอ พ.ศ.2471 ถกรอในป พ.ศ.2551

หอระฆง สรางขนเมอ พ.ศ.2454 ถกรอในป พ.ศ.2551

Page 129: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

129

สรางขนเมอ พ.ศ.2452 และถกรอในป พ.ศ.2551 โดยไมไดแจงใหทางราชสกลประวตรทราบกอน

แผนปายแสดงหลกฐานการเกบอฐเจาจอมมารดาแชม ทองคเจดยไดถกรอท าลายลง

Page 130: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

130

กฏหลวงปเสง สรางป พ.ศ.2458 ขนทะเบยนโบราณสถานเลขท 20ก 4/2 และถกรอท าลายลง ป พ.ศ.2551

Page 131: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

131

วดมกฏกษตรยารามราชวรวหาร

เปนพระอารามหลวงชนโท ชนดราชวรวหาร ตงอยเลขท 330 ถนนกรงเกษม แขวงบางขนพรหม เขตพระนคร จงหวดกรงเทพมหานคร

ประวตและความส าคญ

วดมกฏกษตรยาราม สรางขนตามพระราชด ารในพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหว รชกาลท 4 หลงจากขดคลองผดงกรงเกษมเปนคพระนครชนนอกและสรางวดโสมนสวหารเพออทศพระราชทานแดสมเดจพระนางเจาโสมมสวฒนาวด พระบรมราชเทวแลว ทรงเหนวาในสมยกรงศรอยธยา มการสรางวดเรยงรายตามคพระนคร จงมพระราชประสงคจะสรางวดสวนพระองคคกบวดโสมนสวหาร ทรมคลองผดงกรงเกษมดานเหนอ ใกลกบปอมหกก าลงดษกร โปรดใหซอทสวนของราษฎรรวมเปนเนอทผนใหญตดตอกบเขตวดโสมนสวหารเปนทสรางพระอาราม ทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ ใหสมเดจเจาพระยาบรมมหาศรสรยวงศ (ชวง บนนาค) เปนแมกอง สมเดจพระเจาบรมวงศเธอกรมขนราชสหวกรม เปนนายชาง และพระยามหานภาพเปนนายงาน การกอสรางแลวเสรจในป พ.ศ. 2411 โดยพระราชทานนามวา “วดมกฏกษตรยาราม” แตทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ ใหเรยกกวา “วดนามบญญต” ไปพลางกอน จนกวาจะสนรชกาลจงคอยเรยกนามพระราชทาน

ตอมาในสมยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกล า เจ าอยห ว ร ชกาลท 5 ไดม การบรณะปฏสงขรณทงพระอารามในป พ.ศ. 2433 เนองจากฟาผายอดเจดยหกลงมา จงทรงพระกรณาโปรดเกลาฯใหบรณะใหม ตดสายลอฟา และพระราชทานทรพยสวนพระองค สรางพระมหามงกฏ

Page 132: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

132

ส ารด กวาง 50 เซนตเมตร สง 1 เมตร วดจากจอนสง 1.45 เมตร ส าหรบประดษฐานเหนอยอดพระเจดย และประกาศพระบรมราชโองการใหเรยกนามวดวา “วดมกฏกษตรยาราม” ตามทไดรบพระราชทานในสมยรชกาลท 4 นอกจากนนทรงน าตนโพธ ททรงน ามาจากประเทศศรลงกา ในคราวทพระองคเสดจประเทศศรลงกามาปลกไว ซงตนโพธนเรยกวา “ตนพระศรมหาโพธ”

สมเดจกรมพระนราธปประพนธพงษ ไดใหชางชาวฝรงเศสหลอพระบรมราชานสาวรย พระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหวขน เดมเมอหลอเสรจไดน าไปไวในวงของทานเอง ภายหลง ทานพลโทพระยาวชต วงควฒไกร ไดน ามาประดษฐานไวในพระวหาร เพราะเหนวาวดแหงนเปนวดทพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหวทรงโปรดฯใหสรางขน ตอมาในป พ.ศ. 2452 หมอมเจาสภทรดศ ดศกล ไดทรงออกแบบสรางซม เพอเปนทประดษฐานพระบรมราชานสาวรย รชกาลท 4 ซงอยทางดานทศตะวนออกของพระเจดยใหญ ขนาดกวาง 1.2 เมตร ยาว 1.2 เมตร สง 5 เมตร ยงคงอยมาถงปจจบน

สภาพปญหา

- การพฒนาทขาดการค านงถงผงดงเดม

จากการพฒนาและขยายตวของวด ท าใหมการกอสรางและบรณะอาคารตางๆเปนจ านวนมาก อาคารทมความเกาแกหรอช ารดทรดโทรมบางหลง ไดรบการซอมแซมและเปลยนแปลงตามยคสมย เชน กฏ อโบสถ วหาร เจดย เปนตน การใชพนทอยางเตมท ท าใหผงวดมความหนาแนนมากขนและไมมรปแบบแนนอนชดเจน แสดงถงการด าเนนงานในแตละชวงโดยไมมการจดแบงพนทหรอควบคมปรมาณสงกอสรางอยางเหมาะสม ขาดการค านงถงองคประกอบของผงเดม เกดการแออดของสงกอสรางและขาดความสวยงามในเชงภมทศน

อยางไรกตาม ในการน าเสนอความโดดเดนของอาคารบางแหงถอไดวามความเหมาะสม เชน การจดไฟบรเวณวหารและเจดยในชวงกลางคน ท าใหมองเหนไดอยางชดเจน เปนการสงเสรมความโดดเดนรวมถงสรางความรสกของการเปนศาสนสถานส าคญและศกดสทธใหกบพนทบรเวณโดยรอบวด

- การอนรกษซอมแซมทไมถกตองตามหลกวชาการ และสงผลกระทบตอสถาปตยกรรมดงเดม

หมกฏ ประกอบดวย คณะหนา คณะกลาง คณะทาย เดมสามารถรองรบพระสงฆไดประมาณ 20 รป (สมยแรกสราง มพระสงฆจ าพรรษาจ านวนนอย) ตอมาเมอวดขยายตว มจ านวนพระสงฆเพมมากขน ประกอบกบอาคารมความเกาแกและทรดโทรม พทธศาสนกชนผมจตศรทธาจง

Page 133: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

133

รวมกนซอมแซมรวมถงสรางกฏหลงใหมถวาย ท าใหเกดการเปลยนแปลงดานรปแบบอาคารไปจากเดม

กฏคณะกลาง หลงเดมถกรอถอนลงและปจจบนมโครงการกอสรางอาคารพพธภณฑในพนทดงกลาว สวนกฏคณะหนาและทาย แมจะยงเปนอาคารเดม แตถกปรบเปลยนรปแบบ บางสวนเปลยนหนาทการใชงานเพอประโยชนใชสอยอยางอน เชน ทเกบของ เปนตน

การซอมแซมและกอสรางเหลาน อาจกลาวไดวาสงผลกระทบตอโบราณสถาน เพราะนอกจากจะสญเสยรปแบบสถาปตยกรรมดงเดมแลว ย งเปนการลดทอนคณคาดานศลปะ สถาปตยกรรม และโบราณคด เชน กฏคณะกลางทถกรอถอนออก คณะหนากบทายทเปลยนแปลงรปแบบ รวมถงการใชวสดในการซอมแซมทอาจกอใหเกดผลเสยตอโบราณสถาน เชน การใชวสดสมยใหมในการมงหลงคา การท าหลงคาใหมความชนนอยลง เปนตน นอกจากนน กฏทสรางขนใหม ยงกอใหเกดการแออดของอาคาร เปนการด าเนนงานโดยไมใชบคลากรทมความรความสามารถเฉพาะทางเปนผออกแบบ ท าใหเกดผลกระทบกบคณคาของโบราณสถาน

ปจจบนกรมศลปากรไดมสวนรวมในการบรณะซอมแซมหมกฏ โดยพยายามฟนฟรปแบบดงเดม ในกฏคณะหนาและคณะทาย เชน หลงคา รวมถงแกไขปญหาน าทวมขงจากระดบพนกฏทต ากวาบรเวณโดยรอบดวยการดนพนชนลางลดต าลงเปนหองใตดน ท าใหพนทบรเวณนนสามารถกลบมาใชงานไดอกครง

การบรณะซอมแซมโดยขาดการค านงรปแบบดงเดม มไดปรากฏกบหมกฏทง 3 คณะเทานน แตยงพบในอาคารส าคญหลงอนๆ เชน อโบสถ วหาร เจดย กรมศลปากรไดศกษารปแบบดงเดมจากภาพถายเกาเปนแนวทางในการบรณะ รอถอนสวนทถกเปลยนแปลงและฟนฟรปแบบเดม เชน ตกแตงสภายนอกองคเจดยดวยสขาวตามลกษณะทปรากฏในภาพถายเกาแทนสทองในปจจบน เปนตน อยางไรกตาม การฟนฟไมสามารถด าเนนการไดในทกสวน เนองจากโครงสรางมการเปลยนแปลงไปมาก เชน ขนาดหนาบนของซมประตทใหญกวาเมอครงแรกสราง หรอการตอเตมองคประกอบเจดยจากรปแบบเดมในสมยรชกาลท 4

- การขยายตวของสวนฌาปนสถาน

ในรชสมยพระบาทสมเดจฯ พระจอมเกลาเจาอยหว รชกาลท 4 พระองคไดทรงฟนฟคตนยมในการสรางวดเรองการผกพนธสมา 2 ชน และทรงน ามาใชในการสรางวดตางๆ เชน วดปทมวนารามราชวรวหาร วดมกฏกษตรยารามราชวรวหาร เปนตน การผกพนธสมา 2 ชน พระสงฆจะสามารถท าสงฆกรรมนอกบรเวณอโบสถได ดงนนการทราบขอบเขตของมหาสมาแตละชนตางๆ จะท าใหก าหนดขอบเขตพนทการท าสงฆกรรมภายในวดไดชดเจน

Page 134: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

134

แตการใชพนทวดในสมยตอมาไมเปนททราบกนวาเคยมทตงของมหาสมาบรเวณใดและมขอบเขตการท าสงฆกรรมในพนทใดบาง ตอมาเมอกรมศลปากรไดเขาท าการส ารวจและบรณะซอมแซมอาคารตางๆ จงพบรองรอยมหาสมาชนใน (มมอโบสถ) และมหาสมาชนนอก (ก าแพงชนนอก) แมจะไมพบมหาสมาชนท 2 แตท าใหทราบวาวดแหงนเคยมการผกพนธสมาแบบ 2 ชน

และเนองจากไมทราบความส าคญเดม การใชพนทในปจจบนจงสงผลตอต าแหนงของมหาสมาชนใน คอ มการจดแบงพนทบนผนงส าหรบเชาเปนฌาปนสถาน ปจจบนพบวามจ านวนมากกวา 1,000 แหง ซงเปนการจดการพนทอนกอใหเกดผลกระทบตอคณคาของโบราณสถาน ท าใหเกดการเปลยนแปลงหนาทและความส าคญดงเดมตงแตเมอครงแรกสราง

พระวหาร

Page 135: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

135

พระเจดย

ทางซายของภาพ หมกฏ คณะหนา คณะกลาง และคณะทาย ในอดต

Page 136: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

136

ทางซายของภาพ หมกฏ คณะหนา คณะกลาง และคณะทาย หลงการกอสรางและซอมแซม

ตรงกลางและทางขวาของภาพ ลกษณะของผงวดทมความหนาแนนและแออดของสงกอสราง

บรเวณหมกฏ

Page 137: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

137

สภาพกฏกอนการบรณะ ทรดโทรมและขาดการดแลรกษาทเหมาะสม

กฏคณะทาย

Page 138: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

138

หมกฏเดมทพยายามเปลยนหลงคาคน

หองใตดนหลงการซอมแซมกฏ

Page 139: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

139

พระอโบสถ หลงการบรณะ

เจดย หลงการปรบเปลยนสภายนอกเปนสขาวเหมอนเมอครงแรกสราง

Page 140: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

140

พระวหาร หลงการบรณะ

ซมประต

Page 141: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

141

วหารและซมประตดานหนาในปจจบน

วหารและซมประตดานหนาจากภาพถายเกา

วดเทพธดารามวรวหาร

Page 142: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

142

เปนพระอารามหลวงชนตร ชนดวรวหาร ตงอยรมถนนมหาไชย แขวงส าราญราษฎร เขตพระนคร จงหวดกรงเทพมหานคร

ประวตและความส าคญ

วดนเดมชอวดพระยาไกรสวนหลวง พระบาทสมเดจพระนงเกลาเจาอยหว รชกาลท 3 ทรงสถาปนาขนในป พ.ศ. 2379 เพอเฉลมพระเกยรตพระราชทานแกพระเจาลกเธอ พระองคเจาหญงวลาส พระราชธดาพระองคใหญ (กรมหมนอปสรสดาเทพ) การกอสรางพระอารามนทรงพระกรณาโปรดเกลา ฯ ใหพระเจาลกเธอ กรมหมนภมนทรภกด (พระองคเจาชายลดาวลย) เปนแมกองอ านวยการสรางในต าบลสวนหลวงพระยาไกร สรางส าเรจในป พ.ศ. 2382 พระบาทสมเดจพระนงเกลาเจาอยหวไดเสดจพระราชด าเนนผกพทธสมาดวยพระองคเอง พระราชทานนามวา “วดเทพธดาราม”

ตอมาในรชสมยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว รชกาลท 5 พระเจาบรมวงศเธอ กรมพระสมมตอมรพนธ ทรงด ารงต าแหนงมรรคทายก พระองคทรงเอาพระทยใสดแลบรณะซอมแซมอโบสถ วหาร ศาลาครอมก าแพงระหวางอโบสถและวหาร 2 หลง เจดยรายรอบวหาร ศาลารายพระวหารในก าแพง ตกตาหน วหารนอย หอไตร และใน พ.ศ. 2444 ทรงบรณะพระพทธรปทอญเชญมาจากจงหวดพษณโลก น าขนประดษฐานในซมพระปรางคทง 4 องค

รชสมยพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว รชกาลท 6 ไดบรณะสถานทจงกรม ศาลาครอมก าแพงหลงพระอโบสถ 2 หลง สระน า พนกฏคณะกลาง ปหนออนพนและตกแตงเครองประดบภายในพระอโบสถรวมทงซอมแซมเครองใชภายในพระอโบสถ บรณะประตก าแพงและก าแพงหนาวด ฐานรองมาหมและตพระไตรปฎก

ตอมาในรชสมยพระบาทสมเดจพระปกเกลาเจาอยหว รชกาลท 7 ไดสรางถนนปกระเบองซเมนตหลงโรงเรยนธรรมวนย บรณะกฏ หอฉน และซมประต ในรชสมยพระบาทสมเดจพระเจาอยหวอานนทมหดล รชกาลท 8 ไดบรณะซอมแซมสงทช ารดทวไป

ในรชกาลปจจบนไดบรณะศาลาการเปรยญ สรางถนน สรางศาลาทรงไทยดานหลงวด 2 หลง บรณะซอมแซมกฏเสนาสนะและสวนทช ารดอน ๆ โดยทวพระอาราม กรมศลปากรไดประกาศขนทะเบยนเปนโบราณสถานเมอป พ.ศ. 24928

สภาพปญหา

8 คณะกรรมาธการอนรกษ ดานสถาปตยกรรมไทยประเพณ โครงการอนรกษหอพระไตรปฎก วดเทพธดารามวรวหาร

กรงเทพมหานคร สมาคมสถาปนกสยามฯ , หนา 8 - 10.

Page 143: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

143

- การบรณะซอมแซมทไมไดรบความเหนชอบจากหนวยงานราชการทเกยวของ ไมมการศกษาตามหลกวชาการทถกตอง และใชวสดทไมเหมาะสม

สบเนองจากสมาคมสถาปนคสยาม ในพระบรมราชปถมภ ไดจดท า “โครงการอนรกษหอพระไตรปฎกวดเทพธดารามวรวหาร” ขนในป พ.ศ. 2552 จากการศกษาทางดานวชาการ ท าใหทราบวาวดเทพธดารามฯ มหอพระไตรปฎกจ านวน 2 หลง ประกอบดวยหอพระไตรปฎกคณะ 5 และหอพระไตรปฎกคณะ 8

หอพระไตรปฎกคณะ 8 เปนอาคารทไดรบการบรณะจากทางวด ไดด าเนนการซอมแซม เปลยนแปลงวสดบางสวนของอาคารโดยทไมไดรบความเหนชอบจากกรมศลปากรหรอผช านาญการเฉพาะทาง ดงนน จงพบวามการใชวสดทไมเหมาะสม อนอาจกอใหเกดความเสยหายกบวสดเดมของอาคาร เชน การใชปนซเมนต และยงรวมถงการเปลยนชดเครองไมโดยไมมการศกษารปแบบทถกตอง เชน ชอฟา ใบระกา ตอมากรมศลปากรไดปรบเปลยนใหมความเหมาะสมตามหลกวชาการมากขน แตอยางไรกตาม จากการด าเนนงานบรณะซอมแซมดวยวธการทแตกตางกน จงท าใหเกดความไมเขาใจกนระหวางทางวดกบกรมศลปากร

ในสวนของหอพระไตรปฎกคณะ 5 เดมทางวดไดเตรยมการซอมแซมเชนเดยวกบหอพระไตรปฎกคณะ 8 คอมการแกะสลกไมส าหรบเปนเครองล ายอง ชอฟา ใบระกา (รปแบบและลวดลายเชนเดยวกบเครองไมทใชซอมแซมหอพระไตรปฎกคณะ 8) เพอน ามาใสทดแทนของเดมททรดโทรม เมอมการศกษาทางวชาการ พบวาลวดลายทแกะสลกแตกตางจากลายเดมทอยบนหอพระไตรปฎกคณะ 5 แสดงถงการซอมแซมทขาดการศกษาดานศลปะสถาปตยกรรมทถกตอง ทางวดจงไมไดรบการอนญาตใหใชในการบรณะ เพราะหากด าเนนการเปลยนแปลงรปแบบทไมอยบนพนฐานวชาการ อาจท าใหรปแบบสถาปตยกรรมทถกตองมาแตดงเดมถกเปลยนแปลงไป นอกจากเปนการลดทอนคณคาของอาคารลงแลว ยงกอใหเกดความสบสนหรอเปนการสรางองคความรทไมถกตองตอผทศกษาในอนาคต

สภาพปญหาทเกดขนเหลาน เกดจากการด าเนนงานโดยไมมโดยบคลากรผเชยวชาญ จงไมค านงถงหลกวชาการเปนพนฐาน อยางไรกตาม หอพระไตรปฎกคณะ 5 ปจจบนด าเนนงานบรณะภายใตความเหนชอบของกรมศลปากรซงเปนหนวยงานทเกยวของและเปนไปตามหลกวชาการจากผช านาญการเฉพาะทาง

- การตอเตมเพอประโยชนใชสอยทขาดการออกแบบทด

สภาพอาคารกอนการบรณะ พบวาดานขางมการตอเตมผนงเพอเพมพนทการใชงาน ไมค านงถงลกษณะสถาปตยกรรมเดมของอาคาร ขาดความสอดคลองในดานศลปะ และบดบงบางสวนของอาคาร ดงนนในการออกแบบบรณะใหม จงไดท าการรอถอนออก เพอใหอาคารไดแสดงถงรปแบบสถาปตยกรรมดงเดมไดอยางชดเจน

Page 144: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

144

- การจดตงพระพทธรปทไมเหมาะสม

ภายในศาลาการเปรยญ ปจจบนมการเปลยนแปลงหนาทการใชงานเพอประโยชนใชสอยในปจจบน เชน การตงพระพทธรปจ านวนมากบนฐานพระเดยวกน การเกบเครองไม (เครองล ายอง ชอฟา ใบระกา) ทไมไดรบอนญาตใหเปลยนใสกบของเดมในหอพระไตรปฎกคณะ 5 การจดแบงพนทบรเวณฐานพระเปนทบรรจอฐ เปนตน เหลานเปนการจดตงและการใชพนททไมเหมาะสม ควรใชอาคารใหตรงตามหนาทการใชงานอยางแทจรง แตอยางไรกตาม ทางวดมความประสงคทจะปรบปรงศาลาการเปรยญแหงนใหเปนพพธภณฑของวดตอไป

- การจดการพนทภายในวด กรณการการปรบปรงพนททวบรเวณวดเปนลานจอดรถ

เนองจากวดมพนทรองรบการจอดรถไมเพยงพอ ดงนน จงท าการปรบปรงพนทวดใหสามารถน ารถเขาจอดไดทงบรเวณทโลงและดานขางอาคารตางๆ เชน ศาลา วหาร ปรางคทศ ซงการจอดรถแบบประชดอาคารเหลาน จะสงผลตอการใชพนทโดยรอบอาคาร รวมถงอาจเกดผลกระทบจากการวงผานไปมาของรถ เชน การเฉยวชน การสนสะเทอน รวมถงรบกวนบรรยากาศของความศกดสทธและความสงบในฐานะทเปนพทธสถาน

- การกอสรางทไมเหมาะสมในพนทโบราณสถาน

ในบรเวณดานขางอโบสถ ไดตงเตนทถาวรเพอประโยชนใชสอยในปจจบน การตดตงในพนทส าคญ ซงควรจะมการสงวนไวส าหรบบรเวณโดยรอบอโบสถ นอกจากจะมความไมเหมาะสมในดานต าแหนงทตงแลว ยงสรางดวยวสดสมยใหม ประกอบกบความไมกลมกลนของสและรปแบบกบอาคารดงเดมทอยบรเวณใกลเคยง หากพจารณาจากสงกอสรางอนๆภายในวด ยงมพนทส าหรบรองรบการใชงานในสวนนได ดงนนแลวจงไมมความจ าเปนทจะตองสรางถาวรวตถเหลานไวในต าแหนงและพนททไมเหมาะสม ซงมผลกระทบตอคณคาของโบราณสถานโดยรอบ

Page 145: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

145

หอพระไตรคณะ 5

สภาพปจจบนของหอพระไตรปฎกดานทศใต (คณะ 5)

Page 146: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

146

แบบอาคารแสดงลกษณะกอนการบรณะ

แบบอาคารแสดงลกษณะอาคารหลงการบรณะ

Page 147: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

147

เครองไมทจดเตรยมไวส าหรบการบรณะ ปจจบนเกบรกษาอยในศาลาการเปรยญ

การปรบปรงพนททวบรเวณวดเปนลานจอดรถ

Page 148: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

148

วดเครอวลยวรวหาร

เปนพระอารามหลวงชนตร ชนดวรวหาร ตงอยฝงใตคลองมอญ เลขท 36 ถนนอรณอมรนทร แขวงวดอรณ เขตบางกอกใหญ จงหวดกรงเทพมหานคร

ประวตและความส าคญ

วดเครอวลยวรวหาร ไมปรากฏหลกฐานการสรางแนชด เปนวดทมมาตงแตสมยกรงศรอยธยา เจาพระยาอภยภธร (นอย บณยรตพนธ) พรอมดวยธดา คอ เจาจอมเครอวลยในรชกาลท 3 ไดบรณะปฏสงขรณ แลวถวายเปนพระอารามหลวง ไดรบพระราชทานนามวา “วดเครอวลยวรวหาร” ไดรบการบรณะปฏสงขรณอกครง ในรชกาลพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว รชกาลท 5

สภาพปญหา

- การอนรกษซอมแซมทไมค านงถงคณคาและมผลกระทบตอโบราณสถาน

วหาร เปนอาคารทเคยไดรบการซอมแซมเมอประมาณ 30 ปมาแลว เดมผนงอาคารเปนลกษณะผนงหนลาง พนหนขด ตอมาปรบเปลยนดวยการทาสน าเงนทบผนง ในสวนของพนดานนอก สนนษฐานวาเดมนาจะปดวยกระเบองดนเผา ปจจบนถกปรบเปลยนเปนพนหนแกรนต

การตดตงเตนทถาวร บรเวณดานขางอโบสถ

Page 149: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

149

ในการซอมแซมสวนพนดวยหนแกรนต เปนการเลอกใชวสดทค านงถงความสะดวกในการดแลร กษามากกวาค านงถงความเหมาะสมตอโบราณสถาน เพราะเนองจากวสดทใชไมสงเสรมถงความรสกของการเปนโบราณสถานหรอสถานทศกดสทธ อกทงยงสงผลตอการระเหยของความชนจากพนดานลางสดานบน หากการระบายความชนไมสามารถเปนไปไดอยางสะดวก ความชนจะถกสะสมไวในวสดและโครงสรางของอาคาร เมอมปรมาณมากขนจะท าใหวสดตางๆเกดการผเปอย แตก หรอพองออก เกดการเสอมสภาพของอาคาร และสงผลกระทบตอคณคาของโบราณสถานทส าคญ

เชนเดยวกบอาคารอโบสถทมการซอมแซมพนดวยหนออน ท าใหความชนจากดานลางไมสามารถระบายขนมาไดและเขาไปสะสมในวสดและโครงสรางอาคาร ปจจบนพบวาบรเวณฐานเสากบสวนลางผนงปรากฏรองรอยความเสยหาย เชน สอาคารหลดลอน ผวปนเสอมสภาพ เปนตน

นอกจากการเปลยนวสดปพนแลว บรเวณโดยรอบอโบสถไดถมพนใหระดบความสงเพมขน ซงทบซอนฐานอโบสถและฐานเสมาบางสวน ท าใหบดบงองคประกอบสถาปตยกรรมดงเดม อกทงยงท าใหสดสวนของอาคารเกดการเปลยนแปลงไปจากเดม สงผลตอคณคาของโบราณสถานในดานสถาปตยกรรมและศลปกรรมทถกลดทอนลงจากการซอมแซมบรณะทไมเหมาะสม

บรเวณใกลเคยงอโบสถเปนทตงของเจดยองคหนง เดมทาสภายนอกดวยสขาว แตเนองจากทางวดตองการใหยอดเจดยเปนสทอง จงปรบเปลยนเปนสทอง อาจกลาวไดวาเปนการซอมแซมทไมอยบนพนฐานความเปนของแทดงเดม อาจท าใหเกดความสบสนหรอการเขาใจผดในอนาคตเกยวกบรปแบบเมอครงแรกสรางเจดย อกประการหนงการบรณะดวยการเลอกใชการทาสแทนการใชวสดทสอถงคณคาประเภทอน เชน กระจกหรอทอง ท าใหไมสามารถเชดชความโดดเดนและคณคาจากการใชสทองตามวตถประสงคไดอยางแทจรง

ในสวนของชองระบายน าฝนรปหวชางบรเวณระเบยงรอบอโบสถ พบวามการซอมแซมในภายหลง เพราะลกษณะของหวชางถกปดทบรายละเอยดดวยชนปนดานบน ท าใหรปรางเปลยนแปลงไป เปนผลมาจากการขาดความเขาใจของชางฝมอทซอมแซมโดยไมค านงถงรปแบบดงเดม แมจะเปนเพยงลวดลายประดบชองระบายน า แตถอไดวาเปนองคประกอบหนงทชวยสงเสรมความโดดเดนและเอกลกษณทางดานศลปะของสงกอสราง ดงนนการซอมแซมดงกลาวจงเปนการลดทอนคณคาของสถาปตยกรรมและโบราณสถานทมความส าคญและมความเกาแก

