A nostalgia colonial como técnica Iiterário - Redalyc · A nostalgia colonial como técnica de...

13
Cadernos de Estudos Africanos ISSN: 1645-3794 [email protected] Centro de Estudos Africanos Portugal de Marchis, Giorgio A nostalgia colonial como técnica de best-selling liiterário Cadernos de Estudos Africanos, núm. 9-10, 2006, pp. 101-112 Centro de Estudos Africanos Lisboa, Portugal Disponível em: http://www.redalyc.org/articulo.oa?id=293024337006 Como citar este artigo Número completo Mais artigos Home da revista no Redalyc Sistema de Informação Científica Rede de Revistas Científicas da América Latina, Caribe , Espanha e Portugal Projeto acadêmico sem fins lucrativos desenvolvido no âmbito da iniciativa Acesso Aberto

Transcript of A nostalgia colonial como técnica Iiterário - Redalyc · A nostalgia colonial como técnica de...

Cadernos de Estudos Africanos

ISSN: 1645-3794

[email protected]

Centro de Estudos Africanos

Portugal

de Marchis, Giorgio

A nostalgia colonial como técnica de best-selling liiterário

Cadernos de Estudos Africanos, núm. 9-10, 2006, pp. 101-112

Centro de Estudos Africanos

Lisboa, Portugal

Disponível em: http://www.redalyc.org/articulo.oa?id=293024337006

Como citar este artigo

Número completo

Mais artigos

Home da revista no Redalyc

Sistema de Informação Científica

Rede de Revistas Científicas da América Latina, Caribe , Espanha e Portugal

Projeto acadêmico sem fins lucrativos desenvolvido no âmbito da iniciativa Acesso Aberto

A nostalgia colonial como técnica

de best-selling Iiterário

Giorgio de MarchisUllI\'I,,,,.I,' d,'¡.:1i ~Iudl di s"lll,nt¡J, It: lid

nost.tlgi.l colon",,1 romo Iknic<1 de bnl..-wlling litnirio

O IIrtiX'-, 111141L'" tt ""'W'1a' Equedor JLMI~ St'u"", T.lItum aluz J,) SC"tIS«io,"'¡ auo'fUt' o tlmJ inr jllf,n1utll t'" PortuX'JI. Altm dU1f1lJ t"!ltrrlt~1Il ficrilllalik can: I""alilt'fliri'.

IlIdJilm~~.J t AIIUfli:JJ{lJv da li\/lo qllt'iRl'ioümallprlrtrr ((,"10 um dt~ tú*rrrl7ltllS qut',.'l!jtlrtt l urnaIt'iturd muito ronJi"ldl" dusn talil ch.' pnen.!Jlst,""" o optmllldtulJWIM''''tl 'Illl't:'lt bt.~I-'lt'lIt"1"m:rftnl 1/0 Ifk'rtlklo t1/itl1nJll pe./rlu,líru"r>. G,..tllt/Ll. jI n""1l11a' tlt'AtlK'II-l SOUlitt

Tarnrrs.ll$....'rn ('fJIfl(ltJfl trll.'JO (lIlf~ "IINI(uda~ "1'" ljlfi"k'" Il'll t"I" Pllf/¡¡Xt,J. rr<illf.ll/lk ~t#l,.,..

/u./tlllt' ¡1I.'Sl'~1 "'1(141/, ¡"llf' tm Jrll mui/t' KJ"'f'I'Tlf~l lltl flJ"IfHli./¡W ""It'Jlló"iru l--'rtll~II/'S('.

,It' IJartilJlllr lima i"III.......," 1'1I¡.;i/ itu .1.1 ¡/ut Ji lilI/lfÓ1"iLl /uo;s.J<II., 1'11/ Áti-;CI1. {kq/¡' /Iltlltlllh ' l'i~f¡I.

Bquedor olJt'dm' t . Otrltl'fl'/lI!)nnu'ltlllt"1l tl', 11/im¡."ta d¡'f! 'rrrmlllll¡IS /l¡lrm/I.. :;¡:ci(lf!; J4/nnlmm·

\11 e ,ulr, l'0rtmltlJ, cpnsi.II'nlr-st' ('(lItlll 14111 roma/lCl" JlI..tllnco que!'mnmlll amll' jUt'tll' J(.

".~~ dt- UII", con'umdadl- 'IUI':ooI' nnmht'('t' '''tllwntll nnlftM, (l"lSOflU" 11 mn;matma~

J..) prcirntJ~~I r, ron/. """'lIt1t'1l~"d~, ,nrru' f:'""'Inr d~1l ~Ia im"X'"'" Il1ltm.dit." J¡,

pnlJn'w 'lL"tlit'ilr coItlrlW. qm' M,frWlli f'dTJ' jiJtra, t 41lmlr.ll~ iU rmJf'¡fi~m doJ!i'ftIlI't1IIdorr.- dtl~tll ht..MrJol mt q~tll.

Coloni<11 n~l<1Igi.1 .liS lilerary beea-selling prattce

7ñt flrtid(" lllla/IM' MIgUl'f s.:IIj.'Joll Tmwrn ' tlt'ln Equador '" tIr Jight uf1M 'tt'flifllMnWJ

..~ tJwl fN bI.IIlA:1wJ. ,"amJy m pl)rlllgal. t'l uJJJtkm ro,. jict..."UJ/ ~tnltLgy of,lfmIIlfml­

ry chtJrtkilT. tllt' sllfful n'I1JtWTV l,nJ "",tJli=allim of 11M' Qlltln:rswll 1r5ellJf'l1lJ'11t"''' .. OUI' f1/tht Mlt'tlts IllllI. bv "ffi""f~ 11 OJlnfvrlu/J1t rtrJJill~ '1 11 /'¡trlSurt 't'TI {m 11 bart1Jtosurn snlSt'},

JlIshfi~ tllt grrnt lIl'O'1'ttJIlt"'t ttuü t/us Mt--silll'f' rrrm'tlllll ,IJI" l 'ortuSIltst' "t,tt'nJlf mllrkt't ,

Shll. M igll!'l S:lll'od lirrnrrs ' lllim'/' Il.~ u.dl ti tl/lltT TnlTk.~ plfNbllC~t ;11 l 'ortug¡1/ ín tlft 1'm....

di llX ycrrs. /?Sf"trld~ ",II¡II/.V tllll l(' !n ial Jl'Sirt. "11ll~lrJd1,,!'i l.ryo >,'l"ll'rtI/r..rd ín tl ll' """'J '""'"'

rtlrtu~ lIt'St" ""'mm/lUY. vfSI""",'.: 11 , Il",¡tm., IIIlrtgt' I'!"friea'~ ¡'liS' . Fnmr t/rl... 11( mIt (ift';/'w.

Ú1UdJur tilf.y;, l!lld ~imllll"'J1..lusl.1I ~~'¡'s ó'J·tdill ID.,J ruin o( ",,"I'lllbmtnCl" 12 '/11 flm 111m

l't nmsi.tcrrd 11/1 histariClll ' kIlnllrat frml'tul/Is ll!l dll IJ,«",:\>¡IIiorl fue'llf IIf41 tDlmnwllty flUlt

rnv:o:n'=.t'S ItSt'if u~lilt n."u'",/'tTlIIg""11 cW/'iu/Il/llg IlIt som!' """~"f' of tht ,Ilt't alrJ. smlldlo­'ln1Us/y. 6lS 41 gt'TlI'ml¡lr il{ I!lb SIlmt aJtm,a~ """>.'f' t1 tJIt' tll/l'''w/ Instory tlldt ("¡lJ ltri"ld

I{I filtrr md iJllrr thnlll,ll" t1J1 rnlmji,llurllhi:7rlll/tltt hi..;JlIncwJ ~It·"t "ra,.-lmi lit qUl"SliPrI.

