A poboación.pdf

8/10/2019 A poboacin.pdf

1/26

A poboacin espaola. Xeografa de Espaa, 2 Bacharelato. IES Antn Losada 1

BLOQUE III A POBOACIN E URBANIZACIN

TEMA 1 A poboacin espaola.

ESQUEMA DA UNIDADE1.1. Introducin: as fontes demogrficas.1.2. Os movementos naturais da poboacin.1.3. Mobilidade espacial da poboacin e debate sobre a inmigracin.1.4. A estrutura demogrfica: idade, sexo e actividade econmica.1.5. Distribucin espacial.1.6. A poboacin galega.

TEMAS (pregunta terica) Movementos naturais da poboacin.

- Natalidade, mortalidade e fecundidade no rxime demogrfico actual.- Desequilibrios territoriais no movemento natural da poboacin.

Mobilidade espacial da poboacin.- O xodo rural.- A inmigracin.

PRCTICOS

- Calcular e analizar o ndice sinttico de fecundidade dun concello, provincia, etc.a partir dosdatos do INE ou IGE.- Comentar e comparar pirmides de poboacin.- Grfica da evolucin da poboacin activa de Espaa, Galicia, nos ltimos 25 anos.- Grfica da transicin demogrfica en Espaa.- Grfica ou estatsticas coa variable de xnero (actividade, estudos feminina).- Mapas das porcentaxes de inmigrantes por provincia ou CCAA.- Grfica da emigracin galega.- Mapas e grficos de ocupacin por sectores econmicos.

VOCABULARIOPoboacin Activa, Esperanza de Vida, Rxime Demogrfico, Censo de Poboacin, Saldo Migratorio,Taxa de Fecundidade, Transicin Demogrfica, Padrn Municipal. (8)

1.1. INTRODUCIN: AS FONTES DEMOGRFICAS.

En xaneiro do 2014 Espaa tia 46.507.760 habitantes, case 700.000 menos que no 2011,cando acadou o mximo de poboacin (47.190.493 habitantes), segundo o Instituto Nacionalde Estadstica. O descenso dbese ao crecemento da emigracin como consecuencia dacrise econmica e o descenso da inmigracin.

A mediados do sculo XX Espaa tia 28 millns de habitantes. Na dcada dos sesenta o

crecemento foi moi alto, polo descenso da mortalidade e o mantemento da natalidade. Apartir de 1975, cando Espaa tia 35.484.455 habitantes, o crecemento foi moi baixo,debido ao forte descenso da natalidade. A chegada masiva de inmigrantes e o aumento da


2/26


natalidade desde o 2001 (41 millns de habitantes) fixeron medrar a poboacin ata o inicioda crise econmica no 2008, que cambiou a tendencia da inmigracin e da natalidade.Saldo migratorio negativo, descenso da fecundidade e envellecemento da poboacin son ascaractersticas mis salientables do presente demogrfico espaol, anda que con acusadoscontrastes entre as distintas rexins.

- AS FONTES DEMOGRFICAS

A xeografa da poboacin estuda as relacins entre a poboacin e o espazo. Para isoapiase noutras ciencias, como a demografa, que analiza a poboacin cuantitativamente, apartir dos datos proporcionados polas fontes demogrficas:

- O censo de poboacin o reconto individualizado da poboacin do pas nun momentodeterminado. Recolle datos demogrficos, econmicos e sociais da poboacin: total deefectivos, sexo, idade, estado civil, lugar de nacemento, nacionalidade, idioma, nivel deestudos, caractersticas econmicas... O censo realzase en Espaa cada dez anos(desde o 1981, nos acabados en 1).

- O Padrn municipal o rexistro das vecias e vecios dos termos municipais. Recolletamn datos demogrficos, econmicos e sociais da poboacin. un documentodinmico, vivo, xa que cando unha persoa se traslada a vivir a outro municipio ten a

obriga legal de empadroarse nel. De a que sexa denominado Padrn continuo depoboacin.

- O Rexistro civil anota nacementos, matrimonios e defuncins. Con estes datos o INE(Instituto Nacional de Estatstica ) elabora os libros de Movemento Natural de Poboacin.

- Outras fontes demogrficas son as estatsticas, que recompilan datos procedentes dediversas fontes, e as enquisas, que ofrecen informacin mis detallada, pero sobremostras moi inferiores. Entre as mis utilizadas estn os Anuarios Estatsticos do INE, aEnquisa de Poboacin Activa...

1.2. OS MOVEMENTOS NATURAIS DA POBOACIN. OS RXIMES DEMOGRFICOS.

O movemento natural da poboacin o crecemento ou decrecemento da poboacin dun

lugar por causas naturais, dicir, polo balance entre a natalidade (nmero de nacementosnunha poboacin nun ano) e a mortalidade (nmero de defuncins nunha poboacin nunano). O crecemento natural ou vexetativo a diferenza entre a natalidade e amortalidade. Existen diversas taxas para medir factores relacionados co movemento naturalda poboacin.

Cadro de taxas de indicadores demogrficos

TF (Taxa de Fecundidade) = N Nacidos vivos X 1000 / n de mulleres frtiles (15-49 anos)

ndice sinttico de fecundidade: Media de fillos por muller en idade frtil. Para que unhaxeracin se substita a si mesma a media debe de ser de 2,1 fillos por muller.

TN (Taxa de natalidade) = N de Nacementos nun ano X 1000 / n de habitantes.

TM (Taxa de mortalidade) = N de Mortes nun ano X 1000 / n de habitantes.

TMI (Taxa de mortalidade infantil) = Falecidos menores de un ao X 1000 / n total denacementos nese ano.

Esperanza de vida: Relaciona o nmero de anos vividos por todos os habitantes co nmero deindividuos que compoen a poboacin.

TCN (Taxa de crecemento natural) = TN TM

CN (Crecemento natural) = Total de nacementos Total de defuncins

- OS RXIMES DEMOGRFICOS

Na evolucin do movemento natural da poboacin espaola distnguense tres etapas ou

rximes demogrficos ao longo dos cales a natalidade, a mortalidade e o crecementonatural presentan trazos homoxneos. Estas etapas son o rxime demogrfico antigo, a


3/26


transicin demogrfica e o rxime demogrfico moderno. O paso dunhas a outras foi mistardo ca noutros pases europeos.

a. O Rxime Demogrfico Antigo: ata principios do sculo XX

Caracterzase por altas taxas de natalidade e de mortalidade e un crecemento natural baixo.En Espaa mantvose ata principios do s. XX.

A natalidadepresentabavalores elevados. As sas causas eran as seguintes:- O predominio dunha economa e dunha sociedade rurais, nas que a descendencia

comezaba a traballar moi cedo no campo. Os nenos eran moi baratos de manter easeguraban o porvir de nais e pais, dado que non haba seguros de accidente, dexubilacin...

- A inexistencia de sistemas eficaces para controlar os nacementos.

A mortalidade xeral era alta e cambiante. As sas causas eran o baixo nivel de vida e asmalas condicins mdicas e sanitarias.

- A dieta alimentaria era escasa e desequilibrada por falta de protenas. Comoconsecuencia, a maiora da poboacin estaba desnutrida e debilitada.

- As enfermidades infecciosas transmitidas a travs do aire (tuberculose, bronquite,pulmona, gripe) ou da auga (diarreas) tian alta incidencia, favorecida polo atraso damedicina e a falta de hixiene.

Ademais da elevada mortalidade xeral haba momentos de mortalidade catastrficacausada por epidemias, guerras e malas colleitas de cereais, que provocaban a fame e amorte de milleiros de persoas. A mortalidade infantil era moi elevada.

Como resultado das altas taxas de natalidade e de mortalidade o crecemento naturalera baixoe presentaba oscilacins debidas s crises de sobremortalidade.

b. A Transicin Demogrfica: 1900-1975

O paso entre o rxime demogrfico antigo e o actual chmase transicin demogrfica. Estaetapa caracterzase pola diminucin suave da natalidade, un brusco descenso damortalidade e, en consecuencia, un elevado crecemento natural.


4/26


A natalidade descendeu de forma suave e descontinua, alternando perodos de maiordecrecemento con outros de recuperacin, en relacin cos acontecementos histricos.Despois do crecemento nos anos vinte, descendeu como consecuencia da crise econmicade 1929 e a Guerra Civil (1936-1939). A crise da posguerra fixo que a natalidade non serecuperara ata 1956, inicindose unha recuperacin da natalidade que se coece comobaby boomposblico atrasado, relacionado co crecemento econmico dos anos sesenta.

A mortalidade xeral descendeu notablemente e de forma constante, ags nos dous

nicos momentos de mortalidade catastrfica: a gripe de 1918 e a Guerra Civil. As causasdo descenso foron os avances mdicos e sanitarios, o aumento do nivel de vida conmellora da dieta e o incremento do nivel educativo e cultural.