- การบรหารจดการพนททมผลกระทบกบคณคาของโบราณสถาน

ทางวดไดแบงพนทสวนหนงส าหรบเชาเพอประโยชนใชสอยดานตางๆ มหนวยงานภายนอก (กองทพเรอ) ไดเขามาเชาพนทศาลาการเปรยญบรเวณหนาวดและเปลยนแปลงหนาทการใชงานเปนอาคารฌาปนสถาน ศาลาหลงน เปนอาคารทตงอยดานหนาวดและดานหนาเขตพทธาวาส เปนพนททมความส าคญล าดบตนของพทธสถาน แมจะมการสรางอาคารขนเพอกนศาลากบเขตพทธาวาส แตการด าเนนงานและเปลยนแปลงหนาทการใชงานอาคารเชนน เปนการบรหารจดการทไมเหมาะสม

Page 150: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

150

เพราะอาคารฌาปนสถานควรถกจดอยในขอบเขตทไมเกยวของกบสวนพทธาวาสหรอบรเวณดานหนาวด ดงนน จงถอเปนการท าลายคณคาของโบราณสถานทมความเกาแกและความส าคญลง

- การจดการพนทส าหรบเชาเปนฌาปนสถาน

เจดยในบรเวณดานขางอโบสถ เดมเปนเจดยส าหรบบรรจอฐประจ าตระกลบณยรตพนธ ปจจบนฐานเจดย มการแบงพนทในการเชาเพอบรรจอฐส าหรบบคคลทวไปเปนจ านวนมาก เปนการจดแบงพนททผดวตถประสงคเดมของผสราง และยงด าเนนการในลกษณะทไมเปนระเบยบ ไมมรปแบบของการใชพนทหรอการใชวสดอปกรณทสอดคลองกน ขาดการดแลทเหมาะสม สงผลใหลกษณะสถาปตยกรรมและรายละเอยดของเจดยเกดการเปลยนแปลง

บรเวณภายนอกของพระวหาร

Page 151: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

151

สภาพพนดานนอกพระวหารกอนบรณะ

สภาพดานนอกของพระอโบสถ และพนทโดยรอบอาคารทมการถมระดบพนในสงขน

Page 152: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

152

สภาพฐานเสาทมความชนสะสม

พระอโบสถและเจดยทตงอยบรเวณใกลเคยง

Page 153: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

153

พระเจดยดานขางพระอโบสถ สวนยอดทาสทอง

Page 154: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

154

ศาลาการเปรยญเดม ปจจบนเปนพนทเชาของบคคลภายนอก

ศาลาโบราณทถกดดแปลงใหม กนระหวางสวนฌาปนสถานและเขตพทธาวาส

Page 155: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

155

การเกบอฐทสวนฐานพระเจดย

แผนผงแสดงต าแหนงทตงของสงกอสรางภายในวดเครอวลย

แสดงองคประกอบหลกดงเดมของวด ประกอบดวย ศาลาการเปรยญ ดานบน

ถดลงมาเปนพระอโบสถทางซาย และพระวหารทางขวา

กรณศกษาการปรบปรงภมทศนวดโบสถสามเสน

การปรบปรงภมทศนวดโบสถสามเสน ประกอบดวย

Page 156: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

156

- การอนรกษโบราณสถานทส าคญของวด ไดแก อโบสถ เจดย หอระฆง ศาลาทาน า

- การปรบปรงพนทโดยการรอยายสงกอสรางทไมเหมาะสม

- การจดการพนท เพอการอนรกษและพฒนาเพอการใชสอยของวดและชมชนโดยรอบ

- การออกแบบสงกอสรางใหมทเปนองคประกอบภมทศน

ความเจรญศรทธาทางศาสนา เปนความรสกทางอารมณ ทเกดจากการรบรสภาพภมทศนและสภาพแวดลอมจากวด และทตง ของพนท และบรเวณโดยรอบ เมอแรกสรางวดนนการจดการในเรองของการวางผง อาคาร และการจดการทวางทางภมทศน สะทอนแนวคด ความเชอและปรชญาทางศาสนาทผสมผสานกบลกษณ พนท ภมประเทศ และวถชวต ดวยสภาพแวดลอมและบรบทของพนท ณ ชวงเวลานน เมอเวลาผานไป พนทภายในวดและบรเวณโดยรอบซงมลกษณะความเปนยาน หรอเมอง เปลยนไป กมผลท าใหอารมณความรสกแหงความศรทธาถกท าใหเสอมลงดวยเหตปจจยหลายประการ

จากการวเคราะหผานกรณศกษาสามารถสรปประเดนไดดงน

1. บคคลผเกยวของกบวด 1.1 พระสงฆ 1.2 อบาสก อบาสกา และประชาชน ทเกยวของกบบรเวณพนทวด 1.3 ผสญจรผานพนทวด

2. สงทเกยวของระหวางภมทศน และการเจรญศรทธา ในพนทวด 2.1 สภาพแวดลอมทเนองดวยความเชอทางศาสนา 2.2 สภาพแวดลอมทางธรรมชาต 2.3 พนทใชสอยและกจกรรม

3. สงทท าใหเกดความเสอมศรทธา จากการรบรภมทศนและสภาพแวดลอม

3.1 ลกษณะการปรบปรงทมผลตอภาพลกษณและความนาเลอมใสศรทธา ทางศาสนา

3.2 ล กษณะการปรบปร งท ม ผ ลตอความเส ยหายตอมรดกวฒนธรรมภายในวด (โบราณสถาน)

4. บญญตสงฆ และขอควรปฏบตทเกยวของกบการจดการภมทศนเพอความเจรญศรทธา ส าหรบพนทวด

Page 157: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

157

บทท 6

ปจจยทมผลกระทบตอความเจรญศรทธาของวดไทยในปจจบน

ความเสอมสภาพของภมทศนและสถาปตยกรรม

ภายในอาณาบรเวณ อาคารและสงปลกสราง ศาสนวตถและศลปวตถของวดทกอสรางมา

นาน อาจเสอมสภาพและไมสามารถตอบสนองประโยชนใชสอยไดอยางมประสทธภาพ โดยการ

เสอมสภาพนอาจเกดขนกบโครงสราง องคประกอบ หรอระบบอาคาร ซงสาเหตและการเสอมสภาพ

ของอาคารและสงปลกสราง ศาสนวตถและศลปวตถแบงไดเปน 4 สาเหตหลก ดงน คอ

สาเหตจากสภาวะแวดลอมภายนอก

อณหภม ลม ฝน และแสงแดดสามารถสรางความเสยหายและท าใหอาคาร

และสงปลกสราง ศาสนวตถและศลปวตถเสอมสภาพลงได โดยความแตกตางของ

อณหภมในตอนกลางวนและตอนกลางคนท าใหเกดการหดและขยายตวของวสด

อาคาร สวนแสงอาทตยท าใหสของอาคารซดจางลง รวมทงท าลายพนผวไมให

เสอมสภาพเรวมากขน นอกจากน น าและความชนยงมผลตออาคารและสงปลก

สราง เชน คราบตกคางบนพนและผนงของอาคารทเกดจากน าฝนทเขาสอาคาร

โดยตรงโดยผานชองเปด หลงคา และทอระบายน าทไมมประสทธภาพ ปรมาณ

น าฝนและน าใตดนรวมทงความชนในอากาศทมอยในปรมาณสงท าใหเกดความชน

ระหวางแนวอฐหรอหนทเชอมตอกน เมอสะสมตวมากขนอาจจะใหชนสวนดงกลาว

หลดรวงลงมาได

สาเหตจากอบตภยทางธรรมชาต

แผนดนไหว ฟาผา พาย และน าทวมทเกดขนในประเทศไทยสามารถสราง

ความเสยหายใหกบอาคารและสงปลกสราง ศาสนวตถและศลปวตถเปนวงกวางใน

คราวเดยวกน ดงเชนเมอคราวน าทวมใหญในพทธศกราช 2555 และแผนดนไหวท

จงหวดเชยงรายเมอวนท 5 พฤษภาคม พทธศกราช 2557 ท าใหตองใชทรพยากร

Page 158: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

158

เปนจ านวนมากทงงบประมาณ บคลากร และระยะเวลาในการปรบปรงฟนฟอาคาร

เดม หรอกอสรางอาคารขนใหมทดแทนอาคารเดมทพงลงไป

สาเหตจากมนษย

กจกรรมและพฤตกรรมของมนษยทงในชวงออกแบบ การกอสราง และ

หลงจากเปดใชงานแลวจะมผลอยางมากตอสภาพอาคารและสงปลกสราง ศาสน

วตถและศลปวตถทงในระยะสนและระยะยาว ซงเปนผลมาจากการใชวสดกอสรางท

ดอยคณภาพ การเลอกใชเทคนคการกอสรางทไมเหมาะสม การใชชางทไมมฝมอ

หรอประสบการณในการกอสรางเพยงพอ การเปลยนแปลงลกษณะการใชงานทไม

เหมาะสมกบคณสมบตของโครงสรางเดม นอกจากน ยงมปญหาจากการทอาคาร

และสงปลกสราง ศาสนวตถและศลปวตถไมไดรบการดแลรกษาตามทควร และจาก

การซอมแซมโดยใชเทคนควธการทไมเหมาะสม ปญหาทเกดขนกบวดทวประเทศ

ไทย คอ สภาพแวดลอมโดยรอบอาคารเกดการเปลยนแปลง ท าใหอาคารเสยความ

สมดลและเสอมสภาพ ลานซเมนตขนาดใหญลอมรอบอาคารเกาท าใหความชนใน

ดนซงเคยระเหยออกไดโดยผานลานดนเดมไมมทระบายออก ตองซมผานเขาไปใน

ก าแพงอฐซงมรพรนมากกวาซเมนต ท าใหผนงอาคารชน และถาภายในอาคารกร

ผนงดวยแผนหนออน ยงท าใหความชนระเหยออกไมได และซมอยในผนงสงขน ท า

ใหภาพเขยนฝาผนงหลดรอนออก หรอเปนคราบได

สาเหตจากสตว และจลนทรย

สตว นก แมลง เชอรา และตะไครน ามสวนท าใหอาคารและสงปลกสราง

ศาสนวตถและศลปวตถเสอมสภาพลงได เชน การท ารงของนกทไปอดตนทอระบาย

น าฝนของหลงคาท าใหน าฝนระบายไมทนจนเกดความเสยหายแกวสดมงหลงคาและ

ฝาเพดาน สวนมลของสตวท าใหวสดเกดการผกรอน หรอหนกดสายไฟฟาและวสด

ตางๆ ภายในอาคารเสยหาย นอกจากน การเจรญเตบโตของระบบรากตนไมจนท า

ใหฐานรากหรอระบบอาคารทอยใตดนพงทลาย

Page 159: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

159

ผลการส ารวจสภาพปญหากรณศกษาวดไทย

จากวเคราะหผลการส ารวจปญหาจากกรณศกษาตางๆ ตามทอางถงในบทท 4 และ

กรณศกษาในบทท 5 ผลทไดรบ พบปญหาและอปสรรค ทท าใหวดสญเสยความเปนสถานทอนควรแก

ความศรทธา สงบ รมเยน ซงอาจสรปเปนประเดนไดดงน

ผล

1. สงทเกดขนกบลกษณะกายภาพทางสถาปตยกรรมและภมสถาปตยกรรมของวดไทย

- การรอถอน ท าลายโบราณสถาน

- การบรณะซอมแซมทไมเหมาะสม ประเดนรปแบบ วสด ส

- งานชางในการบรณะซอมแซมไมไดมาตรฐาน ไมมคณภาพ

- การแกปญหาทไมตรงจด การด าเนนการทเกนความจ าเปน

- การตอเตม ดดแปลงโบราณสถานทไมค านงถงคณคาของโบราณสถาน และการใชสอยท

เหมาะสม

- การด าเนนการขางตนมผลใหไมเหลอรปแบบศลปะ สถาปตยกรรม ภมสถาปตยกรรม

ดงเดม

- สภาพภมทศนในปจจบนไมเอออ านวยตอความเจรญศรทธา

- การกอสรางใหมในพนทโบราณสถาน มทงการกอสรางอาคารใหมและสงอ านวยความ

สะดวกทไมเหมาะสม ขาดการออกแบบและคณภาพในการกอสรางทด ทจะค านงถงคณคา

ของโบราณสถาน มกมปญหาเรองรสนยม มประเดนเรอง ต าแหนงทตง ขนาด รปแบบ

สถาปตยกรรม วสด ส ประโยชนใชสอย และการสรางอาคารใหมทบลงบนโบราณสถาน

- การปลอยใหโบราณสถานเสอมสภาพไปโดยไมมการดแลรกษา

สงทเกดขนในสวนน มกจะประกอบกบการละเมดกฎหมายโบราณสถาน ไมมการขออนญาต

หรอไดรบความเหนชอบจากกรมศลปากร เจาหนาทแตละฝายทเกยวของท างานไมประสานกนอยาง

เปนเอกภาพ

การดแลโบราณสถานในศาสนสถานของกรมศลปากรขาดความเดดขาด เนองจากตอง

ตกเตอนพระสงฆ จงเกดปญหาการละเวนการปฏบตหนาท ท าใหเกดปญหาในภายหลง เชน กรณการ

รอท าลายโบราณสถานในวดกลยาณมตร ซงกลายเปนคดความทบานปลายและหาจดจบทดยาก

Page 160: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

160

กลายเปนความขดแยงของชาวชมชน และกระจายสความขดแยงทางสงคม ระหวางชมชนและ

พระสงฆ โดยมกรมศลปากรเปนผทถกเอาผด ฐานละเลยการปฏบตหนาท

2. ขาดการควบคม ดแล ใหวดอยในระเบยบ สะอาดเรยบรอย จนท าใหวดอยในสภาพทไมพง

ประสงค มการใชพนทภายในวดอยางไมเหมาะสม เชน การใชเปนทจอดรถ ทงนหลายกรณพบวา

ไมไดเปนรถทมาวดเพอประกอบศาสนกจ การบรรจอฐในทตางๆทขาดระเบยบและอยในทต งทไม

เหมาะสม เขามาปะปนในสวนทเปนพทธบชา

3. มการประกอบกจกรรมทไมเหมาะสมทอาจกระทบตอความเจรญศรทธา เชน การถวาย

เครองพทธบชา และการอทศถวายตางๆ ควรเปนไปดวยความเหมาะสมพอด ไมควรมรปเคารพอนท

ไมใชสงทเคารพบชาในศาสนาพทธ การถวายผา หมผา องคพระหรอเจดย ทท าเปนกจกรรมประจ าใน

ลกษณะพทธพาณชย ไมใชเพยงจดในลกษณะเทศกาลประจ าป งานฉลองเปนครงคราว ซงอาจท าใหม

ผลกระทบจากความชนเกดขนได ตลอดจนกจกรรมดานฌาปนกจซงในหลายกรณไดล าเสนกลายเปน

กจกรรมหลกของทางวดไป สงผลตอการใชพนทและอาคารของวด ทอาจเขามาปะปนอยในพนทท

ขาดความเหมาะสม

4. มผลกระทบทมาจากปจจยภายนอก

- การปรบปรงบรเวณโดยรอบทมผลกระทบกบโบราณสถาน

- ขาดการวางแผนและออกแบบทดสภาพแวดลอมทสงผลกระทบกบบรรยากาศความเปน

โบราณสถาน

- ปจจยภายนอกทสงผลกระทบ จากทตงซงอยในพนทพาณชยกรรม ยานธรกจ

- ปจจยภายนอกทางธรรมชาตทมผลกระทบตอการเสอมสภาพของโบราณสถาน เชน

อทกภย

5. ปญหาเกยวกบโบราณวตถ ศลปวตถ

- ปญหาเรองการจดเกบ มาตรฐานการรกษาความปลอดภย มความเสยงตอการสญหายทง

จากโจรกรรม และการเกบขอมลทบกพรอง

Page 161: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

161

- ขาดการจดวาง น าเสนอทเหมาะสมกบคณคา ทถกตองตามหลกวชาการพพธภณฑ

ตลอดจนการดแลรกษา การซอมแซมทไดมาตรฐาน

- องคกรปกครองสวนทองถนไมสามารถเขามาใหความชวยเหลอไดอยางเตมท

6. ปญหาเรองแนวคดและธรรมาภบาล

- ขาดความโปรงใสในการบรหารจดการเรองการเงน กรณวดซงถอเปนนตบคคลตาม

กฏหมาย

- ขาดความโปรงใสในการบรหารจดการมรดกทางวฒนธรรม ท าใหไมเปนทไววางใจของภาค

ประชาสงคม

- ขาดความโปรงใสและความเปนมออาชพ ในการบรหารจดการมรดกวฒนธรรมหรอในการ

จดจาง กอสราง บรณะอาคารตามระบบจดจางจดซอทควรมมาตรฐานและตรวจสอบได

ยกตวอยางเชน ในการกอสรางหรอบรณะอาคารในศาสนสถาน มกจะมการตดสนใจโดยเจา

อาวาส พระสงฆ หรอกรรมการวด มการจดจางโดยตรงกบผรบเหมา จงมกถกผรบเหมาเอา

เปรยบและตองสญเสยเงนทองไปเกนกวาทควรจะเปน และมกจะถกเอาเปรยบในการจาย

งวดงานและตรวจรบงานท าใหเกดการสนเปลอง ลาชา ไดผลงานทมราคาต ากวาทจายไป

และเกดเปนปญหาเรอรงทพระสงฆจะตองมาดแลรบผดชอบในเรองทตนไมถนด เกดความ

เสยหายแกทางวด เกดความเสอมศรทธาจากผบรจาคเงนสราง

- การกอสรางอาคารใหม โดยขาดความพอเพยงและไมเหมาะกบก าลงในการดแลบ ารงรกษา

อาคารในวด หลายๆวดแขงกนสรางอาคารตางๆมากมายเพยงเพอใหไดมการบรจาคเงนและ

สราง ท าใหเกดอาคารทเกนความพอเหมาะพอดในการใชสอย บางวดสรางไวมากมาย แตม

ลกวดไมมาก ก าลงคนไมพอทจะดแลรกษา เกดความสนเปลองทรพยากรธรรมชาตและ

สญเสยเงนทอง สงเสรมคานยมทผดๆ หนกไปทางวตถนยม และขดกบพระธรรมค าสงสอน

ขององคสมมาสมพทธเจา ซงเนนทางการปฏบตธรรมและความพอเพยงมากกวาความรงเรอง

ทางวตถ

- มความขดแยงระหวางวดและชมชนทอยโดยรอบ ทงๆทในอดตวดกบชมชนพงพาอาศยกน

คนในชมชนเกอกลวด วดเปนทพงของชมชนทงทางจตใจและในวถชวตประจ าวน

- มความเหนทแตกตางกนในเรองแนวทางในการอนรกษ ท าใหการดแลรกษาพนทอาจ

เปนไปดวยความไมราบรน

Page 162: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

162

เหต

1. ตนเหตของความเสยหายของลกษณะกายภาพทางสถาปตยกรรมและภมสถาปตยกรรม

ไดแก

- ความรเทาไมถงการณ การขาดความรและความเขาใจในความเปนโบราณสถาน

- ขาดความตระหนกในคณคาของสงทครอบครองอย ทงคณคาของโบราณสถาน จดเดน

ของศาสนสมบต

- ขาดความรเรอง กฎหมาย ระเบยบตางๆทเกยวของ ขาดความเขาใจในเรองการขนทะเบยน

โบราณสถาน ความเขาใจผด คดวาเมอกรมศลปากรขนทะเบยน กจะตองจดสรรงบประมาณ

มาบรณะให หรอ บางครงเกดจากการจดหางบประมาณมาส าหรบการสรางอาคารใหม

เทานน มกคดวาถากรมศลปากรไมไดขนทะเบยน คอ ไมมคณคา จะรอออกกยอมท าได หรอ

การไมยนยอมใหขนทะเบยนเปนโบราณสถานหรอใหด าเนนการอนรกษโบราณสถาน

เนองจากตองการจะรอถอนออก

- มอคตตอการด าเนนการของกรมศลปากร

- มาตรฐาน แนวคดดานอนรกษของฝายตางๆ ไมเทาเทยมกน รวมทงการใชกฎหมาย ของ

เจาหนาททเกยวของ ความหยอนยานและละเลยการปฏบตหนาทตามกฎหมายโบราณสถาน

กรณศาสนสถาน ซงเจาหนาทมกมความเกรงใจพระสงฆ

- การท างานเปนไปในลกษณะตางฝายตางด าเนนการ ไมประสานงานกนอยางด ทงนยง ม

ปญหาการซอนทบของกฎหมายและการบงคบใช กรณพระราชบญญตสงฆ พระราชบญญต

โบราณสถาน และพระราชบญญตการกระจายอ านาจสทองถน

- มการพฒนาทขาดการค านงถงผงดงเดมและคณคาของโบราณสถาน

- ไมตระหนกวาการจดการภมทศนและสถาปตยกรรม เปนเรองทมความส าคญ เปนงาน

ออกแบบทวชาชพเฉพาะดแลอย

- การขาดการวางผงบรเวณ และมการจดภมทศนทไมสอดคลองกบโบราณสถาน

- ขาดกระบวนการจดการเกบขอมลทด ประกอบดวย การจดท าผงบรเวณ และศกษาบรบท

และรปแบบจากอดต ความส าคญทางประวตศาสตร รปแบบทางสถาปตยกรรม และ

ศลปกรรมของโบราณสถาน เพอน ามาใชเปนขอมลในการออกแบบ อนรกษ เพอรกษาคณคา

ตางๆเหลานนไว

Page 163: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

163

- การไมดแลโบราณสถาน ปลอยไวใหทรดโทรม บางครงเกดจากขาดงบประมาณ บางครง

เกดจากความเขาใจผด คดวาเมอกรมศลปากรขนทะเบยน กจะตองจดสรรงบประมาณมา

บรณะให หรอ บางครงเกดจากการจดหางบประมาณมาส าหรบการสรางอาคารใหมเทานน

มหลายคนทคดวาถากรมศลปากรไมไดขนทะเบยน คอ ไมมคณคา

2. เมอมบคคลหลายฝายเขามาใชประโยชนในพนทบรเวณวด นอกเหนอไปจากเพอกจของ

พระพทธศาสนา ไมมระบบการจดการ ดแลใหอยในระเบยบเรยบรอย ไมมการวางแผนในภาพรวม

อยางเปนระบบ ขาดการวางแผนแมบท การจดวางผง และการออกแบบอาคารและภมทศนจากผม

ความรความช านาญเฉพาะทาง เชน จากสถาปนก นกวางผง ภมสถาปนก

3. กจกรรมตางๆทไมเหมาะสมทเกดขนภายในวด เกดมาจากนโยบายของทางวดทละทง

วตถประสงคของการใชสถานทเพอความเจรญศรทธาไปสเปาหมายทางพาณชยกรรมและการ

ทองเทยว เนนการหารายไดเขาวดมากกวาศาสนกจ มการบกรกโบราณสถาน ประเภทวดราง หรอใช

เปนวดทมพระสงฆอย โดยขาดการประสานงานระหวางส านกพระพทธศาสนากบทางกรมศลปากร

4. เหตจากปจจยภายนอก อาจเขามามผลกระทบตอคณคา ความนาเลอมใสศรทธาของวดได

เนองจากยงไมมการประสานงานกนของกฎหมาย ระเบยบ ขอบญญต ตางๆทเกยวของ การควบคม

โดยพระราชบญญตฯ ของกรมศลปากรแตฝายเดยว ซงเนนเฉพาะภายในพนทโบราณสถานเปนหลก

การควบคมการกอสรางทอาจมผลกระทบ เชน อาคารสงในพนทโดยรอบวด

5. เกยวกบการดแลรกษาโบราณวตถและศลปวตถ มตนเหตมาจาก

- ขาดการบรหารจดการในเรองการจดเกบ

- ขาดการบรหารจดการในเรองการจดท าทะเบยนอยางเปนระบบ

- ขาดความเขาใจถงคณคา

- ขาดการน าเสนอและสอความหมายในระบบพพธภณฑทด

- ในชวงโอนถายอ านาจจากสวนกลางสทองถนยงมชองวางอยมาก ทางองคกรบรหารสวน

ทองถนยงขาดความพรอม

Page 164: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

164

ซงทงหมดนเปนเรองสบเนองจากการขาดปจจยดานงบประมาณและทรพยากรบคคลทเพยงพอทง

ปรมาณและคณภาพ

6. ปญหาในเรองแนวคดและธรรมาภบาลเกดขนสบเนองจากสาเหตดงตอไปน

- การขาดความเขาใจทวา วดมความเปนมรดกวฒนธรรมในตวเองอย การบรหารจดการทาง

กายภาพในวดมความส าคญอยางยงในการสบทอดมรดกวฒนธรรมทางชมชนนนๆ และเปน

ศนยกลางทางศลปกรรมมาแตอดต ตอเนองมาจนถงปจจบน เมอขาดความเขาใจเชนน การ

สรางสงกอสรางใหมในวด จงไมไดรบการเอาใจใสใหมสนทรยภาพ เชนในสมยโบราณ มกเอา

ประโยชนใชสอยเปนหลกเทานน

- การทวดเปนนตบคคลแตไมตองมการท าบญชแจกแจงรายรบรายจาย หรอตองเสยภาษ

อากร เปนโอกาสทจะกลายเปนแหลงฟอกเงน

- มปญหาในกระบวนการตดสนใจเนองจากขาดการมสวนรวมจากชมชนหรอภาคประชา

สงคม

- ในการจดซอจดจางในงานจางเหมาบรณะ หรอกอสรางภายในวด มกไมมแบบและรายการ

ประกอบแบบอยางละเอยด ซงตามปกตจะตองไดรบการออกแบบจากสถาปนก วศวกร หรอ

ภมสถาปนก เนองจากมขอยกเวนในเรองการขออนญาตกอสราง ตามพระราชบญญตควบคม

อาคาร

- การกอสรางทเกนความจ าเปน เกดจากแนวคดของทางวดทเนนในเรองทางวตถมาก

จนเกนไป ท าใหความเจรญศรทธาทผดทศทางไป หลายกรณอาจมปญหาในเรองการทจรต

จากผลประโยชนตางๆทเขามามากดวยความศรทธาในโครงการเหลานอกดวย

- ความขดแยงระหวางวดและชมชนเกดจากการท พระเจาอาวาสไมไดเปนคนในพนท ทรจก

คนในชมชนด และรลกถงรากเหงาวฒนธรรมของพนทนน เมอเจาอาวาสและพระลกวด โดย

สวนใหญเปนคนมาจากทอน บางครงขาดความสมพนธอนดกบชาวชมชน ชาวชมชนเองก

ไมใชคนในพนท มาอาศยทวดอยโดยไมดแลรกษาใหด

- ขาดการสอความหมายถงคณคาของโบราณสถานและมรดกสถาปตยกรรมนนๆ ขาดความ

เขาใจในเรองคณคาของบรบทโดยรอบ ภมทศนโดยรอบ ซงเปนองคประกอบส าคญทเนน

คณคาของโบราณสถาน เพอใหเกดการเหนคณคารวมกนและเกดแรงจงใจในการทะนบ ารง

รกษา

Page 165: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

165

- ผทท าหนาทบรหารจดการมรดกวฒนธรรมในวด มกไมใชผทมความรความช านาญในเรองน

และไมมการบรหารจดการใหเกดกระบวนการทผรและผปฏบตวชาชพสาขานเขามามสวน

รบผดชอบ

- การเลอนสมณศกดทสวนทางกบการอนรกษมรดกวฒนธรรม เพราะเนนไปทการพฒนาทาง

วตถ จ านวนเงน ไมเอออ านวยใหมแรงจงใจในการปรบสภาพของวดใหกลบมาสความเจรญ

ศรทธาอยางสงบ

Page 166: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

166

บทท 7

ขอแนะน าส าหรบการจดการภมทศนและสถาปตยกรรมของวดไทย

หากไดพจารณาถงสภาพปญหา ทเกยวของกบการจดการภมทศนและสถาปตยกรรมใของวด

ไทย และสาเหตทมาของปญหาเหลานน ดงทไดน าเสนอไวในบทท 6 สามารถน ามาสขอแนะน า

ส าหรบการแกไขปญหาเหลานนไดดงตอไปน

การแกไข

1. แกปญหาความเสยหายของลกษณะกายภาพทางสถาปตยกรรมและภมสถาปตยกรรม ดวย

การใหความร กบวด และเจาหนาททมหนาทดแล ปรบแนวคดวธการด าเนนการในการอนรกษโบราณ

สถานทอยในวด ปรบทศนคตใหมในการดแลศาสนสถาน มรดกทางวฒนธรรมของชาต ทกคนเปน

เจาของรวมกน ไมใชกรมศลปากร วด เจาอาวาส หรอ กรรมการวด

เนองดวยในอนดบแรกคณคาทจะสงเสรมความเจรญศรทธาตองเปนทประจกษ ควรรกษา

และฟนฟแนวคด รปแบบศลปะ สถาปตยกรรม ภมสถาปตยกรรมดงเดม ตามคตและแนวความคด

ของผออกแบบ ผด ารใหมการกอสราง และของชางผสรางสรรคผลงานใหแตละทมเอกลกษณ

เฉพาะตว โดยมการศกษาในคณคาเหลานอยางจรงจง และทส าคญไดแกทมาของแนวคดในการ

ออกแบบทเกยวของกบความเปนพนทศกดสทธ การประกาศขอบเขตพนททมความเหมาะสม การ

ก าหนดเขตสมา หลกฐานเครองบงชถงขอบเขตดงกลาวทงหมดตองเกบรกษาไวในสภาพสมบรณ

ทศทาง การเขาถง ในการใชสอยเพอการประกอบศาสนกจทมมาแตเดม ตองมการศกษาและสบสาน

ใหคงอยอยางตอเนอง การรกษาความเปนสปปายะ คณลกษณะของพนทส าหรบการปฏบตธรรม เพอ

สอถงความเจรญศรทธาทตองการ

ควรปฏบตตามกฎหมาย ระเบยบ กฎบตร9 ทเกยวของกบเรองการอนรกษและการบรหาร

จดการมรดกวฒนธรรม อนเปนเครองมอชวยเหลอในทางปฏบตอยแลว ทงนอาจมการพจารณาแกไข

9 ดภาคผนวก พระราชบญญตโบราณสถาน โบราณวตถ ศลปวตถและพพธภณฑสถานแหงชาต พทธศกราช 2504 แกไขตามพระราชบญญต