O pnnwrro remane,\, de ti~ud Souse To1V'U'~ por l ...idt.lllet r~":!I> depn~v\O tnl"l.h.ítK.I du -.eu aulur, n.h) pudid It"T tI tll'll1Tldl aculhuTlenlu qUt" u

pcbüco costuma ae.ervar a.. obra.. own qut"~t()re ate t"!iN.' momento descoebecí­

dos, estreiam a própria carreíra brerana. A notoriN.ldt.- tl.Yvisiva gera sempre curio­

".Jade JlO'o poteneiais k,.hll't'!> l'l""'t.1 F"-'CUliM turma de5~acaba pUl' incremen­

tar as Vt"Ild.t..do livm em ..¡ut-...t.kl; eeím, Iimit.u1d'HU'" dO ámbtto d.. literatura plH"­

tuKUt'"oooI contempoeárea A. Fillul dll Caprt40 e O CnJa 6.11 dt" lu·...' Rodri~ do­

San le A GN' Quid~ de Rodngo C eedc... lit' rvalhunJl1fumam l"'U rnn."iÍdt.·rac;j n

prellrruna r 110ób\'ia rumo nt'Cl-.ári.l_C onrudo, vinte l' orco l'tJH.j\l..~ l"!'gutalids em

trés ........ e rNl dto 15tHXUc)'I!fT1Pl.1.n."o vt>nd idc-... !'Ó cm PortJ~l. essim romo UlTld

mvulgsr cnruséo Inlem.1Cion.11 - com d lraJu~ para maLO; Je dt..'"Z Iín,:;u~ e. filldl­

rnt1ltl', corn a surpneoden te l1tribull,i'll do prémio l ,nru~ll.· U\ llUT (um dos TThJis

p"",fjgi"dt~ de ltália, ~1 ctll1l\'riJn 1'\0.1'" precedente, cd¡ ~ d dutun"" taill almlll{~Saramago, Nedtre Gorrlimt'r e GUnllll"T Gr.l.....) - obrig.rm a considerar outros facto­

rt: Iitt·rciriol. f.' extrnlitf.'r.irtOló. que~lm ter contribuido eo t"dr.Hlnlin.trio éxito lit'

EqllQ¡Wr. Ot.'!'ote ""..,tn de vista, t·vidl'llh'tlll"llll". n.'io looL' pode i~nl1rara hábil reconfigu­

rd\Aodo rolnoiali..mo portugw realizada por 5l.lUo;,,) Teveres e perguntar-e sen.\o ~

precsarrente esta 1l.'Clid,311 dum ~lt (ulunial alicidnlt' l' oIll.·iláw:l - POI'llut". iKJ

hm t' au Giro. hvre dt' ...~timt'flll ... de culpa - Um.:lttas ro1Jh.o!o du entu..i.1...mn ..u-o­

taJo l-'I11 Portugal pelo n.JII!ldllCr. ContudlJ, ~tt."Jo qUl' tr"o~''¡la .l n.'-~ de Úfuador.anll'!o de mai..~ preciso dá.'Itin..."Uir mtre uma dirnmslo OdCitlfloll -Uf'ktl" factO'l'\'S a Imua talnl do autor e urna dl'tI'T111lnada fll.UOf\dl~ da Il.'mática hL..tóoca pooeréo le'r

funciurwJo romu -gcr adcre de U\tl~ - P Urn.lI dirnt.,...-".'kt mll·maáonal. intlUl'll-

ciad.. porelenvntoo. qt.w ~ pt {n-l mtl''JQ"8I' nurna nw ampla NTatégia narrativa de

caráctt-r paralttt"fário. ~h' punlu de Vl-.ta a fl'\"l"Itd aplicada rur Sou.o.a Tavarf'!'o nAo

podia!Il.·r mais ClJIl\Tl"\Cionall' t"ficaz: uma miwra de en.lti'iJT1O (pt"IN' na <;ellualid.l­de im.'fn"flá,'t':I do;, pruta~unio.-ta:-.l. f'Xuti..mo t"!itl.'n.'Otipoldo (la~tn orit.'Obl romo atri­

cann) {' n.'qUmtado henlísmu. dl~nllddd Ild extn>mcl Iil'll"driddde dUJJ\d estrutur..

nlfTlaltt.~ - minimd". ondi.! tudo contribui pdra slmrlih r (ki~ orll'nlarl a inlt'T­

pn.~t dLl!'> lt.oilnll"S; a~..im. ("om o em qualqul"r mmana'..folha.1im do !'ot.wlo XIX, u

""pl'CIU fí1>k.'u dd-" f!l"Nllldgl.'Il'" l'm [qlll~/.It. tratlUl -mrn' ,.... ~·u~ \laLnt\."'i Mil'('" (dI"

amrdu mm n Ir.1Jicinn..ll l.'SlJul'ma lll'ld.lJe I bond.ldl' ,,~ . fl'.lldadl·¡ molldddl') pt'nni­

linlln. de f.1l10• .lU k.>ihlr dI' dispur!tl'TTl hl.... it.ll,-óes toda.. <lO; fi~t.l .."'1 t.lbull'inJ IJ('oIÓo­git."O Jo romance Iogo que estd.. .lpan.'O.'TTl no 1'lln.'\iO. COmp"n'lll....... pur ellemplu• .lo;

dl.......Ti\fll.... dI' luis Bt"lTlarUo Val\"fll;a. do gll\'I'I"Tl.ldor dt' An~ .11' do "'''Cn·tárw:~gl....al

do Q:l'VnT1l1 t'I1'l 5"\0Tll~

-LuIS &-matJo trU I/IU'H" di¡~ Jo R.ri. 1J1ll'>, dlI cntr ,rJ"" 01e. tnl urn 111"''''''1"wgm ~ rit'gmttt. " lit" ~ MlflQ 0 "" lUJuria~ .liÓ aptrrrftttmnllt' d....tnzidIJ qllt' IClInlCtnl5liai da!i~1S ~'Illlemt.'f\. D. Q1rb tÚ 8"':(tl11«< parrril urn ,~ fur·daloJt Rn: Ñ psvI'L'W um p,i,u1pfa~) dt hurxu/s . ' ,-,

U" A '(}I<; TAll . IA \l ' I O "" "' 1 ...... I I r F II. A Il MA

..1'\ figllnl di,olllro - baixi"lrll, Sf.771jC1lJT('l1, Olllfl!'l 1'f'iIIU." illIK r CilSlllfl}ra:.;, "'1l1lc1Ul,~ m'Stlllr rla cara ~ nll ,,,'ita - tra-l/ll' .trsagrrlltdl'lrl. Os srJlS I/Wr.UI5, dt· 1lt'llu¡'rlO ditlJlu,r ínsi­

nmltUltl1't'J7ru/III:"trnll"l,feo seu Clm/uximl!llitJ I'ril'ilegialt..t do tildo, " SUDcéncía Cl'ttlJ d('

t'l'JlI'rlblcia fi, ta. I'nnldru, l'roctll1t1t."tr II Ilt'tfil dll fimcillllfírio (1'/1"';(// qllt' I'Ji' txecmmIIC1l' SfiIS l'SCTifos ,.2•

..(...) 1Il'll'n\1I11 'Ir/m eíe um .' /ljtitlJ ¡",ixi"lrd, ¡/t' fall1l,"ill fl""frlt'tll, mm cdcte. xrm'd·

ta t Ollfltsa bratlCll (U~ cvlari"/ltlli o Sil o r ti"JUJ id mallc/Wl.lo. Ap"n'P'tllVU lIT IUlS ¡/ua·

milae1".Juros ""OS t jl'-'Tl'SI.71ft'I'·~mmoSt'm/tl A~till lfl' .Ir !('Sl/S /uuior, secTf'lifrill-gt'l'alJo C.orwno, (1 que I/fj S;~'1liftCtWf1 St'Crf'láru., do ,~lfT1 l1ltttJr. ( ...J Trlms,liratlfl Sljar, reepeí­tooCUIlSllfl' r uromudll{Jlo (.. ,) ..3,

Urna técnica de o.lfbtnl~O d.lS pt-1'!'iCm.l~l-'n~ - qut! Daniel Couégnas já idcrmficou

romo caractertsnca do fenómeno par.alill'rário· - (!Ul' '-1;' integra perfeitamvnte numa

mais ,ampla cstrat égía narrativa, finalizada .l -cduztr o k.-ilor oferecendo-lhe o pran.'r

f'l!rv('f'SO de ler al~u novo lende. 410 Invés, algo multo pareodo ao (IUl' ¡á k-u e, por­

tanto. já conhecc (no caso italiano, a obra de Sousa Tevares ínevítavelmcn te traz amem érta tanto os romances aventuro-os d.l' Emilio Salgan cerno as paginas maís

cused..... de Lialdlo Urna fórmula narrativa aJ.apt.iwl o!l qualquer meio, qut:' con-eguiu

canvar a curiosidade de um públill. intl'mdoon.ll qm' provavelmente ígnorava ahistoria ñrussecular de I'ortugal c ¡,lm.:".s~ íntereeou por questées santomenses mas

que, para usar urna expressáo criada por Roland B..UlllL'S, n.\o soubc resistir 010 fa",,-'f-.

nio da ieitura confort ável dum texto de prill'..l'rS. enriqueodo pelo sm1J!u5 mte!t.'CtUo1l

dd" tré, p.\ginas de ..Bibllografia dl' ('uno;ulta do autor.. com qUl'!'ot' fl-mol n livro.