A mortalidade infantiltamn diminuu durante esta etapa, grazas s progresos na pediatrae na alimentacin infantil e mellora do coidado materno.

Como consecuencia, o crecemento natural da transicin foi alto.

c. O Rxime Demogrfico Actual: a partir de 1975

Caracterzase por baixastaxas de natalidade e demortalidade, e un escasocrecemento natural.

O afundimento danatalidade produciuse desde1975 e foi mis tardo ebrusco ca no resto dos pasesde Europa occidental. A taxade natalidade hoxe moibaixa (non chega as 10 pormil) debido s cambiossocioeconmicos. A crise de1973 provocou un aumento

do paro e das dificultadespara formar unha familia,pero o descenso dbese sobre todo aos cambios de mentalidade desde o inicio datransicin democrtica.

O cambio de mentalidade na sociedade reflctese na diminucin da influencia relixiosa, adespenalizacin e difusin dos anticonceptivos, a despenalizacin do aborto, aincorporacin das mulleres ao mundo laboral remunerado, a preponderancia das relacinsde parella sobre as reprodutoras, e o xurdimento de formas familiares distintas.

O aumento do nivel de vida e do nivel cultural cambiou a valoracin de fillas e fillos. Oprogreso da proteccin social fixo que estes non sexan vistas como seguro da vellez de naise pais, senn que se aprecia a sa formacin e benestar, polo que se prefire ter menos fillas

e fillos e atendelos mellor. Ademais a aspiracin a melloras materiais, a gozar do tempolibre, etc. compite coa decisin de ter descendencia.

A mortalidade mantense en cifras baixas (menos do 9 por mil) e a esperanza de vidasegue aumentando. As causas da mortalidade xeralcambiaron. Dimine a importancia dasenfermidades infecciosas eaumentan as enfermidadescardiovasculares, o cancro e osaccidentes de trfico. Ademais estaumentando a incidencia deenfermidades relacionadas coavellentamento da poboacin. O

aumento das persoas ancis, nototal da poboacin, fai que aumentea taxa de mortalidade lixeiramente.


5/26


A mortalidade infantiltamn baixa.

O descenso da mortalidade presenta diferenzas entre os sexos e entre as profesins:

Por sexos, a esperanza de vida maior para as mulleres, debido a razns biolxicas e

socioculturais. As mulleres teen maior fortaleza biolxica por motivos hormonais ainmunolxicos. En cambio

os homes teen un estilo de

vida que entraa maior risco(guerras, accidentes, hbitos

nocivos, etc.).

Entre profesins, amortalidade maior canto

menor a cualificacin

profesional

O crecemento natural actual moi pequeno comoconsecuencia das baixas taxas

de natalidade e mortalidade.- OS DESEQUILIBRIOS TERRITORIAIS NO MOVEMENTO NATURAL DA POBOACIN

Anda que actualmente as taxas de natalidade, mortalidadee de crecemento natural son baixas en todo o territorioestatal, existen contrastes debidos diferente estrutura poridades (grao de mocidade ou avellentamento da poboacin).

O distinto comportamento tradicional da natalidadedbese s diferenzas no desenvolvemento econmico.Entre 1950 e 1975 estas diferenzas causaron movementosmigratorios entre os territorios agrarios do interior e as reasurbanas e industriais da periferia e Madrid. Ao afectarlle asmigracins principalmente poboacin nova, provocou oavellentamento demogrfico dos territorios emigratorios (coconsecuente descenso da natalidade e aumento damortalidade) e o rexuvenecemento dos territoriosinmigratorios (aumento da natalidade e diminucin damortalidade). A crise econmica de 1973, que incidiuduramente s zonas industrais tradicionais(desindustrializacin e paro), detivo as migracins interiorese provocou descensos da natalidade nos territoriosindustriais.

As comunidades autnomas con taxas de natalidade

superiores media son as que presentan un conxunto depoboacin mis nova, por teren tradicionalmente taxas denatalidade relativamente mis altas (Andaluca, Murcia,Baleares, Canarias, Ceuta e Melilla) ou un importantedesenvolvemento econmico xerador de fortes procesosinmigratorios no pasado recente (Madrid, Catalua, Valenciae Navarra). Estas comunidades presentan na actualidadetaxas de mortalidade inferiores media espaola e crecemento natural positivo.

As comunidades autnomas con taxas de natalidade inferiores media son as quepresentan un conxunto de poboacin mis envellecida, por se veren afectadas no pasadopor unha forte emigracin (Galiza e as comunidades do interior peninsular) ou por resultar

moi prexudicadas pola crise de 1973 (a cornixa cantbrica). Estas comunidades presentanna actualidade taxas de mortalidade superiores media espaola e un crecementonatural negativo.


6/26


1.3. MOBILIDADE ESPACIAL DA POBOACIN E DEBATE SOBRE A INMIGRACIN.

As migracins son movementos de poboacin no espazo. Distinguimos entre emigracin,ou sada da poboacin desde o seu lugar de orixe, e inmigracin, ou chegada depoboacin a un lugar de destino.

O saldo migratorio, o balance entre a inmigracin e a emigracin (SM= I E). Se obalance positivo indica inmigracin, e se negativo, emigracin.

- AS MIGRACINS INTERIORESSon os movementos de poboacindentro das fronteiras do pas.Podemos diferenciar entre astradicionais (ata 1975) e as actuais.

a. As migracins interiorestradicionais

Desenvolvronse entre o ltimo terzodo sculo XIX e a crise econmica de1973. Estiveron protagonizadas por

xente do campo, que se dirixiu pormotivos laborais s grandes cidadesindustrializadas.

Cabe distinguir dous tipos demigracins interiores tradicionais: asmigracins estacionais e temporais, eo xodo rural

- As migracins estacionais etemporaistiveron o se auxe entreo ltimo terzo de XIX e a dcadade 1960, e afectronlle

poboacin campesia. Podan serdesprazamentos estacionais aoutras reas rurais para realizarlabores agrarias (sega, vendima,recoleccin de olivas...), ou ben desprazamentos temporais cidade para realizartarefas non agrarias (por exemplo na construcin).

- O xodo rural tivo lugar, sobre todo, entre 1900 e 1975. unha migracin entre reasrurais e urbanas con carcter definitivo ou de longa duracin. As persoas que emigrabanprocedan de zonas agrarias atrasadas de Galicia, do interior peninsular e de Andaluca.Dirixronse primeiro s zonas industriais de Catalua, o Pas Vasco e Madrid, e mistarde tamn s zonas tursticas de Levante, Baleares e Canarias. Pdense distinguir

catro etapas:o No primeiro terzo do sculo XX estivo motivado polo exceso de brazos no

campo, polo inicio da mecanizacin. O xodo viuse favorecido pola oferta depostos de traballo nas zonas industriais e polo auxe das obras pblicas nos anosvinte.

o Na Guerra Civil e na posguerra, o xodo rural estancouse. As cidades sufrirongraves problemas de abastecemento, a oferta de traballo na industria reduciuse.

o Entre os anos 1950 e 1975o xodo rural acadou a seu maior volume. As causasforon a crecemento demogrfico; a crise da agricultura tradicional polamecanizacin; o auxe industrial, que xerou postos de traballo nas cidades; e oapoxeo do turismo no litoral mediterrneo e insular, que creou tamn unha ofertalaboral nos servizos tursticos e na construcin. As, as zonas inmigratoriasformaron dous eixes: o do Mediterrneo (desde Girona a Alacant, e Baleares) e a


7/26


8/26


inmigracin masiva provocou problemas de solo urbano, de vivenda, de circulacin ede postos escolares; producronse problemas de integracin, ao pasar dunhacomunidade rural a unha gran sociedade urbana; as zonas de procedencia quedaronabandonados e deteriorndose ecosistemas tradicionais, sobre todo de montaa.Nas grandes cidades o crecemento acelerado debido inmigracin creou problemasde contaminacin atmosfrica, rudo...

b) As migracins interiores actuais

tamn teen destacadasconsecuencias: As migracinsresidenciais causan o avellentamentode poboacin das reas urbanascentrais emisoras; elevadosincrementos de poboacin nasperiferias receptoras, que esixendotacins de equipamentos e servizos;as migracins laborais acrecentan osdesequilibrios demogrficos eeconmicos no interior das provinciase das comunidades autnomas; asmigracins de retorno rural provocan nas zonas rurais receptoras avellentamento dapoboacin polo retorno de persoas xubiladas, pero tamn a creacin de negocios eactividades novas, como pode ser o turismo rural...; os movementos pendularesocasionan serios problemas de circulacin nos accesos s cidades nas horas punta.