ฯ ฉบบท 2 พทธศกราช 2535

ระเบยบกรมศลปากรวาดวยการอนรกษโบราณสถาน พ.ศ. 2528

กฎบตรประเทศไทยวาดวยการบรหารจดการแหลงมรดกวฒนธรรม

(Thailand Charter on Cultural Heritage Sites Management)

Page 167: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

167

ปรบปรง ตความกฎหมายบางฉบบทยงมปญหาในการปฏบต แกไขความซ าซอน หรอความไมชดเจน

ตางๆเพอน าไปสการปฏบตทมประสทธภาพ

ด าเนนการออกแบบปรบปรงภมทศน ออกแบบอนรกษ ออกแบบกอสรางอาคารใหม ตาม

ความเหมาะสมของการเปนศาสนสถาน ดวยคณะท างานทประกอบดวยผทมความรความช านาญ

เฉพาะทาง วชาชพทรบผดชอบโดยตรงอยางครบถวน อาท สถาปนก ภมสถาปนก วศวกร นก

โบราณคด นกประวตศาสตรศลปะ ชางศลปกรรม เปนตน

การปรบทศนคตของเจาหนาท กรมศลปากร ลดบทบาทในเชงลบในการใชกฎหมาย ใหเพม

การท าความเขาใจในเชงรก สรางทศนคตทดใหกบการอนรกษ

เรงรดใหภาคสวนตางๆปฏบตหนาทตามบทบาทของตนอยางแขงขน เอาจรง เอาจงในการ

รกษาระเบยบในแตละสวน

หนวยงานทท าหนาทดแลโบราณสถานและศาสนสถานควรเปนหนวยงานเดยวกน หรออยใน

สงกดเดยวกน เพอความเปนเอกภาพ แกปญหาการใชงบประมาณ ลดขนตอนความลาชาในการขอ

อนญาต และไมใหมประเดนเรองผลประโยชนในการจดซอจดจาง

จดท าคมอการดแลรกษาโบราณสถาน เผยแพรประชาสมพนธ ความร คณคา กฎหมาย

กฎระเบยบทเกยวของ ใหสาธารณชนไดรบทราบ

2. เมอวดประกอบดวยผคนหลายฝายมาอยรวมกน จ าเปนจะตองมมาตรการในการควบคมดแล

มกฎระเบยบการอยรวมกนทเขมงวด มการวางแผนการจดการ จดท าแผนแมบท หรอแผนการจดการ

จดตงหนวยงาน ทจะสามารถควบคมดแล รบผดชอบเรองตางๆไดอยางเปนระบบ รวมทงการดแล

รกษาความสะอาดเรยบรอย กตองมผรบผดชอบโดยตรงโดยมฝายฆราวาสเขามาชวยเหลอ ไมปลอย

ใหเปนภาระของคณะสงฆ

3. ตองไมใหมการประกอบกจกรรมทไมเหมาะสมเกดขนในพนทแหงความเจรญศรทธา ทงการ

อาศยประโยชนจากความเลอมใสศรทธาอยางสดโตง และกจกรรมอนๆทมาพรอมกบการสนองตอ

ความตองการของนกทองเทยว จะตองสรางสมดลระหวางศรทธาและการทองเทยว สรางวนย

กฎเกณฑ ไมใหการทองเทยวรบกวนความสงบของวด และไมเบยงเบนเปาหมายของพระพทธศาสนา

ใหไปสการหารายไดในลกษณะพาณชยกรรม

Page 168: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

168

4. การแกไขปญหาทมาจากปจจยภายนอกพนทวด จ าเปนตองมการประสานกนของเครอขาย

ดานการอนรกษตางๆ โดยเฉพาะอยางยงในเรองของกฎหมาย ระเบยบ มาตรการ จากคณะ

กรรมการฯ หนวยงานตางๆ เพอดแลพนททอาจมผลสบเนองมายงภายในพนทวดได เชน การควบคม

การกอสรางทอาจมผลกระทบ อยางอาคารสงในพนทโดยรอบวด

5. ในการดแลรกษาโบราณวตถ รปเคารพในพระพทธศาสนา และศลปวตถ เครองประดบของม

คาทงหลายทน ามาถวายเปนพทธบชา ตองมการเตรยมความพรอมของทางวด และผทรบผดชอบ

หนวยงาน องคกรในทกระดบทมความเกยวของ ตลอดจนในเรองของการน าเสนอ จดแสดง สอสารให

ผทมาเยยมชมมความเขาใจในคณคาและประวตความเปนมา และประการสดทายคอการเกบรกษา

อนรกษใหคงสภาพทสมบรณ คอยซอมแซมสวนทช ารดเสยหาย โดยความพรอมดงกลาวประกอบดวย

งบประมาณ และบคลากร

6. วดไทยจะตองเปนแบบอยางขององคกรทมธรรมาภบาล การด าเนนการตางๆตองมการ

จดการดวยความโปรงใส เนองจากมรดกวฒนธรรมในศาสนสถานเปนสมบตของชาต การกระท าใดใด

ของผใชพนท ควรไดรบการยอมรบจากภาคประชาสงคมและความมมนษยธรรม และเหนแก

ประโยชนสวนรวมมากกวาประโยชนของคนบางคนหรอคนบางกลม ควรสนบสนนการมสวนรวมของ

ทองถน และใหมการประชาสมพนธสรางความเขาใจรวมกนของทกภาคสวนดวย

การจดการภมทศนและสถาปตยกรรมของวดไทย

จากขอแนะน าในการแกปญหาดงทสรปไดเปน 6 ประเดนขางตน จะเหนไดวาการจดท าแผน

อนรกษและพฒนาวดไทยมความจ าเปน ในการทจะสามารถรกษาสภาพทางกายภาพและความเปน

สถานทแหงความเจรญศรทธา ใหคงอยอยางมคณคาและใชประโยชนจรงได โดยมองคประกอบของ

การอนรกษและพฒนาวดเบองตน ประกอบดวย การระบคณคาความส าคญ การรกษาคณคา

ความส าคญ องคกรและกฎหมายขอบงคบ และการจดท าแผนบรณาการ

การระบคณคาความส าคญ

การระบคณคาความส าคญมวตถประสงคเพออธบายวาวดและศาสนสถาน

อาคารและสงปลกสราง ศาสนวตถและศลปวตถภายในพนทนนมคณคามากนอย

Page 169: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

169

เพยงใด โดยการระบคณคาความส าคญควรเปนกระบวนการทมาจากความรวมมอ

รวมใจของเจาของ บคคล กลมบคคล องคกรและหนวยงานตางๆ ในพนท ท าใหได

ขอมลทสามารถใชอางองรวมกนในการระบอาคารและสงปลกสราง ศาสนวตถและ

ศลปวตถทมคณคาของวดและศาสนสถานซงผทเกยวของจะไดน าไปใชประโยชนใน

การวางแผนการอนรกษและพฒนาดวยเทคนคและวธการทเหมาะสมตอไป ส าหรบ

การส ารวจ ระบ และบนทกคณคาในดานตางๆ มดงน คอ

o ดานประวตศาสตร เปนการศกษาประวตความเปนมาของวดและศาสน

สถานตงแตอดตจนถงปจจบน และการประเมนคณคาทางประวตศาสตร

o ดานสถาปตยกรรม เปนการศกษาพฒนาการของอาคารและสงปลกสรางท

มคณคาควรแกการอนรกษในดานสภาพปจจบน รปแบบ วสดทใชในการ

กอสราง อาย กจกรรมภายในอาคาร และการประเมนคณคาทาง

สถาปตยกรรม

o ดานโบราณคด เปนการขดคนและศกษาทางโบราณคดเพอหาหลกฐานท

เกยวของกบวดและศาสนสถาน

o ดานสภาพแวดลอมของชมชน เปนการศกษาถงการสญจรและการเขาถง

ระบบสาธารณปโภค และสภาพแวดลอมโดยทวไปของวดและศาสนสถาน

การจดท าบญชอาคารและสงปลกสรางศาสนวตถและศลปวตถภายในพนท

วด เปนการจดท าเอกสารอางองรวมกนส าหรบผทมสวนเกยวของเพอใหรวาสงใดม

คณคาควรไดรบการอนรกษโดยจดท าเปนรายการในแบบฟอรมซงประกอบดวย

ขอมลพนฐาน เชน ชออาคาร กลมอาคาร หรอวตถ ทตง เจาของหรอผครอบครอง

อายสมยหรอปทสราง ประวตความเปนมา รปแบบทางศลปสถาปตยกรรม

โครงสรางและวสดหลก สภาพปจจบน และคณคาความส าคญ เปนตน

การรกษาคณคาความส าคญ

การรกษาคณคาความส าคญเปนการก าหนดวธการอนรกษทสอดคลองกบ

คณคาความส าคญ โดยการพจารณาดานการประเมนบรณภาพ (assessment of

integrity) เพอพจารณาวาองคประกอบดงเดมของพนทวดและศาสนสถาน อาคาร

และสงปลกสรางทมคณคานนอยครบเพยงใด และการทดสอบความแท (test of

authenticity) เพอหาหลกฐานทพสจนไดวาลกษณะและคณภาพดงเดมของอาคาร

Page 170: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

170

และสงปลกสรางทมคณคานนเปนอยางไรโดยเฉพาะทางกายภาพ ขอสรปทไดจาก

การประเมนนนจะใชเปนขอมลพนฐานในการตดสนใจเลอกวธการอนรกษท

เหมาะสม

ส าหรบเทคนคและวธการอนรกษอาคารและสงปลกสรางทมคณคานน

สามารถแบงระดบของการอนรกษตงแตนอยไปมากออกเปน 7 ระดบ ดงน คอ

o การปกปองคมครอง (protection) หมายถง การด าเนนการทไมรบกวน

สภาพปจจบนของอาคารเกา แตจะตองปกปองมใหเสอมสภาพลงไป

มากกวาทเปนอย

o การสงวนรกษา (preservation) หมายถง การรกษาใหคงสภาพโดยไมม

การตอเตมใดๆ แตอาจท าการเสรมความมนคงได

o การบรณะ (restoration) หมายถง การท าใหอาคารเกากลบคนสสภาพเดม

อยางทเคยเปนในอดตในสมยหนงสมยใดตามทไดมการก าหนดไว ซง

สามารถเพมเตมสวนทขาดหายไปไดหากมหลกฐานทชดเจน การบรณะ

จะตองอาศยการคนควา วจย และขอมลทางประวตศาสตรทแทจรง เพอให

ไดรปลกษณทเหมอนอาคารเดมมากทสด

o การฟนฟ (rehabilitation) หมายถง การรกษาสวนของอาคารเกาทม

คณคาไวโดยการท าความสะอาด การเสรมความแขงแรง การเพมเตม

สวนประกอบใหม หรอวธการอนๆ ทคลายคลงกนเพอประโยชนใชสอยใน

ปจจบน หรอบางทกเรยกวาการประยกตการใชสอย (adaptive re-use)

วธการฟนฟยงรวมถงการรกษาอาคารเกาใหมอายยนยาวโดยการ

เปลยนแปลงโครงสรางอาคารเดมนอยทสด

o การปฏสงขรณ (reconstruction) หมายถง การกอสรางอาคารขนมาใหม

โดยอาศยเอกสารหรอหลกฐานทางโบราณคด ซงสวนมากเปนการกอสราง

ในพนทเดมโดยทอาคารเดมนนไดพงทลายลงหมดแลว

o การยายทตง (relocation) หมายถง การขนยาย เคลอนยายอาคารจาก

ทตงเดมไปสทตงใหม เหตผลของการยายทตง อาจดวยมาจากการท

สภาพแวดลอมในทตงเดมมการเปลยนแปลงไปมากจนกระทงไมเหมาะแก

การสงวนรกษาอาคารนน จงตองยายไปสสงแวดลอมใหม อาคารทหลงจาก

การยายทตงแลวอาจใชวธการฟนฟเพอการสงวนรกษากได

Page 171: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

171

o การสอความหมาย (interpretation) หมายถง การสอความหมายดวย

โครงสรางใหมทแตกตางจากเดม ตามกฎบตรอโคโมสวาดวยการสอ

ความหมายและการน าเสนอแหลงมรดกวฒนธรรม (The ICOMOS

Charter for the Interpretation and Presentation of Cultural

Heritage Sites) วธการสอความหมายสามารถด าเนนการไดหลายรปแบบ

เชน การสรางโครงสรางใหม การจดท าปายสอความหมาย หรอการจด

นทรรศการ เปนตน

องคกรและกฎหมายขอบงคบ

การอนรกษและพฒนาวดนนควรมองคกรทรบผดชอบทเปนรปธรรมทงใน

ระดบชมชน ระดบเมอง และระดบชาต มระเบยบปฏบตดานการอนรกษอยาง

ชดเจนและมประสทธภาพ นอกจากนควรมกลไกการตดสนใจในการอนรกษและ

พฒนาวดและศาสนสถาน โดยอยในรปแบบคณะกรรมการกลนกรองทมความเปน

วชาการสงเพอใหมขอมลทถกตอง หรอสามารถแทรกแซงการตดสนใจของผบรหาร

ได โดยรปแบบของคณะกรรมการกลนกรองมขอด คอ ความยดหยนของการปฏบต

ตามแนวทางการอนรกษและพฒนาทมมากกวาการใชกฎหมาย อกทงยงเปนการ

เปดโอกาสใหผทมสวนเกยวของโดยเฉพาะชมชนโดยรอบวดไดน าเสนอความคดเหน

และความตองการในการอนรกษและพฒนาวด โดยการด าเนนการใหเปนไปตามมต

ของคณะกรรมการ ทงนหากมกฎหมายอนมขอบญญตอย มตนนตองไมขดตอ

บทบญญตนนๆ

การจดท าแผนบรณาการ

การอนรกษและพฒนาวดและศาสนสถานควรไดรบการบรรจใหเปนสวน

หนงในวตถประสงคของแผนพฒนาชมชนหรอเมอง รวมทงมการจดท าแผนอนรกษ

และพฒนาวดทมประสทธภาพและไดรบความเหนชอบจากผทมสวนเกยวของทง

จากผครอบครอง ภาครฐ ภาคเอกชน ประชาชนในพนท และนกวชาการในการ

ปรกษาหารอและท างานรวมกน เพอใหมทรพยากรเพยงพอทงในดานบคลากร

แนวทาง แผนงาน และงบประมาณในการด าเนนงาน ซงจะมสวนชวยรกษามรดก

ทางวฒนธรรมของชาตเอาไวไดอกทางหนงดวย

Page 172: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

172

แนวทางการจดท าแผนอนรกษและพฒนาวด การจดท าแผนงานอนรกษและพฒนาวดนน ควรเปนการท างานแบบมสวนรวมของผทมสวน

เกยวของทกภาคสวนเพอใหแผนงานทวางไวสามารถปฏบตไดจรง ส าหรบแผนอนรกษและพฒนาประกอบดวยแผนงานระยะสน แผนงานระยะกลาง และแผนงานระยะยาวดงน คอ

แผนงานระยะสน

- การเปดโอกาสใหผมความรความช านาญเฉพาะทางเกยวกบมรดกวฒนธรรม ไดเขามาม

สวนรวมในการตดสนใจ และเปนผปฏบตการอยางเปนมออาชพ โดยเฉพาะอยางยง

วชาชพสถาปนก นกวางผง และภมสถาปนก

- การสรางธรรมาภบาลในการบรหารจดการ โดยการมสวนรวมจากทกภาคสวนในสงคม

ทงภาคประชาชน นกวชาการผเชยวชาญ ผปฏบตวชาชพ

- การลดทอนหนาทและอ านาจของพระสงฆ ใหมบทบาททควรจะท าคอ สอนธรรมะ การ

จดกจกรรมทางการเผยแพรธรรมะ และมอบหนาทใหฆราวาสบรหารจดการในเรองทาง

โลกอยางมประสทธภาพ

- การสรางความโปรงใสทางการเงนในศาสนสถาน หากยงถอวาวดเปนนตบคคล วดกควร

จะตองมการจดท าระบบบญชทมการตรวจสอบได หากถอวาวดกเปนสวนหนงของสงคม

กควรจะตองมการเสยภาษอากร โดยอาจมการไดรบการยกเวนในบางกรณ

- การสรางความโปรงใสในการจดซอจดจางตามระเบยบราชการภายใตการบรหารจดการ

ดวยความโปรงใส

- ปฏบตตามกฎหมายภายใตพระราชบญญต โบราณสถาน โบราณวตถ ศลปวตถอยาง

เครงครด หากฝาฝนโทษควรตองมากกวาปกต

- การใหชมชนมสวนรวมในการบรหารจดการมรดกวฒนธรรม

- ใหมการจดพนทสาธารณะใหเกดการแลกเปลยนเรยนรเรองมรดกวฒนธรรม

- การใหความรเรองคณคาของมรดกวฒนธรรมแกองคกรบรหารสวนทองถน เพอใหเกด

การมสวรรวมในการบรหารจดการมมรดกวฒนธรรมในศาสนสถานและสถานศกดสทธ

- ใหมการปรบปรงพฒนาฝมอชาง และบคลากรทางดานการอนรกษ และใหมการจางงาน

ผทมความรความช านาญเขาไปปฏบตการในศาสนสถานและสถานศกดสทธ

- ใหมการสงเสรมใหเกดระบบเครอขายการอนรกษมรดกวฒนธรรมอยางแพรหลาย โดย

การใชสอสารสนเทศแบบสมยใหมใหเกดการแลกเปลยนเรยนร

Page 173: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

173

- การเพมแรงจงใจในการอนรกษ โดยการจดสรรงบประมาณจากทางภาครฐ และจาก

องคกรบรหารสวนทองถน

- สรางศรทธาแกประชาชน โดยการทพระสงฆปฏบตงานตามครรลองพระพทธศาสนา ม

ความสวาง สะอาด สงบ และพมนาศาสสถานไปในทางเปนทพงทางจตวญญาณ ไมเนน

ทางวตถ

แผนงานระยะกลาง

- ส ารวจเพอจดท าขอบเขตพนทอนรกษของวดทชดเจนโดยพจารณาจากองคประกอบท

เกยวของกบประวตความเปนมาและพฒนาการของพนท ลกษณะเฉพาะทางกายภาพ

กจกรรมและการเชอมโยงกจกรรมนนดวยพนทลกษณะตางๆ สภาพปจจบนของพนทท

ยงคงมหลกฐานทางกายภาพหลงเหลออย และการเหนชอบของผมสวนไดสวนเสยใน

พนท

- จดท าบญชแหลงมรดกทางวฒนธรรมของวดทงทเหนรปลกษณ จบตองได (tangible)

เชน อาคารและสงปลกสรางส าคญ และท มลกษณะเปนนามธรรม จบตองไมได

(intangible) เชน กจกรรม ประเพณ และวถชวต เพอจะไดรวมกนหาหนทางในการ

สงเสรมใหเกดการรกษา

- ด าเนนการและเผยแพรผลงานการอนรกษอาคารและสงปลกสรางทมคณคาทาง

ประวตศาสตรและสถาปตยกรรม ใหเปนตวอยางและถกตองตามหลกวชาการ

แผนงานระยะยาว

- บรณาการต าแหนงอาคารและสงปลกสรางทมคณคา และแหลงมรดกวฒนธรรมของของ

วดกบฐานขอมลทางผงเมองขององคกรปกครองสวนทองถน เนองจากแผนทดจตอลทใช

ในการระบต าแหนงแหลงมรดกวฒนธรรมเปนแผนททองคกรปกครองสวนทองถนใชอย

เปนประจ า การน าชนขอมลต าแหนงอาคารและสถานททมคณคามรดกวฒนธรรมมา

เพมเตมในฐานขอมลแผนทขององคกรปกครองสวนทองถนจะท าใหองคกรปกครองสวน

ทองถนสามารถระบอาคารหรอพนททจะตองมการด าเนนการเปนพเศษเพอสงเสรม

เอกลกษณของพนทได

- ควบคมการเปลยนแปลงสถาปตยกรรมและสภาพแวดลอม โดยการสนบสนนใหรกษา

อาคาร สงปลกสรางและภมทศน ทคงลกษณะเฉพาะของวด สวนอาคารทสรางใหมควรม

Page 174: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

174

มาตรการควบคมดานความสง รปแบบและวสดเพอใหกลมกลนกบลกษณะของวดและศา

สนสถาน โดยมกฎขอบงคบขององคกรสวนทองถน เปนเครองมอ

- รกษาสภาพแวดลอม โดยการก าหนดความสงและขนาดของอาคารใหมมใหขมหรอบด

บงอาคารและสงปลกสรางท มคณคา โดยใชขอบญญตของทองถนเปนเครองมอ

เชนเดยวกน

- จดหาแหลงเงนทนภายนอกในการอนรกษอาคารทมคณคาทางประวตศาสตรและ

สถาปตยกรรมโดยรวมกบองคกรภาคประชาชน อาจเปนในรปแบบของกองทนพเศษเพอ

การจดการภมทศนและสถาปตยกรรมของวดไทยโดยเฉพาะ นอกจากการอนรกษ

โบราณสถานโดยทวไป สนบสนนในเรองการพฒนาองคความรเกยวกบคณคา หลกการ

แนวคด วสด เทคนค ฝมอชางอนรกษ

- สงเสรมกจกรรมทางสงคมเพอใหวดยงคงเปนศนยกลางของชมชนซงจะสงผลดส าหรบ

การมสวนรวมในการพฒนาวดในอนาคต

- สงเสรมกจกรรมเศรษฐกจสรางสรรคภายในวดเพอเปดโอกาสใหผอยอาศยในชมชน

โดยรอบไดมสวนรวมและมรายไดจากกจกรรมซงจะสงผลถงคณภาพชวตและการอย

อาศยรวมทงเขามาท านบ ารงอาคารและสงปลกสรางทมคณคาภายในพนท

แนวทางปฏบตในการบรหารจดการ

การบรหารจดการมรดกวฒนธรรมโดยทวไป มหลกขนตอนพนฐานในการบรหารจดการดงน

1. การศกษาขอมลจากอดต

2. การส ารวจและเกบขอมลปจจบน

3. การจดระบบขอมล

4. การวเคราะหขอมล เพอน ามาเปนโจทยในการบรหารจดการในอนาคต

5. การจดท าแผนแมบทในการอนรกษและพฒนา

6. การออกแบบเพอการอนรกษและพฒนา

7. การด าเนนการอนรกษ พฒนาตามแบบแผนทก าหนด

8. การน าเสนอขอมลและการสอความหมาย

9. การบ ารงรกษา บรหารจดการใหเกดความยงยน

Page 175: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

175

การบรหารจดการตามหลกการทกลาวมานจ าเปนจะตองมกลมบคคลทมความรความช านาญ

ในแตละดานมารวมกนปฏบตงานและการตดสนใจในการบรหารจดการ ตองเกดจากกระบวนการ

รวมกนคดรวมกนท าระหวางภาคสวนตางๆ อนประกอบดวย

1. ผดแลศาสนสถาน อนประกอบดวยพระสงฆ หรอผทไดรบการแตงตงใหดแลศาสนสถานนนๆ

2. ผใชสอยศาสนสถาน คอพระสงฆ ชาวชมชน

3. องคกรบรหารสวนทองถน

4. ภาครฐ ส านกพระพทธศาสนา

5. ผมความรความช านาญในเรองมรดกวฒนธรรม การอนรกษและการวางผง รวมไปถง

นกวชาการและปราชญทองถน อนประกอบดวยผประกอบวชาชพ สถาปนกนกอนรกษ ภมสถาปนก

นกอนรกษ นกผงเมอง และผเชยวชาญเฉพาะทางตางๆ เชน นกประวตศาสตร นกโบราณคด ฯลฯ

กลมบคคลตางๆเหลาน ควรไดมามสวนรวมเปนองคประกอบของคณะกรรมการของวด หรอ

จะตงเปนกรรมการทปรกษาผทรงคณวฒเฉพาะทาง ในชดบรหารจดการมรดกวฒนธรรม ซงยง

สามารถแบงออกไดเปน 3 ชด ทมหนาทรบผดชอบและความรความสามารถตางๆกน โดยเฉพาะใน

กรณ วดขนาดใหญทมโบราณสถาน โบราณวตถทส าคญควรประกอบดวยคณะกรรมการ หลายชด

ทมาชวยกนดแลบรหารจดการ

ชดท 1 กรรมการบรหารจดการมรดกสถาปตยกรรม โบราณสถาน และภมทศน ซงในกรรมการชดน

ควรประกอบดวย สถาปนก ภมสถาปนก หรอนกผงเมอง เปนผมสวนรวมในการใหองคความรในการ

จดท าผงแมบทการพฒนาเชงอนรกษของวด

ชดท 2 กรรมการบรหารจดการมรดกศลปกรรม และการพพธภณฑในกรรมการชดน ควร

ประกอบดวยผมความรความช านาญในเรองศลปกรรม เอกสารโบราณ และจดหมายเหต

ชดท 3 กรรมการบรหารจดการมรดกวฒนธรรม เพอการสงเสรมคณธรรม จรยธรรม ประเพณ และ

การปฏบตธรรม ซงตองท าควบคกนไป เพอเปนการสบสานบทบาทของวดทมตอชมชน

กรรมการทง 3 ชดน จะท างานแยกสวนกนในเรองการวางนโยบายบรหารจดการมรดกวฒนธรรม

เฉพาะเรองทตนถนด แตในการบรหารงานทมผลกระทบทางกายภาพของศาสนสถาน จะอยภายใต

แผนแมบทของคณะกรรมการชดบรหารจดการมรดกสถาปตยกรรม โบราณสถาน และภมทศน

Page 176: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

176

งานของกรรมการชดบรหารจดการมรดกสถาปตยกรรม โบราณสถาน และภมทศน ตองดแลนน

เนนหนกไปในเรองการบรหารจดการ อาคาร สถานท พนทโลง สวน โดยค านงถงความตอเนองกบ

ยานและชมชนเมอง ซงมความส าคญตอบทบาททศาสนสถานมตอชมชนเมองโดยรอบ รวมไปถ งการ

จดวางผง เพอใหเกดสงแวดลอมทางวฒนธรรมทด พฒนาพนทศาสนสถานใหกลบไปเปนศนยรวม

จตใจของประชาชน และเปนศนยรวมศลปกรรมของเมองดงเชนในอดต โดยมบทบาททเพมเตมมาใน

ปจจบนคอ การเปนแหลงทองเทยวและแหลงเรยนรและหลายๆศาสนสถานกลายเปนพนทบรการ

สงคมในกจการฌาปนกจดวยการพฒนาเชงอนรกษ

การบรหารจดการมรดกวฒนธรรมประเภทมรดกสถาปตยกรรม โบราณสถาน และภมทศน สามารถ

แยกขนตอนการด าเนนการไดเปน 2 สวน คอ

1. ขนตอนการด าเนนการบรหารจดการภมทศนและการวางแผนแมบท (Master Plan)