Esta l..... ratégía paralneraria n áo funciona, porém, apenas 00 e-trangc íro; pelocontrarío. o t'fl'ilo de Jl;pt ['U [ill'rário é, pa ra um lcitor r(Jrtu~Uo. ainda mais intenso.

De Iectu reconbecem-e na escrita de S<JUSd "levares a.. pcgadas dum antf~r,\fuquei­roéano, qUolst' um pahmp-esto onde trnnsparecc a Hc éo du último &;a. tanto na

dL~p\ao dos ambentes l i ~l'ot )t't.1 '" C\lmn na con..tnu;:\o da figure do protilKuni...ta,

evidentemcnu- in·..pirado l'm Cario.. Fradiquc Ml'ruiL'!> \', num sentido mai.. amplo,

no dandismo ñneeecufar qul:' tanta.. pt.'T"ollll.l~l'll." do autor dL'Os Milia...e dl' ACillll.k

lhkN, p, 111'11IrW.... P 12.1.•(ft pi._:u¡¡w _ 4; ::r"'~'" LOIiI"'" 11lHW. ""-I>,~"''' --... ... ¡:a.. ""IW<IW ......

tUlr .,m,;¡,,,1'"""" d,lt~...... 1. ,.ntI,",ln,I..'"J-.t ..u .~ -,.. lit tvJ... ¡JI...I",..II 'n-'''''''4'l..../ pa>. n...Ihw-n.' ""'11(. ,,-/111'. "-., .J. llt ,,"" , {, " ,.tr p " ,. • «'11,~Iw'¡ Hu.",,"'_ ... ."...111' Ir kIn,nh Ir 4<'lovl 11" rklt c*",w ,...-....... ,....,....s.f""I4 ..~ ' _ po"", ~ rT.n......, ...'-".(0'"'. rI'" phf' I ,) n't""""",t1._ ...... ~ ..... '''''' "' /ro ""," tWoI , ...... " "f'I"rrd,~~I<I""' •• ".....""!ft'. I»Ilm " 1_ ,....n_IJ pi ".,7",.. "'f'/I<'.h' rI _ r~Iw••,n'ul ,.......... ". ,,-1...... ... "' .... d.. ""''''. "'¡ -,,'atI _ ~ ,......,.....# C,.... Jil"'''' rrllt-

.-.-,...,.... Ir~NN lit .Ih'nru' ti. r¡lrlt / ,' Ir. .,Ir"" IClIr.!Pro " tfIh#N", r rt '" ,...mu-d.. ~..."... '" ......1•.-.... N,,/Ir-.f ' 1"I"'*'r• • "1OIfrld""" lIf!I- cr ¡ourtrul. _ hnt ,,"<1:1.1'\ ,.,hl _di t1 ronhmwr """"'_1'" "...."fi" ..........,....... In,I"¡'~, D COl/'" ... "'m.lwl " .....•" , , r.n", td.to.." . <lu~il . 1...., rr ' ....-1'111•Tn1I'."'1flT twIoff ",'" ,m""lt pji' ,,_., ... ,.,.1fW; m..i .'" _' ......{,..'" ,. .... "lot.,.,.111 ,\ ~.., 1ólrNNf .,.ltrt lalr'" ~n • m"•.,.; rotrl .. ""'.,-k.(rI '1M'~r ' ....1·11 "' "" IN 1"1""11."11 , ·,I~ 1ft_ luN<>r,._. cldh,rdla ~...-." .. J..,.-I<'1<' Ior w nou_ ,..'"_ b toUnu.lIl Jo ,......... .eI f>< . ......... ....,....., . .. 111",." , K II~11,...... .1.. Inlr. 1'. ",,-&tiU"' .tu ¡I. lW1, PI' 2~2t>.

t;~LII 1 Ll~ "'AIlt II I!1

e .,~ StTrrl5 cncarnarn C. nJo raro. parod lam". Como Predique, Luís Bernardo é um

hcmcm elegante - " fStat!tl a Jltlr da modo. 11II qllt S(' f'l K 'itUru Id filra , mll¡¡ Ilikll'n'<¡cillllitl l/II

seu l>rI.ítnio m tmo.? - qm' "'" fllia ¡trll!!otmn mais i"'ell~ml'Ptte dll qlleo "rfi:ilo" t' ti "ltl'St,,­qUt' l!ll~'S$iro"./l, Ambos nu nca concluiram 1) próprio cur-o de Dm-ito e s..\o homens

bem relacilJflddU!O e soltctro, que. mesmo ~'nJo Ptlrh.lh>tl~ n cr..... qUt" vivem bemsal) vüí ma.. do tédto e d<1 f.lll.1 de n-ai.. amhi\Ül'S sociais: ..A SIIII qllll/idad,... escwve

Sousa Tavares ace rca da sua pt'l"'otln.1ht·m• .. fT/1 ",1..) a/ittll'1l tar dl'7lUlSiadas aI1lN~i'It's , (1 St'll

dtfrJto ti áf' I/¡lo alimm/ar. J'''ItIQt,d mmll'. III"¡';{OO mgullla ..", Urna etírude q ue jo.' o Forjaz,

.10 apreste"ll lilr o am igo a prima Matilde. n'SUrnl' TlL'Stl'S termos : ..Es t#' r 1I Lms f1tTllrlrd(J

(J ~rnf¡1 mrlit> (¡ptfC(> da mi"lra gm1filtI.IO. () rru-smu dr....'IlC.lnto. contudo. também "l'

intuí no . ~ 'rtl~ s¡'IWI.~lt(¡l'titll OIlde roft ,;",,, ¡'i"'t' ","'f 'u /elS111' li/¡Talllra. ll da pt'TN-llldgt'm

queíro-íana a qUL'ITl,. m mo añrma Obveua M.1rtin... ..faJta-1JU' mi l/ ida um fim .o;hUI r

SUI'n'1ffiI . I ~, Além de tudo b lo, hJem Ülwu/llr um fmdiqllismllgererahzado. nconbeo­

wl no a vontade permanen te e cos mopolüa d.1Ssuas Pl'rsoll.l~l'ns mais duques, que

lernbra a elegante naturalidade do au tor cíe Snnwla lit' Sal" as EMrl'llls.. DI' tacto. se

Fradique ~1l'Odt"" sebla tostar ..!JII IIltl1ll¡gMIl!tmrt'"utr "lima (nn.'jm-i4 filosófica da

AJmumha. "llro.fiHhlauJ¡., o Af'stllu lot'll tn· ,'"Ifi......"'~ d<' TII/I",,'("" - I1mll! mmuI .¡ri,!Xa lifri­ama da I¡TTQ dl15 M¿Jtmlf.'II'S. ro"'IJtlfatllln liS ","ifllS do OlrobiPIII "f.:rprrss'" l' 1111 UlrubilJa

..Wi"dll'SII.,.", Mltn' C/I{I1cfllrt"S It,· rit'fillltl'5... 11. da mesrna nurerra O•rvid jameson. u con­

sul ingles n.'SidL'Otl' t.'IT\ 5.'0 Toml'.»t'lilmltl a nml¡¡¡1t' 1/e1S Stl/i...."S01/ IW '''alll, 1/1.1I lf.i/II 1111 'Uf

O'I\ll ao tiX'l'. 'lfldllf>r JI' I~ficiais i"XII'Sc."S en, "as IIi'S<TIsslrs l'111 I,JIf¡Ji Clml a.~ llllf¡Irlda.II~ allt4 '­ftme>..L4. assí m como tl ocídcntalízedo r.l¡.i dt' Coalpar ..~tmlQ !Jfn ¡¡ rotrt.ldl· III1.1,,(';0 d.'111" t'ltfimlf" 'lUrna t'!J{a<Ul /10 tiXT't' tulSj1CrrrstlLQhlJmwas mI A...;alll , a"" 11 es/OtlQ mm, SIllJI} di'duJ, nlm eflCiai.~ i'IXIt>ses t' l"!'tmllgfiros de pussa.'\¡·",..I~,

Conrudo, a banaliza~n da [í, .in qUt'Í¡u;io1 N l' a sua ad.lpt.1~{) a moldes parah­

ter énos nao é nem a única nem iI principill razJo da fo rtu n,l d o mm.lnCl' di' Migut'!