- AS MIGRACINS EXTERIORES

Son os movementos de poboacin fra das fronteiras do propio pas. Desde mediados dosculo XIX ata a crise de 1973, Espaa foi un pas de emigrantes cun destino tradicional en

Amrica e en Europa occidental. A partir de entn, e ata a crise actual, paralizronse asmigracins exteriores e Espaa converteuse nun pas inmigratorio.

a. A emigracin transocenica

A emigracin a ultramar dirixiuse principalmente a AmricaLatina. Nela poden distinguirsedas etapas de auxe e das de crise.

A primeira etapa de auxe, desde mediados do sculo XIX ata a Primeira GuerraMundial (1914). Desde 1853 o Goberno espaol eliminou os obstculos emigracin e ospases latinoamericanos iniciaron unha poltica de atraccin de inmigracin para poboarse eexplotar os seus recursos econmicos. Nesta etapa, a maiora da emigracin era deprocedencia atlntica(galega, asturiana e canaria) e o seu destinoprincipal era Arxentina(actividades agrarias na Pampa ), Cuba (agricultura ) e Brasil (plantacins de caf).

Foi unha emigracin causada pola estrutura agraria nos lugares de orixe (reas atrasadas,minifundistas e con alta densidade de poboacin ). O perfil caracterstico desta emigracin

era masculina, dedicado agricultura e de baixo nivel de cualificacin.A emigracin transocenica decaeu entre as das guerras mundiais (1914 1945). Ascausas foron a inseguridade creada pola Primeira Guerra Mundial, a crise econmica de1929 que levou aos pases de acollida a establecer cotas anuais de inmigracin; na GuerraCivil (1936- 1939) e a posguerra foi difcil sar ao exterior.

Entre 1945 e 1960 a corrente ultramarina recuperouse, anda que sen acadar as cifras deprincipios ce sculo. Foron decisivos a autorizacin para sar libremente de Espaa a partirde 1946, o levantamento do illamento internacional da ONU en 1949 e o cambio de actitudedos EEUU respecto ao rxime franquista. En canto procedencia, Galiza continuaba sendoa principal rexin emigratoria, seguida de Canarias. O destino prioritario foi agoraVenezuela, polo petrleo, seguida de Arxentina e Brasil.

Desde 1960 a emigracin ultramarina descendeu, ao entrar en competencia coaemigracin a Europa. Actualmente mantense en cifras moi baixas e predominan os retornos.


9/26


b. A emigracin a Europa

A emigracin permanente a Europa (con contrato dun ano ou mis de duracin) tivo tresetapas ben diferenciadas:

Ata mediados do sculo XX dirixiuse principalmente a Francia. Estaba integrada poragricultores estacionais, obreiros da construcin e mulleres de servizo domstico, queprocedan principalmente do campo levantino, e mas tarde por refuxiadas e refuxiados

polticos da Guerra Civil. A Segunda Guerra Mundial puxo fin a esta etapa.O perodo comprendido entre 1950e 1973 foi o de maior auxe daemigracin a Europa debido rpidareconstrucin econmica en Europaoccidental trala Segunda GuerraMundial, que favoreceu unha amplaoferta de emprego, e ao estmulodesde Espaa, polo forte crecementodemogrfico, o excedente depoboacin agraria, a insuficiencia daindustrializacin para absorbela e oaumento do paro causado polo Plande Estabilizacin. A emigracinproceda maioritariamente de

Andaluca e Galicia, e os seus destinosprincipais foron Francia, Alemaa e Suza. O perfilera o de mulleres e homes pouco cualificados, que desempearon os traballos mis duros,perigosos e peor pagados.

A partir de 1973 a emigracin permanente a Europa decaeu. A crise enerxtica provocouparo nos pases de Europa occidental e fixo diminur a contratacin de man de obra, de xeitoque houbo moitos retornos. Desde entn a emigracin a Europa mantense en cifras baixas.

Ata o 2008 , sobre todo, unha emigracin de temporada (ata tres meses) e temporal, paratraballar en tarefas agrarias, na industria ou na construcin. A emigracin permanente

reprtese entre Francia, Reino Unido e Alemaa.c. Consecuencias das migracins exteriores

As migracins exteriores tiveron importantes consecuencias demogrficas, econmicas esociais.

- As consecuencias demogrficas manifestronse na diminucin dos efectivos depoboacin e na sa distribucin (a distinta participacin dos territorios nas correntesmigratorias contribuu s desequilibrios actuais no reparto espacial da poboacin).

- As consecuencias econmicas foron por unha banda positivas, pois aliviaron o fortecrecemento natural e o paro; ademais, as divisas enviadas contriburon a financiar odesenvolvemento econmico espaol e a reducir o dficit comercial. Pero tamn houbo

consecuencias negativas, porque moitos aforros non se investiron en bens produtivos,ou non favoreceron as reas de partida da emigracin.

- As consecuencias sociais foron o desarraigo (ao se incorporar a sociedades cunhalingua e con costumes descoecidas), as penosas condicins de vida (afastamento dafamilia, en vivendas de pouca calidade...) e de traballo ( salarios baixos, condicinslaborais...). Ademais, foron as primeiras persoas afectadas polos despedimentoscausados pola crise e, en xeral, regresaron sen mellorar a sa cualificacin profesional.

d. A emigracin exterior actual

Espaa deixou de ser un pas de emigracin nos anos setenta do s. XX. As principaisrazns foron a maior formacin da man de obra, que aspiraba a mellores empregos; o

aumento do nivel de vida; e a competencia nos lugares de destino da inmigracinprocedente doutros pases.


10/26


Porn, a crise econmica tencambiado a tendencia nosltimos anos. Desde o 2011teen sado de Espaa 117.523espaois, e probablementeseguir aumentando aemigracin se persiste a crise.

De momento non undesprazamento masivo, xa queentre os que marchan hai moitosinmigrantes nacionalizados queregresan aos seus pases deorixe.

O perfil dos emigrantes actuais o de persoas novas, de 32 anos de media, con similarproporcin de homes e mulleres, e cunha alta cualificacin, con estudos superiores. Enmoitos casos marchan xunto a sa parella e fillos cara aos pases mis desenvolvidos daUE.

A INMIGRACIN ACTUAL E AS SAS CONSECUENCIAS

a. Caractersticas e causas

Tras a entrada de Espaa na Unin Europea en 1986 e a superacin da crise econmica daprimeira metade dos anos oitenta do sculo XX, o Estado espaol converteuse en destinode moitos inmigrantes. En 1985, Espaa s contaba cuns 250.000 residentes estranxeiros, oque supoa un 0,6% da poboacin total. No ano 2008 esta cifra era de 5,2 millns,representando a 11,3% da poboacin, para descender nos ltimos anos pola crise.

A conxuncin dun descenso da emigracin e un aumento sen precedentes da inmigracinexterior propiciou que o saldo migratorio en Espaa fose claramente positivo desde osanos oitenta do sculo pasado.


11/26


Ata 1996 a maior parte das persoas estranxeiras residentes en Espaa procedan deEuropa. Moitas persoas xubiladas elixiron Espaa para retirrense e poder gozar do seuclima. Concentrronse na costa mediterrnea da Pennsula e nos arquiplagos de Balearese Canarias, onde seguen representando unha porcentaxe elevada das sas poboacins.Outro grupo importante foi o das persoas traballadoras das multinacionais europeas que seforon asentando especialmente en Madrid e Barcelona.

Desde 1996 chegaron numerosos

persoas de Europa do Leste, ascomo de Latinoamrica e Asia, vez que aumentou o fluxo desde onorte de frica. Destacan ascomunidades ecuatoriana,colombiana, boliviana e peruanaprocedentes de Amrica Latina; amarroqu procedente de frica e,desde a Europa do Leste, destaca acomunidade romana.

As persoas estranxeiras

concntranse nas reas dinmicasdo territorio espaol, dicir, ondehai mis oportunidades deemprego. Destacan especialmenteMadrid o litoral mediterrneo e asillas. Non obstante, as persoasinmigrantes chegaron apracticamente todo o territorio, seben a maior parte reside nasgrandes cidades. Tamn existe unimportante nmero de inmigrantesen reas rurais con agricultura

intensiva.As causas da inmigracin: porparte espaola, a necesidade deman de obra a raz do crecementoeconmico desde 1995, sobre todoen empregos de baixa cualificacin,a proximidade a frica e os lazoshistrico-culturais con Amrica Latina; por parte dos inmigrantes, a principal razn foi aprocura dun mellor nivel de vida.