1.1. ศกษาขอมลจากอดต

- ศกษาต านานหรอประวตและสงคมในยคทกอสราง ตงแตเรมตนซงปจจบนตามหลกฐาน

ขอมลทสามารถสบคนได

- การศกษารปแบบแนวคดในการวางผง รปแบบสถาปตยกรรมจากผงเกา รปถายเกา

- การศกษาต าแหนงทตงตามสภาพภมศาสตรและความสมพนธกบพนทโดยรวม ตงแตระดบ

ยานและเมอง เพอศกษาความเชอมโยงโครงขายของเมองและความส าคญทศาสนสถานมตอเมอง

1.2. การส ารวจรงวด เกบขอมลปจจบนในพนท

- การส ารวจท าผงสภาพปจจบนของสงกอสรางและองคประกอบภมทศน

- การท ารปตด เพอศกษาระดบ

- การท าผงระดบ

- การท าผงพชพนธเดม

- การท าผงบรเวณโดยรอบของวด เพอดความเชอมตอกบเมอง

- การท าผงระบบสาธารณปโภค

1.3. การวเคราะหขอมลเพอการอนรกษและปรบปรงภมทศน

- การวเคราะหเปรยบเทยบผงปจจบนกบผงเกา เพอหาแนวทางอนรกษ

Page 177: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

177

- การวเคราะหกจกรรมและประโยชนใชสอยใหมทจะมาปรบใชกบพนทเดม เพอหาแนวทาง

ความเปนไปได เพอใหมความกลมกลนทงการวางผงและรปแบบศลปกรรม

1.4. ออกแบบเพอการปรบปรง อนรกษ และพฒนา

- วางแนวความคด

- การก าหนดพนทอนรกษและการใชสอยประโยชนของพนท

- การวางแผนแมบทควบคมการใชพนท

- การท าแผนแมบทเพอการอนรกษและพฒนา

- การท าแบบรายละเอยดเพอการปรบปรงและการอนรกษ

- การท าแบบกอสราง สงกอสราง สาธารณปโภค พนผว และการปลกพชพนธ

- การท าแบบงานระบบสาธารณปโภค การระบายน า ฯลฯ

บคลากรผด าเนนการ : ภมสถาปนกอนรกษ สถาปนกนกอนรกษ นกผงเมอง โดยควรท างานรวมกบ

ผเชยวชาญเฉพาะทางในแตละกรณ เชน นกโบราณคด นกประวตศาสตร นกพฤกษศาสตร นก

ชววทยา นกธรณวทยา ในเรองการเกบขอมล และวเคราะหขอมล และวศวกรในกรณทเปนงานระบบ

ในการจดท าแบบตางๆเพอการปรบปรง อนรกษ และพฒนา หากศาสนสถานทไดรบการขนทะเบยน

เปนโบราณสถานจากกรมศลปากร จะตองไดรบการอนมตจากกรมศลปากรเสยกอน ในกรณททางศา

สนสถานตองการใหกรมศลปากรเปนผท าแบบยอมท าได แตกรมศลปากรมขอจ ากดในเรองบคลากร

และงบประมาณ อาจตองรอนานและมกจะมความเขาใจผด คดวาเปนหนาทของกรมศลปากรจะตอง

ท า แตในความเปนจรงทางศาสนสถานสามารถด าเนนการเองได โดยจดจางผมความรความช านาญ

และเปนทยอมรบจากกรมศลปากร ไดท าแบบเพอขอรบการอนมตจากกรมศลปากรไดโดยไมตองรอ

แบบจากกรมศลปากร

1.5. การจดจางผรบเหมาในการด าเนนการปรบปรงภมทศน

เมอมการจดท าแบบรายละเอยดการปรบปรงพรอมรายการประกอบแบบเรยบรอยแลว (ในกรณทศา

สนสถานขนทะเบยนเปนโบราณสถานตองปฏบตตามขอก าหนดของกรมศลปากรอยางเครงครด) ควร

มการประกวดราคาเพอจดจางผรบเหมา โดยมภมสถาปนกหรอสถาปนกผท าแบบเปนผใหค าปรกษา

ในการคดเลอกผรบเหมาและการเซนเอกสารสญญาควรด าเนนการโดยกรรมการดแลเรองการจดการ

มรดกสถาปตยกรรมและภมทศน ไมควรเซนเอกสารโดยพระสงฆเอง เพราะมกจะถกเอาเปรยบจาก

ผรบเหมาและเกดปญหาในภายหลง การท าเอกสารสญญาและการเบกจายเงนตามงวดงานควรใหม

ความโปรงใส การจดท าแบบและรายละเอยดประกอบแบบ โดยผปฏบตวชาชพทไดรบการรบรองจาก

Page 178: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

178

สภาวชาชพ จะเปนหลกประกนหนงทจะชวยใหการบรหารจดการในเรองการจดจางเปนไปดวยความ

โปรงใสภายใตราคากลางทสามารถตรวจสอบได มาตรฐานการประกอบวชาชพ และการจดจางเหลาน

สามารถหาดไดจากเอกสารประกอบวชาชพ ซงจดท าโดยสมาคมสถาปนกสยามฯ

1.6. การน าเสนอขอมลและการสอความหมาย

ในบรเวณทไดรบการอนรกษและพฒนา องคประกอบตางๆทประกอบกนเปนภมทศนของศาสนสถาน

ควรไดรบการตดปายเพอน าเสนอขอมลและสอความหมาย เพอใหเกดการเรยนรและเหนคณคา

รวมกน รวมถงตนไมและบรเวณลานตางๆ ซงในศาสนสถานลวนประกอบดวยการออกแบบจดวางผง

ทมคตนยมทสอถงวฒนธรรม ประเพณ และความเชอทมสบตอกนมาจากอดต

1.7. การบ ารงรกษาเปนเรองส าคญในการบรหารจดการเพอใหเกดความยงยน โดยเฉพาะในพนท

ทเปนสวน จะตองไดรบการดแลเปนพเศษใหเกดความรมรนและมความสวยงามเปนระเบยบเรยบรอย

1.8. การควบคมไมใหเกดการจดใหมองคประกอบทขดกนกบศลปะในยคตางๆ และความรกรงรง

ดไมเปนระเบยบขององคประกอบการจดสวนในปจจบน เชน ตกตาดนเผา หรอของตกแตงรวมสมย

และการใชวสดทไมเหมาะสมหรอเกดการลดคณคาของภมทศนโดยรวมของวดทมคณคาสงทางมรดก

วฒนธรรม ซงสงเหลานควรมการปรกษากบภมสถาปนกหรอสถาปนกนกอนรกษ ในเรองความ

เหมาะสมดวยกอนทจะน ามาจดวาง

2. ขนตอนการด าเนนการบรหารจดการมรดกสถาปตยกรรมและโบราณสถาน ในกรณทเปน

โบราณสถานทส าคญระดบชาต จะไดรบการขนทะเบยนจากกรมศลปากร และกรมศลปากรจะมการ

รวบรวมขอมลตางๆไวแลว กอนประกาศขนทะเบยน การด าเนนการใดใด ตองไดรบอนญาตจากกรม

ศลปากรกอนเทานน ควรมการปฏบตตามกฎหมายอยางเครงครด

มรดกสถาปตยกรรมอนๆททางกรมศลปากรยงไมไดขนทะเบยนเปนโบราณสถาน ไมไดหมายความวา

มรดกสถาปตยกรรมนนไมมคณคา อาจมคณคาในระดบทองถนหรอมคณคากบทางศาสนสถานเอง

สมควรไดรบการดแลเอาใจใสและบรหารจดการอยางดเชนกน โดยมขนตอนดงตอไปน

2.1. ศกษาขอมลในอดต

- รวบรวมประวตและภาพถายเกาของมรดกสถาปตยกรรมนนๆ

2.2. การส ารวจ รงวด

- ในกรณทไมมแบบแปลนเดมอย ใหท าแบบแปลนไวเปนหลกฐาน

2.3. การออกแบบอนรกษปรบปรง ซอมแซม ตอเตม หรอสรางใหมใหปฏบตตามแผนแมบทน จะ

ด าเนนการอนรกษ ปรบปรง ซอมแซม หรอดดแปลงมรดกสถาปตยกรรมนนๆใหถกตองตามหลก

Page 179: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

179

วชาการ และวชาชพสถาปตยกรรม และการอนรกษ โดยใชผรผช านาญมาท าการออกแบบ ท าแบบ

รายละเอยดในการอนรกษ ปรบปรง ซอมแซม หรอตอเตม เพอใหมความสวยงามควบคกบประโยชน

ใชสอย และไมไปท าลายคณคามรดกสถาปตยกรรมนนๆ

บคลากรผด าเนนการในขนตอนน : ในกรณทเปนโบราณสถานทขนทะเบยนจากกรมศลปากร ทางศา

สนสถานสามารถขอความรวมมอจากกรมศลปากรใหออกแบบอนรกษ ปรบปรง หรอซอมแซมได

หากไมตองการรอใหทางกรมศลปากรด าเนนการ สามารถจดหาจดจางสถาปนก ผมความรความ

ช านาญในการอนรกษ จดท าแบบอนรกษ และสงใหกรมศลปากรอนมตแบบได

ในกรณท เปนโบราณสถานทยงไมไดขนทะเบยน แต เขาขายเปนโบราณสถาน หรอมรดก

สถาปตยกรรมทมคณคา กสามารถปฏบตไดเชนเดยวกน แตการทกรมศลปากรอาจมงานในหนาท

รบผดชอบเกนก าลงบคลากรและงบประมาณ หากทางศาสนสถานตองการจดจางหรอจดหาสถาปนก

นกอนรกษมาท าแบบไดเอง กจะด าเนนการไดโดยไมตองการรอการท าแบบจากกรมศลปากร

การสรางอาคารใหมในวด ถอเปนมรดกสถาปตยกรรมชนหนงทอาจเรยกวา มรดกสถาปตยกรรมรวม

สมย ซงหากเปนอาคารทส าคญ และสรางสรรคดวยสนทรยภาพและอจฉรยภาพทางสถาปตยกรรมท

มคณคาในความรวมสมย เหมาะสมกบสภาพสงคม ประโยชนใชสอย คานยม และเทคโนโลยการ

กอสรางในสมยปจจบน จงควรถกสรางสรรคดวยผช านาญการในการออกแบบทเหมาะสมกบยคสมย

เกดเปนววฒนาการทางสถาปตยกรรมทไมหยดนง เปนการสบสานวฒนธรรมจากอดตสปจจบน และ

กลายเปนมรดกอนทรงคณคาในอนาคต เปนตวแทนของนวตกรรมของยคสมย ซงผปฏบตวชาชพใน

ยคน ควรไดรวมกนเปนผสรางสรรค ไมใชการลอกเลยนแบบและการสรางซ าๆกนดวยแบบมาตรฐาน

เพยงเพราะอางวาไมมงบประมาณในการจางผออกแบบ อยางทศาสนสถานทวไปมกกลาวอาง

2.4. การจดจางผด าเนนการอนรกษ ปรบปรง ซอมแซม ตอเตม หรอสรางใหม หรอทเรยกกนวา

ผรบเหมากอสราง เมอไดแบบกอสราง อนรกษ ปรบปรง ซอมแซม หรอตอเตม ซงไดรบการออกแบบ

อยางดจากสถาปนก นกอนรกษ หรอสถาปนกทออกแบบมรดกสถาปตยกรรมรวมสมย เพอใหเกด

ความโปรงใสในการจดจาง จดใหมการประกวดราคา โดยองจากแบบและรายการประกอบแบบอยาง

ละเอยดดงกลาว เพอลดปญหาเรองการถกโกงราคา

ในขนตอนนสถาปนกผออกแบบสามารถเปนผใหความเหนและชวยหารอในการคดเลอกผเขาประกวด

ราคา การคดเลอกผรบเหมา หากเปนการอนรกษโบราณสถานทไดรบการขนทะเบยนเปน

โบราณสถานจากกรมศลปากร ใหท าตามระเบยบของกรมศลปากรอยางเครงครด แตถาเปนมรดก

สถาปตยกรรมอนๆทไมไดรบการขนทะเบยน กใหสถาปนกผออกแบบเปนผชวยพจารณาคดเลอก

ผรบเหมาจากการประกวดราคา แตไมจ าเปนตองเลอกผทเสนอราคาถกทสดเปนหลก แตควร

พจารณาถงเรองอนๆประกอบกนไป

Page 180: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

180

ส าหรบเอกสารสญญา ควรมกรรมการผดแลเรองการบรหารจดการมรดกสถาปตยกรรมและภมทศน

เปนผเซนสญญากบผรบเหมา ไมควรใหพระสงฆเซน เพราะมกจะถกเอาเปรยบ เอกสารสญญาควรให

มทปรกษากฎหมายรวมในการดแลให

2.5. การน าเสนอขอมลและการสอความหมาย

ควรมการจดท าแผนปายเพอน าเสนอขอมลและสอความหมายถงคณคาของมรดกสถาปตยกรรมหรอ

โบราณสถานนนๆ เพอใหเกดกระบวนการเรยนรและเหนคณคารวมกน

2.6. การบ ารงรกษาบรหารจดการใหเกดความยงยน

เมอมการอนรกษ ปรบปรง ซอมแซม ตอเตม หรอสรางใหม อาคารสถานทใดใดในศาสนสถาน ควรจด

ใหมการบ ารงรกษา ท าความสะอาด และจดระเบยบเปนประจ า ใหเกดความสะอาดเปนระเบยบ

เรยบรอย

3. ขนตอนการด าเนนการบรหารจดการ ศลปวตถ โบราณวตถ และเอกสารโบราณ

3.1. การจดท าบญช ศลปวตถ โบราณวตถ และเอกสารโบราณ

3.2. การจดระบบขอมลใหเปนหมวดหม จดท าฐานขอมล แยกประเภท และจดระบบสารสนเทศ

ทโปรงใส สามารถตรวจสอบได

3.3. หากเปนโบราณวตถทขนทะเบยนจากกรมศลปากร ควรปฏบตตามกฎหมายอยางเครงครด

หากจ าเปนตองน าไปแสดงในพพธภณฑสวนกลาง ควรมการเกบหลกฐาน ประวต เพอน าเสนอใน

รปแบบของขอมล หรอท าแบบจ าลอง หรอจดแสดงในศาสนสถานนนๆดวย

3.4. หากตองมการซอมแซม ควรไดรบการซอมแซมจากผช านาญการ

3.5. จดตงพพธภณฑ เพอจดแสดงใหเปนแหลงเรยนรของชมชน ตามความเหมาะสมในเรอง

สถานท โดยวางแผนใหอยในแผนแมบทของการพฒนาเชงอนรกษของศาสนสถาน

บคลากรผด าเนนการ : นกประวตศาสตร นกโบราณคด นกวชาการ ปราชญทองถน

4. ขนตอนการด า เนนการบรหารจดการมรดกวฒน ธรรมในรปการละเลน พนบาน

ขนบธรรมเนยมประเพณ

4.1. สบคนขอมลในอดต จากจดหมายเหต เอกสารโบราณ ภาพถายโบราณ ต านาน หรอค าบอก

เลาของชมชน

4.2. บนทกเรองราวเหลานไวเปนลายลกษณอกษร

Page 181: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

181

4.3. น าเสนอขอมลในรปแบบของนทรรศการ การแสดง การละเลน ขนบธรรมเนยมประเพณ

เพอเปนการสบสานวฒนธรรมอนด และประเพณทอาจสญหายไปแลว หรอก าลงจะสญหายไป

บคลากรผด าเนนการ : นกประวตศาสตร นกโบราณคด นกวชาการ ปราชญทองถน

แนวทางส าหรบการกอสรางอาคารใหมภายในวด

นอกจากการอนรกษอาคารและสงปลกสรางทมคณคาแลว อาคารทจะสรางขนใหมควรไดรบ

การออกแบบทค านงถงการเคารพอาคารเดมและสภาพแวดลอมโดยรวม โดยอนดบแรกในการ

รวบรวม ศกษาขอมลเบองตนส าหรบการออกแบบ จะตองท าความเขาใจบรบทของคณคาในดาน

ตางๆของสถานทตามทเปนอยในปจจบนอยางถถวนเสยกอน รวามคณคาอยทใด อะไรคอสงส าคญท

จะตองรกษาไว ตรวจสอบในเรองระเบยบ ขอกฎหมายตางๆ ในพนททจะตองปฏบตตาม ส าหรบ

แนวทางในการพฒนาหรอออกแบบอาคารใหมสามารถแบงไดเปน 5 รปแบบ โดยมขอดและขอเสยท

จะตองพจารณาน ามาเลอกใชใหเหมาะสมกบแตละกรณไป ทงในแงของการรกษาคณคาทาง

ประวตศาสตร บรรยากาศและการใชสอยเพอความเจรญศรทธาในปจจบน ดงน คอ

o รปแบบท 1 ใชรปแบบอาคารดงเดม หมายถง การพฒนาอาคารใหมโดย

การลอกเลยนแบบรปรางลกษณะของของอาคารดงเดม อาคารโบราณ

สถานทมอยหรอเคยมอย ซงมขอด คอ สามารถรกษาบรรยากาศของวด

และศาสนสถานได โดยเฉพาะอยางยงในกรณทเปนอาคารทเคยมอยมาแต

ดงเดมแตไดสญหาย หรอถกแกไขดดแปลงไปแลว การศกษาขอมลในอดต

เพอรอฟนใหกลบคนมาเพอตอบสนองกบการใชสอยใหมในปจจบน จะชวย

ใหคณคาทางประวตศาสตรทเชอมโยงกบความเลอมใสศรทธากลบคนมา

อยางสมบรณดวย จะท าใหถอวาการกอสรางใหมนเปนการอนรกษดวย

วธการปฏสงขรณ (Reconstruction) ได แตขอเสย คอ อาจท าใหเกด

ความเขาใจผดวาอาคารทสรางขนใหมนนเปนอาคารเกาดงเดม และม

คณคาทางประวตศาสตร เชน กรณทสรางอาคารขนใหม จากรปแบบ

อาคารเกาทตงอยใกลเคยงกน จะกลายเปนอาคารฝาแฝดทท าใหสบสนได

วา อาคารไหนเปนอาคารเกาดงเดม อาคารไหนคออาคารทสรางขนใหม

o รปแบบท 2 ใชรปแบบอาคารขางเคยง หมายถง การสรางอาคารใหมใหม

รปแบบหรอรายละเอยดเหมอนอาคารทอยขางเคยง โดยไมจ าเปนวา

อาคารนนจะเปนอาคารโบราณทมมาตงแตยคดงเดมหรอไม แตเปนอาคาร

Page 182: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

182

ทมอยในพนทมานานจนเปนความคนเคยและกลายเปนสวนหนงของความ

เจรญศรทธาไปแลว ซงมขอด คอ ท าใหการกอสรางใหมในครงนชวย

สงเสรมบรรยากาศของวดและศาสนสถานใหมความกลมกลนกนมากขน ไม

เสยงกบการมสงใหมทดขดตาแปลกปลอมไปจากภาพทเคยชน แตยงอาจ

เกดความเขาใจผดวาอาคารทสรางใหมนนเปนหนงในอาคารประวตศาสตร

หรอเข า ใจผดว าสร างขนร วมสมยกบอาคารใดอาคารหน งท เปน

ประวตศาสตรของการกอสรางในบรเวณนได ในการตดสนใจจงจ าเปนตอง

มการศกษาขอมลกอนเปนอยางดถงประวตการกอสรางในพนท และมการ

วเคราะหมมมองวาการสรางอาคารขนเพมเตมในรปแบบทกลมกลนนจะม

ผลกระทบอยางไรบางหรอไม

o รปแบบท 3 การเคารพองคประกอบของอาคารส าคญ หมายถง การน า

องคประกอบทเดนชดของอาคารส าคญ ทเปนจดเดนของพนท เชน รปทรง

ลกษณะทางสถาปตยกรรมของอาคาร องคประกอบทางสถาปตยกรรมท

เปนรปโฉมทส าคญของอาคาร เชน ลกษณะของผนง ชองเปด ซมประต

หนางตาง หลงคา ลวดลายการตกแตงลวดบวตางๆ รวมทงส ผวสมผส และ

วสด มาก าหนดเปนแนวทางในการออกแบบอาคารทจะสรางขนใหม โดย

ไมใชการลอกเลยนแบบของดงเดมมาทกประการ หรอเปนเพยงการเพม

ความสงของอาคารในรปแบบดงเดมใหมากขนเทานน เปนแนวทางทมขอด

ท ท า ให ไม เกดความข ดแย งกบอาคารประวต ศาสตรด ง เด มและ

สภาพแวดลอม สามารถแยกแยะไดวาอาคารใดเปนอาคารส าคญดงเดม

หรออาคารทสรางขนใหม ทงนในการออกแบบจะตองมการค านงถงสดสวน

และขนาดของอาคารทมความเหมาะสมกบรปแบบทน ามาใช และบรบท

ของพนททจะท าการกอสรางดวย ไมใชวาตองการอาคารทมรปแบบเปน

งานสถาปตยกรรมไทยประเพณ แตเปนอาคารขนาดใหญอาคารเดยวดวย

ความตองการพนทใชสอยจ านวนมาก เลยคดแคการใชองคประกอบแบบ

ไทยของอาคารทไมใหญโต น าหลงคาจวซอนชนอยางไทยมาคลมเขาไป

เฉยๆ กอาจเสยงตอการสรางอาคารยกษทขาดความงดงาม กลายเปนสง

แปลกปลอมทท าลายบรรยากาศความเลอมใสศรทธาดงเดมไปได การ

ออกแบบจ าเปนจะตองอาศยความสามารถของสถาปนกผออกแบบ ทจะ

ชวยทอนสเกล ลดมวลขนาดใหญของความตองการใหมลง ใหแบบท

Page 183: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

183

ออกมามความเหมาะสม สวยงามโดยไดพนทเพยงพอตอความตองการใหม

ดวย ดกรขององคประกอบดงเดมทจะน ามาใชกสามารถมระดบมากนอยท

แตกตางกนไปในแตละกรณได โดยแนวทางทนยมทสดคอการน าเอา

ลกษณะขององคประกอบดงเดมมาลดทอนรายละเอยดลง แตยงรกษา

ความตอเนองของเสนสาย สสน และวสด ใหเกดความกลมกลน

o รปแบบท 4 การใชบรบทของอาคารส าคญ หมายถง การท าความเขาใจกบ

แนวคดการกอสรางอาคารส าคญและน ามาเปนเกณฑในการออกแบบ

อาคารใหม ในแบบนถอวาเปนการน าความรสกท เปนลกษณะทาง

นามธรรมทเรารสกไดจากอาคารและบรบทของอาคารทมมาแตเดมมาใช

เชน ความเบา ความสวาง ความโลง ความสงบ ซงอาจมรปแบบทกลมกลน

กบพนท ทงทงทไมมองคประกอบใดทเหมอนกบอาคารดงเดมเลย เปนการ

เสรมคณคาทางนามธรรมของอาคารดงเดมใหมความโดดเดนมากยงขนไป

อกดวย วธการนจะตองใชสถาปนกทมความเขาใจในพนทอยางถองแทและ

ไมควรสรางซ าในพนทอน แตมขอเสยอยทเปนการออกแบบทไมงายนก

สถาปนกตองมความสามารถอยางสงจงจะจบลกษณะทเปนนามธรรมมาใช

ในการออกแบบไดส าเรจ การกลาวอางแนวความคดทางนามธรรมอยาง

เลอนลอย ทงทไมสามารถสอออกมาไดอยางแทจรง อาจเปนความเสยงท