SOll'Xt Tava~ em Portuga l. O tlue pmvavt'lmt'nte tumull [ ¡/lIlIlllIr num hl~f~'lk,.

l'l.1cional fui t.l1\'t'L a sua ¡m'\Ilgar ca pad d adlo' d p sati..fazt'f n c:k"'-.; n 'i(u"ll. muito

E;l'I'l('r'11izadn na opini30 púb1i~ purtll~ll'S.l. dl' p<lrti1h.J.r urna ITIl'IT\I'ri.l posi tiva do

""

••"

•"

""'1«'- M DI 1<- -... ..c...... Fr4<h'f'M M........ tunlrlbul"~' . r Hu.W ..tu P"""'"" """", d· ~~ ..t. Quoot ...,~.

BuUrim" El.... ItlJnMK"'_ ( 1 '1:\ol~ l J'P ~: An_. lo . ~IV", "', 411_ Qwm>I. Ama.l ..B.n••nd IIlIl2. pp. 11'J..1 57:I~ 1'- 1'tI 11"'''' . 0 doondiuN. d.. h ... i<f ........,,;,:..., impo._ • ...a m

'--n<.dftlIdt,n...~. In f~ ' o. M.i-. I"mu. A 1""'l1, 1'1' 1CI1 ·1111; () I' , 'n M ' W1I'tIQ . Sub.. . ..."••,," -dd...tt'humu.....t'"..iu h;M.li'l'_ ' Qw>_ ú .u f~ .. Qu_ ,. -JIN'IIP. ( l~ll/l>, pp IIJ \.Z2to; e..to. R-. .~>bft'o ultimo bl;.I uu" tto..Il..nuaonll ' pnJt>.n'.~. III lM.......Q.",,_ 1 _ ... oIJno L,•• 0-.. ,. ......... UobooL I"-'o;A. l'""'I.I'I' L"or>.lIl,l........,1' lb.I "" ~ dI' Qu)11O;,. A C"'""'P'........... ( nllt..,..~ LJoh<"" t lV,,"," du 8•• 1_, P Iló o. .-.....~r.. pMllluíollrm«rdo., .... It-no;• •,....· ; a' 1 __....UlIf ....t........ , 1_ ....

. .. -.IJr..-....xnP., M T............... " le>.-...... 1'.1 9.I M ~ dool.!'U........ fl l.,p.33~,p 5041M 1'.9oa.Qt. -=-. ..,.. ,..;•.." 1lt\4 , So l .....~... '" nt.. p. 22tI,.......... 1' ~,¡"

". A ...' ...... Alt ••" l .'llJNIAl NA IlTf-MAI'LRA

qUl' fui o próprio p.b.<,ildu cm África. Em b'nTM'" Jitt'rJrill'S, .t t J¡.ll'rd';. II realizada por

Suusa Tavercs acaba por ser afirn aque Frarcísco ¡.P.l' Vil,;a"l' Manuel Arocca leve­

ram a cabo mm romances 0.1010 l.t'ufl'/I('O Mllrqllt'S e Deuri 1) Mm GlI1I(IIl:l n ll Afriro e

consiste em obedecer e, ao mcemo tempo, alimentar dcu-rmmadas normas sodaís dalembrance, n,l def¡ru~que Eviatar Zerubavcl cnou p.lra tl.'i I\.wa.. '-jUl' urna curnu­

nidade mnemónica estabelece ao-rra Jo tlllt' hé-de ncordar t' o que é preci-o e-que­rer. De...te ponto dt' vista. E'/UlhtIWpode tntcrpwtar-e Olmo urna opra 'lue fun ciona

corno factor de dgn.'g<l~Ode urna comunidadc quc <,t , reconhece enquanto n-c'l:m,i.l e

"lI'Nlfnt' <l mtosrna ímagen do própno pesedo e. con temporareamcn te, COmo ~l'ra'

dor de-ta mesma ímagem alternativa da p répna históna coloníal. quc conmbu¡ para

filtra r e i1ltl'rar. a travéc da reconñguarac o dos ma rcadores d l-.¡tl' determinado St.'g.

mento hi..t órico.

Nt' 4 Ut-' a m,,-lc'rtlt" an im.lginMin rmtíco 0.1 Áirira P'lrlUKUl", u pnlbll'lJW prino­pcl, polra usar sempn' .1'" pelnvras de Ze rubavel, é qUl' " "(... J i "~l ClIIIS !tll'r(lT o1'fI....sddl' rom,1 , ,"rlt' mit'¡."11lIlIl' dll5 1ll."'lIm:_ 1,I('1ItiJ~ lt's. Isll! ; lIsl i!ifllllS (TI~ Jj' b f('1l ridd~ I.' 111ft'

amilidt' :lt~rJl.J6 ti S<'guir a drfll/llltiros "'fIll{l,,~..,~ qllt' l i tl'mlttfl' lI tt' 1/l1$1I"ílllCllIll ¡,lo 1l11S,"O 'u....sodo. como 1111mldo mfiwmw~, S(lfmllll$ uma 1Jistrrn't,,",ra. prrdmu.. um jrrmiliar. 1f>,

A......im, ~ é ver dade, romo afirma Eduardo l ,oUR'IlI,"\), qUl'() fim dll imperio, na altu­

ra cm que '*' produziu l' pt'r varías ra .ll'.ot.-s. nao .1h.l1ou tlOi alio·ll.""f'S tdentídanos da

sooedede p')rtuh'Ut-~ 17, nao há dúvidd 11Ut:' huje Portugal suua a receeédadc, por

va rias rdzt1t's (m,l!i talvez tambérn para cicatrizar l"'lI'I.l me....ma tl'rilia qlk' hA tres déca­d as nño fui poc-ivel di.a~rll~tic..lrl. de n-afirmar pohnca. cultural. económica e at é

mrwmomcamente d ..ua - afimdede natural.. com Áfrie.., lIl.

A ITlt'mória. porém, n30 é um simple iUT1\aJ'Lm on de dmunlllam~ tuda... a...expe­

ripncia~ que ñzcmoc ao contrario. trata-se dum pRX.'eh.'U lIUE'. através duma -érie de

"

""'"i. cm ' , •• _,..... "UI'K'"''''''''''"'11I"",-"" ..:~' Ir 1"1"'" ........ rlIo..-1"'ff_.- u.1 fIImbt ,,__...~ rlIfI r/ , •...,.,.... Irl......¡ k..., _ ,-tD,~ .......-'.t- ~ rml- .... ro...,."....... b_••,,' l . M ., , ""-"- oJlrll r.-....a.... _whJ<l,...~ 1lolo.'1V""_ ti Mu", ..~ JOO\ P ".. ITr_ ........ln .IW-..." t/II..".¡ 11/lIIor ¡MIIl . l 'hO<...L.und..... Un'y~..i l ~ l"IllK<'1!"r.- 2l1UI_• T\r.r _ • .fW"'lIlIIlPtt ", ...",. ....,........ ,.,......"' _ M'I " .- ..._...........,.. umll ' p"'lun.... ", ~ ,......w I*I _ - '.fU - "'_~..... ,.. .. ,¡.lid d• ..- '''''IV''' pt no n u a . . .. n pooIhn d<, mun.J.. e." ""'- ......;';__'_'''''',*__"""",,,",Ir _ .. 11_",,,.,_t ~"..,. p"p J.lftt........... "....... .......,..rr ..... I.. " ~ _ ...... _...,-..,.,,.... ".._,......... 1110:1'"...........wm,nI_~ __ , ,.... r................... ,.._." ,,.....