A poltica inmigratoria espaola enmrcase dentro da poltica da UE sobre asilo einmigracin, establecida en 1999, que pretende o control das fronteiras exteriores da UninEuropea e o freo da inmigracin clandestina. A Lei de Estranxeira foi aprobada no 2000, emodificada varias veces sempre no sentido de restrinxir os dereitos e liberdades dosinmigrantes. Teoricamente procura a colaboracin cos pases de orixe, a ordenacin dascorrentes migratorias seleccionando o tipo de inmigrantes, o impulso integracin e a loitacontra a inmigracin clandestina. Na realidade, unha ferramenta da poltica represivacontra a libre circulacin das persoas, amparando as repatriacins, as detencins e aretirada de medidas de cobertura social.

b. Consecuencias da inmigracin

En xeral, as persoas inmigrantes ocupan postos de traballo que non foron cubertos polapoboacin espaola, polo que non hai unha situacin de competencia coa poboacin

autctona. O tipo de traballo est relacionado en gran medida coa nacionalidade: aspersoas procedentes do centro e o oeste de Europa ocupan empregos ben remunerados elocalzanse sobre todo en Madrid e Barcelona, anda que tamn en actividades de servizosen reas tursticas. As procedentes de Latinoamerica traballan preferentemente no sector


12/26


servizos. As persoas procedentes de Marrocos ou frica subsahariana estn especialmenterepresentadas na construcin e na agricultura. As procedentes da Europa do Lestedesempean actividades moi diversas. A comunidade chinesa dedcase preferentemente aocomercio.

A inmigracin, co seu traballo,contribuu de forma decisiva aocrecemento econmico nos

ltimos tempos. Achegapoboacin activa,desempeando as tarefas misduras e peor remuneradas;achega mis dieiro ao Estadodo que consume en educacin esanidade e alivia o gasto enpensins. Ademais, asinmigrantes que prestanservizos domsticos permitenque as mulleres espaolas seincorporen ao mercado laboral.

A chegada de persoas estranxeiras freou o proceso de envellecemento da poboacin, xaque predomina a xente adulta nova, con taxas de natalidade superiores s da poboacinespaola.

A integracin socialdos inmigrantes vese dificultada polo aumento das actitudes racistas exenfobas por parte de determinados colectivos. Ademais, moitos inmigrantes, osprocedentes dos pases empobrecidos, sofren explotacin laboral (salarios moi baixos,longas xornadas de traballo, sen seguros, etc.) e viven en barrios degradados das cidades,con malas condicins de vida.

c. A inmigracin na actualidade

Desde o ano 2011 o saldo migratorio espaol negativo, marchan mis persoas das queentran. Entre xaneiro e setembro do 2012 o saldo negativo foi de 138.628 persoas, case otriplo que o de 2011 (50.090). Moitos dos que se van de Espaa son antigos inmigrantes(365.238 nos nove primeiros meses do 2012).

A inmigracin est frendose pola crise. No 2012 chegaron 243.149 estranxeiros, fronte aos314.191 do mesmo perodo do ano 2011.

O CRECEMENTO REAL DA POBOACIN

O crecemento real da poboacin obtense sumando a crecemento natural e o saldomigratorio: CR= CN (nacementos defuncins) + SM (inmigracin emigracin).

Desde principios do sculo XX ata hoxe os efectivos demogrficos dobrronse; pero este

crecemento non foi constante. Nel podemos distinguir tres etapas:a) Desde mediados do sculo XIX a principios do XX o crecemento foi baixo, debido a

un crecemento natural escaso (altas taxas de natalidade e de mortalidade) e emigracin a ultramar.

b) O perodo entre 1900 e 1975 caracterizouse por un alto crecemento demogrfico,especialmente durante a dcada de 1960, debido ao elevado crecemento naturalcaracterstico da transicin demogrfica. O incremento sera maior de non se ver limitadopor factores como a gripe de 1918, guerra con Marrocos entre 1908 e 1927, a GuerraCivil de 1936 a 1939, e a emigracin a ultramar e a Europa.

c) Desde 1975 o crecemento da poboacin moi baixo e dbese sobre todo ao escasocrecemento natural determinado polo afundimento da natalidade e as baixas taxas demortalidade. O retroceso sera maior de non ser pola accin compensadora do retornodas e dos emigrantes, causado pola crise econmica de 1973, e da inmigracinestranxeira a partir dos anos noventa.


13/26


d) Na actualidadeas cifras de crecemento son moi baixas e moitas provincias presentasaldos negativos debido ao descenso da natalidade, ao freo da inmigracin e aocrecemento da emigracin. Entre xaneiro e setembro do 2012 o nmero de habitantesbaixou en 79.499 persoas, mentres que no 2011 aumentou en 43.335 e no 2010 en163.909.

Segundo as proxeccins do INEa cada da poboacin

continuar nos prximos anos,pasando dos 46,1 millnsactuais a 45,5 nunha dcada. Aprincipal causa dese descensoser o saldo migratorionegativo. Ademais, a natalidadeseguir baixando. As previsinsfixan en 4,4 millns osnacementos ata o 2020 (un4,7% menos que na dcadaanterior), sobre todo polodescenso das mulleres en idadefrtil. A idade media da primeira maternidade actualmente en 31,5 anos aumentar.

Os estudos tamn prognostican que as defuncins e o envellecemento aumentarn. Asmortes superarn aos nacidos no 2019, e a esperanza de vida incrementarase en dous anospara os homes (ata 80,9) e en 1,5 para as mulleres (86,3).

1.4. A ESTRUTURA DEMOGRFICA: IDADE, SEXO E ACTIVIDADE ECONMICA.

A estrutura da poboacin reflicte as caractersticas da sa composicin por sexo e idade epor actividade econmica.

ESTRUTURA POR SEXO E IDADE

A estrutura por sexo a

relacin entre o nmero demulleres e de homes quecompoen a poboacin.Exprsase a travs dastaxas de feminidade ou demasculinidade.

Sempre nacen mis homesque mulleres (uns 105homes por cada 100mulleres); pero, ao cabo dosanos, os efectivos de ambos

os sexos igulanse, paradespois volver adesequilibrase a favor dasmulleres, de xeito que ao final hai mis ancis. As causas son a superior mortalidademasculina e, en tempos pasados, a maior migracin dos homes ao exterior.

En canto estrutura por idade, un dos indicadores mis utilizados para medila o ndicede avellentamentoou porcentaxe de persoas de 65 anos ou mis nunha poboacin. Candoo ndice supera a 12% considrase que a poboacin esta envellecida.

O Estado espaol ten unha estrutura envellecida: A poboacin moza (0-14 anos) reduciua sa porcentaxe desde principios de sculo, debido ao descenso da natalidade. No 2012eran un 14,98%. A poboacin vella (65 ou mis) aumentou. No 2008 os ancins eran o

17,7% da poboacin.

Espaa, 2012


14/26


As causas do envellecemento da poboacin son, por unha parte, o descenso da natalidade,que reduciu o nmero de persoas novas e, por outra, o aumento da esperanza de vida, quefai que cada vez mis xente chegue a idades avanzadas.

As comunidades con menor envellecemento son as de natalidade mis alta, e esperanza devida mis baixa (sur da Pennsula) e as mis desenvolvidas, con mis inmigracin (Madrid eo litoral mediterrneo). As comunidades mis envellecidas son as mis afectadas polaemigracin no pasado, con baixa natalidade e alta esperanza de vida (Galicia e o interior

peninsular) e as afectadas pola crise de 1973 (cornixa cantbrica).As consecuencias do envellecemento afctanlle ao futuro das pensins, sade e integracin social

O financiamento das pensins non depende das cotizacins efectuadas polas persoasxubiladas durante a sa poca de actividade senn das que realizan as persoastraballadoras en activo en cada momento. O incremento do nmero de persoas vellas e areducin das persoas activas incrementar moito o custo das pensins.

O incremento do gasto sanitario, xa que as persoas maiores consumen un elevado nmerode estancias hospitalarias, receitas e visitas mdicas. A poltica recente, ademais, esteliminando a gratuidade dos servizos sanitarios.

Os ancins requiren mis coidadose atencins, e supoen unha carga para as familias. Onmero de residencias pblicas insuficiente, e as privadas son moi caras. Os recortes naLei de Dependencia agudizarn os problemas para atender cada vez mis numerosapoboacin anci.

Cara ano 2050, Espaa ser un dos pases mis envellecidos do mundo, cunha escasaporcentaxe de xente nova (13,86%) e unha elevada porcentaxe de xente vella (30,85%).

En 2050 non haber mans para coidar a ancins e dependentes

A demanda de atencin dispararase un 50%. Se o traballo non remunerado que se fai en casa

contabilizase, sera do 53% do PIB, uns 500.000 millns de euros, segundo un estudo do CSIC

Vanessa Pi Madrid 08/12/2011, Pblico

Como a poboacin espaola siga envellecendo ao ritmo das ltimas dcadas, en 2050 non habersuficientes mans para coidar dos futuros ancins e dependentes. Dentro de 39 anos, o numero de

persoas maiores de 65 anos ser de 16 millns, o dobre que o actual (7,7 millns). O envellecemento

da poboacin, xunto con outros cambios poboacionais, far que en 2050 a demanda de coidados que

esixir este colectivo, e outros como os nenos, sexa un 50% maior actual.