จะสงผลกระทบตอบรรยากาศของความเจรญศรทธาไดเชนเดยวกน

o รปแบบท 5 การสรางความแตกตาง หมายถง การออกแบบอาคารใหมใหม

ความแตกตางจากอาคารส าคญดงเดมโดยสนเชง เพอไมใหมความสบสนวา

สวนใดเปนอาคารเกา สวนใดเปนอาคารทสรางขนใหม วธการนมขอด คอ

สามารถแยกแยะอาคารเกาและอาคารใหมไดอยางชดเจนทสด แตใน

ขณะเดยวกนความแตกตางนนกอาจจะกอใหเกดความขดแยงได โดยทวไป

มกจะเลอกใชในเรองของความแตกตางของวสดทใชในการกอสรางทแสดง

ถงยคสมยในปจจบนทท าการกอสราง เชน ในบรเวณศาสนสถานท เปน

อาคารไม หรอกออฐถอปน อาคารทสรางใหมนอาจเปนอาคารโครงสราง

เหลก ผนงกระจก หรอโครงสรางเสาและคานคอนกรต ผนงคอนกรต

เปลอยสมยใหม หรอทนยมลาสดอาจเปนผนงปลกตนไม หลงคา Roof

Garden หลกการทน ามาใชไมควรคดเฉพาะในเรองของความแตกตางจาก

ของดงเดม แตจะตองค านงถงการรกษาคณคาหรอเนนย าใหองคประ

Page 184: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

184

ประกอบดงเดมมความโดดเดนยงขนไปดวย จงมกใชความโปรงใส บางเบา

ทจะไมบดบง เดนขมสงทมอยมาแตดงเดม ไมใหกระทบกบความเลอมใส

ศรทธาแตอยางใด ในขณะทสวนใหมกดทนสมยตามยคทเปนปจจบน

ดงนนขอเสยจงอาจจะมไดหากความสามารถในการออกแบบไมดพอ กจะ

ท าลายสภาพแวดลอมของวดและศาสนสถานได อยางไรกตามอยางนอย

การออกแบบใหมกควรรกษาขนาดและความสงของอาคารไวไมใหมความ

ใหญโตจนกระทบกบคณคาของสถาปตยกรรมด ง เดม และท าลาย

สภาพแวดลอมโดยรวม

ขอแนะน าทางดานงานภมทศน

การเลอกใชพรรณไมในวด

การเลอกใชพรรณไมในวดเปนเรองทควรไดรบการพจารณาอยางถถวน เนองจากพรรณไมแต

ละชนดมคณสมบตและลกษณะทางกายภาพทแตกตางกน ดงนนพรรณไมทจะน ามาปลกในพนทวดจง

ควรค านงถงประโยชนใชสอย ความสวยงาม และการดแลรกษาเปนส าคญ

หลกการเลอกใชพรรณไมใหเหมาะสมกบประโยชนใชสอย

หลกการออกแบบพชพรรณในงานภมสถาปตยกรรม คอ การเลอกใชพรรณไมใหเหมาะสม

กบประโยชนใชสอยของพนท และการใชพรรณไมประกอบกบองคประกอบอนๆ ในธรรมชาตในการ

สรางก าหนดทวาง โดยพรรณไมแตละชนดมความแตกตางกนทงในดานรปทรง ส ผวสมผสของใบ

ขนาด การทงใบ การออกดอก และการเปลยนแปลงตามฤดกาล ซงสงผลตอความรสกของผใชพนท

ส าหรบพรรณไมทพบมากในประเทศไทยและเปนประโยชนกบการจดภมทศนภายในพนทวดมดงน

คอ

- ตนไมทรงแผกวางหรอทรงรม คอ ตนไมขนาดใหญ เชน จามจร หางนกยงฝรง และ

ประดองสนา เปนตน ถอวาเปนตนไมทใหรมเงาไดด ใหความรสกสงบ สงางามเหมาะ

ส าหรบปลกในพนทลานดาดแขง ลานดน หรอลานทรายทมบรเวณกวาง 10 - 20 เมตร

ขนไป โดยตองเปดพนทบรเวณโคนตนใหเปนดนใหกวางทสดเทาทจะท าได (ไมควรแคบ

กวา 2 x 2 ตารางเมตร) เพอใหรากไดสมผสอากาศเตมท

Page 185: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

185

- ตนไมทรงเสา คอ ตนไมขนาดใหญ เชน อโศกอนเดย และสนประดพทธ เปนตน นยม

ปลกเรยงเปนแถวแทนก าแพง เปนฉากหลง เปนฉากก าบง หรออ าพรางสายตา เพอชวย

กรองเสยงและฝน สามารถปลกในพนทแคบ (กวางอยางนอย 1 เมตร) ระหวางอาคาร

กบรวได เมอตนไมมอายและขนาดใหญมากขนตองไดรบการตดแตงอยางเหมาะสม

- ตนไมทรงประตมากรรม คอ ตนไมทมรปรางโดดเดนแปลกตาคลายภาพวาด เชน ทรง

หอยยอยจ าพวกหลว หรอไทรยอยใบแหลม ทรงแจกนจ าพวกลลาวด หรอตนเปดฝรง

ตนไมประเภทนสามารถดงดดความรสกของผพบเหน นยมปลกเปนไมเดนในสวน หรอ

ปลกเปนกลมเพอสรางความประทบใจ

- ตนไมทงใบ – ใหดอก มลกษณะเดน คอ จะผลดใบเขยวจนหมดตนพรอมออกดอก

สะพรงเมอถงฤดของมน เชน ราชพฤกษ เสลา ตะแบก กาฬพฤกษ กลปพฤกษ และ

แคแสด เปนตน นยมปลกเปนกลม หรอปลกขนาบสองขางทางเดน ขอควรระวงของการ

เลอกใชตนไมในกลมน คอ การจดการพนทปลกเมอครงตนไมทงใบ หรอทงดอก หาก

เปนทางเดนหรอลานดาดแขงตองหมนเกบกวาดท าความสะอาดเพอไมใหเกดอนตราย

แกผผานไปมา

ไมทควรปลกในวด

วดในประเทศไทยควรเลอกปลกตนไมเพอความเปนสรมงคล โดยเฉพาะตนไมนพทธประวต

พทธชาดก หรอวรรณคดไทยทสอถงดนแดนอนเปนสรวงสวรรค เชน โพธ มจจลนทร และสาละ เปน

ตน นอกจากนควรปลกตนไมและพรรณไมทองถนทตองการการดแลรกษางายเพอไมใหเปนภาระหนก

แกพระภกษสงฆในการดแลรกษา รวมทงพชสมนไพรตางๆ ทเปนทรจกและใชงานงาย เหมาะแกการ

ปลกในวด เชน

- ตนมะตม ลกมะตมออนชวยบ ารงธาต เจรญอาหาร และขบผายลม สวนลกมะตมแกใช

แกเสมหะ บ ารงธาตไฟ และยอยอาหารใหละเอยด ส าหรบลกมะตมสกสามารถแกลม

เสยดแทงในทอง แกมกเลอด บ ารงธาตไฟ ชวยยอยอาหาร แกกระหายน า และขบผาย

ลม

- ตนมะยม รากมะยมตวผแกโรคผวหนง แกประดงเมดผนคน ขบน าเหลองเสยใหแหง

ส าหรบใบมะยมตวผท ายาเขยว

- ตนมะละกอ กานและรากมะละกอขบปสสาวะ ตนมะละกอขบระดขาว สวนราก

มะละกอออนบ ารงน านม

Page 186: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

186

- ตนมะล ตนมะลแกคดทะราด ขบเสมหะและโลหต สวนใบมะลแกแผลพพอง ฝดาษ ฝ

ตานซาน ส าหรบรากมะลแกรอน และแกเสยดแทงในทอง

ไมทควรเพมความระมดระวงในการปลกในวด

เนองจากวดเปนศาสนสถานทมพระภกษสงฆและฆราวาสเขาออกตลอดเวลาดงนน พรรณไม

ปลกทไมควรปลก คอ ไมทมพษทยาง ดอก หรอผล ไมทมหนามแหลมตามกงกานหรอล าตนและไมท

สงกลนเหมนเปนทร าคาญ เชน ตนพญาสตบรรณ หรอตนเปด หากจ าเปนตองปลกตนไมประเภทน

ควรปลกไวในททยากแกการเขาถงและไมเปนพนททผคนพลกพลานหรอตองสญจรไปมา

การปลกตนไมใหญอยางถกวธ

การปลกตนไมใหญอยางถกวธมขอควรค านงส าคญ 2 ประการ ดงน คอ

ต าแหนงปลก

กอนการปลกตนไมใหญควรศกษาถงขนาดของตนไมเมอโตเตมท เน องจากระยะรศมพมใบ

ของตนไมจะสมพนธกบรศมของรากฝอยทแผออกใตดน หากปลกในบรเวณทรากไมสามารถแผออกได

อยางเหมาะสมกจะสงผลใหพมใบไมเจรญงอกงามไดเตมทตามทควรจะเปน หรอตนไมใหญทมราก

ชอนไชแขงแรง เชน ไทร หางนกยงฝรง เมอปลกในต าแหนงทใกลกบรวหรอก าแพง พระอโบสถ พระ

วหาร หรอเจดย กอาจเปนผลใหรากตนไมงดท าลายโครงสรางฐานรากของสงปลกสรางเหลานได

อายของพชทน ามาลงปลก

ควรปลกจากกลาหรอตนออนทไดจากการเพาะเมลด เนองจากตนไมใหญจะหยงรากแกวลง

ลกและแผขยายระบบรากเพอยดล าตนใหเตบโตอยางแขงแรง การขดลอมตนไมทมขนาดใหญมาก

แลวมาปลกในพนทจะท าใหไดทศนยภาพทสวยงามทนใจ แตเนองจากวธการขดลอมตนไมนน

จ าเปนตองมการตดรากแกวของตนไมเพอความสะดวกในการขนยาย และโดยธรรมชาตของรากแกว

เมอเจรญเตมทแลวถกตดจะไมสามารถงอกยาวขนมาทดแทนไดอก ดงนนตนไมทปลกดวยวธขดลอม

มกจะมรากแกวทสนกวาทควรจะเปนและไมเจรญเตบโตแขงแรงเทาไมทลงปลกดวยกลาหรอเพาะ

เมลด

ตวอยางการดแลรกษาภมทศนในวด

Page 187: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

187

• วดปทมวนาราม – สวนปาในวดเมอง

ทามกลางปาคอนกรตทแวดลอมดวยหางสรรพสนคา และอาคารส านกงานของยานราช

ประสงค ยงมความสงบของวดปาปทมวนารามทใหผคนไดพกสงบจตใจ พนทภายในวดมความรมรน

ดวยตนไมใหญนานาชนด ทนบวนจะมแตปลกเพมใหถขน จนแทบมองไมเหนตกสงทลอมรอบวด เวน

แตทางดานพระอโบสถเทานน ทมองเหนตกศนยการคาเปนฉากหลงอยางหลกเลยงไมได นบเปน

ตวอยางของการประยกตใชสวนปาเขากบวดในเขตเมองไดอยางนาประทบใจ

• วดประยรวงศาวาส – อทยานเขามอ (เขาเตา)

อทยานเขามอ (เขาเตา) เปนภเขาจ าลองขนาดเลก กอดวยศลาตงอยกลางสระน าบรเวณหนา

วดประยรวงศาวาส สมเดจเจาพระยาบรมมหาประยรวงศสรางภเขาจ าลองนขนดวยแนวคดเกยวกบ

เคาโครงของภเขาจ าลองมาจาก "หยดเทยนขผง " ทพระบาทสมเดจพระนงเกลาเจาอยหว ได

พระราชทานแกสมเดจเจาพระยาบรมมหาประยรวงศ โดยการน าเคาโครงของหยดเทยนขผงนมาเปน

แบบส าหรบสรางภเขาจ าลอง สระน าทลอมรอบภเขาจ าลองเตมไปดวยเตา และตะพาบน า ทมผน ามา

ปลอยไวแตนานมาแลว จนเปนทรจกกนทวไปในชอวา "ภเขาเตา" เนอททงหมดของบรเวณภเขา

จ าลองมความยาว 48 เมตร กวาง 42 เมตร กรมศลปากรไดขนทะเบยนภเขาจ าลองไว ในฐานะเปน

ถาวรวตถส าคญของชาต เมอวนท 22 พฤศจกายน พทธศกราช 2522

ตอมาในวนท 24 มถนายน พทธศกราช 2556 มพธสมโภชอทยานเขามอ หลงจากการปรบ

ภมทศนทแตเดมทมตนไมขนรก คอนขางอบทบเปนทนาหวาดระแวงของผใชงาน ภายหลงการ

ปรบปรงโดยการขจดตนไมทรกทบ ปรบยายสถปเจดยรายบนตวเกาะภเขา ปรบแตงดวยพรรณชนด

ใหม ปรบขอบบอและขอบฐานของเกาะภเขาใหเรยบรอยสะอาดตาขน แตยงดกลมกลนเปนธรรมชาต

นบเปนตวอยางของการปรบปรงภมทศนดวยการอนรกษภมทศนประวตศาสตรซ งถอเปน

โบราณสถานดวยไดอยางนาชนชม

• วดปาไทรงาม – การปรบภมทศนเพออยรวมกบธรรมชาตของสวนปาในวดเมอง

วดปาไทรงาม ตงอยทางทศตะวนตกของอ าเภอเดชอดม จงหวดอบลราชธาน หางจากสถาน

ขนสงอ าเภอเดชอดมประมาณ 1 กโลเมตร เรมกอตงเปนส านกสงฆเมอพทธศกราช 2515 อาศยเนอท

ปาสาธารณะ (ปาชา) บานตลาด จ านวน 25 ไร ไมมตนไมใหญ แหงแลง และกนดาร ภายหลงไดค า

ชแนะแนวทางปฏบตจากหลวงปชา สภทโธ วดหนองปาพง ในการออกแบบภมทศนอยางฉลาด

แนบเนยนและนอมตนเปนสวนหนงสวนเดยวกบธรรมชาต

Page 188: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

188

วดแหงนไดกลายเปนวดสมบรณเมอพทธศกราช 2545 ปจจบนมเนอท 130 ไร มการขด

คลองกวาง 8 เมตร ลก 4 เมตร แลวน าดนทขดขนมาท าคนดนใหเปนก าแพงวด ปลกตนไมแทนรว ท า

ใหเสยงจากภายนอกเขามารบกวนไดยากเพราะก าแพงดน ก าแพงตนไม ชวยลดปรมาณความดงของ

เสยงลง และไดประโยชนจากน า เปนการกกเกบน าอยางชาญฉลาด ใหความชมชนแกตนไม ใหความ

เยนแกพนวด และเปนแหลงเพาะขยายพนธสตวน าไดอยางด มการปลกบวนานาชนด ความรมรนของ

ตนไมภายในวดชวยลดอณหภมอากาศในฤดรอนไดมากทเดยว

• วดตนโพธศรมหาโพธ – การอนรกษตนไมเกาแกโบราณ

วดตนโพธศรมหาโพธ ตงอยทต าบลโคกปบ อ าเภอศรมโหสถ จงหวดปราจนบร ภายในวด มตนโพธท

เกาแกทสดในประเทศไทย สนนษฐานวาเปนหนอจากตนพระศรมหาโพธ สถานทตรสรจากพทธคยา

ประเทศอนเดย มอายกวา 2,000 ป ล าตนวดโดยรอบประมาณ 20 เมตร สงประมาณ 30 เมตร ม

เสนผาศนยกลางทรงพมประมาณ 25 เมตร เปนตนไมเพยงตนเดยวทกรมศลปากรประกาศขน

ทะเบยนโบราณสถานของชาต

มภาพเกาของตนโพธตนนถายไวในพทธศกราช 2511 แสดงใหเหนวหารคดรอบตนโพธสราง

ดวยไมทงหมด และมการสรางลานขนาดใหญยกขนคลายเปนกระบะยกษปดลอมโคนตนไว ปจจบน

ไดรบการอนรกษดแลอยางชาญฉลาด โดยวหารคดไมเดมทช ารดเสยหายไดถกทดแทนดวยระเบยงคด

กออฐฉาบปน ทงระยะสนามหญากวางโดยรอบตนโพธไวตามเดม ซงมากเพยงพอใหระบบรากและกง

กานของตนโพธแผขยายอยางสมบรณ ทงยงมการรอลานขนาดใหญทยกขนรอบโคนตนเพอเปดเปน

ลานดน กนไวเพยงรวโปรงเตยๆเพอไมใหคนเขาไปขดขดขอเลขท าความเสยหายล าตนได และมเพยง

ทางเทาและลานขนาดเลกประดษฐานพระพทธรปไวดานหนงของตนโพธเทานน นอกจากนยงมการ

ดแลระวงตดแตงและท าค ายนกงทโนมต าไมใหเกดการหกฉก เปนตวอยางการอนรกษตนไมเกาแก

โบราณทสมควรแกการปฏบตตาม

Page 189: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

189

บรรณานกรม

กรมศลปากร และมลนธซเมนตไทย. วดหลวงสมยรตนโกสนทร. กรงเทพฯ: กรมศลปากร, 2539.

(จดพมพเฉลมพระเกยรต พระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดชสยามนทราธราช ใน

วโรกาสทรงครองสรราชสมบตเปนปท 50 พทธศกราช 2539).

กรมศลปากร. วดและศาสนสถานสาคญ โบราณสถาน โบราณวตถ. กรมศลปากร, 2549.

________. ส านกศลปากรท 14 นครศรธรรมราช. ขอมลแหลงโบราณคด : วดวงตะวนตก

[Online]. แหลงทมา : http://www.fad14.go.th/olddata.php [2553]

________. ส านกโบราณคด. พระราชบญญต โบราณสถาน โบราณวตถ ศลปวตถ และ

พพธภณฑสถานแหงชาต พ.ศ.2504. พมพครงท 16. กรงเทพฯ: ส านกโบราณคด, 2555.

________. ฝายเผยแพรประชาสมพนธ . อทยานประวตศาสตรภพระบาท. กรงเทพฯ: กอง

โบราณคด, 2535.

________. คมอดแลรกษาโบราณสถาน. พมพครงท 4. กรงเทพฯ: ส านกโบราณคด, 2550.

กระทรวงมหาดไทย. กรมการปกครอง. เอกสารประกอบการของบประมาณโครงการบรณะเพอ

เฉลมพระเกยรตเนองในโอกาสฉลองสรราชสมบตครบ 60 ป. [เอกสารราชการ]

กองพทธศาสนสถาน. ประวตวดทวราชอาณาจกร. เลม 1. กรงเทพฯ: กองพทธสถาน, 2525.

________. ประวตวดทวราชอาณาจกร. เลม 5. กรงเทพฯ: กองพทธสถาน, 2525.

คณะกรรมาธการอนรกษ ดานสถาปตยกรรมไทยประเพณ. โครงการอนรกษหอพระไตรปฎก วด

เทพธดารามวรวหาร กรงเทพมหานคร. สมาคมสถาปนกสยามในพระบรมราชปถมภ: 2551 –

2553. (เอกสารสมาคม)

โชตมา จตรวงศ และคณะ. คมอการบรหารจดการทางวฒนธรรมในศาสนสถานและสถานท

ศกดสทธ. เอกสารประกอบรายงานการวจย. ม.ป.ท. 2553.

ด ารงราชานภาพ, สมเดจพระเจาบรมวงศเธอ กรมพระยา. เทยวตามทางรถไฟ และรวมเรองเมอง

นครศรธรรมราช. พระนคร: เอกศลปการพมพ, 2505. (อนสรณงานพระราชทานเพลงศพรอง

อ ามาตยตร พระพลราษฎรบ ารง (แสง อเทนสต) ณ เมรสมานมตร จงหวดนครศรธรรมราช วนท 21

เมษายน 2505).

Page 190: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

190

ทวาการอ าเภอเมองเพชรบร . อาเภอเมองเพชรบร [Online]. 2552. แหลงทมา :

http://www.muangphettravel.org/index.php/2009-08-17-13-38-32 [2553]

เบรด อายวว, บรษท. ธ. ทรงเปนองคอครศาสนปถมภก. [บทสารคด].

ประยร อลชาฏะ (น. ณ ปากน า). เทยวชมศลปะ. กรงเทพฯ: โอเดยนสโตร, ม.ป.ป..

________. สมากถา. กรงเทพฯ: เมองโบราณ. 2540.

พทยา บนนาค. เสมา สมา หลกสมาในศลปะไทย. กรงเทพฯ: ส านกงานกองทนสนบสนนการวจย.

ส านกวทยบรการและเทคโนโลยสารสนเทศ มหาวทยาลยราชภฏบานสมเดจเจาพระยา. วดสวรรณา

ราม [Computer File]. แหลงทมา : http://arcbs.bsru.ac.th/local/pdf/bn.pdf [2553]

ส านกศลปวฒนธรรม. มหาวทยาลยราชภฎนครศรธรรมราช. ฐานขอมลทางวฒนธรรมและ

สงแวดลอม [Online]. แหลงทมา: http://www.culture.nstru.ac.th/~culturedb/search.php

[2553]

แหลงทมา : http://www.ratch.co.th

ส านกงานทรพยสนสวนพระมหากษตรยฯ. คมอการดแลรกษาศาสนสถาน. กรงเทพฯ: บ.บานานา

สตดโอ จ ากด , 2557.

ส านกโบราณคด, กรมศลปากร. โบราณสถาน โบราณวตถ วดและศาสนสถานสาคญ ในโครงการ

เฉลมพระเกยรต เนองในโอกาสฉลองสรราชสมบตครบ 60 ป. กรงเทพฯ: ส านกโบราณคด, 2550.

ส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต. คมอการดแลและจดการศาสนสมบต. พมพครงท 2. กรงเทพฯ:

ส านกงานศาสนสมบต, 2551.

อโคโมสไทย. 2 ทศวรรษอโคโมสไทย: การอนรกษมรดกวฒนธรรม เสนทางสกฎบตรประเทศไทย.

Proceedings “2 Decades of ICOMOS Thailand: Cultural Heritage Conservation”.

กรงเทพฯ: อโคโมสไทย, 2549.

________. การอนรกษและการจดการปชนยสถาน. Proceedings “Conservation and

Management of Sacred Places”. กรงเทพฯ: อโคโมสไทย, 2554.

________. กฎบตรประเทศไทยเพอการบรหารจดการแหลงมรดกวฒนธรรม. แหลงทมา :

http://www.icomosthai.org.

Page 191: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

191

ภาคผนวก

พระราชบญญตโบราณสถาน โบราณวตถ ศลปวตถและพพธภณฑสถานแหงชาต พทธศกราช 2504

แกไขตามพระราชบญญตฯ ฉบบท 2 พทธศกราช 2535

พระราชบญญตโบราณสถาน โบราณวตถ ศลปวตถและพพธภณฑสถานแหงชาต พทธศกราช

2504 แกไขตามพระราชบญญตฯ ฉบบท 2 พทธศกราช 2535 นนเปนขอกฏหมายทเกยวกบการดแล

และรกษา โบราณสถาน โบราณวตถ และศลปวตถอนเปนสมบตและมรดกทางวฒนธรรมของชาต ซง

ทางศาสนสถานนนกมสวนท เกยวของไมนอยดวยทเปนแหลงเรยนรและแหลงรวบรวมมรดกทาง

วฒนธรรมของคนในชมชน อนมเนอความดงน

มาตรา 1 พระราชบญญตนเรยกวา “พระราชบญญตโบราณสถาน โบราณวตถ ศลปวตถ

และพพธภณฑสถานแหงชาต พทธศกราช 2504”