...~.~. 9B..,.,...~ ..:../Ia. ••~ ,...,_ '_ ,.. .4'Jf'l. '_ ..... .,..-/Iot.I>."-.--ttrIUIlla,.. ..... ..,•• '116',.1_,,,, ..,,.,-,, ..-a.--".,. '¡ r_rt_IH''"''.. '__fIr ..- rmm-__,. 11 1/1",_..,-....... '*"'",_••"..... ..... ' ", --_.......,.-,... ..._•••_....,... """.....-. r _ • ..".IM ,... ,...,.. ola _ " ""' t • •"""" nll'l..lI........ oH ......u..-...""" _ EdIUnJ<> lLIuIrtN<.n . """",,,,,,_ "'" do, pnnu"",",," ,n II UItt,,_.~1 G u. ~.llJ, Pr .w...o_1 ~"".... ......, """""'" , ,."" 1'''' '' r.n~..~__,..., ~ ,... _"."." _ ","l. _1".,......,.. iI ,...1_ /"'Ñf'"'II' rI _ , _ ..., '""",.__ • """..rf • -....... i'1m

U Prorfupl. """". crt,. ·"'-'n_"'~~._ ,." ,.",.....-,-. ·....1_ ",.. .... ,...."' 1·"' ·..tiI"J.--' *l'l'ollr*'!N'l.'1101I114I /"U.._ .,..._ _Jro "'. "' ...... ,..... . ..........~ Ir....,..' &f•. M..-twI LoIU,N. • OKe.u.m1n pour Ir '"tur ' 01........" ""'11"1 IdhlM"l" 01_ J' "n_i-

n....... ...I..........• .... " nm'm" ... "~ .... P"r- .... " ...... I"..-n,~...._ . , I......,... ~, ¡9'17, p. 4lJ2

~':i tinduindo o \.~"·cmlt'f\b)l Ulf1tribul P.lrilllut' (lIO "UJl'1b.JIO mdlViduallTll'fl­

ti" (nnstru"m a própria idt'ntidadt' .......~ mantrnham Glt.""-I t':"oSi comumdcde

tmagínada qlk' ~mo Tt'otón io Alml"Ída PR-'ft.-n' chamar dt!' comunídade deroray\o.llII; Oll se;a. O lflltl at'lnna M.mud Cnu. -A nJe"tt1Óf"'i4 ,...., gunr,u "mI "ntI4Zl"PW,

n111S ,1t'Jt ni, rraln'. dl ll/U/" . (1fllPlUl a al¡',,(do: 11m' o :>(.,. ¡rmidt'T qJUlli flltnn É II /,i1'J~ q lle

suNmha (l:'i fl('(m tl '('lnk"f/fI!S, (JO¡ lfIll1tlt'f'tlJl;. as JIl55t.us qm' ".1:'1 Jlt'rmitt'lPl SfT 1111Uf! SlJIP/lIS ti/lit'

ftzrnm ll'Im 111ft' o FJl1SS() mwat/Il~ ji qm' 1I\·\lr/l ' .'D l'ortantc, n~mo num mrnance

N ' intJi"i"''n">oiwl avrriguar Oh rntt"f"io. t' ¡ .... t'k-rnt"flb.-. qut' (1 aulur coreéde­

RJIJ rek."".lflteo para 8~ d.. "Ud vt"roolo do pe-edo de um individuo ou.

como tr a.J. Jo peeedo d n prórnu~ porque. (."01110 r.dward Said ali.k dll

multo daral11l'lltt>. a rnant."ira como I'PJ If'( ...ntal11Uh o pa~in Jm.nnl na a nl.IH'ioa QJl11-.

p"...·n.s3n l' \1sao do p~'nte2I ,

De...r ponto de vtsta, CqIhJJ¡.". nJu ht' lmuta a restaurar lembrnnc ~ de vida roío­

n ial kumu faz, por ecempto, corn lb p.i¡.;in.... dtodic••d .....1 figu ra.. da hi...tória lodlltl"

merse cnmo Ana Cha...l.... Maria Com.'¡,1(' Jarintn de ~'IlI z.a ou ccm ,t dl"!oCri~1 ti S,

Tome e l'rirKipe mm que se abre o C'lIp{tukl X1l~ ~ ~.ltJ 1Tll.-"""'lO rempo di'"

<il"U!O IeitOI'f"'o> urna Ima~ do Oetro qoe eedaeece Ol'i alic'Pr'n-;. id"JIóp:t.. 11IJ'i quaio;

"ot"OO"l.'L1 hJda a IOterp~do pal f adn do st"U autor.ÑINm,.o RaitJUt" Uclvid l.kwd1.aI11e"'al~ d urante • su.a ~Yd ... na lndla é um npsco exempk) de Orientl'

llrÍefltaliudu; (JU~ UrnA fal... ilT1db""" duma cu ltura que traduz urna gt'tWa la

ima~n.1ria t"l.lburada na Europa para O'" l 'Umpt"W u"dt" _nzhtrrwl,t l{ r. "lfllmnllu.'d "YÚlSttr" tnl'S."t"S./hiJ'St· miMlTiouS/y al/metir", (1ppU!ijft~ ttl wlwl Sot't'l" 11' llt- Iw",wl nJ1U1"!' ..z2:

- [ J.-n'iJfiC:OIJ tn:'s 1l1ll1!'l rm &'''.'0:111.,,,,. A11110« JI'is Ilxm; rm (!J(Ulb15 t'pXtlfIJ::JJl/a~ IJI'L.,

rrurnr;J t 14m 'it't"-f,urrlt'nl ¡J,o ptr(lIS Il'll"lltlFrS, ro", (1 ,»r di' l'urdt>y!lro"'r'rtJlla$ rm ~un.

J. .ti lItl 'itXUndt1 (lIIl'JQlldll1ltt" dll'; Úinmnti dtJ R4mJJIl. \mn O CJlll'tJlIt'OfItlt(l tsl./Jdl4Q/

,k p ilo IIUIl'IIlI tqIllI-'I m~h".J~IJ",at CIMI ,1mIb: t"'P1tslfIlIt ,w.. t'SttIJuJ. ..,tnIITol di-&mgulcrr. 01",.IIltT1h1u - romtl bur1btm~ dt- '~tntrr t.I"~h'Ddo Indw Cit'il Stnia' - mKutrIIIS dIls inmftois ,.. . . do * lO!aUII/ palmb '1Ol' fmt\.w tl""pl~ rom ji!; JISpl'PI9IIlds J,.llwmn Jo f1UlNIIÍ t"~ 1'111' ttdl t ' lado. Mil/fU JiJ

útlli(l,Ú'RiIllIt. 11 'Udl'('/ad., tllldmllllstrllfAo tlitbod. ',.,mqlfiltl t fth~ /W¡ti{ll "nldmOl.JI

0......... T Al-, . 1d....".I......~ • oklW hl_ do~ .. tn tl rIfIIIIo>. /U~ 11.-1 ,,....,..._ .....1 '" I '._ ... ... 0 Ilorrlln.Lll_ T..... olot, 3lt14, ,..11

ú __• , _....- __ m """"'--1_"--.,,,.11I _, 111II",111 ' .-tt._ ,..-.n,... . ....... 1lIJl ,•

.... ,..,_. w.-l CllJL .' O_N. rr .dl....... d.eI ¡ II"U =_.. ._._•• f '. ~Mrtl p '"

~ !MlD,l- ,. I ~"-' 1_ PP' ).19 W l..-. _,...*- _ ' 5 _ , ._ ,.... ......

r '... 1 _ _ 4 « .,....__...

1; ~,.,II..._,l I _ =='+ .,... ; ._...... 1.1 1.. 11-•• ,.....101,......;,__...-.;,.-.-.._ • ...-.1 _ al, al.... "'. _ .. _ ..... ,.,.... I ,.N ., __ ,...._ 11 "" .......

/1<"'''' ,. rlw _ ... ,.".., ".t-"l . "_ ...,, . Uf_1r ~ , • • ", _ " LM , (A11.,..,n I p n ,1: S4In, (".,.",.._. UJndort. M..IlI........ " ....... 1"'1, P 57

• M T_ .. n ' . p U9

,..E a Átnea no uvro nao ~ nu."t1Ullo afruWlasrda. A.. Mid'ó pal"'lJ;l'IlS. por exemplo,

coreo olC'OrN"lha Bmyevanga Wdinaifld no ....'U ¡moim pnmh..arin 111'11.' hJ utrd~ ah'ut

"h"d. !'dOsempre f,:IL-.critas dunw fOITl\d t"'drnoroiJ\dO.U1lL'Illr mm.intica. evocatíva e

"ve. QIonmmr prllJ !iWloutnr~ . di6 pttrtrcte.<",~ dr~tD. do C'RJ'Im Stm al sol.

_ llrunuus~ llt'ftHft"tr. Jo 'naif' CInJt> (I/t4J "7""'11 " ;:Arr" r (l t«y.rrJo 1'l'N"­

xur ~ltnClllSllmmtt' o ll ll t lJort'. das rils aha,. -o h rm fnIxns 0l7h1lllS """ mtn' 1tICQris ,

hq...,.ww..t.. **'"'tnldrts. d.is rJI"tn ltIl ~w. t»l1'f,.Ji, gntdó ¡hJ -.mv r .,unl"PloA. t I

1fII!W""",~ n ll" prdl1lS.J'Da mesma maneira. n vxceseo é urna cond iQlo plTmolllll1tt" tambérn nn ..infCrTk.l

Vl'N ~ sao T(I~ dlr~...ia n esngma revelador duma afrícarodadc e'eml"l1t.lr. &:JUI"

. ' ca ractenz.... por u rna n-".1Ul;an do b orrwm a e...km .mim.ll di" loslinhJlo> pnrnaríc.. e

de scnsualidade moli." compulstva .