Quen coidar entn dos ancins, dos nenos, dos enfermos...? Segundo a autora do estido, investigadora

do CSIC Mara Anxos Durn "Se seguimos o patrn actual, xurdirn moitas tensins", destaca. "Non

haber suficientes mans", alerta. Nin para o coidado na contorna familiar nin sequera para que o

sistema, pblico e privado, conte con recursos asistenciais con persoal cualificado para atender

poboacin, como residencias e centros de da.

Gloria Duato deixou de traballar cando foi nai. Como tantas outras mulleres en Espaa, tras casar,

nunca achegou ingresos economa familiar nin cotizou Seguridade Social. A cambio, criou as sas

tres fillas, cociou para a familia, encargouse do aseo da casa e dos seus, sen horario de traballo nindescanso os fins de semana. Hoxe, con 73 anos, segue coidando da sa filla menor, Elvira Murcia, que

naceu cunha estraa doenza que fai que os seus sos se creben ao menor rozamento, chamada

osteognesis imperfecta. Ademais, hai un ano, o seu pai, enfermo de alzhimer, empeorou e necesita

atencin continua. Gloria non para. E esa a vida que quere, asegura. As sas fillas propuxronlle

pagar a unha muller que lle axudase na casa, pero ela non quere. Considera que a sa obrigacin

coidar dos seus.

A achega a este traballo desigual segundo o sexo. "Os homes estn moi exentos. As mulleres

dedican, de media, das horas mis cada da ao coidado do fogar", denuncia. Ademais, o 12% das

mulleres maiores de idade coidan a persoas enfermas ou con algunha discapacidade. A porcentaxe de

homes que fai o mesmo do 6,5%. Ademais, anda que quen coidan dos enfermos son mulleres con

pouca preparacin, o cal baixara o salario, realizan estes labores en festivos e fins de semana, que se

pagan mis caros. "As condicins de traballo das coidadoras non seran aceptadas por ningn comit

de empresa", destaca Durn.


15/26


ESTRUTURA ECONMICA DA POBOACIN

A estrutura econmica da poboacin incle o estudo da poboacin que contribe coa saactividade ao proceso produtivo (poboacin activa) e os dos distintos sectores en que sedesenvolve esa actividade (os sectores econmicos).

a. A Poboacin Activa

A poboacin activa o conxunto de persoas de 16 e mis anos que aportan man de obra

para a producin de bens e servizos, ou que estn dispoibles e fan xestins para seincorporar dita producin. Comprende tanto a poboacin que realiza un traballoremunerado, poboacin activa ocupada, como a que est buscando un posto de traballo,poboacin activa desocupada, ben porque o tivo e est en paro, ou ben porque estbuscando o seu primeiro emprego. A poboacin inactiva a que non ten traballoremunerado, e incle pensionistas, rendeiros, estudantes e persoas dedicadas aos laboresdo fogar. Existen diversos ndices para medir a actividade dunha poboacin, como a taxa deactividade, a taxa de paro e a taxa de dependencia.

- A taxa de actividade a porcentaxe de activos dunha poboacin. Pdese calcular dedas maneiras, segundo o INE. En relacin poboacin total ou en relacin coa poboacinen idade de traballar (16-64 anos): Poboacin activa x 100 / Poboacin total ou poboacin

entre 16 e 64 anos. A taxa de dependencia a relacin entre a poboacin dependente e apoboacin traballadora: Poboacin dependente (0-15 anos + 65 anos e mis) x 100 /Poboacin en idade de traballar (16-64 anos).

Ata a dcada de 1990 a taxe de actividade descendeu, debido emigracin e ao aumentoda taxa de dependencia (atraso a 16 anos da idade mnima legal para traballar,xeneralizacin das xubilacins pagadas). Desde 1991 ten crecido sobre todo polaincorporacin das mulleres ao mundo laboral fra da casa e inmigracin.

A taxa de actividade masculina descendeu atadatas recentes, debido crise econmica e reconversin industrial, que incrementou asxubilacins anticipadas e causaron un paro

prolongado que desanimou a moitostraballadores e levounos a abandonardefinitivamente o mercado laboral. A taxa deactividade feminina, partindo de cifras baixas,foi aumentando. A progresiva incorporacin damuller ao traballo viuse facilitada por raznsideolxicas (cambio de mentalidade sobre opapel da muller na sociedade), demogrficas(control da natalidade) e econmicas (procesode terciarizacin da economa).

Segundo a idade, as maiores taxas de

actividade para os homes danse entre os 25 e os 54 anos e para as mulleres entre os 20-24.A cada posterior obedece a que a formacin das familias leva a moitas mulleres aabandonar o traballo asalariado.

En funcin do territorio, as taxas de actividade son altas nas zonas de maior dinamismoeconmico, que ofrecen maiores posibilidades de emprego: costa mediterrnea e ambosarquiplagos o Pas Vasco e Catalua e Madrid. As taxas son baixas nas zonas con maiorporcentaxe de poboacin nova (Andaluca) ou envellecida (interior peninsular) e nas zonasafectadas pola crise industrial (Asturias e Cantabria).

- A taxa de paro a porcentaxe de poboacin activa desocupada respecto do total dapoboacin activa: Poboacin activa desocupada x 100 / Poboacin activa.

Ata 1973, non foi un problema grave (non superaba o 3% da poboacin activa), pois apresin demogrfica sobre o mercado de traballo resolvase mediante a emigracin aoexterior e a escasa incorporacin da muller ao traballo remunerado.


16/26


Entre 1973 e 1985, a taxa de paro experimentou ungran aumento como consecuencia da criseeconmica, a reconversin industrial, o retorno daemigracin, a crecente incorporacin da muller aomundo laboral e a demanda de emprego dunhapoboacin moza numerosa (xeracin baby boom).

Entre 1985 e 1995, o paro retrocedeu lixeiramente

ata 1990 pola mellora da situacin econmica, paravolver medrar ata 1995, debido crise de principiosda dcada, que freou a oferta de empregos eprovocou a destrucin de postos de traballo. Desde1995 a taxa de paro descendeu (10,8% en 2004),debido favorable conxuntura econmica e entrada no mundo laboral unha xeracin menosnumerosa.

Na actualidade volveu aaumentar o paro cunhaintensidade descoecida

desde que hai estatsticas,debido crise financeira eeconmica na que entramos afinais de 2008. A taxa de paroen agosto do 2014, segundo aEPA, era do 24,4%, e onmero de parados era de5.622.900 persoas. A polticaeconmica, centrada nareducin do dficit, recortandoo gasto pblico e subindoimpostos, non favorece a

diminucin do paro a curtoprazo.

O paro experimentavariacins en funcin daidade (forte desempregoxuvenil), do sexo (maior parofeminino), do nivel deinstrucin (maior paro cantomenor a cualificacinprofesional), a poca do ano(paro estacional que aumenta

cando se recollen as colleitase no inverno, coa menordemanda do sector hoteleiro), e da comunidade autnoma(o desemprego maior nas demenos desenvolvemento econmico e nas que contan con maior proporcin de poboacinmoza, como Andaluca e Extremadura).

b. Os sectores econmicos

A poboacin activa divdese en tres sectores econmicos, que evolucionaron de distintamaneira:

- O sector primarioabarca aquelas actividades orientadas obtencin de materias primas(agricultura, gandera, explotacin forestal, pesca e minera). A principios do sculo XX era o

sector predominante (63,6% da poboacin activa). Desde entn reduciuse. No primeiro terzodo sculo o seu descenso estivo relacionado coa fase inicial do xodo rural.


17/26


Durante a guerra civil e a posguerra recuperouse porque, ante as dificultades econmicasnas cidades, a xente permaneceu no campo, e mesmo retornou.

Entre 1950 e 1975 proseguiu a reducin do sector primario ao acelerarse o xodo rural coamecanizacin do campo. Desde 1975 o descenso desacelrase, pola detencin do xodorural a raz da crise e porque xa se atopa en niveis baixos (4,6% da poboacin activa en2012).

- O sector secundariocomprende as actividades destinadas transformacin das materiasprimas (industria e construcin). A principios do sculo XX inclua unha escasa porcentaxeda poboacin activa (16%), debido ao insuficiente desenvolvemento industrial, pero durantea primeiro terzo do sculo XX medrou co impulso dado industria e s obras pblicas.

A guerra civil e posguerraabriron unha parntesenese crecemento debidos destrucins deindustrias, ao mantementoou retorno da poboacinao campo e aosproblemas que a polticaautrquica motivou para aindustria.

Na dcada de 1960produciuse un auxe dasector secundario,baseado no impulso daindustria polos plans dedesenvolvemento e noaumento da construcinnas cidades industriais e nas reas tursticas.