มาตรา 2 พระราชบญญตนใหใชบงคบเมอพนก าหนดสามสบวนนบแตวนประกาศในราช

กจจานเบกษาเปนตนไป

มาตรา 3 ใหยกเลก

1. พระราชบญญตวาดวยโบราณสถาน ศลปวตถ โบราณวตถ และการพพธภณฑแหงชาต

พทธศกราช 2477 และ

2. พระราชบญญตวาดวยโบราณสถาน ศลปวตถ โบราณวตถ และการพพธภณฑแหงชาต

(ฉบบท 2) พทธศกราช 2486

บรรดาบทกฎหมาย กฎ และขอบงคบอนในสวนทมบญญตไวแลวในพระราชบญญตนหรอซง

ขดหรอแยงกบบทแหงพระราชบญญตนใหใชพระราชบญญตนแทน

มาตรา 4 ในพระราชบญญตน

“โบราณสถาน” หมายความวา อสงหารมทรพยซงโดยอายหรอโดยลกษณะแหงการกอสราง

หรอโดยหลกฐานเกยวกบประวตของอสงหารมทรพยนนเปนประโยชนในทางศลปประวตศาสตร หรอ

โบราณคด ทงนใหรวมถงสถานททเปนแหลงโบราณคด แหลงประวตศาสตรและอทยานประวตศาสตร

ดวย

Page 192: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

192

“โบราณวตถ” หมายความวา สงหารมทรพยทเปนของโบราณ ไมวาจะเปนสงประดษฐหรอ

เปนสงทเกดขนตามธรรมชาต หรอทเปนสวนหนงสวนใดของโบราณสถาน ซากมนษยหรอซากสตว ซง

โดยอายหรอโดยลกษณะแหงการประดษฐหรอโดยหลกฐานเกยวกบประวตของสงหารมทรพยนน เปน

ประโยชนในทางศลปประวตศาสตรหรอโบราณคด

“ศลปวตถ” หมายความวา สงทท าดวยฝมออยางประณตและมคณคาสงในทางศลปะ

“สงเทยมโบราณวตถ” หมายความวา สงทท าเทยมโบราณวตถหรอสวนของโบราณวตถทได

ขนทะเบยนไวตามพระราชบญญตน หรอทอยในความครอบครองของกรมศลปากร

“สงเทยมศลปวตถ” หมายความวา สงทท าเทยมศลปวตถหรอสวนของศลปวตถทไดขน

ทะเบยนไวตามพระราชบญญตน หรอทอยในความครอบครองของกรมศลปากร

“ท าเทยม” หมายความวา เลยนแบบ จ าลอง หรอท าเอาอยางดวยวธการใดๆใหเหมอนหรอ

คลายของจรง ทงน ไมวาจะมขนาด รปลกษณะ และวสดอยางเดมหรอไม

“พนกงานเจาหนาท” หมายความวา ผซงรฐมนตรแตงตงใหปฏบตการตามพระราชบญญตน

“อธบด” หมายความวา อธบดกรมศลปากร

“รฐมนตร” หมายความวา รฐมนตรผรกษาการตามพระราชบญญตน

มาตรา 5 การออกหนงสออนญาตและการออกใบอนญาตซงอธบดตองกระท าตาม

พระราชบญญตน อธบดจะมอบหมายใหขาราชการในกรมศลปากรซงมต าแหนงตงแตผอ านวยการ

กองหรอเทยบเทาขนไปกระท าแทน หรอผวาราชการจงหวดแหงทองทใดเปนผกระท าแทนส าหรบ

ทองทนนกได การมอบหมายใหประกาศในราชกจจานเบกษาเมอไดมประกาศมอบหมายใหผวา

ราชการจงหวดแหงทองทใดกระท าการแทนอธบดตามความในวรรคหนงแลว ค าขอรบหนงสออนญาต

และใบอนญาตใหยนตอผวาราชการจงหวดแหงทองทนน

มาตรา 6 ใหรฐมนตรวาการกระทรวงวฒนธรรม รกษาการตามพระราชบญญตนและใหม

อ านาจแตงตงพนกงานเจาหนาทกบออกกฎกระทรวงก าหนดคาธรรมเนยมไมเกนอตราในบญชทาย

พระราชบญญตน ยกเวนคาธรรมเนยมและก าหนดกจการอนเพอปฏบตการตามพระราชบญญตน

กฎกระทรวงนน เมอไดประกาศในราชกจจานเบกษาแลวใหใชบงคบได

หมวด 1 โบราณสถาน

มาตรา 7 เพอประโยชนในการดแลรกษาและการควบคมโบราณสถานใหเปนไปตาม

พระราชบญญตนใหอธบดมอ านาจประกาศในราชกจจานเบกษาขนทะเบยนโบราณสถานใดๆ ตามท

อธบดเหนสมควรได และใหมอ านาจก าหนดเขตทดนตามทเหนสมควรเปนเขตของโบราณสถานโดยให

Page 193: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

193

ถอวาเปนโบราณสถานดวยกได ประกาศดงกลาวน อธบดจะเพกถอนหรอแกไขเพมเตมกใหกระท าได

โดยประกาศในราชกจจานเบกษา การขนทะเบยนโบราณสถานตามความในวรรคกอน ถา

โบราณสถานนนมเจาของหรอมผครอบครองโดยชอบดวยกฎหมาย ใหอธบดแจงเปนหนงสอให

เจาของหรอผครอบครองทราบ ถาเจาของหรอผครอบครองไมพอใจ กใหมสทธรองตอศาลภายใน

ก าหนดสามสบวนนบแตวนทอธบดแจงใหทราบ ขอใหศาลมค าสงใหอธบดระงบการขนทะเบยนและ

หรอการก าหนดเขตทดนใหเปนโบราณสถานแลวแตกรณได ถาเจาของหรอผ ครอบครองมไดรองขอ

ตอศาล หรอศาลมค าสงคดถงทสดใหยกค ารองขอของเจาของหรอผครอบครอง ใหอธบดด าเนนการ

ขนทะเบยนได

มาตรา 7 ทว หามมใหผใดปลกสรางอาคารตามกฎหมายวาดวยการควบคมการกอสราง

อาคารภายในเขตของโบราณสถาน ซงอธบดไดประกาศขนทะเบยน เวนแตจะไดรบอนญาตเปน

หนงสอจากอธบด ในกรณทมการปลกสรางอาคารโดยมไดรบอนญาต ใหอธบดมอ านาจสงระงบการ

กอสรางและใหรอถอนอาคารหรอสวนแหงอาคารนนภายในก าหนดหกสบวนนบแตวนไดรบค าสงผใด

ขดขนไมระงบการกอสรางหรอรอถอนอาคารหรอสวนแหงอาคารตามค าสงอธบด มความผดฐานขด

ค าสงเจาพนกงาน และใหอธบดด าเนนการรอถอนอาคารหรอสวนแหงอาคารนนได โดยเจาของผ

ครอบครองหรอผปลกสรางไมมสทธเรยกรองคาเสยหายหรอด าเนนคดแกผรอถอนไมวาดวยประการ

ใดทงสน สมภาระทรอถอนถาเจาของไมขนยายออกไปจากเขตโบราณสถานภายในก าหนดสบหาวน

นบแตวนรอถอนเสรจ ใหอธบดจดการขายทอดตลาดสมภาระนนเงนทไดจากการขายเมอหกคาใชจาย

ในการรอถอนและการขายแลวเหลอเทาใดใหคนใหเจาของสมภาระนน

มาตรา 8 บรรดาโบราณสถานซงอธบดกรมศลปากรไดจดท าบญชและประกาศในราชกจจา

นเบกษาตามกฎหมายวาดวย โบราณสถาน ศลปวตถ โบราณวตถและการพพธภณฑแหงชาตแลวกอน

วนทพระราชบญญตนใชบงคบ ใหถอวาเปนโบราณสถานทไดขนทะเบยนแลวตามพระราชบญญตน

ดวย

มาตรา 9 โบราณสถานทไดขนทะเบยนแลว และเปนโบราณสถานทม เจาของหรอผ

ครอบครองโดยชอบดวยกฎหมาย ช ารด หกพงหรอเสยหายไมวาดวยประการใดๆ ใหเจาของหรอผ

ครอบครองโบราณสถานนน แจงการช ารดหกพงหรอเสยหายเปนหนงสอ ไปยงอธบดภายในสามสบ

วนนบแตวนทเกดช ารดหกพงหรอเสยหายนน

มาตรา 9 ทว โบราณสถานตามมาตรา 9 ทไดจดใหมการเรยกเกบคาเขาชมหรอคาบรการอน

เปนปกตธระ หรอจดเกบผลประโยชนใดๆ อนเกดจากโบราณสถานนน ใหเจาของหรอผครอบครอง

โดยชอบดวยกฎหมายเปนผเสยคาใชจายในการซอมแซมทงหมด หรอบางสวนตามทอธบดก าหนด

Page 194: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

194

การก าหนดคาใชจายในการซอมแซมโบราณสถานตามวรรคหนง ใหอธบดแตงตงกรรมการขนคณะ

หนงมจ านวนไมนอยกวาสามคน โดยใหเจาของหรอผครอบครองรวมเปนกรรมการดวย

มาตรา 10 หามมใหผใดซอมแซม แกไข เปลยนแปลง รอถอน ตอเตมท าลายเคลอนยาย

โบราณสถานหรอสวนตางๆ ของโบราณสถาน หรอขดคนสงใดๆ หรอปลกสรางอาคารภายในบรเวณ

โบราณสถาน เวนแตจะกระท าตามค าสงของอธบดหรอไดรบอนญาตเปนหนงสอจากอธบด และถา

หนงสออนญาตนนก าหนดเงอนไขไวประการใดกตองปฏบตตามเงอนไขนนดวย

มาตรา 10 ทว พนกงานเจาหนาทมอ านาจเขาไปในโบราณสถานเพอตรวจดวาไดมการ

ซอมแซมแกไข เปลยนแปลง รอถอน ตอเตม ท าลายเคลอนยายโบราณสถานหรอสวนตางๆ ของ

โบราณสถาน หรอมการขดคนสงใดๆ หรอปลกสรางอาคารภายในบรเวณโบราณสถานหรอไม ในการ

นใหพนกงานเจาหนาทมอ านาจยดหรออายดวตถทมเหตอนสมควรสงสยวาจะเปนวตถทไดมาจากการ

ขดคนในบรเวณโบราณสถานได การตรวจ ยดหรออายดตามความในวรรคหนง ใหกระท าไดระหวาง

พระอาทตยขนถงพระอาทตยตกและเมอด าเนนการตรวจ ยดหรออายดแลวในเขตกรงเทพมหานครให

รายงานตออธบด ในเขตจงหวดอนใหรายงานตอผวาราชการจงหวดและอธบดเพอทราบ

มาตรา 11 โบราณสถานทไดขนทะเบยนแลวนน แมวาจะเปนโบราณสถานทมเจาของหรอผ

ครอบครองโดยชอบดวยกฎหมาย กใหอธบดมอ านาจสงใหพนกงานเจาหนาทหรอบคคลใดๆ ท าการ

ซอมแซมหรอกระท าดวยประการใดๆ อนเปนการบรณะหรอรกษาไวใหคงสภาพเดมได แตตองแจง

เปนหนงสอใหเจาของหรอผครอบครองทราบกอน

มาตรา 12 ในกรณทมการโอนโบราณสถานทไดขนทะเบยนแลว ผโอนจะตองแจงการโอน

เปนหนงสอโดยระบชอ และทอยของผรบโอน และวนเดอนปทโอนไปยงอธบดภายในสามสบวนนบแต

วนโอนผไดรบกรรมสทธโบราณสถานทไดขนทะเบยนแลวโดยทางมรดกหรอโดยพนยกรรมตองแจง

การไดรบกรรมสทธไปยงอธบดภายในหกสบวนนบแตวนไดรบกรรมสทธ ในกรณทมผไดรบกรรมสทธ

โบราณสถานเดยวกนหลายคนเมอไดมการมอบหมายใหผมกรรมสทธรวมคนใดคนหนงเปนผแจงการ

รบกรรมสทธ และผไดรบมอบหมายไดปฏบตการแจงนนภายในก าหนดเวลาดงกลาวแลว ใหถอวาผม

กรรมสทธรวมทกคนไดปฏบตการแจงนนแลวดวย

มาตรา 13 เพอประโยชนในการรกษาสภาพ ความปลอดภย ความสะอาดและความเปน

ระเบยบเรยบรอยของโบราณสถานทไดขนทะเบยนแลวใหรฐมนตรมอ านาจออกกฎกระทรวง

ก าหนดใหผเขาชมปฏบตในระหวางเขาชมไดและจะก าหนดใหผเขาชมเสยคาเขาชมหรอคาบรการอน

ดวยกได การจดใหเขาชมโบราณสถานทมเจาของหรอผครอบครองโดยชอบดวยกฎหมายโดยเรยกเกบ

คาเขาชมหรอคาบรการอน ตองแจงเปนหนงสอใหอธบดทราบกอนและตองปฏบตตามหลกเกณฑ

วธการและเงอนไขทอธบดประกาศก าหนดใน ราชกจจานเบกษา

Page 195: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

195

มาตรา 13 ทว เพอประโยชนในการสงเสรมการศกษาและเผยแพรศลปวฒนธรรม อธบดม

อ านาจอนญาตเปนหนงสอใหบคคลใดเขาไปด าเนนกจการใดๆ เพอหาผลประโยชนในบรเวณโบราณ

สถานทไดขนทะเบยนแลวและมใชเปนโบราณสถานทมเจาของหรอผครอบครองโดยชอบดวย

กฎหมาย โดยใหผรบอนญาตออกคาใชจายในการด าเนนกจการทงสนและผรบอนญาตตองจายเงนคา

สทธคาตอบแทน และคาธรรมเนยมอนใหแกกรมศลปากรเพอสมทบกองทนโบราณคดทงน ตาม

ระเบยบทอธบดประกาศก าหนดในราชกจจานเบกษา

หมวด 2 โบราณวตถและศลปวตถ

มาตรา 14 เมออธบดเหนวาโบราณวตถหรอศลปวตถใดทมไดอยในความครอบครองของกรม

ศลปากร มประโยชนหรอคณคาในทางศลปะ ประวตศาสตรหรอโบราณคดเปนพเศษ อธบดมอ านาจ

ประกาศในราชกจจานเบกษาขนทะเบยนโบราณวตถ หรอศลปวตถนน ในกรณทอธบดเหนวา

โบราณวตถใดไมวาจะไดขนทะเบยนแลวหรอไมหรอศลปวตถใดทไดขนทะเบยนแลว สมควรสงวนไว

เปนสมบตของชาต อธบดมอ านาจประกาศในราชกจจานเบกษาก าหนดใหโบราณวตถหรอศลปวตถ

นนเปนโบราณวตถหรอศลปวตถทหามท าการคา และหากเหนสมควรเกบรกษาไวเปนสมบตของชาต

ใหอธบดมอ านาจจดซอโบราณวตถหรอศลปวตถนนไวได

มาตรา 14 ทว เพอประโยชนในการอนรกษและการจดท าทะเบยนโบราณวตถหรอศลปวตถ

ทมอายตงแตสมยอยธยาขนไป ใหอธบดมอ านาจประกาศในราชกจจานเบกษาก าหนดใหเขตทองทใด

เปนเขตส ารวจโบราณวตถหรอศลปวตถนน โดยใหเจาของหรอผครอบครองแจงปรมาณ รปพรรณ

และสถานทเกบรกษาโบราณวตถ หรอศลปวตถนนตออธบดตามหลกเกณฑ วธการและเงอนไขท

อธบดก าหนดเมอไดมประกาศตามวรรคหนงแลว อธบดหรอผซงอธบดมอบหมายมอ านาจเขาไปใน

เคหะสถานของเจาของหรอผครอบครอง หรอสถานทเกบรกษาโบราณวตถหรอศลปวตถนนระหวาง

พระอาทตยขนถงพระอาทตยตกหรอระหวางเวลาท าการเพอประโยชนในการจดท าทะเบยน และใน

กรณทเหนวาโบราณวตถหรอศลปวตถใดมประโยชนหรอคณคาในทางศลปประวตศาสตร หรอ

โบราณคดเปนพเศษ ใหอธบดมอ านาจด าเนนการตามมาตรา 14 ได

มาตรา 15 โบราณวตถหรอศลปวตถทไดขนทะเบยนแลวนน หามมใหผใดซอมแซม แกไข

หรอเปลยนแปลงเวนแตจะไดรบอนญาตเปนหนงสอจากอธบดและถาหนงสออนญาตนนก าหนด

เงอนไขไวประการใดกตองปฏบตตามเงอนไขนนดวย

มาตรา 16 ในกรณทโบราณวตถหรอศลปวตถทไดขนทะเบยนแลวช ารดหกพง เสยหาย สญ

หาย หรอมการยายสถานทเกบรกษา ใหผครอบครองโบราณวตถหรอศลปวตถนนแจงเปนหนงสอไป

ยงอธบดภายในสามสบวนนบแตวนช ารด หกพงเสยหาย สญหาย หรอมการยายนน

Page 196: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

196

มาตรา 17 ในกรณทมการโอนโบราณวตถหรอศลปวตถทไดขนทะเบยนแลว ผโอนจะตอง

แจงการโอนเปนหนงสอโดยระบชอและทอยของผรบโอน และวนเดอนปทโอนไปยงอธบดภายใน

สามสบวน นบแตวนโอนผไดรบกรรมสทธโบราณวตถหรอศลปวตถทไดขนทะเบยนแลวโดยทางมรดก

หรอโดยพนยกรรม ตองแจงการไดรบกรรมสทธไปยงอธบดภายในหกสบวนนบแตวนไดรบกรรมสทธ

ในกรณทมผไดรบกรรมสทธโบราณวตถ หรอศลปวตถเดยวกนหลายคน เมอไดมการมอบหมายใหผม

กรรมสทธรวมคนใดคนหนงเปนผแจงการรบกรรมสทธ และผไดรบมอบหมายไดปฏบตการแจงนน

ภายในก าหนดเวลาดงกลาวแลว ใหถอวาผมกรรมสทธรวมทกคนไดปฏบตการแจงนนแลวดวย

มาตรา 18 โบราณวตถและศลปวตถทเปนทรพยสนของแผนดน และอยในความดแลรกษา

ของกรมศลปากรจะโอนกนมได เวนแตอาศยอ านาจแหงบทกฎหมาย แตถาโบราณวตถและศลปวตถ

ใดมเหมอนกนอยมากเกนตองการอธบดจะอนญาตใหโอนโดยวธขายหรอแลกเปลยนเพอประโยชน

แหงพพธภณฑสถานแหงชาต หรอใหเปนรางวลหรอเปนคาแรงงานแกผขดคนกได ทงนตามระเบยบท

อธบดประกาศก าหนดในราชกจจานเบกษา

มาตรา 18 ทว โบราณวตถหรอศลปวตถทอยในความครอบครองของกรมศลปากร หรอทได

ขนทะเบยนไวและมประโยชนหรอคณคาในทางศลปะ ประวตศาสตรหรอโบราณคดเปนพเศษ

รฐมนตรมอ านาจประกาศในราชกจจานเบกษาก าหนดใหโบราณวตถหรอศลปวตถนนเปนโบราณวตถ

หรอศลปวตถทควบคมการท าเทยมเมอไดมประกาศตามวรรคหนงแลว การผลต การคา หรอมไวใน

สถานทท าการคาซงสงเทยมโบราณวตถหรอสงเทยมศลปวตถทควบคมการท าเทยมนน ใหปฏบตตาม

หลกเกณฑ วธการและเงอนไขทอธบดประกาศก าหนดในราชกจจานเบกษาและใหผประสงคจะผลต

สงเทยมโบราณวตถหรอสงเทยมศลปวตถทควบคมการท าเทยมแจงรายการสงทตนจะผลตตออธบด

พรอมทงตองแสดงใหปรากฏทสงทตนผลตนนดวยวาเปนสงทไดท าเทยมขนเมอไดรบแจงตามวรรค

สองแลว ใหอธบดแจงรายชอผผลตและรายการสงเทยมโบราณวตถและสงเทยมศลปวตถทควบคม

การท าเทยมทจะผลตนนตออธบดกรมศลกากรเพอประโยชนในการสงหรอน าออกนอกราชอาณาจกร

ดวย

มาตรา 19 ผใดประสงคจะท าการคาโบราณวตถหรอศลปวตถทมไดหามท าการคาตามมาตรา

14วรรคสอง ตองไดรบใบอนญาตจากอธบดการขอรบใบอนญาตและการอนญาต ใหเปนไปตาม

หลกเกณฑ วธการและเงอนไขทก าหนดในกฎกระทรวงในกรณทอธบดอนญาต ใหอธบดประกาศ

รายชอผไดรบใบอนญาตในราชกจจานเบกษาในกรณทอธบดไมอนญาต ผขอรบในอนญาตมสทธ

อทธรณเปนหนงสอตอรฐมนตรภายในสามสบวนนบแตวนทไดทราบค าสงค าวนจฉยของรฐมนตรให

เปนทสด

Page 197: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

197

มาตรา 19 ทว ผใดจะแสดงโบราณวตถหรอศลปวตถโดยเรยกเกบคาเขาชมหรอคาบรการอน

ตองแจงเปนหนงสอใหอธบดทราบกอน และตองปฏบตตามหลกเกณฑ วธการและเงอนไขทอธบด

ประกาศก าหนดในราชกจจานเบกษา

มาตรา 19 ตร ใบอนญาตตามมาตรา 19 ใหมอายใชไดจนถงวนท 31 ธนวาคมของปทออก

ใบอนญาต ถาผรบใบอนญาตประสงคจะขอตออายใบอนญาตใหยนค าขอตออายใบอนญาตตออธบด

กอนใบอนญาตสนอาย เมอไดยนค าขอแลวใหประกอบกจการตอไปไดจนกวาอธบดจะสงไมอนญาตให

ตออายใบอนญาตนนการขอตออายใบอนญาตและการอนญาตใหเปนไปตามหลกเกณฑ วธการและ

เงอนไขทก าหนดในกฎกระทรวงในกรณทอธบดอนญาต ใหอธบดประกาศรายชอผไดรบใบอนญาตใน

ราชกจจานเบกษาในกรณทอธบดไมอนญาตใหตออายใบอนญาต ผขอตออายใบอนญาตมสทธอทธรณ

เปนหนงสอตอรฐมนตรภายในสามสบวนนบแตวนทไดทราบค าสงค าวนจฉยของรฐมนตรใหเปนทสด

ถามการอทธรณการตออายใบอนญาตตามวรรคสามกอนทรฐมนตรจะมค าวนจฉยรฐมนตรจะสง

อนญาตใหประกอบกจการไปพลางกอนเมอมค าขอของผอทธรณกได

มาตรา 20 ผรบใบอนญาตตามมาตรา 19 ตองแสดงใบอนญาตไวในทเปดเผยและเหนไดงาย

ณ สถานทท าการคา และใหผรบใบอนญาตท าบญชรายการโบราณวตถหรอศลปวตถ หรอสงเทยม

โบราณวตถหรอสงเทยมศลปวตถทควบคมการท าเทยมทอยในความครอบครองของตนและรกษา

บญชนนไว ณ สถานทดงกลาว ทงน ตามระเบยบทอธบดประกาศก าหนดในราชกจจานเบกษา

มาตรา 21 ใหพนกงานเจาหนาทมอ านาจเขาไปในสถานทผลต สถานทท าการคา สถานท

แสดง หรอสถานทเกบรกษาโบราณวตถหรอศลปวตถ หรอสงเทยมโบราณวตถหรอสงเทยมศลปวตถ

ระหวางพระอาทตยขนถงพระอาทตยตกหรอระหวางเวลาท าการ เพอตรวจดวาไดมการปฏบตถกตอง

ตามพระราชบญญตนหรอไม หรอเพอตรวจดวามโบราณวตถหรอศลปวตถ หรอสงเทยมโบราณวตถ

หรอสงเทยมศลปวตถทไดมาโดยมชอบดวยกฎหมาย หรอมสงเทยมโบราณวตถ หรอสงเทยมศลปวตถ

ทมไดปฏบตตามประกาศทอธบดก าหนดตามมาตรา 18 ทว อยในสถานทนนหรอไมและในกรณทม

เหตอนควรสงสยวามไดมการปฏบตใหถกตองตามพระราชบญญตน หรอมโบราณวตถหรอศลปวตถ

หรอสงเทยมโบราณวตถหรอสงเทยมศลปวตถทไดมาโดยมชอบดวยกฎหมาย หรอสงเทยมโบราณวตถ

หรอสงเทยมศลปวตถทมไดปฏบตตามประกาศทอธบดก าหนดตามมาตรา 18 ทว ใหพนกงาน

เจาหนาทมอ านาจยดหรออายดโบราณวตถหรอศลปวตถหรอสงเทยมโบราณวตถหรอสงเทยม

ศลปวตถนน เพอประโยชนในการด าเนนคดได

มาตรา 21 ทว ในการปฏบตหนาท อธบดหรอผซงอธบดมอบหมายหรอพนกงานเจาหนาท

แลวแตกรณ ตองแสดงบตรประจ าตวตอเจาของ ผครอบครองผรบใบอนญาตหรอผทเกยวของใน

สถานททท าการตรวจสอบตามมาตรา 14 ทว หรอมาตรา 21 และใหเจาของผครอบครอง ผรบ

Page 198: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

198

ใบอนญาต หรอผทเกยวของดงกลาวอ านวยความสะดวกตามสมควรบตรประจ าตวพนกงานเจาหนาท

ใหเปนไปตามแบบทก าหนดในกฎกระทรวง

มาตรา 21 ตร ในการปฏบตหนาท ใหอธบดหรอผซงอธบดมอบหมายหรอพนกงานเจาหนาท

เปนเจาพนกงานตามประมวลกฎหมายอาญา

มาตรา 22 หามมใหผใดสงหรอน าโบราณวตถหรอศลปวตถไมวาโบราณวตถหรอศลปวตถนน

จะเปนโบราณวตถหรอศลปวตถทไดขนทะเบยนแลวหรอไม ออกนอกราชอาณาจกร เวนแตจะไดรบ

อนญาตจากอธบดการขอรบใบอนญาตและการอนญาตตามวรรคหนง ใหเปนไปตามหลกเกณฑวธการ

และเงอนไขทก าหนดในกฎกระทรวงความในวรรคหนงมใหใชบงคบแกศลปวตถทมอายไมเกนหาป

และไมไดขนทะเบยน และการน าโบราณวตถหรอศลปวตถผานราชอาณาจกร

มาตรา 23 บคคลใดประสงคจะสงโบราณวตถหรอศลปวตถออกนอกราชอาณาจกรเปนการ

ชวคราวใหยนค าขอรบใบอนญาตตออธบด ในกรณทอธบดมค าสงไมอนญาต ผขอมสทธอทธรณค าสง

ของอธบดตอรฐมนตรภายในก าหนดสามสบวนนบแตวนทราบค าสงค าวนจฉยของรฐมนตรใหเปน

ทสดในกรณอธบดเหนสมควรหรอรฐมนตรวนจฉยใหออกใบอนญาตใหผยนค าขอสงโบราณวตถหรอ

ศลปวตถออกนอกราชอาณาจกรเปนการชวคราว และเมอผยนค าขอไดยนยอมปฏบตตามเงอนไข

วธการและขอก าหนดวาดวยการวางเงนประกน และหรอการช าระคาปรบตามทก าหนดใน

กฎกระทรวงเกยวแกการสงโบราณวตถและศลปวตถออกนอกราชอาณาจกรเปนการชวคราวแลวกให

อธบดออกใบอนญาตใหผยนเรองราวสงหรอน าวตถออกนอกราชอาณาจกรเปนการชวคราวได

มาตรา 23 ทว กรณทมความจ าเปนทตองสงหรอน าโบราณวตถหรอศลปวตถ หรอชนสวน

ของโบราณวตถหรอศลปวตถทอยในความครอบครองของกรมศลปากรออกนอกราชอาณาจกร เพอ

การศกษา การวเคราะหการวจยการซอมแซม หรอประกอบ ใหอธบดมอ านาจสงหรอน าโบราณวตถ

หรอศลปวตถหรอชนสวนของโบราณวตถหรอศลปวตถออกนอกราชอาณาจกรเปนการชวคราวไดเวน

แตเปนชนสวนของโบราณวตถหรอศลปวตถทตองน าไปแปรสภาพหรอท าลายไปโดยกระบวนการ

วเคราะหหรอการวจยนน อธบดจะสงหรอน าออกนอกราชอาณาจกรโดยไมตองน ากลบกได

มาตรา 24 โบราณวตถหรอศลปวตถทซอนหรอฝงหรอทอดทงไวในราชอาณาจกรหรอใน

บรเวณเขตเศรษฐกจจ าเพาะโดยพฤตการณซงไมมผใดสามารถอางวาเปนเจาของได ไมวาททซอนหรอ

ฝงหรอทอดทงจะอยในกรรมสทธหรอความครอบครองของบคคลใดหรอไม ใหตกเปนทรพยสนของ

แผนดน ผเกบไดตองสงมอบแกพนกงานเจาหนาทหรอพนกงานฝายปกครอง หรอต ารวจ ตาม

ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา แลวมสทธจะไดรบรางวลไมเกนหนงในสามแหงคาของ