..Q wmtlls I/(mll''' _~ liJO~ tsríam 111'uu(PI rmlo 1'0' ""la muíítcr tJu )Ílllldstial. I",ra"'JU~ ali, O1IIWtwlHt rrt ,¡;~-rrlltl', J~k 11 pn'm,''''';f] dl t'> ..;r.llil/lls IIIt iis rtXTRS JI' cm,,·~I(".tamrr¡ t(l svcinl ' l \ti. ¡tildé' torht!l (JS ín:..t;"t,~ íTIlI" nmQ"S. ¡l/ulr (l d(~j(l~I CllrtUI

as s,,,,,,lrs plnntas qur S{' tnm"iftl11tlJllWJ'" t17f dn-orn;: d, 11'" dw ,,,,,ra o oarm, IlIIJto ,

~ SI' I~m qWN' tlkJ "w; ro,,1ll os 6I";"UIIS. (luJ,· (J mlor. " Imosiddo ,,, """UN,Jduwm~ 1JtJtj('rs (J '11U' nnulnl luXar tsI"";" . U"' 'Il)f~ , 0Jm1f't1(t1t"< "'~~

<It"Pf~! Ali. II1IJt' tsda ",uUrr~ 1101' V IlImar lI¡lf"ttTttn ,1t11ll um homtm "iÓ.

, m&dt- .. l'impio~, fitJlN M A"" ~ lvnwtwI uma 'mu'" sos o/l. M qlUMqwrIn"",,,?~Umaorganiz.lt;:k) doroo;~ dt....n.. bpu - mm a IIN.1ura¡;ik.duma tmntrira cultu­

ral (ll Equador?L cnad.Id p..utir de categt .~ pA.'MiStL'1lto. entre um aquém '''miliar

~ I'i1CknaI e um dlbn-fronllara~ onde tuJo"" Jjkmtr, -c ecebe incvil.1\ d nlt"llt

p Ul' dett.'1TT1ÍndT 01" mod..didotdl'" de "'pn.""'It'flI.1.,--&. do Outm. Desee ponto de vN.t. onJfTl.lnn' Iimit..J....<;;e d i1t'OCiar ,... o1fricallO' numa mudd n.'Si~o: nJo falcm Joaninn

e JE'SU.<;; Satu rninu durante (1 processo, 1\.10 falam O'i n.·...nllO!'i da ¡Iha de "nflClpt.· IIUl'

n'\l.-blm u ¡,;ovl'l'1101dur . mm, lw;saJ')fli/bK1t1J1. 0.10 fa1.Jm 1'" f'k'W' ..... que ~t.lm t'fTt

«rrlisltlSll sil¡;'lllt. , IJlfflt'la tIf, j..,/o l lri..l t' 1/'" ti XrJIttktjr"" J¡,J 1lt"flJt'n.u.1w t'SIIfÚJJm'll tlQ II l llt,

t'lllItl tltrWJ,,18. a....im nlmo rnudt",..,'kl v olh.lI' dl' olW"lh't.-imentll qUl' St'b"..Win diri¡.;t'

el luís &'mdrUo l' dl~ uu~..rno di' G.Jbrid nu qU.lrtu di' Ann.Alij... 'IS puUCil~ VWl'S

IIUto t.~LJ ... pt'n.lltd}¡;l'llS ltltn.lm iI pala\'ra, f,uxm dl'lil um U"o(l improprio t' dt~ iliri.l

lnf.mtil. qUl' e qUd...,. urna I:driC'dlura do.. di'>lUN)'o dl' Llll~ 8l'rn.udn t' O.wid.

• _Iliml,_""-.I/I( __-..... /I ' '_.u "'_........... ,....,. .... _ -.... ()r 11 • .., MM ~ """"* ...- ' lIoo l '"..........,...,..'"oI_""- • ....,~.... ,__ _ ......,........... _ -..riOlMj _ .... J1lr m.""'", ,.,... ... '" *-_ I _ I~...., .... .....,,..., 4 .,.¡ ...~~~~ • w_ ....~ Itr-ID_...I A__ '"'--"1. -... ... emw _ )1.11.. r • • M' ,,.,.,,..

- p'"- p'"......... ISI

••

Bxempleres, nl~tc -enudo, sao o m.J1l'tlll'ndiliude Sebastíac cm rt.·I,Il;dU amúsica que

ouve II govemador e o seu medo uo l'lbl~:

. St-bastidl.J lJlll"" tlUt¡l ml/itoOJPII,...'nrlnllL., f' na sata-:frira ti cuíude Olf,h«ia id ti rer­dadrira histúria daqllrla músicQ qllr d~'tl 0Ii cnnl~l\>s de qlln1l 11 eSClltm'U: l'TII umll

"lJT-'rd", IIIml música nue~i se Illl¡lul t'Stlllar JI' 'lilitl' 1II1l/III>lil nllil/IWrIl r qut' ('TU contadapt'" um mtll.'.:t' dtl !inr}!t" StJllf·nrllllt"., tll/flllhtl .\,(l'fm uultlT,la íídiia. Era. tilllliJ fXJlliCadtl íl

Srllft.;fidtl. ¡\IIml se lIS .L,i~ t'Stit'CSSffll ti j aJa, atl tl'itjilllt' ..l'I.

.<J!;oU/lIS .1n5dlílSliAnllrrrgall1ram~d(gnllltilfl tl'Tl'Vrt até fi l m: IIIl' tmru'f¡: N[)o/¡i r.

11<1.1 ja(tJ ISSO, pela SIUl ulmu! O lll11f csttf QS..<otm,l'nllio. I kmJ de cobra. ¡/,' troVUlldlf. n'Id",·

INl,'{O, ll'i6l1m ¡".Il(ilts. Jd mmlt)!; " rttos Ifluros qlliStTtl ir pIlrd Id vnllT, "'ji!; tll'Pl/W'" 11(l1t1111:

di::-5t' Iflll' !it trrmsftlrmllm 1'111 ro/Irllfo ta",Mn ~.....

~ prece..o. meís urna vez, \'" I1.u ds pégina... lit' Pran tz rano" p<lra perc....·bt·r u si~li·

ñcado desta mu dez e el razáo deste U"i(J ~ul;'m ll· da ungua. O autor dl' Ptul¡ ,UI;rt"~1l/t'S lt/o,lC5, nu cnsaio dedicado acontroversa relacáo entre o 1'll'gRJ das Anülhese a lingua francesa, afi rma: . U" IIm"",t /11/1 Jus...,¿..tl' le Lmga,l,'f' '1I.-rssi'Jt.' par (olI t n 'O.II I" Ir'

monJr' expn me t't ¡mp/il/lItó par re laugagt'. O" nllt Ofl '111115 nmlml5 t'11 tllrtll r: ,1 y a Ilm l9 fa

posst.'SSifm dlt /lmxa,~ 14m' atronrdifUfirr"1/~(f".. 1'. [qlllldar, porém. póe ern causa pre­císamente esta extraordinaria poténcta e n sill\l'K"io é funcional.'! SUd n·pteiot.'f\I.1Y''iudo

africano cnmu individuo que nao senil' alguma contrad ícáo entre o ~_'U ser e u siste­

n..... cnlnni~l n.