Desde 1975 a poboacin activa deste sector diminuu, porque a crise industrial produciu untransvase de poboacin activa ao sector terciario. Ademais, a industria moderna utilizanovas tecnoloxas que requiren menos man de obra e demanda numerosos servizos producin, dando lugar terciarizacin da industria. No ano 2012 a porcentaxe depoboacin activa da industria e da construcin era do 20,4%.

- O sector terciario incle as actividades que proporcionan servizos (transporte, comercio,turismo, sanidade, educacin, finanzas...). En 1900 parta tamn de porcentaxes baixas(17,8% da poboacin activa) e medrou ao longo de todo o sculo, ags na parntese daGuerra Civil. No 2012 ocupaba a maior parte da poboacin activa (75%). As causas destecrecemento foron o aumento do nivel econmico e do nivel de vida, os cambios operados naindustria (transvase de poboacin activa pola crise de certos sectores, uso de novastecnoloxas e demanda de servizos producin) e o incremento dos servizos pblicos pola

creacin da administracin autonmica e o desenvolvemento da estado de benestar.

A distribucin espacial da poboacin activa por sectores econmicosmostra un pesodo sector primario superior media no interior peninsular, Galiza e Andaluca; o predominiodo sector secundario na Rioja, Navarra, Catalua e o Pas Vasco, e a terciarizacin deMadrid e das zonas tursticas da costa mediterrnea e das illas.

1.5. DISTRIBUCIN ESPACIAL

Os aproximadamente 46 millns de habitantes reprtense polo territorio de forma moidesigual. Para expresar esta distribucin utilzase o concepto de densidade de poboacin,que relaciona a poboacin dunha zona coa sa superficie en quilmetros cadrados.

A densidade de poboacin espaola foi aumentando ao longo do tempo ata situarse en93,51 hab/km2 no 2011. Este valor medio esconde forte desequilibrios espaciais entrereas de concentracin, que superan claramente e media, e reas de despoboamento ondenon se alcanzan os 25 hab/km2.


18/26


As grandes reas de concentracin da poboacin localzanse en Madrid, na periferiapeninsular, en Baleares e en Canarias

As reas de despoboamento sitanse no interior peninsular, correspondendo asdensidades mis baixas a algunhas reas de montaa (menos de 10 hab/km2)

A orixe deste desequilibriona distribucin da poboacin

remntase a Idade Modernae acrecentouse ata datasrecentes:

No sculo XVI asdensidades mis altasestaban no centro- nortepeninsular. A criseeconmica edemogrfica do sculoXVII, da que Castelatardou mis en serecuperar, deu lugar amovementos depoboacin ata a periferia,de xeito que no sculoXVIII a situacininvertrase e eran osterritorios costeiros einsulares os dedensidades mis altas eas interiores as menosdensamente poboadas.No caso de Galiza, foi a

introducin do millo e dapataca o que favoreceu ocrecemento.

No sculo XIXconsolidouse odesequilibrio.

Aumentando o seu pesoMadrid (polo seu papel como capital e centro financeiro do estado) e os territoriosperifricos, nuns casos polo seu alto crecemento natural (Galiza, Andaluca e Murcia ) enoutros pola instalacin de industrias que atraeron poboacin (Asturias, Pas Vasco eCatalua). En cambio, os territorios do interior seguiron a perder efectivos demogrficos

No sculo XX agudizronse os contrastes, especialmente na dcada de 1960,durante a cal medraron os territorios industriais anteriores e as reas tursticasmediterrnea e insulares, grazas s migracins procedentes do interior.

Desde 1975 reducronse as diferenzas, a causa da desindustrializacin e do paroprovocado pola crise econmica. As reas industrializadas perderon a sa capacidade deatraccin e medraron por debaixo da media, mentres que as zonas tradicionalmenteemigratorias diminuron as sadas e mesmo recibiron persoas emigrantes retornadas

As tendencias actuais, marcadas pola primaca dos servizos, a difusin espacial daindustria, a agricultura tecnificada e o desenvolvemento endxeno, apuntan consolidacindemogrfica de Madrid, do eixe mediterrneo e do val do Ebro. Por outra parte, a criseindustrial e mineira provocou fortes descensos na cornixa cantbrica.


19/26


1.6. A POBOACIN GALEGA

OS EFECTIVOS DEMOGRFICOS E A SA DESIGUAL DISTRIBUCIN

Segundo asestimacins do INE,Galiza conta no 2014con 2.747.559

habitantes. O ano2008 foi o ltimo noque medrou apoboacin. Hai menosnacementos, o saldomigratorio porprimeira vez negativono que respecta asmigracins exteriores,e sobre todo, aemigracin xuvenildisparouse. A poboacin galega non deixou de perder peso dentro do conxnto do Estado,

debido forte emigracin. No ano 1857 representaba o 11,49% da poboacin espaola, ehoxe s o 6%.

Galicia ten unha densidade depoboacin alta, de 93,76 hab/km2.Este dato agocha grandesdesigualdades internas en canto distribucin dos efectivosdemogrficos. Obsrvase unha maiorconcentracin de poboacin nosmunicipios costeiros, cunha economamis diversificada, fronte aos do

interior, anda moi dependentes dasactividades agrarias. En xeral, asmaiores densidades atpanse nasdas provincias occidentais,especialmente no corredor do Golfo

rtabro, onde destacan os municipiosda Corua, Ferrol, Narn e Fene, noeixe Santiago-Vilagarca de Arousa enas Ras Baixas, con especial mencin ao dinamismo da ra de Vigo. Pola contra, osconcellos das provincias de interior, Lugo e Ourense, acadan as menores densidade depoboacin, especialmente nas reas montaosas.

O 40% da poboacin vive no 1% de Galicia, na contorna das sete grandes cidades, o queevidencia o despoboamento do interior de Galicia. S un 23% dos galegos reside en zonascun grao de urbanizacin baixo, que se corresponde co 87% do territorio. Existen oito zonasdensamente poboadas en Galicia, que se corresponden coas sete grandes cidades mais area Vilagarca-Cambados. As zonas intermedias de poboacin estn situadasprincipalmente en localidades de municipios como Vilalba, Viveiro, Foz, Monforte de Lemos,O Carballio ou Xinzo de Limia, entre outros. S dez dos 315 concellos de Galicia estn nazona densamente poboada e neles vive mis do 33% da poboacin.

O MOVEMENTO NATURAL DA POBOACIN

Galiza mantvose dentro do rxime demogrfico antigo ata os anos 30 do sculo XX, concifras de fecundidade e mortalidade superiores media espaola. As a comezos do sculo

XX, a taxa de natalidade oscilaba entre o 32 e 35%, mentres a mortalidade situbase no20%, cifra que, en menos de 50 anos, reducirase metade como consecuencia dosprogresos mdicos e hixinicos e da mellora econmica da poboacin.

!

#!!

$%!!!

$%#!!

&%!!!

&%#!!

'%!!!

$(!! $($! $(&! $('! $()! $(#! $(*! $(+! $(,$ $(($ &!!$ &!!* &!!,

!"#"$%&'( *+ ,$-&%&$ .+( /&-+01


20/26


A partir do baby boom dos anos sesenta iniciouse un lento proceso de diminucin dosnacementos. O descenso da natalidade fxose mis acusado: a expansin do uso damedios anticonceptivos, a incorporacin da muller ao mundo laboral ou o enorme descensoda mortalidade infantil (que reduce a necesidade de ter fillos e fillas) son algns dos factoresque inciden en que a taxa bruta de natalidadeen Galiza pasase do 16,13 por mil en 1975 ao7,6 no 2012. Nas provincias de Lugo e

Ourense a taxa de natalidade moi inferior da Corua e Pontevedra, debido ao maiorenvellecemento da poboacin.

Pola sa parte, a mortalidade seguiu unhaevolucin paralela, cun descenso xeneralizado.No ltimo cuarto do sculo XX obsrvase comoa mortalidade infantil descendeu de xeitoespectacular, pasando dun 23,6 por mil en1975 a un 11,2 por mil en 2012. As a todo,recentemente estase asistindo a unestancamento global da mortalidade, debido aoenvellecemento da poboacin. Nas provinciasorientais este proceso mis evidente.Consttase, xa que logo, unha involucin datendencia e un certo incremento da taxa demortalidade.

O movemento natural nos ltimos anos negativo. En Galicia morreron 10.701 persoasmis que naceron no ano 2013.

AS MIGRACINS DE GALICIA

Xa no sculo XVIII os campesios galegos partan cara Castela para traballar comoxornaleiros. A emigracin presntase como fenmeno demogrfico carcterstico de Galicia

na poca contempornea, que a singulariza do resto do Estado. Polo tanto, o coecementodos procesos migratorios fundamental para entender non s a estrutura da poboacin,senn tamn a evolucin econmica e social de Galiza.