ทรพยสนนนอธบดตงกรรมการขนคณะหนงมจ านวนไมนอยกวาสามคนเปนผพจารณาก าหนดคาของ

Page 199: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

199

ทรพยสนและเงนรางวลตามวรรคหนง ผเกบไดมสทธอทธรณการก าหนดของคณะกรรมการเปน

หนงสอตออธบดภายในสบหาวนนบแตวนทราบการก าหนด ค าวนจฉยของอธบดใหเปนทสด

มาตรา 24 ทว ในกรณทใบอนญาตทออกตามพระราชบญญตนสญหายหรอถกท าลายใน

สาระส าคญ ใหผรบใบอนญาตยนค าขอรบใบแทนใบอนญาตตออธบดภายในสบหาวนนบแตวนท

ทราบการสญหายหรอถกท าลายการขอรบใบแทนใบอนญาตและการออกใบแทนใบอนญาต ใหเปนไป

ตามหลกเกณฑ วธการ และเงอนไขทก าหนดในกฎกระทรวง

มาตรา 25 ใหมพพธภณฑสถานแหงชาตเปนทเกบรกษาโบราณวตถหรอศลปวตถอนเปน

ทรพยสนของแผนดนพพธภณฑสถานแหงชาตจะจดตงขน ณ ทใด หรอจะใหสถานทใดเปน

พพธภณฑสถานแหงชาต ตลอดถงการถอนสภาพพพธภณฑสถานแหงชาต ใหรฐมนตรประกาศในราช

กจจานเบกษาให พพธภณฑสถานแหงชาตทมอยแลวในวนทพระราชบญญตน ใชบงคบเปน

พพธภณฑสถานแหงชาตตามพระราชบญญตน

หมวด 3 พพธภณฑสถานแหงชาต

มาตรา 26 โบราณวตถและศลปวตถซงเปนทรพยสนของแผนดนและอยในความดแลรกษา

ของกรมศลปากรนน จะเกบรกษาไว ณ สถานทอนใดนอกจากพพธภณฑสถานแหงชาตมได แตใน

กรณทไมอาจหรอไมสมควรจะน ามาเกบรกษา ณ พพธภณฑสถานแหงชาตและไดรบอนญาตจาก

อธบดแลวจะเกบรกษาไว ณ พพธภณฑอน วด หรอ สถานทของทางราชการกได ความในวรรคหนงม

ใหใชบงคบแกกรณทอธบดอนญาตใหน าโบราณวตถหรอศลปวตถไปแสดง ณ ทใดๆ เปนการชวคราว

หรอในกรณทอธบด มค าสงใหน าโบราณวตถหรอศลปวตถออกจากพพธภณฑสถานแหงชาตเพอ

ประโยชนในการซอมแซมหรอบรณะในกรณทโบราณวตถและศลปวตถใดมเหมอนกนหลายชน อธบด

จะอนญาตใหกระทรวง ทบวง กรมใดเปนผเกบรกษาโบราณวตถและศลปวตถนนบางชนกได

มาตรา 27 เพอประโยชนในการรกษาความปลอดภย ความสะอาดและความเปนระเบยบ

เรยบรอยของพพธภณฑสถานแหงชาต ใหรฐมนตรมอ านาจออกกฎกระทรวงก าหนดใหผเขาชมปฏบต

ในระหวางเขาชมไดและจะก าหนดใหผเขาชมเสยคาเขาชมหรอคาบรการอนดวยกได

หมวด 4 กองทนโบราณคด

มาตรา 28 ใหจดใหมกองทนขน เรยกวา “กองทนโบราณคด” เพอใชจายในกจการอนเปน

ประโยชนแกโบราณสถานหรอการพพธภณฑ

มาตรา 29 กองทนโบราณคดประกอบดวย

1. เงนทไดมาตามบทแหงพระราชบญญตน

Page 200: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

200

2. เงนผลประโยชนอนเกดจากโบราณสถาน

3. เงนหรอทรพยสนทมผอทศให

4. เงนทนกองกลางและเงนทนตามกฎหมายวาดวยโบราณสถาน ศลปวตถโบราณวตถ และการ

พพธภณฑแหงชาต ซงกรมศลปากรมอยแลวในวนทพระราชบญญตนใชบงคบ

มาตรา 30 การเกบรกษาและการจายเงนกองทนโบราณคด ใหเปนไปตามระเบยบทรฐมนตร

ก าหนด

หมวด 4 ทว การพกใชและการเพกถอนใบอนญาต

มาตรา 30 ทว ผรบในอนญาตผใดฝาฝนหรอไมปฏบตตามพระราชบญญตน กฎกระทรวง

ประกาศหรอระเบยบทออกตามพระราชบญญตน หรอเงอนไขทอธบดก าหนดอธบดมอ านาจสงพกใช

ใบอนญาตไดมก าหนดครงละไมเกนหกสบวนแตในกรณทมการฟองผรบใบอนญาตตอศาลวาไดกระท า

ความผดตามพระราชบญญตนอธบดจะสงพกใชใบอนญาตไวจนกวาจะมค าพพากษาถงทสดกไดผถก

สงพกใชใบอนญาตจะขอรบใบอนญาตใดๆ ตามพระราชบญญตนในระหวางถกสงพกใชใบอนญาตนน

ไมได

มาตรา 30 ตร เมอปรากฏวาผรบใบอนญาตผใดตองค าพพากษาถงทสดวากระท าการฝาฝน

พระราชบญญตนหรอฝาฝนค าสงพกใชใบอนญาต อธบดมอ านาจสงเพกถอนใบอนญาตไดผถกสงเพก

ถอนใบอนญาตจะขอรบใบอนญาตใดๆ ตามพระราชบญญตนอกไมไดจนกวาจะพนสองปนบตงแต

วนทถกเพกถอนใบอนญาต

มาตรา 30 จตวา ค าสงพกใชและค าสงเพกถอนใบอนญาตใหท าเปนหนงสอแจงใหผรบ

ใบอนญาตทราบ ในกรณทไมพบตวหรอบคคลดงกลาวไมยอมรบค าสง ใหปดค าสงไว ณ ทเปดเผยเหน

ไดงาย ทสถานททระบไวในใบอนญาตหรอภมล าเนาของผรบใบอนญาตนน และใหถอวาบคคล

ดงกลาวไดทราบค าสงนนแลวตงแตวนทปดค าสงค าสงพกใชและค าสงเพกถอนใบอนญาตตามวรรค

หนงใหประกาศในราชกจจานเบกษาและจะโฆษณาในหนงสอพมพหรอโดยวธอนดวยกได

มาตรา 30 เบญจ ผถกสงพกใชหรอเพกถอนใบอนญาตมสทธอทธรณเปนหนงสอตอรฐมนตร

ภายในสามสบวนนบแตวนททราบค าสงค าวนจฉยของรฐมนตรใหเปนทสดการอทธรณตามวรรคหนง

ไมเปนการทเลาการบงคบตามค าสงพกใชหรอค าสงเพกถอนใบอนญาตนน

หมวด 5 บทกาหนดโทษ

Page 201: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

201

มาตรา 31 ผใดเกบไดซงโบราณวตถหรอศลปวตถทซอนหรอฝงหรอทอดทงโดยพฤตการณซง

ไมมผใดสามารถอางวาเปนเจาของได และเบยดบงเอาโบราณวตถหรอศลปวตถนนเปนของตนหรอ

ของผอน ตองระวางโทษจ าคกไมเกนเจดป หรอปรบไมเกนเจดแสนบาทหรอทงจ าทงปรบ

มาตรา 31 ทว ผใดซอนเรน จ าหนาย เอาไปเสย หรอรบซอรบจ าน า หรอรบไวโดยประการ

ใดๆ ซงโบราณวตถหรอศลปวตถอนไดมาโดยการกระท าความผดตามมาตรา 31ตองระวางโทษจ าคก

ไมเกนหาปหรอปรบไมเกนหาแสนบาท หรอทงจ าทงปรบถาการกระท าผดตามวรรคหนงไดกระท าไป

เพอการคา ผกระท าผดตองระวางโทษจ าคกไมเกนเจดปหรอปรบไมเกนเจดแสนบาท หรอท งจ าทง

ปรบ

มาตรา 32 ผใดบกรกโบราณสถาน หรอท าใหเสยหาย ท าลายท าใหเสอมคาหรอท าใหไร

ประโยชนซงโบราณสถาน ตองระวางโทษจ าคกไมเกนเจดป หรอปรบไมเกนเจดแสนบาท หรอทงจ า

ทงปรบถาการกระท าความผดตามวรรคหนงเปนการกระท าตอโบราณสถานทไดขนทะ เบยนแลว

ผกระท าตองระวางโทษจ าคกไมเกนสบป หรอปรบไมเกนหนงลานบาท หรอทงจ าทงปรบ

มาตรา 33 ผใดท าใหเสยหาย ท าลาย ท าใหเสอมคา ท าใหไรประโยชนหรอท าใหสญหายซง

โบราณวตถหรอศลปวตถทไดขนทะเบยนแลวตองระวางโทษจ าคกไมเกนสบปหรอปรบไมเกนหนงลาน

บาท หรอทงจ าทงปรบ

มาตรา 34 ผใดไมปฏบตตามมาตรา 9 มาตรา 12 มาตรา 13 วรรคสอง มาตรา 14 ทว

มาตรา 16 มาตรา 17 หรอมาตรา 20 หรอไมปฏบตตามกฎกระทรวงทออกตามมาตรา 13 หรอ

มาตรา 27 ตองระวางโทษจ าคกไมเกนหนงเดอน หรอปรบไมเกนหนงหมนบาทหรอทงจ าทงปรบ

มาตรา 35 ผใดฝาฝนมาตรา 10 หรอไมปฏบตตามเงอนไขทอธบดก าหนดไวในหนงสอ

อนญาตตามมาตรา 10 ตองระวางโทษจ าคกไมเกนสามปหรอปรบไมเกนสามแสนบาทหรอทงจ าทง

ปรบ

มาตรา 36 ผใดท าการคาโบราณวตถหรอศลปวตถทหามท าการคาตามประกาศทออกตาม

มาตรา 14 วรรคสอง หรอฝาฝนมาตรา 15 หรอไมปฏบตตามเงอนไขทอธบดก าหนดไวในหนงสอ

อนญาตตามมาตรา 15 ตองระวางโทษจ าคกไมเกนหาป หรอปรบไมเกนหาแสนบาท หรอทงจ าทง

ปรบ

มาตรา 36 ทว ผใดไมปฏบตตามประกาศทออกตามมาตรา 18 ทว วรรคสอง หรอไมแจง

รายการสงทตนผลตตออธบด หรอไมแสดงใหปรากฏทสงทตนผลตวาเปนสงทไดท าเทยมขนตาม

มาตรา 18 ทว วรรคสอง ตองระวางโทษจ าคกไมเกนหนงป หรอปรบไมเกนหนงแสนบาท หรอทงจ า

ทงปรบ

Page 202: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

202

มาตรา 37 ผใดไมปฏบตตามมาตรา 19 วรรคหนง ตองระวางโทษจ าคกไมเกนสามป หรอ

ปรบไมเกนสามแสนบาท หรอทงจ าทงปรบ

มาตรา 37 ทว ผใดไมปฏบตตามมาตรา 19 ทว หรอประกาศทออกตามมาตรา 19 ทว ตอง

ระวางโทษจ าคกไมเกนหกเดอน หรอปรบไมเกนหาหมนบาท หรอทงจ าทงปรบ

มาตรา 37 ตร ผใดขดขวางหรอไมอ านวยความสะดวกตามสมควรแกอธบดหรอผซงอธบด

มอบหมาย หรอพนกงานเจาหนาทซงปฏบตหนาทตามพระราชบญญตน ตองระวางโทษจ าคกไมเกน

หนงเดอน หรอปรบไมเกนหนงหมนบาทหรอทงจ าทงปรบ

มาตรา 38 ผใดสงหรอน าโบราณวตถทไมไดขนทะเบยนออกนอกราชอาณาจกร อนเปนการ

ฝาฝนมาตรา 22 ตองระวางโทษจ าคกไมเกนเจดปหรอปรบไมเกนเจดแสนบาท หรอทงจ าทงปรบ

มาตรา 39 ผ ใดส งหรอน าโบราณวตถหรอศลปวตถท ไดขนทะเบยนแลวออกนอก

ราชอาณาจกรอนเปนการฝาฝนมาตรา 22 ตองระวางโทษจ าคกตงแตหนงปถงสบป และปรบไมเกน

หนงลานบาท

บทเฉพาะกาล

มาตรา 40 ใหผท าการคาโบราณวตถหรอศลปวตถ หรอแสดงโบราณวตถหรอศลปวตถให

บคคลชมโดยเรยกเกบคาชมเปนปกตธระอยแลวในวนทพระราชบญญตนใชบงคบ ยนค าขอรบ

ใบอนญาตจากอธบดใหท าการคาโบราณวตถหรอศลปวตถ หรอแสดงโบราณวตถหรอศลปวตถให

บคคลชมภายในสามสบวนนบแตวนทพระราชบญญตนใชบงคบความในมาตรา 19 และมาตรา 20 ม

ใหใชบงคบแกผท าการคาโบราณวตถหรอศลปวตถ หรอแสดงโบราณวตถหรอศลปวตถใหบคคลชม

โดยเรยกเกบคาชมเปนปกตธระ ซงไดยนค าขอรบใบอนญาตโดยถกตองตามความในวรรคกอน ทงน

ตงแตวนทพระราชบญญตนใชบงคบจนถงวนทไดรบใบอนญาต

ผรบสนองพระบรมราชโองการ

จอมพล ส. ธนะรชต

นายกรฐมนตร

หมายเหต : เหตผลในการประกาศใชพระราชบญญตฉบบน คอ เนองจากกฎหมายวาดวย

โบราณสถานโบราณวตถ ศลปวตถ และพพธภณฑสถานแหงชาตทใชอยในปจจบนน นอกจากมบท

ก าหนดโทษผกระท าความผดต ากวาทควรอยมากเปนเหตใหมการลกลอบน าโบราณวตถและศลปวตถ

Page 203: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

203

ออกนอกประเทศซงเปนภยตอการสงวนวตถเชนวานนแลว ยงมบทบญญตทไมเหมาะสมแกการปฏบต

จดการเกยวแกการพพธภณฑสถานแหงชาตและการโบราณคดใหเปนไปดวยดอกหลายประการ จง

สมควรแกไขเพมเตมกฎหมายทเกยวแกการนเสยใหมใหเหมาะสมยงขน

ขอสงเกต

ค าวา “รฐมนตรวาการกระทรวงศกษาธการ” ไดแกเปน “รฐมนตรวาการกระทรวง

วฒนธรรม” ตามพระราชกฤษฎกาแกไขบทบญญตใหสอดคลองกบการโอนอ านาจหนาทของสวน

ราชการใหเปนไปตามพระราชบญญตปรบปรงกระทรวง ทบวง กรม พทธศกราช 2545

Page 204: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

204

ระเบยบกรมศลปากรวาดวยการอนรกษโบราณสถาน พ.ศ. 2528

เนองดวยกรมศลปากรเปนหนวยงานทมหนาทควบคม ดแล รกษา โบราณสถาน อนเปน

สมบตและหลกฐานทางประวตศาสตรของชาต ดงน เพอใหการอนรกษโบราณสถานเปนไปดวยความ

ถกตองทงทางดานศลปะ ประวตศาสตร และโบราณคด รวมทงใหมความสมพนธกบสภาพเศรษฐก จ

สงคม ประเพณ และวฒนธรรม

อาศยอ านาจตามความในมาตรา 10 และมาตรา 11 แหงพระราชบญญตโบราณสถาน

โบราณวตถ ศลปวตถ และพพธภณฑสถานแหงชาต พ.ศ. 2504 จงออกระเบยบไวดงตอไปน

ขอ 1 ระเบยบนเรยกวา “ระเบยบกรมศลปากรวาดวยการอนรกษโบราณสถาน พ.ศ.

2528”

ขอ 2 ระเบยบนใชบงคบตงแตวนประกาศเปนตนไป

ขอ 3 ในระเบยบน

(1) “การอนรกษ” หมายความวา การดแล รกษา เพอใหคงคณคาไว และใหหมายรวมถงการ

ปองกน การรกษา การสงวน การปฏสงขรณและการบรณะดวย

ก. การสงวนรกษา หมายความถง การดแล รกษา ไวตามสภาพของเดมเทาทเปนอย

และปองกนมใหเสยหายตอไป

ข. การปฏสงขรณ หมานความถง การท าใหกลบคนสสภาพอยางทเคยเปนมา

ค. การบรณะ หมายความถง การซอมแซม และปรบปรงใหมรปทรงลกษณะ

กลมกลนเหมอนของเดมมากทสดเทาทจะมากได แตตองแสดงความแตกตางของสง

ทมอยเดม และสงทท าขนใหม

(2) “โบราณสถาน” ความหมายวา อสงหารมทรพย ซงโดยอายหรอโดยลกษณะแหงการ

กอสราง หรอโดยหลกฐานเกยวกบประวตของอสงหารมทรพยนนเปนประโยชนในทางศลปะ

ประวตศาสตร และโบราณคด และใหหมายรวมถง ศลปวตถทตดตงประจ ากบอสงหารมทรพยนนดวย

(3) “คณะกรรมการ” หมายความวา คณะบคคลทไดรบการแตงตงใหท าหนาทพจารณา

ควบคม ดแลการอนรกษโบราณสถาน

ขอ 4 กอนทจะด าเนนการอนรกษใดๆ ตองปฏบตดงน

Page 205: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

205

(4.1) ท าการส ารวจศกษาสภาพเดม และสภาพปจจบนของโบราณสถานทงทางดาน

ประวตการกอสรางและการอนรกษซงรวมถงรปทรงสถาปตยกรรม การใชวสด และสภาพความ

เสยหายทปรากฏอย โดยการท าเปนเอกสาร บนทกภาพ และท าแผนผงเขยนรปแบบไวโดยละเอยด

เพอใชเปนขอมลส าหรบน ามาประกอบการพจารณาท าโครงการอนรกษ และเปนเอกสารส าคญทาง

ประวตศาสตรตอไป

(4.2) ท าโครงการอนรกษโบราณสถาน โดยพจารณาวาโบราณสถานนนมคณคาและ

ลกษณะความเดนในดานใดบาง อาท ดานประวตศาสตร โบราณคด จตรกรรม ประตมากรรม หรอ

สถาปตยกรรม ฯลฯ เปนตน แลววางแผนรกษาคณคาความส าคญทเดนทสดเปนหลกไว แตทงนตอง

ค านงถงคณคาและความส าคญในดานทรองลงมาดวย

(4.3) พจารณากอนวาโบราณสถานนนๆ ไดมการแกไขเพมเตมมาแลวหรอไมเพยงใด

หากไดถกแกไขและสวนแกไขเพมเตมขนใหมนนท าใหคณคาของเดมเสยไปควรพจารณาสวนทแกไข

เพมเตมออก และบรณะใหเหมอนเดม

ขอ 5 การอนรกษโบราณสถานใดๆกตาม จะตองค านงถงภมทศนและสงแวดลอมโดยรอบ

โบราณสถานนนดวย สงใดทท าลายคณคาของโบราณสถานนนๆ ใหด าเนนการปรบปรงใหเหมาะสม

ดวย

ขอ 6 โบราณสถานทมการอนรกษโดยมการเปลยนแปลงแกไขมากอนแลว จะตองพจารณา

ศกษาใหละเอยดวาไดบรณะแกไขมาแลวกครง ผดถกอยางไร ระยะเวลานานเทาใด การอนรกษใหมท

จะท านไมจ าเปนจะตองใชแบบใดแบบหนงเสมอไป แตใหพจารณารปแบบทเหมาะสมทสดเปนหลกใน

การอนรกษ เพอใหโบราณสถานนนมคณคาและความส าคญมากทสด ทงน จะตองท าเปนหลกฐาน

แสดงใหปรากฏถงการเปลยนแปลงแกไขจะดวยวธการบนทกเปนเอกสาร เขยนแบบไว ท าหนจ าลอง

หรอโดยวธการอนรกษกได

ขอ 7 โบราณสถานทมคณคาความส าคญเยยมยอด ควรท าแตเพยงเพมความมนคงแขงแรง

หรอสงวนรกษาไวเทานน

ขอ 8 การน าวธการและเทคนคฉบบใหมมาใชในงานอนรกษ เพอความมนคงแขงแรงจะตองม

การศกษาและทดลองจนไดผลเปนทพอใจแลว จงจะน ามาใชได โดยไมท าใหโบราณสถานนนเสอม

คณคาไป

ขอ 9 การตอเตมเพอความมนคงแขงแรงของโบราณสถาน การท าเทาทจ าเปนใหดเรยบงาย

และมลกษณะกลมกลนกบของเดม

Page 206: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

206

ขอ 10 ในกรณทจ าเปนจะตองท าชนสวนของโบราณสถาน ทขาดหายไปขนใหม เพอรกษา

คณคาทางดานสถาปตยกรรม และใหการอนรกษโบราณสถานนนด าเนนการตอไปได การท าชนสวน

ชนใหมนนอาจท าโดยวธการออกแบบทแสดงใหเหนอยางชดเจนวาเปนการท าขนใหม จะดวย

วธการใชวสดตางๆ กน การใชสตางกน หรอการท าพนผวใหตางกนกบของเดมกได แตตองเปนไปใน

ลกษณะทมความผสมกลมกลนกบของเดม

ขอ 11 การอนรกษชนสวนทมคณคาเยยมยอดทางจตรกรรม ประตมากรรมและโบราณวตถ

ซงตดหรออยประจ าโบราณสถานนน ท าไดแตเพยงการสงวนรกษา พรอมเพมความความมนคง

แขงแรงขนเทานน ทงนเพอคงคณคาของเดมใหปรากฏเดนชดมากทสด ยกเวนปชนยวตถทมการ

เคารพบชาสบเนองมาโดยตลอด และไดรบการพจารณาเหนชอบจากคณะกรรมการแลว

ขอ 12 ซากโบราณสถานควรอนรกษโดยการรวบรวมชนสวนตางๆ ทมผมาประกอบขนไวให

เหมอนเดม หรออาจจะเปนเพยงการรวบรวมชนสวนตางๆ มาประกอบขนไวเปนบางสวน ส าหรบ

ชนสวนทขาดหายไปซงจ าเปนในการสงวนรกษานน กอาจท าเพมขนใหมได

ขอ 13 การอนรกษซากโบราณสถาน ซงมคณคาทางประวตสาสตร และโบราณคดนน ท าได

โดยการรกษาไวตามสภาพเดมหลงการขดแตง แตตองปองกนมใหเสยหายตอไปดวยวธทไมท าให

โบราณสถานเสยคณคา

ขอ 14 โบราณสถานทเปนปชนยสถานอนเปนทเคารพบชา ซงเปนทรจกคนเคยกนดของ

ประชาชนโดยทวไปจะตองบรณะไวโดยไมมการแกไข เปลยนแปลง ลกษณะส และทรวดทรง ซงจะ

ท าใหโบราณสถานนนหมดคณคา หรอเสอมความศกดสทธไป

ขอ 15 เพอปองกนมใหชนสวนของโบราณสถานทมคณคาทางศลปะ ซงรวมถงประตมากรรม

จตรกรรม และศลปกรรม เกดการช ารดเสยหาย หรอถกโจรกรรม จะตองน าชนสวนนนมาเกบรกษาไว

ในสถานทอนปลอดภยและถกตองตามกฎหมาย พรอมทงท าแบบจ าลองใหเหมอนของเดมไปประกอบ

ไวทโบราณสถานนนแทน ซงวธการนจะปฏบตไดกเมอไมสามารถรกษาไวโดยวธอนแลว

ขอ 16 โบราณสถานใดทยงมประโยชนใชสอยอย จะกระท าการอนรกษโดยการเสรมสราง

หรอตอเตมสงจ าเปนชนใหมกไดเพอความเหมาะสม ทงน ไมจ าเปนทจะตองท าใหเหมอนของ เดม

ทเดยว แตสงทเพมเตมขนใหมนนจะตองมลกษณะกลมกลนและไมท าลายคณคาของโบราณสถาน

นนๆ

ขอ 17 โบราณสถานตางๆ ทงทขนทะเบยนแลว และยงไมขนทะเบยน จะตองมมาตรการใน

การบ ารงรกษาไวใหอยในสภาพทมนคงแขงแรง สวยงามอยเสมอ

Page 207: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

207

ขอ 18 กรณทโบราณสถานใดมสภาพช ารดทรดโทรม อาจจะเปนอนตราย การด าเนนการใน

เบองตน ควรใชมาตรการอนเหมาะสม ท าการเสรมความมนคงแขงแรงไวกอนทจะด าเนนการอนรกษ

เพอปองกนมใหเสยหายตอไป

ขอ 19 ในบางกรณจะตองด าเนนการตดตอขอความรวมมอกบหนวยราชการอนหรอสถาบน

เอกขนซงมหนาทรบผดชอบ หรอผเชยวชาญในสาขาวชาการตางๆ ทเกยวของเพอประโยชนตอการ

อนรกษสมบตวฒนธรรมของชาต

ขอ 20 งานทงปวงทเกยวของกบการอนรกษหรอการขดคน จะตองท ารายงานในรปของการ

วเคราะหวจยโดยมภาพประกอบซงเปนภาพลายเสนและภาพถาย และตองรายงานสงทไดปฏบตทก

ขนตอนโดยละเอยด เชน งานแผวถาง การจดบรเวณ งานเสรมความมนคงชนสวนตางๆ ฯลฯ เปนตน

และบนทกรายงานนจะตองเกบรกษาไว ณ หอจดหมายเหตแหงชาต

ขอ 21 ใหอธบดกรมศลปากร รกษาการใหเปนไปตามระเบยบน

ประกาศ ณ วนท 19 สงหาคม พ.ศ.2528

(ลงชอ) ทวศกด เสนาณรงค

(นายทวศกด เสนาณรงค)

อธบดกรมศลปากร

Page 208: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

208

กฎบตรประเทศไทยวาดวยการบรหารจดการแหลงมรดกวฒนธรรม

(Thailand Charter on Cultural Heritage Sites Management)

โดย สมาคมอโคโมสไทย (ICOMOS Thailand)

หลกการและเหตผล

ประเทศไทยมประวตความเปนมาทยาวนานนบเนองมาแตสมยกอนประวตศาสตรยอนหลงไปหลาย

หมนปมาแลว และมพฒนาการสบเนองมาจนถงปจจบนปรากฏหลกฐานมรดกวฒนธรรมทงทเปน

รปธรรมและนามธรรมทลวนชวยค าจนจรรโลงสงคมไทยใหพฒนาอยางมนคงมาจนปจจบน

มรดกวฒนธรรมของไทยมความหลากหลาย ไดสรางสรรคขนมาบนพนฐานความเชอศรทธาในศาสนา

และวถของกลมชาตพนธทตางกนมความสมพนธเชอมโยงกบกลมชนตางๆทกระจายอยในภมภาค

เอเชยสามารถอยรวมกนไดอยางผสมผสานกลมกลน น ามาซงเอกลกษณอารยธรรมของคนในชาตแต

ทามกลางการเปลยนแปลงในกระแสการพฒนาทางเศรษฐกจสงคมเทคโนโลยของโลกปจจบนท าให

แหลงมรดกวฒนธรรมของชาตอยในภาวะเสยงตอการถกท าลายทงในดานกายภาพและคณคาอนควร

แกการอนรกษดงนนการมกฎบตรประเทศไทยวาดวยการบรหารจดการแหลงมรดกวฒนธรรม เพอ

เปนแนวทางในการรกษาคณคาของมรดกทางวฒนธรรมของไทยไว จงเปนความส าคญระดบชาต

ทผานมาคนทวไปเขาใจวางานดานการอนรกษมรดกวฒนธรรมเปนเรองของราชการไดแกกรม

ศลปากรกรมการศาสนา กรมสงเสรมวฒนธรรม ส านกงานศลปวฒนธรรมรวมสมย ส านกงาน

พระพทธศาสนาแหงชาตโดยมสถาบนการศกษาและกลมผสนใจเขามามสวนรวมเฉพาะในบางเรองแต

กยงไมสามารถอนรกษมรดกวฒนธรรมไดครอบคลมทงหมดอกทงยงไมมมาตรการใดๆทจะเปน

แรงจงใจใหผทครอบครองมรดกวฒนธรรมไดใหความส าคญตอการอนรกษมรดกวฒนธรรมอยาง

จรงจงท าใหมรดกวฒนธรรมหลายๆแหลงถกท าลายหรอเปลยนแปลงใหดอยคณคาลงไปโดย

รเทาไมถงการณจงจ าเปนอยางยงทแหลงมรดกวฒนธรรมในประเทศไทยจะตองมแนวทางการอนรกษ

และบรหารจดการทมความหลากหลายมากยงขน จากการมสวนรวมของทกภาคสวนโดยเฉพาะอยาง

ยงภาคประชาชนทอยในแหลงมรดกวฒนธรรมนนๆและเคารพถงหลกสทธมนษยชนทเทาเทยมกนคน

Page 209: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

209

ในชาตตองรวมกนรบผดชอบในการปกปองคมครองอนรกษสบทอดมรดกวฒนธรรมของชาตเหลานไว

เปนแหลงเรยนรสอนชนรนหลงสบไปทงนเปนไปตามบทบญญตของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกร

ไทยตลอดจนนโยบายการถายโอนภารกจจากสวนกลางสสวนทองถนรวมทงการขยายขอบเขตของ

มรดกวฒนธรรมทกวางขวางออกไปในทกรปแบบ

หมวดท 1 กรอบความคด

กฎบตรประเทศไทยวาดวยการบรหารจดการแหลงมรดกวฒนธรรมเปนแนวทางการปฏบตในการ

บรหารจดการแหลงมรดกวฒนธรรมในประเทศไทยส าหรบทกภาคสวนโดยมแนวความคดดงตอไปน

1.1 มงใหความส าคญของมรดกวฒนธรรมในประเทศไทยทสรางสรรคขนมาบนพนฐานความเชอ

ความศรทธาในศาสนาและกลมชาตพนธทมความหลากหลายและแตกตางกนแตสามารถอยรวมกน

อยางผสมผสานกลมกลนเปนหลกการพนฐานในการบรหารจดการโดยมการศกษาอดตและปจจบนใน

ทกมต

1.2 เนนทกระบวนการการมสวนรวมโดยใหความส าคญเปนอนดบแรกกบผมสวนไดสวนเสยในพนท

ซงแหลงและมรดกวฒนธรรมทเกยวของตงอยโดยค านงถงหลกสทธมนษยชนทงนควรจดใหมการ

ประชมสมมนารวมกนเสมอ

1.3 พจารณาในแนวทางของการจดการมรดกวฒนธรรมทจบตองไดแตทงนกใหค านงถงคณคาของ

มรดกวฒนธรรมทจบตองไมไดทเกยวของดวยเพอใหเกดการอนรกษและสบสานมรดกวฒนธรรมของ

สงคมนนๆโดยด ารงไวซงความหลากหลายของอตลกษณวฒนธรรมทองถน

1.4 สงเสรมเผยแพรและแลกเปลยนองคความรของมรดกวฒนธรรมอยางทวถง

หมวดท 2 นยามศพททส าคญ

2.1 มรดกวฒนธรรม หมายถง

ผลงานสรางสรรคของชนในชาต ทเปนสมบตทางวฒนธรรมอนมคณคา ทตกทอดมาจากรนกอนเปน

ประจกษพยานของพฒนาการทางประวตศาสตร หมายรวมถงสงแวดลอมทมนษยไดสรางขน และ

ระบบนเวศซงเปนทรพยากรทมคณคา ไมสามารถหาทดแทนได เปนเครองหมายทสะทอนใหเหนถง

Page 210: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

210

ความส าเรจของผคนในอดต แสดงใหเหนถงวฒนธรรมทโดดเดนและเอกลกษณของพนท มการสบ

ทอดมาตงแตอดตจนถงปจจบน และควรคาแกการสบสานตอไปในอนาคต

มรดกวฒนธรรมแบงออกเปน 2 ประเภทคอ มรดกวฒนธรรมทจบตองได และมรดกวฒนธรรมทจบ

ตองไมได

ก) มรดกวฒนธรรมทจบตองได หมายถง

มรดกทางวฒนธรรมทเปนรปธรรมซงเปนสงทสามารถจบตองและมองเหนได ไดแก โบราณสถาน

อนสาวรย สถาปตยกรรม อาคาร กลมอาคาร ยานชมชนทองถน เมองเกา แหลงประวตศาสตร แหลง

โบราณคด แหลงภมทศนประวตศาสตร ภมทศนวฒนธรรม โบราณวตถและผลงานศลปะแขนงตางๆ

เปนตน

ข) มรดกวฒนธรรมทจบตองไมได หมายถง

มรดกทางวฒนธรรมทเปนนามธรรมซงเปนสงทไมสามารถจบตองหรอแสดงออกมาทางกายภาพได

ไดแก ภมปญญา ความร ความหมาย ความเชอความสามารถ ขนบธรรมเนยมประเพณ จารตทบคคล

หรอชมชนไดสรางสรรคขน เพอเปนสวนหนงของการด ารงชวตอย และไดถายทอดจากรนหนงไปสอก

รนหนงมาจนถงปจจบน

ทงน แหลงมรดกวฒนธรรม คอมรดกวฒนธรรมทจบตองไดทเปนอสงหารมทรพย ซงมความผกพน

เกยวของกบมรดกวฒนธรรมทจบตองไมไดอยางแยกไมออก

2.2 โบราณสถาน หมายถง

อสงหารมทรพยทงทเปนสงกอสรางและสถานท ซงโดยอายหรอโดยลกษณะแหงการกอสราง หรอโดย

หลกฐานเกยวกบประวตของอสงหารมทรพยนน หรอเกยวกบวตถทพบอยในอสงหารมทรพยนน เปน

ประโยชนทางศลปะ สถาปตยกรรม วฒนธรรม ประวตศาสตร โบราณคด วชาการ หรอสงคม

2.3 การอนรกษ หมายถง

การดแลรกษาเพอใหคงคณคาไว โดยการอนรกษแหลงมรดกวฒนธรรมทเกยวของแตละแหลงนนอาจ

ท าไดดวย การปองกน การสงวนรกษา การบรณะ การปฏสงขรณ หรอการประยกตการใชสอย การ

อนรกษมวธการในระดบทแตกตางกน แลวแตสถานการณและปจจยอนๆในแตละกรณ โดยอาจจะใช

วธการใดวธการหนงหรอหลายวธรวมกน และใหหมายรวมถงการอนรกษเพอรอฟนฟนฟเพอให

สามารถน ากลบมาใชประโยชน และการสบสานใหยงคงมอยตอไปดวย

2.4 ความแท หมายถง

Page 211: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

211

ความเปนของแทซงแสดงออกอยางเปนตวของตวเอง มลกษณะเฉพาะตน เปนปจจยเชงคณภาพทใช

เปนตวชวดคณคาของมรดกวฒนธรรม แสดงความนาเชอถอของขอมลทางวชาการ โดยสามารถ

พจารณาไดในลกษณะ ความแทของการสรางสรรค วสด ฝมอชาง สภาพโดยรอบ และประโยชนใช

สอย

2.5 บรณภาพ หมายถง

ความครบถวนแหงองคประกอบทงหมดของมรดกวฒนธรรมทผสานกลมกลนกน ทงทเปนสงกอสราง

และองคประกอบของสภาพโดยรอบ ทมความเกยวของกนในฐานะทเปนสวนหนงของมรดกทมคณคา

ทางวฒนธรรม

2.6 ภมทศนประวตศาสตร หมายถง

แหลงมรดกวฒนธรรมทเปนองคประกอบทางภมสถาปตยกรรม ไดแกสวน ทโลง ผนน า และพชพนธ

ทเปนประโยชนตอสาธารณะ ในมมมองดานประวตศาสตรหรอศลปะ มกประกอบดวยพนธไมมาแต

ดงเดม จงถอวาเปนสงทมชวต ซงหมายความวาสามารถทจะเสอมสลายและฟนฟขนใหมได รปลกษณ

ของภมทศนประวตศาสตรสะทอนถงความสมดลอยางยงยน ระหวางวฏจกรแหงฤดกาลกบการ

เจรญเตบโตและเสอมสลายของธรรมชาต และความปรารถนาของศลปน และชางฝมอในอนทจะ

รกษาสภาพเดมของภมทศนใหคงไวตลอดไป ทงนสามารถใชเรยกไดทงสวนขนาดเลกและ

สวนสาธารณะขนาดใหญ ไมวาจะเปนแหลงทมระเบยบแบบแผนหรอเปนสภาพภมทศนแบบ

ธรรมชาต ตลอดจนผลงานการออกแบบพนทเปดโลงในลกษณะอนๆดวย

2.7 ภมทศนวฒนธรรม หมายถง

สภาพภมประเทศทมนษยไดสรางความเปลยนแปลงใหเกดขนกบสภาพภมประเทศทเปนธรรมชาต

แสดงความสมพนธของมนษยกบธรรมชาต สะทอนใหเหนถงการด ารงชวต คตความเชอ ความศรทธา

ในศาสนา จนเกดความเปนเอกลกษณทขามกาลเวลา

2.8 มรดกสงกอสรางพนถน หมายถง

สงกอสรางทมผลสบเนองมาจากความเชอและประโยชนใชสอย ทมลกษณะเฉพาะของทองถนหรอ

ภมภาค แฝงไปดวยความงามทแสดงออกทางวฒนธรรมอนหลากหลายของชมชน ซงสมพนธกบอาณา

บรเวณทตงตามลกษณะของวฒนธรรมและสภาพแวดลอม ตลอดจนสภาพดนฟาอากาศทแตกตางกน

มการกอสรางทไดรบการถายทอดกนมา มการประยกตใชระบบการกอสรางและงานฝมอแบบดงเดม

อยางมประสทธภาพ

2.9 การบรหารจดการมรดกวฒนธรรม หมายถง

Page 212: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

212

กระบวนการคมครองและการจดการองคประกอบทหลากหลายของมรดกวฒนธรรม ใหด ารงคณคาไว

เพอสรางความเขาใจ และท าใหเกดความตระหนกในความส าคญทางวฒนธรรม โดยค านงถงความ

สอดคลอง เหมาะสมกบสภาพการณของสงคมทเปลยนแปลงไป

หมวดท 3 คณคาและการประเมนคณคาของมรดกวฒนธรรม

3.1 มรดกวฒนธรรมเปนสงทมคณคา ดงนนการประเมนคณคามรดกวฒนธรรมจงเปนขนตอนส าคญ

ในกระบวนการอนรกษ เพอน ามาจดล าดบความส าคญ และน ามาใชพจารณาเลอกใชวธการในการ

อนรกษและบรหารจดการทเหมาะสม เพอใหเกดประโยชนสงสดตอสงคม

3.2 ในการอนรกษมรดกวฒนธรรม ตองพจารณาวามรดกวฒนธรรมนนมคณคาโดดเดนในดานใดบาง

เชน ดานสนทรยภาพ ดานโบราณคด ดานประวตศาสตร ดานวชาการ ดานสงคม เพอวางแผนรกษา

คณคาความส าคญทเดนทสดเอาไว โดยยงคงคณคาความส าคญในดานทรองลงมาดวยตามความ

เหมาะสม

3.3 มรดกวฒนธรรมทเปนโบราณสถาน โบราณวตถ และศลปวตถทมคณคา หรอทไดรบการประกาศ

ขนทะเบยนโบราณสถาน โบราณวตถ หรอศลปวตถ ตามกฎหมายวาดวยโบราณสถาน โบราณวตถ

ศลปวตถ และพพธภณฑสถานแหงชาต ตองไดรบการปกปองคมครองตามกฎหมายโดยเครงครด

3.4 มรดกวฒนธรรมทไดรบการประเมนคณคาแลววามความส าคญระดบชาต หรอระดบทองถน ควร

ไดรบการขนทะเบยน หรอขนบญช เพอใหไดรบการปกปองคมครอง

หมวดท 4 การบรหารจดการมรดกวฒนธรรม

4.1 หลกการทวไป

1. ใหนโยบายดานการอนรกษมรดกวฒนธรรมมความส าคญในระดบนโยบายหลกของชาต

2. ใหมการวางแผนบรหารจดการมรดกวฒนธรรมอยางมประสทธภาพ

3. รฐตองมมาตรการทางการเงนการคลงทมประสทธภาพ เพอสงเสรมและสนบสนนการบรหาร

จดการมรดกวฒนธรรมในทกระดบ

Page 213: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

213

4. รฐตองมมาตรการในการสงเสรมใหรางวล ยกยอง เชดชบคคล หรอสงทเกยวของกบการอนรกษ

มรดกวฒนธรรม

5. ใหบรณาการแนวทางการพฒนาการบรหารจดการการทองเทยวเชงวฒนธรรมและการพฒนา

ทองถนอยางถกตอง ตลอดจนการใชประโยชนและการบ ารงรกษา ควบคไปกบการบรหารจดการ

มรดกวฒนธรรม จะขาดอยางใดอยางหนงไปมได

6. ใหมการจดการองคความรดานมรดกวฒนธรรม

7. ใหมการอนรกษอยางถกตองตามหลกวชาการอยางมประสทธภาพ

8. ใหทกภาคสวนมสวนรวมอยางแทจรงในทกขนตอนเพอความยงยนของการอนรกษ

4.2 หลกการในการจดท าแผน

ก) แผนแมบท

1. ใหจดท าแผนแมบทไวเปนกรอบและแนวทางในการด าเนนการ โดยจะตองด าเนนการศกษาขอมลท

เกยวของอยางรอบดาน ทงนแผนแมบทควรประกอบดวย วตถประสงค เปาหมาย แนวทาง และ

วธการด าเนนการ ตลอดจนก าหนดหนวยงานทรบผดชอบใหชดเจน มแผนงานทครอบคลมสวนท

เกยวของในภาพรวมทงหมด เชน งานโบราณคดประวตศาสตร งานบรณะ การใชประโยชนทดน การ

สอความหมาย การใหการศกษา การจดท าองคความร งบประมาณ การบรหารจดการ ฯลฯ

2. การจดท าแผนแมบทควรก าหนดระยะเวลา ทงระยะสนและระยะยาว โดยใหมการทบทวนและ

ประเมนแผนแมบทเปนระยะ

3. ใหมแผนแมบททบรณาการควบคไปกบแผนพฒนาเมองหรอทองถน เพอก าหนดใชตาม

กระบวนการทางกฎหมาย แตหากมความบกพรองในแผนพฒนาเมองหรอทองถน ใหก าหนดไวเปน

ขอเสนอแนะในการทบทวนปรบแกไขแผนพฒนานน

4. ในการจดท าแผนแมบทหรอระบบการบรหารจดการมรดกวฒนธรรมทกรปแบบ ใหยดแนวคด

เศรษฐกจพอเพยงเปนพนฐานควบคไปดวยเสมอ เพอใหมการพฒนาอยางยงยน

ข) แผนปฏบตการ

ตองด าเนนการตามแผนแมบท มความชดเจนครบถวนและเปนไปได ทงนตองมการปรบปรงให

สอดคลองกบสภาพการณปจจบนกอนลงมอปฏบตจรง

Page 214: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

214

4.3 หลกการในการจดการองคความร

ก) การจดท าขอมล

1. จดท าฐานขอมลของแหลงมรดกวฒนธรรมในประเทศไทยดวยวธทถกตองตามหลกวชาการ ทงน

ตองเปนขอมลทมคณภาพ โดยมการตรวจสอบและรบรองจากผเชยวชาญแลว

2. สนบสนนใหมการรวบรวมเรยบเรยงองคความรเดมอยางเปนระบบ ในลกษณะการจดท าฐานขอมล

การศกษา การวจย โดยใหมการเชอมโยงขอมล และมการปรบปรงขอมลใหทนสมยอยเสมอ

3. จดการประเมนคณคาและจดล าดบความส าคญของแหลงมรดกวฒนธรรมอยางมสวนรวม โดย

สงเสรมใหมการศกษาวจย ฝกอบรม และประเมนผลอยางตอเนอง

4. บนทกหลกฐานแสดงการกระท าตางๆทสงผลตอการเปลยนแปลงทางกายภาพ ตอมรดกวฒนธรรม

เชน การบนทกเปนเอกสารภาพถาย การเขยนแบบ การท าหนจ าลอง เปนตน

5. ท าการศกษาวจยในทกขนตอนของการอนรกษมรดกทางวฒนธรรม เพอท าความเขาใจมรดก

วฒนธรรมใหถองแทและกวางขวาง โดยงานอนรกษมรดกวฒนธรรมเปนงานในลกษณะสหวชาการ ท

จะตองบรณาการมาตรฐานทางวชาการของทกวชาชพทเกยวของ มาใชในการอนรกษใหเหมาะสมกบ

มรดกวฒนธรรมนน

6. จดท ารายงานรวบรวมขอมลเพอการอนรกษมรดกวฒนธรรมทยงไมมการคกคาม โดยการเกบ

ขอมลทางโบราณคด ตองไมท าลายหลกฐานมากเกนความจ าเปน ควรเหลอสวนทไมมการรบกวนไว

เพอการศกษาตอไปในอนาคตเพอบรรลถงเปาหมายทางวชาการ การขดคนอยางเตมพนทควร

ด าเนนการตามแผนงานทไดไตรตรองอยางถถวน โดยผานขนตอนการประเมนความส าคญเปนอยางด

แลว

7. จดใหมการศกษาถงผลกระทบทจะมตอมรดกวฒนธรรมและแหลงโบราณคด โดยใหถอเปนหนาท

ของผลงทนในโครงการพฒนาใดๆทจะตองรบผดชอบด าเนนการ ทงนการพฒนาจะตองเปนไปใน

แนวทางทมผลกระทบตอมรดกวฒนธรรมนอยทสด ในกรณทจ าเปนตองรอถอนรบกวนหรอกอใหเกด

การเปลยนแปลงกบมรดกวฒนธรรม จะตองมการส ารวจขดคนเกบขอมลทางโบราณคด ศกษา

ผลกระทบ และน าเสนอแนวทางลดผลกระทบอยางเตมรปแบบ พรอมทงจดท าเปนรายงานไวอยาง

เรยบรอยสมบรณกอนด าเนนการพฒนา

8. ใหมมาตรการและกลไกการดแลรกษา คมครอง และพฒนาองคความร

Page 215: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

215

ข) การเผยแพรขอมลการสอความหมายและการน าเสนอ

1. จดใหมกระบวนการและชองทางเผยแพรความรและองคความรอยางมประสทธภาพ แพรหลาย

และทวถงในทกกลมเปาหมาย ทกระดบอาย และระดบความเขาใจ

2. จดใหการเขาถงแหลงขอมลทเปนองคความรและแหลงความรเปนไปไดโดยสะดวก

3. ผลกดนใหมการสอความหมายและน าเสนอมรดกวฒนธรรมในทกแหลง โดยใหถอเปนกระบวนการ

หนงในการจดการมรดกวฒนธรรม

4. เปดโอกาสใหมเวทสาธารณะในการสมมนาอภปราย เพอสอความหมายและน าเสนอมรดก

วฒนธรรม

4.4 หลกการในการอนรกษ

1. การด าเนนการอนรกษแหลงมรดกวฒนธรรมทมคณคาความส าคญระดบสงและหาไดยาก พงรกษา

ความแทไวโดยแกไขนอยทสด จงควรอนรกษดวยวธปองกนการเสอมสภาพ วธการสงวนรกษา วธการ

เสรมความมนคงแขงแรงเทานน ทงนใหหลกเลยงการรบกวนหลกฐานดงเดมทยงหลงเหลออยและไม

ควรกอสรางทบลงบนซากสงกอสรางเดม

2. ใหด าเนนการอนรกษแหลงมรดกวฒนธรรมทเปนปชนยสถานอนเปนทเคารพบชา โดยไมมการ

แกไขเปลยนแปลงลกษณะ ส และทรวดทรง ซงจะท าใหมรดกวฒนธรรมนนดอยคณคาหรอเสอม

ความศกดสทธไป

3. ในการอนรกษแหลงมรดกวฒนธรรมทยงมประโยชนใชสอยอยอยางตอเนอง การเสรมสรางหรอตอ

เตมสงทจ าเปนขนใหมสามารถท าไดเพอความเหมาะสมในการใชงาน โดยไมจ าเปนตองสรางให

เหมอนสวนของเดม แตสงทเพมขนใหมนนจะตองกลมกลน และไมท าใหมรดกวฒนธรรมนนดอยคาลง

ไป

4. ด าเนนการศกษาโดยละเอยดวาแหลงมรดกวฒนธรรมทมการอนรกษโดยมการแกไขมากอนแลว

บรณะแกไขมาแลวกครง ผดถกอยางไร ระยะเวลานานเทาไร การอนรกษใหมทจะท านไมจ าเปน

จะตองใชแบบใดแบบหนงเสมอไป แตใหมกระบวนการพจารณาเลอกแบบทเหมาะสมทสดเปนหลก

เพอใหแหลงมรดกวฒนธรรมนนคงคณคาและความส าคญมากทสด

5. ไมควรเคลอนยายแหลงมรดกวฒนธรรมหรอชนสวนของมรดกวฒนธรรมไปยงสถานทตงใหมซง

เปนการฝาฝนหลกการอนรกษมรดกวฒนธรรม ยกเวนพจารณาอยางรอบคอบแลวเหนวาเปนวธการ

สดทายในการปองกนการช ารดเสยหาย หรอการโจรกรรม โดยจะตองน ามรดกวฒนธรรมหรอชนสวน

Page 216: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

216

ของมรดกวฒนธรรมนนมารกษาไวในสถานทปลอดภยและถกตองตามกฎหมาย โดยตองจ าลองแบบ

ชนสวนของมรดกวฒนธรรมทถอดยายมานนไปประกอบไวแทน ณ ทตงเดม และตองมการสอ

ความหมายใหเกดความเขาใจอยางถกตอง เนองจากจดมงหมายของการอนรกษแหลงมรดก

วฒนธรรมคอการใชประโยชน และการรกษาแหลงมรดกวฒนธรรมไว ณ บรเวณทคนพบอยางยงยน

และเหมาะสม

6. การกอสรางหรอฟนฟแหลงมรดกวฒนธรรมขนมาใหมตามความตองการในปจจบน จะตองมาจาก

การออกแบบและการตดสนใจทมกระบวนการศกษาขอมลรปแบบและทตงดงเดมอยางครบถวน ทจะ

ไมกอใหเกดการสอความหมายทผดและบดเบอนขอมลคณคาของมรดกวฒนธรรม

7. การด าเนนการอนรกษแหลงมรดกวฒนธรรมโดยวธการปฏสงขรณ เพอประโยชนในการอธบายสอ

ความหมาย ควรเปนไปตามขอมลหลกฐานทไดศกษาวเคราะหตความอยางมเหตผลและเปนทยอมรบ

โดยใหค านงถงการทจะสามารถปรบเปลยนแกไขไดในอนาคต

8. การด าเนนการอนรกษมรดกสงกอสรางพนถน ใหค านงถงการพฒนาหรอความเปลยนแปลงทไม

อาจหลกเลยงได และลกษณะเฉพาะทางวฒนธรรมทสบทอดมาของชมชน โดยงานทตอเตมบน

สงกอสรางหรอในบรเวณชมชนพนถนนนควรเคารพคณคาทางวฒนธรรมและลกษณะตามแบบดงเดม

ทผสานกลมกลนกบสภาพแวดลอมทางวฒนธรรมและทางธรรมชาต แนวทางในการปฏบตไดแกการ

วจยบนทกจดเกบขอมล สงเสรมใหมการสบสานระบบการกอสรางและทกษะฝมอชางพนถนในทก

ระดบ อาจใชวสดใหมทไมเปลยนแปลงการแสดงออกของภาพลกษณ ผวสมผส รปทรง ไปจาก

โครงสรางและวสดของเดมทสบเนองมา

9. การด าเนนการอนรกษแหลงมรดกวฒนธรรมประเภทยาน ชมชน และเมองประวตศาสตร มความ

จ าเปนทจะตองพฒนาและปรบปรงใหสอดคลองกบวถชวตความเปนอยในปจจบน ทงนควรบรณาการ

นโยบายของรฐและการวางผงเมองในทกระดบใหสอดคลองกนดวย

10. การรกษาความดงเดมของแหลงมรดกวฒนธรรมประเภทยานชมชนและเมองประวตศาสตร ตอง

ไมละเลยการตรวจสอบดานโบราณคดและประวตศาสตร เพอเปนความรเกยวกบประวตศาสตรของ

ยานชมชนและเมองประวตศาสตรเชนรปแบบแผนผงของเมองการแบงพนทดนและโครงขายการ

คมนาคมความสมพนธระหวางสงกอสรางพนทโลงและพนทสเขยวทงทเปนธรรมชาตและมนษยสราง

ขนรปลกษณของสงกอสรางและการใชสอยเดมทมความหลากหลาย

11. การด าเนนการอนรกษแหลงมรดกวฒนธรรมทเปนซากสงกอสราง ซงมคณคาทางศลปะ

ประวตศาสตร หรอโบราณคด ใหรกษาไวตามสภาพเดมหลงการขดแตง แตตองปองกนมใหมความ

เสยหายตอไป

Page 217: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

217

12. เนองจากภมทศนประวตศาสตรเปนแหลงมรดกวฒนธรรมทยงประกอบดวยพชพนธ ทมชวตการ

บ ารงรกษาอยางตอเนอง มความส าคญอยางยงควรรกษาสภาพไวไมใหเปลยนแปลงดวยการปลก

ทดแทนโดยเรว และวางแผนการดแลในระยะยาวไวในการฟนฟจะตองมการศกษาวจยจากหลกฐานท

ยงหลงเหลออยจากการตรวจสอบทางโบราณคด หรอจากเอกสารหลกฐานทเชอถอไดโดยผานการ

ตรวจสอบรบรองผลจากผเชยวชาญแลว และเคารพตอพฒนาการในล าดบตางๆทตอเนองมาของ

แหลงนนๆการฟนฟอาจด าเนนการเฉพาะในบางสวนทอยใกลเคยงกบวฒนธรรมในพนทเพอเผยให

เหนความตงใจของการออกแบบทสมพนธกนของภมทศนโดยรวมในพนทนน

13. การอนรกษมรดกวฒนธรรมใดๆกตามจะตองค านงถงวถชวตชมชนทสอดคลองกบสภาพโดยรอบ

และภมทศนวฒนธรรม ในฐานะทเปนสวนประกอบส าคญทมผลตอการด ารงอยและการเปลยนแปลง

ในคณคาและลกษณะเฉพาะของมรดกวฒนธรรม

14. การอนรกษสภาพโดยรอบและภมทศนวฒนธรรมควรด าเนนการตงแตการจดใหมระเบยบ

กฎหมายและระเบยบเฉพาะ มแผนการอนรกษแผนการบรหารจดการทมประสทธภาพ การก าหนด

ขอบเขตโบราณสถานตอเนองและเขตกนชนรอบบรเวณแหลงมรดกวฒนธรรม หรอมาตรการอนๆ

เพอรกษาคณคาทางวฒนธรรมและลกษณะเฉพาะของแหลงมรดกวฒนธรรมนน ตลอดจนการจ ากด

ผลกระทบทจะเกดขนจากการพฒนาพนท

15. มรดกวฒนธรรมทจบตองไมไดถอเปนสวนหนงทสรางคณคาและความหมายรวมทงเกยวของกบ

มรดกวฒนธรรมทจบตองได จงจะตองพจารณารวมกนและค านงถงมาตรการในการอนรกษไวดวย

หมวดท 5 การมสวนรวม

5.1 แหลงมรดกวฒนธรรมเปนสมบตของประชาชนทกคนในชาต ชมชนและประชาชนในทองถนจงม

สทธและหนาทในการมสวนรวมอนรกษและบรหารจดการมรดกวฒนธรรม โดยเฉพาะอยางยงการเฝา

ระวงตดตามตรวจสอบมใหแหลงมรดกวฒนธรรมถกบกรกท าลาย ท าใหเสยหาย ท าใหเสอมคา หรอ

ท าใหไรประโยชน

5.2 หนวยงานของรฐมหนาทสงเสรมและสนบสนนใหทกภาคสวนเขามามสวนรวมในการวางแผนการ

ก าหนดนโยบาย การเฝาระวง การตดสนใจ การตรวจสอบในการอนรกษและพฒนามรดกวฒนธรรม

เชน การพฒนาและถายทอดองคความรการสรางความเขาใจการสรางจตส านกรบผดชอบโดยเฉพาะ

อยางยงการสนบสนนใหมการขบเคลอนเครอขายเพอการอนรกษมรดกวฒนธรรมในทกพนท

5.3 กระบวนการการมสวนรวมตองเปนการมสวนรวมในทกขนตอนและจากทกภาคสวนทเกยวของ

อยางแทจรง

Page 218: รายงานวิจัยเรื่องmedia.phra.in/5b6462e6ea6b29608551f547fa2ea915.pdf · 2018. 12. 3. · แนวคิดเรื่องความเจริญศรัทธาของวัดไทย.

218

5.4 กลไกส าคญของการมสวนรวมอยางมประสทธภาพ ไดแก การจดการองคความรและการสราง

ความเขาใจเพอสรางความพรอมในการมสวนรวม โดยเคารพในภมปญญาและความหลากหลายทาง

วฒนธรรมเหลานน