()j~á que (1 protagorusta do romance de SUUSd 'lavares lu la eo Ilmgo de mee

de quinhenras págiTldS contra a e-crevidéo, ma.. esta é o;ó a supcrttoe ideológica

duma obre dl' que!'ol:' poderia dtzer u mesmo (¡ut" Nh'U~i wa Thtong'o di....'*' de um

romance de Karen 8 ID.l.'fl: -Out uf Africa isO/u' ti! tllt' mosl JarI.....I.-nJUSlnJks I'tt.T usí nen

/ÚIOllt AfriC4,11Il'C'i~/y lJtClllI~ litis fllllli..J, writcr U'IlS IIPt'ÜJIl!ilyxiftl'd u"tl, f(1(lrJs mmflrmms.711(' rad.sm ín t/ll ' AJrlk is aztolitlg, MnllSt' d is pnsuas;n'ly puf jOTtl'rmi as Imllr. 8111 il is t1u'I.1[l(' uf a mar¡ lor a htJr'St' (Irfi" 11 pet. JJ. Diste rresmo, alías. {o um exornplo a pat éticaef'dll'l1ldlbld con-cada qU~ Luí.. Bt.'ITl<1nln VaIt'l1\"a llT'F;.lniLl no N.lt.,1 dt' 1W7:

~Mlltl~JIj, IILQSt1U ~fi,mJml'1ltl'lrl'l.'dl' rr.mltar,J"'"' qUf' hlll.~, todo I.J!il'I11_'nJ CIl...;ri.

lO, !Y Sl'JI /as~a m('slI 110 ¡m, lar JacollSl:J11da Eslmm" M tlJlÚlS, "t'is "an.os dI' oll,os¡,";/lrar¡·

tl.'S rol ros/os nt),>nJ5, qll!" lJ fit/ltlll1n, n lfooril(m.los t" silt",(ÍIJStJ!oi: (1 SdJustillr. I, 11 ViCt7lte. II

...... p.l~1

• ..... p.ltt..\Fnntz f ~le /'lo, WI.onp~ In P.• ......... ..-.-.1tmtnI."..... N,l'..... d\l Sft.IIL 1'l7'i e ' '''''2 ~ p 14'W-¡. t.. _..J em l ........ lur. a.......nJ",.~o 1'"'1.0 cn.IoOÜM..m ti" pi.........., ..... ...-. J",¡

~n_rno- .O_I••,•••J'.I....'r__ .--........ , , ''-.~''''''''''''''''''''''''_ • ...,,..__ , ..,,.,,..,_.m '"':'f_ ,..,, .....l"" ti 'iN"""~. p" • •~ ... , ,....... _k M._ t:k_,.,..~. -..~, S"" - "'W-"~__ fflr

...,..,...."1",..-' _" 1........- 1M" 11 1r Ja>lllU._. .. _ ....", _ ,.¡,......".. '" Darnt__ i _ .... _Ir'. _"" ,,..,.....m.*' 11'r1 ..

__"' ~ • •1..... _ """..__ ,--,-,,"~ ", 1_ -.r.m·... M !:o..lI.U T '" nl~ p. 11l8. u MId~ ...... ..-..m."," .-. .kod.d~~ ~h"" ,¡ __........................-6""'"........sr , 11o>tM.. p 373N WA Tnlt1NG'o, . 1h,r 001.... her~ Uren Bh_ . Atnca., In M'_1r lItt ,"''''' n.~ Jt1r ~ulfU" "-'"....... l<ondo......Na... ..'./'<KIlun....lh . Cu~-E.l A .....n Ed..."._ Publ.............H..lllUftUinn Ed....." ...8a.>b, 1,"" p. 113

".

lIU ... 1'>o..... fAU .IA U"ltONIAl '" IIHMATLJMA

Tc,bulS. (l arht'JnJ, n DunJtt'in, smlmla a !oua d imta r "wi:. klltwiora IÚI l/ lit' nunca. (l

Mamtll/tl r Sin/uf. TOlta~ m:lIsaram, I!Imrr,~1tlJwdos, 11 c.h.tmp.tgnt' qJ/,t' t'Ú' " JI;!> St'roir amita t' l! rt"5llltadO tf'rllt' IId't'll a ~arnl(u mteira sozin/Ill, durente I1 iantar. Nofi"al f'Slmramtrr a nlf'lml('oIill e a lucidez dll champagre (' 11'1'""t(llf~ liara firzlT 11m 11i."tllfS11 m m

lima ldgnmaao 0 111111 do01/10. lilas u u"icn UI/SU qut' 1111' saiu /t ll:

- N t'S tll m/"Sa, qllt' ¡d !óI.,vil/ l/m pmln,,,,, um ministm '/0 mnll (' nfrit lS .~II(JtTl lIkh ln.,.,

nestJl nlt!illll"Jel~ jtími' ~>inlt1l hmlllS fCE5 sOz:ln/lIl, ru quis tN¡J~" l.utl()~ aquí, 110;(',tUJ II11il 1'" Nattll. JlOrqul' I\~:ls SIl), ",'jl" 'furi" "" qw., 'lllrl. a única fmll/1ia l/lIt' (' JI trulio"0 nl1mdo,

E, dIlo IS la, dt'!iOtafl Q c1f1lfar a strW,Jugm para o tt'mt(O. drttll"dl).tlS rnwl06 ('!lt'm¡átn, St'flt,tdll/S a III/UlT Imló lltl!i uu t"~.14 .

Contudo, u patemalísmo e el euto-complacéncía nao rero séo forma.. de colonia­

ti-mo atrasad t' o nlmellle.'t' de St.1USd Tevares, escolhendo murto bcm quais f'l'N~

nagms Iazcr Ialar e quais mantee caladas, II que, de tacto, faz {o urna obrel de n'vi..i¡~

ni -,mo histórico da urcgcm do unpéno, pon:¡ut" a única wiSoJ qUl' Ll/'llll/llr n.\o póe

absolutamente em causa é a Il"gitln'.ld.ldl~ da aurcrídade pl.1rt\I¡;tJL"'kl em África.

Agora, afirmar qul' o !'o('\J autor adoptou uma ética OOL'n"I1te mm a ~l-d.ldl' impe-

riah..ta ~llW representa tnuma obra que, do ponto de vi..ta Jel estruturacáo da.. pe )-

nag....ns. epreenta nao POU(Do, anacronismos] nao é UITld juslífica~ao adrníeawl .Apreentar sao Torn ée I' rrncípe ao M:.'itor portugués como elgo parol ele 1~llllua­

mente íntimo - exótico e, .10 nlI..... rnn tt"mpo, fam ili.n17 - m.l" nunca como um termo­

no mm din-ito a urna próprta e dtfcnnte soberarua ea urna cu ltura indepcndcnte te'

.lUll'trnJfT1clé um o.empltl de COOli) UnI tt.'l.!¡1 lih-rarin ~ll~ tirar f'T'J\'t1tll d.l reelabo­

r~) do Ji'iCUNI do !;t.'U contexto idl'tJló~ko - lll-osll' ca"ótl lígcdo ,\ prnmocáo da

comuntdadc lusófona. atrav és Juma ret órica que, na!> palavras de Alfredo

M"l'K<,ridl\ ~ /i",jfa-st' JI J,"lCIH'Ilrdissimufllr, nra.~ mlu til"/imi,urr, O!!' Im\'{15 brutais dll passa­do. O qlll' sr procura 111"jactor rec:ul/tTar ,~'1(1 IPII"lPíJS ImlU frac'fooda llfltlsa ~'l'f"{lflU11JOrlU-

M_ _ 1""........ "1" p_ """. I ID~J~ re vINo CllU... um _ JO' p"tl~r.' Vll..re-..olc rompe-... -.. '''''' .. n-...J. dt'.o..,,!<II"" ,.... Coni.-I'l ..,. roourt".... 1( \1 JO' (1 OrIfirtt_1"", 4-10-' 1""' ....-. 11.· u ,"," vn ...., --.111m ~.\Ionnn _ ......I....'l..- 00 J"lIT6o n ,1"..,.....Im .., t.n.-~ <lO ,ova. roo """"'IlOO C..r.u- I·,__1.-... .ob.onJuno 11 ..1,.. lrfilrcam~ -

"'.. 'l"'~ " 'l ID f"ltl p"~" ¡'--" dO' ,llti""'.... ". p....rn••,,"__.. ('I'''~''-Tu . _ o" ..1m" .. no_......~rMdt.~I dooi._ O~1wI" ..., rom. -"'ltraJ~, J ......ulund......"""" Al trNt. M........~ A~•••~_~M'l. 1\11'11"_ LI.obo... Iod""'" Un........t.ln.~ltlll

'-- n ",,,.~ ...11NI0 K.....n.t. 00ttilI Jo nw lo.. QlMnn dto rMll ~.>It" .,..... tri ......_ l ..,-.. _//w _,." ..,_~ ,.. 'loa' 1•.." O ""',..... _ ........"~_II,," IÑIIt ,"'¡n..-¡".¡~ Brm "" ;"".,,-,,,t 1_ ' fr-""" 1 T1w,..,. ",...",,., ' MY _ "- _ w+w- ......-_ .... ..., .,.,....... _ ,,,, '/1 , " "'IIM'" <Mini 1 I 1 " . Mil _ .......~ HM.