Hai que diferenciar das grandes etapas nos fluxosmigratorios do sculo XX:

a) As migracins transocenicas (ata 1960). Amediados do sculo XX a poboacin galega emigradacara Amrica Latina supua arredor do 33% do totalespaol. As enormes posibilidades que ofrecan ospases americanos, moi necesitadas de man de obra,impulsaron as sadas masivas cara pases como

Arxentina, Brasil ou Cuba. Durante varios anossuperouse a cifra de 70.000 persoas embarcadas nosportos galegos, das que mis do 30% eran mulleres.Trala finalizacin da segunda guerra mundial, amediados dos corenta, o proceso migratoriorevitalizouse, anda que sen acadar os volumesanteriores, e cobraron importancia novos destinos,como Venezuela, Uruguai ou, en menor medida,Mxico e os Estados Unidos. En conxunto, asprovincias occidentais superaron lixeiramente s deOurense e Lugo en rexistro de sadas, quizs pola

proximidade dos portos.b) A emigracin cara Europa.A partir de 1960 o estmulo das facilidades ofrecidas polos

pases de Europa occidental, inmersos nun importante proceso de industrializacin trala

Emigrantes galegos en Montevideo


21/26


Segunda Guerra Mundial e o desenvolvemento posterior, favoreceu a marcha de man deobra cara Alemaa, Francia, Suza, Blxica ou Gran Bretaa. Desde 1961 ata 1980saron mis de 300.000 emigrantes, cunha porcentaxe grande de mulleres.

Galicia constite, polo tanto, un dos poucos territorios do estado que contribuu activamentenos dous fluxos migratorios do sculo XX. Por nmero de sadas destaca a provincia deOurense, seguida da Corua e Pontevedra. Desde os anos oitenta o saldo migratorio foipositivo, pola chegada de inmigrantes e o retorno de antigos emigrantes. Porn, na

actualidade, a crise econmica, fai que o saldo migratorio co exterior sexa negativo, polodescenso da inmigracin e o aumento das persoas que emigran, moitos deles universitarios.

As migracins interiores non acadaron a dimensin das exteriores, sendo Lugo a principalprovincia de sada. Tamn descenderon nas ltimas dcadas, sendo o saldo positivo paraGalicia en nmero de persoas. Pero hai que ter en conta que ese dato positivo dbesefundamentalmente ao retorno de antigos emigrantes, dos anos sesenta e setenta s rexinsmis desenvolvidadas do Estado (Pas Vasco, Catalua e Madrid), que regresan a sarexin de orixe, mentres que os que se van son mozos (tamn cara o litoral mediterrneo eos arquiplagos), aumentando o envellecemento da poboacin.

O CRECEMENTO REAL DA POBOACIN GALEGA

Ao longo do sculo XX a taxa de crecemento demogrfico foi case sempre positiva, andaque, en comparacin co territorio espaol,caracterizouse pola sa variabilidade, conconstantes altibaixos condicionados polaprogresin dos movementos migratorios. Aemigracin desacelerou o crecemento dapoboacin. Nos mis de cen anos que vanentre 1887 e o 2012, pasouse dun total de1.893.895 habitantes a 2.720.243, dicir, onmero de efectivos non aumentou nin sequeranun milln de persoas, mentres que conxuntode Espaa acadou, nese mesmo perodo, uncrecemento superior ao dobre da cifra departida.

Ata a dcada dos 30, a pesar das elevadastaxas de natalidade, o crecemento dapoboacin seguiu un ritmo moi lento,coincidindo co mximo apoxeo das migracinscara continente americano. O descenso nonmero de sadas entre 1930 e 1940 supuxo un saldo positivo, Porn, a partir da dcada de1960 nin sequera este crecemento puido compensar o masivo xodo da persoas caraEuropa, especialmente cara Alemaa, Francia e Suza. A crise do petrleo de 1973

posibilitara un novo e moderado crecemento da poboacin, que durante a dcada de 1980,quedara neutralizado polo paulatino descenso da natalidade.No presente como vimosarriba a poboacin dimine pola baixa natalidade e polo saldo migratorio negativo.

-300.000

-200.000

-100.000

0

100.000

200.000

300.000

1 90 1- 10 1 911 -2 0 1 92 1- 30 1 93 1- 40 1 94 1- 50 1 95 1- 60 1 96 1- 70 1 97 1- 80 1 98 1- 91 1 99 1- 20 01 2 00 5 2 00 9

S. M. C. V. C. R.


22/26


ESTRUTURA DA POBOACIN

a) Estrutura da poboacin por idade e sexo

A poboacin galega dasmis envellecidas de Espaa.O control da natalidade, oaumento da esperanza de vida

e, sobre todo, a incesantecorrente migratorioconsidranse as causasfundamentais deste procesode envellecemento dapoboacin. No ano 2010 aesperazanza de vida era de82,2 anos (78,8 para os homese 85,6 para as mulleres).

As pirmides de poboacin deOurense e Lugo indcanos unha forte tendencia ao envellecemento. As mesmo, a notableperda demogrfica nos sectores de poboacin en idade frtil (entre 20 e 40 anos) indica queo cambio xeracional non est nin moito menos garantido nestas reas. Na provincia daCorua os trazos de envellecemento, anda que tamn se perciben, non son tan evidentes eexplcanse mis por causas relacionadas coa adopcin de pautas demogrficas modernasque por cuestins de mobilidade da poboacin. Tan s a pirmide de Pontevedra mostra uncerto dinamismo, cunha base ancha, anda que desde os 80 comezan a percibirse tamn osefectos do descenso da natalidade.

Pola sa parte, a estrutura da poboacin por sexos foise equilibrando nos ltimosdecenios tras un notable descenso do nmero de homes, especialmente entre os anos vintee corenta, que se explica polos movementos migratorios e pola incidencia da guerra civil edas das contendas mundiais.

b) Estrutura socio- laboral da poboacinA taxa de paro, ao igual queno resto do Estado, tenmedrado de xeito dramticoen Galicia desde o 2008. Nosegundo trimestre do 2014Galicia, segundo a EPA, tiaunha taxa dun 22,3% dapoboacin activa, con284.000 persoas sen traballo.E o mis grave, nuns 90.000fogares todos os activos

estn no paro.

Os menores de 30 anossuman na actualidade enGalicia 75.300 persoas noparo, unha parte importantedo total, e que explica o aumento da emigracin neste grupo de idade.

Ao longo do sculo XX a taxa de actividadeen Galicia foi sempre superior media estataldebido ao enorme predominio do sector primario. Desde mediados dos 80, as cifrasequiparronse e, hoxe, Galiza conta cunha taxa inferior espaola (55,9% no 2014). Oxodo rural e o retorno da emigracin, que se estableceu fundamentalmente nas reasurbanas, deron lugar a una diversificacin na estrutura laboral da poboacin que, ata os 70,ocupbase case nun 50% nas actividades agrcolas e pesqueiras.


23/26


Na actualidade, a reparticin da poboacin activa por sectores caracterzase polos seguintestrazos:

A importancia das actividades primarias: a pesar dos problemas no sector e da grandeincidencia das migracins, Galicia anda conta cunha elevada proporcin de poboacinactiva no sector primario (7,3% no 2013).

A escasa ocupacin relativa no sector industrial: a pesar de que, en conxunto, o peso do

secundario en Galicia similar media estatal (22% no 2013), as provincias occidentais,con focos como Vigo ou Ferrol, contan con proporcins elevadas de man de obra industrial.

A terciarizacin da poboacin galega: seguindo un proceso paralelo ao do resto daEuropa Occidental, as actividades ligadas ao sector servizos predominan na actual estruturaeconmica de Galiza, ocupando aproximadamente un 70,7% dos activos no 2013.

AS PIRMIDES DE POBOACIN

Unha pirmide de poboacin a representacin grfica da estrutura por idade e por sexo dunhapoboacin nunha data concreta. Na pirmide queda reflectida a historia demogrfica dunha poboacinnos ltimos 75/100 anos.

- Como se fai unha pirmide?

1. Trzanse dous eixes de coordenadas, deixando

un espazo entre eles. Na base (eixes horizontais oude abscisas) representamos o nmero de persoas.Sempre se sitan os homes esquerda e asmulleres dereita. Os datos poden ser relativos ouabsolutos. A representacin en datos relativos ten avantaxe de que nos permite comparar poboacins detamao diferente. Sobre as ordenadas (eixesverticais) situamos as idades, en tramos iguais. Ohabitual agrupar as idades de cinco en cinco anos.

2. Trzanse unhas barras para unir o valor depoboacin co grupo de idade correspondente. importante ter en conta que a proporcin de cada

grupo de idade obtense sobre o total da poboacin enon sobre o total de cada sexo.

3. Nunha marxe poden escribirse os anos denacemento de cada grupo de idades. Facilita a interpretacin dos sucesos que afectaron poboacinrepresentada.

4. A pirmide pode inclur informacins complementarias. Pode sinalarse a poboacin activa, oestado civil, etc. Tamn posible superpoer das pirmides nunha mesma figura: de daspoboacins distintas ou da mesma poboacin en das datas diferentes.

- Comentario da pirmide

Para entender o que reflctea a pirmide, da estrutura demogrfica representada, debes fixarte nonseguintes aspectos:

a) O perfil da figura. A comparacin dos perfs permtenos saber a situacin da poboacin. Se apoboacin moza ter unha base ancha e unha diminucin regular en altura (subdesenvolvidos); se apoboacin est envellecida a base estreitarase continuamente mentres nas idades mis vellastender a ensancharse (desenvolvidos). Soe considerarse poboacin moza a que ten menos de 15/20 anos , e vella a que ten mis de 65 anos.

b) O tamao dos brazos nas idades mis novas. Se son mis curtos que os superiores, indicar quehai control da natalidade; e este estar mis ou menos estendido segundo o nmero de brazosacurtados que haxa na base.

c) Os entrantes que presente a pirmide nas idades adultas. Indica un descenso da poboacin quepode ser debido emigracin ou a guerras.

d) O tamao dos brazos das idades maiores. Dan idea do nivel de envellecemento da poboacin.

e) A relacin entre sexos. As diferencias mis apreciables danse nas idades maiores, con maiornmero de mulleres.f) O futuro demogrfico desa poboacin, segundo o tamao dos brazos nas idades mis novas eancins.


24/26


VOCABULARIO DA UNIDADE 8: A POBOACIN

Censo de poboacin.- a principal fonte de informacin demogrfica. Na sa elaboracin tense enconta a poboacin de feito (persoas presentes en cada concello no momento de realizarse o censo) ede dereito (persoas legalmente residentes nun municipio, presentes ou ausentes). Os censos, no seusentido moderno, non comezan a realizarse ata o sculo XVIII, se ben en Europa non se xeneralizanata o sculo XIX e a nivel mundial ata o sculo XX. En Espaa, o primeiro censo data de 1857,realzase cada dez anos, nos anos rematados en 1.

Padrn municipal.- O padrn de habitantes un documento pblico que contn a relacin doshabitantes dos termos municipais con algunhas das sas caractersticas. O censo un documentoestatstico que reflicte o estado da poboacin nun momento determinado; o padrn un documentodinmico que debe actualizarse constantemente cos cambios de residencia e os orixinados polosmatrimonios, nacementos, defuncins, etc Se o censo se realiza cada dez anos, o padrn facasecada cinco. Actualmente os concellos remiten INE dixitalmente os resultados das altas e baixasmunicipais no padrn. Os padrns teen que conteen informacin sobre a poboacin do municipio:situacin de residencia, sexo, estado civil, parentesco ou relacin co cabeza de familia, lugar e datade nacemento, nacionalidade, nivel de instrucin e ocupacin. O censo un documento secreto e osseus datos s poden ser publicados de xeito global; o padrn, en cambio, pblico. O padrn responsabilidade dos concellos, mentres que o censo depende do INE.

Transicin demogrfica.- Modelo que describe os cambios demogrficos acaecidos ao longo dotempo nos pases desenvolvidos: transicin dende unha situacin de altas taxas de natalidade emortalidade a outra caracterizada por o descenso das mesmas. Considranse nela tres fases: unhaprimeira caracterizada por un crecemento natural bastante baixo, derivado de taxas de natalidade emortalidade altas (antigo rxime demogrfico); a segunda (transicin demogrfica propiamentedita) caracterzase polo cambio a taxas baixas descendendo a mortalidade antes que a natalidade,permitindo un rpido crecemento demogrfico; na terceira etapa (rxime demogrfico moderno), ataxa de mortalidade acada o nivel mis baixo, mentres que a natalidade pode continuar decrecendoata dar co tempo lugar a un decrecemento da poboacin. Con respecto Europa nrdica e occidental,Espaa experimentou esta transicin con certo atraso, entre 1900 e 1975.

Rxime demogrfico.- Etapa correspondente modelo de transicin demogrfica cunhasdeterminadas caractersticas en canto ao comportamento da natalidade e da mortalidade, coaconseguinte repercusin no crecemento natural ou vexetativo. No antigo rxime demogrfico, as altastaxas de natalidade e mortalidade dan lugar a un crecemento vexetativo escaso. No rximedemogrfico moderno, as taxas de natalidade e mortalidade son moi baixas. Espaa atpaseactualmente no rxime demogrfico moderno, completando o proceso de transicin demogrfica.

Taxa de fecundidade.- A taxa de fecundidade xeral pon en relacin o nmero de nacidos vivos conmero de mulleres en idade de procrear, isto , entre os 15 e os 49 anos, e exprsase en tantos pormil. O ndice sinttico de fecundidade indica a media de fillos por muller en idade frtil. A taxa defecundidade en Espaa no 2013 situbase en 1,27 fillos por muller, isto , por debaixo da taxa desubstitucin, estimada en 2,1 fillos por muller, signo do avellentamento da poboacin espaola.

Saldo migratorio.- Resultado de poer en relacin inmigracin e emigracin nun determinadoterritorio, e nun tempo dado. O saldo migratorio positivo cando o nmero de inmigrantes superiorao de emigrantes, e negativo cando a emigracin supera inmigracin. En Espaa, despois dunhas

dcadas de saldo migratorio positivo, polo freo da emigracin e a chegada masiva de inmigrantes,actualmente moderadamente negativo polo efecto da crise econmica, que frea a inmigracin eprovoca a emigracin.

Esperanza de vida.- A esperanza de vida relaciona o nmero de anos vividos por todos oshabitantes dunha poboacin co nmero de individuos que compoen esa poboacin (suma dos anosvividos / nmero de individuos). Est relacionada pola calidade da medicina, a hixiene, a alimentacin,as guerras, etc. A esperanza de vida un dos indicadores da calidade de vida mis comns. Aesperanza de vida maior nas mulleres que nos homes, situndose en Espaa, no 2013, en 82,8anos, 85,6 anos para as mulleres e 79,9 para os homes.

Poboacin activa.- Aquel sector da poboacin que se atopa en idade apta para traballar (16 a 65anos) e traballa ou quere facelo. Se est empregada denomnase poboacin activa ocupada; se est

en paro ou busca o seu primeiro emprego, poboacin activa desocupada ou desempregada. Apoboacin inactiva a que non realiza un traballo remunerado nin se atopa dispoible paradesempealo. Inclense dentro dela xubilados e pensionistas, estudantes, rendistas, persoasdedicadas aos labores do fogar, incapacitados para o traballo, etc.


25/26



26/26

A poboacin espaola.

1.1. INTRODUCIN: AS FONTES DEMOGRFICAS (PAX. 1)

1.2. OS MOVEMENTOS NATURAIS DA POBOACIN. OS RXIMESDEMOGRFICOS (PAX. 2)

- OS RXIMES DEMOGRFICOS

O Rxime Demogrfico Antigo: ata principios do sculo XXA Transicin Demogrfica: 1900-1975

O Rxime Demogrfico Actual: a partir de 1975

- OS DESEQUILIBRIOS TERRITORIAIS NO MOVEMENTO NATURAL DAPOBOACIN

1.3. MOBILIDADE ESPACIAL DA POBOACIN E DEBATE SOBRE AINMIGRACIN (PAX. 6)

- AS MIGRACINS INTERIORES

As Migracins Interiores TradicionaisAs Migracins Interiores Actuais

Consecuencias das migracins interiores

- AS MIGRACINS EXTERIORES

A Emigracin Transocenica

A Emigracin a Europa

Consecuencias das Migracins Exteriores

A Emigracin Exterior Actual

- A INMIGRACIN ACTUAL E AS SAS CONSECUENCIAS

1.4. A ESTRUTURA DEMOGRFICA: IDADE, SEXO E ACTIVIDADEECONMICA (PAX. 13)

- ESTRUTURA POR SEXO E IDADE

- ESTRUTURA ECONMICA DA POBOACIN

A Poboacin Activa

Os Sectores Econmicos

1.5. DISTRIBUCIN ESPACIAL (PAX. 17)1.6. A POBOACIN GALEGA (PAX. 19)

- OS EFECTIVOS DEMOGRFICOS E A DESIGUAL DISTRIBUCIN

- O MOVEMENTO NATURAL DA POBOACIN

- AS MIGRACINS DE GALICIA

- O CRECEMENTO REAL DA POBOACIN GALEGA

- ESTRUTURA DA POBOACIN

! AS PIRMIDES DE POBOACIN (PAX. 23)

! VOCABULARIO (PAX. 24)

A poboación.pdf

Documents

Transcript of A poboación.pdf