s.tf _ .'lo'."'_ ..~ lIw /In';. 111 , ...., IIMI~ _ ~ """"'/11 ,..".,..., -.nn" /lw, ""'_.-lol..-l"' ....... .,,...,.. IIM ..~ tUI .... ..".,.. ,.. lIa 01_... IIw' 11W)i' ........... ,• .-"", .... _ ",....-,. ""...... Ir ..... fin tIIr _,.1Iw,..--.._. S Rl_ "• ..outIIIcH IN Wn.... 'o, •••• I-t<IlrlIIIII .... &"."J Cmu:lf'" I N J ' 1, l.onIiun. {;nnu . 1'1'11 p. '1(1

v.,.... P"" -r"" _ ' n.. !; T..m~ .N. ~. f'IOI /rntll' .,.t-_,....._._._ ... .,... _ , _, •• ,aJr,,' ~......... _Á/nn. . .... '""'.,.Jh>_._ ,... Ji,...w Lj-"'r, .\W,'" "',"", • wl'-*- ..._ • .u./_.....•• '- of¡¡-. J_·Urr _"--fV"'''Ji'-'' ... _ ...,"" _ ..úo.~.a ....__ t _

_ "'''''--'''ttllrrro.,..",I_•. M s. r "f'-rtI F' III

Xllt'Sll, dt mant'ff'JI g I1knlh· O drmrmÍ' coltmraJ (ff1h".a tnWlJ mUlllclado , id ",mn.. tlU ,

llIPlhK:ilr'¡'~und/'i(14~1(ulcmUII. Ou :ot.1Q. f!'\"ttnd,..".. mantn OmlorUlIim'kI. fi" xmJo

__JI;"" coItJrlIdl.i.o;f4, .('WIilZS" manr7nt otmO "tula~ I mm...w, • alinw, • SI"" ,',e'"''aulonomiJI ponr!itn';" (10 mtt.TrS6t"S porlu~~ ..lfI .

Mais urna ve z, é importante quesuooar o que conskieramc.~ n.-k"V nte para oJ14..........pa-eedo. LUIs Bcrrerdo Va1elll;il. o quadra~lmn pnmeéro SO\"'l'l'lollior d e Sik)

TlIrrW t' Prmope l ' S,\n J\\.ln &ptbta ,1" Ajw.U inventado pur Miguel Snu"-l T.waTeS.

timol figu ra nJm.lllt-~a que tundund Pl'rft...¡t<1mt'ntt' como -epamdor h¡..lt~riCll; Oll

,*;.1, o proL.l).;rm ..ta tJt' F.i¡ltaJ j.Jr intt.·mmtpt.· rnm a "tJ.\ at'.;.'I) el {\lnlinuid.1JI' hi... t ór icae estabelece UmoI lnl(nu~ entre d un époces t" Ull<l" moretras deron ccber el pre­!il'flQ!l porruguese ern África. •Eshlfl .. dar-JJr . úllirtUJ t'lll:lrlw·i.Wa1t' prlnJ ~'ll ~, IU' ~i

na".. qut ól5ClII5lllf mwJarlfm. Ao; CPI!Wl'J mudluam, stnlllYr Grrmrmt.f. "" dt..'ClóJra cee arau­ío d ll!o T'IO\ It.>mf"l" ao ~"fltanh' ofici.al do, "<ot.'f\ il;dl' ~ da.. n~ ubsn­

tuindo a um cul,,"ialismoooi4.""l1e 1l""oCT'a ' ooata um.t ¡:'I{Jlilo m ldt'rnd e maKJli ruma

gcnda rom espirito Jmlti'%oiunal II!' abtude" o\'iliUl.1(• ••1! Dt.'Sla n\01l'lt"ira. Luí!>

Bernardo, cum qucm queíquer letor acaba por idt."fltiflCar~, t"nCo.U1\d fe im'''"td)umpil-e-..aJOn.io §ó comum m,J~ por fim t..mbém pertñhawl entre o Centro e a Periferia

do ..-x-império. Um pa....sedo que, oo ....'J'<lrdr-"ot" do !'.'l'U peeedo, torna-e um c olan te

p.'lra u futuro da romuniJ.lde (já ",'1tl ..tmplesrnent..· rurtu~u~ mas IU'l(llnrM ) que

nt·lt~ se n.·C1mht't....•. Ainda por cima toda it lula do rn1Ltgnnl-.l" tlt) romane.."t' (l "o('U

tr égico suícrdio criam um ambiguo e rumum discurse d..• \ 'llimil..at;au. code já llo'kl é

F'O""-"{wl traylr Jlft'Tl"lll;ól-o; entre n 1Iun iJ'..ldun ."s e colonizcdos purqm' todo.., ..u 11m eao cabo. sao vüímes do mesmo ~I~ .

Em rond~ romal1L......ar a lu..tón.. mkxual conga "i("'(J1prt" o t"'5Crilor a «Mbidt'­

rar \ árit.J.. f«t(l,~: dum l.kiu, a ....udadt, do lm~ t' tl !'ot-"f'lIiIllt."Ilttt dt"culpal.tibdade,

do ou tro, a dt.-·....:t llÚ101~ t' o ~timt.'Ilto_ ÚlUllllPr dp.1lU'ltl.·l1lI."f'lh'~ uma l'\"\;­sit.ly\o aiticd d o qut' fu i o passotdo culonia.l portu~Ul.'''' ~ nd rrBlj~ o romana'

d""PUra e fal~ a rnt'f1lórid dpo:.b>p~tl. pn...." ranJu 5dti..faLCf tlllM.al ~ias Imp'-mi...

t', ao mt'SfTlO It'ITlpo. apa..riguar ~Iqucr r'l"TTltJfSO l.' ant...tt'SlaT ptllSSÍ\'t-;" reYodibo!>. O

ll.ito do Ii''nl aW1 fi rm.1 a urgéncia , It! rt.'Wxi1i<l ylU qm' a ro m un id.ld l' mlll..-mooica

¡:'I{utugUe"d vi\'t' t 'm n.'I'l\au :... !»Uih A.'!<Ip'ln"'ll'oilill,ldl'" n lkmlais mol!'>. comn r\'\" 'la (l

diál~'l;u entre Luío; llt:m.lrdu t' (l chdl' dllfo, n"VI,lh""tl'l ..1" n"a ¡ni,mlL' .Itl1riqUl·, a

amN~uidadl' do It·~tll (p do '*'U nmlt·ll.lo) n."Side ,**'n:luJ o N p.ltt'rtl.l!i..ta pn.·tL·n'i.'k>

de chegar a urna t'l't.."OrJCi1Í<l\30, t.lI.'¡".Zlll\io dO Outnl d ptl'iSihilidadt' dt' t"'-'Ctllllt-r 'lIÓ

'''I1tre a infl'rinrid.\dp t" d suit'¡~;iu:

• ""'-Iu Mvv." . A.-do:aubool............._-~~ .AL-_dLp.,..• M i!><. T_. <"11 . P. "'1~_~,,""~""'''.''''-~n''''d L, =""# hatLÓ ..-.P'........_ol_ .._.._. I '1- -.ill\'W_'_' • ""i".,...... ..-6Ir __ ¡ooMo ,..

........................ ~ LHL ¡Its'" ,_ ......NfILII_r _,..... .....1 ?¡ ..,.. - ~"-."' ...,,,.I ,...,...' _ ..____"'" l' ._••_~...._ - ..... ....... p 141

11 1

112

"

" "I( ...T" II ,I " I O IIlNI '" N A 1 ITFRATUN"

..- Ollt't" Glhrid - crmk"(lJl/ dt" - , j'/j lICmtitl) rm ti ,. t'7Fl tUltl' o ¡r llt' m t"amlm>t~. Mil:>

' I'rrOstl qut' tu ¡jcrnfit~ lampe", 1"" mimoEu rulo smt ¡,'(/laJ aeíes t "di' te nlll deíxar WIS

SUiL" nltl~. porque te nllltlWtlltl~im qllt' t 'lf uiras.-:-t' 11... n .lStll:l. Tu l'l.,ISm"ll~o pare 5. Ttmrt'

" pisto eue "Ift, 1IJ nenhum crime dt' ¡IlIr tI' prtsSatl/ aCII5l]r, ,fico:; !1( ~1 a m¡n¡NI pn1lt'r(l1tl. ~

"~(lIvr. "1' ",¡"ha ,'rtlI'rUt or;n. (.• . ) Lm tn~ cueroque t ll'n / ll lS mmig¡lllll l,"lla:im

ImM t'StlÜJ harricad~ os Stm{ais I! qlle I~ amlol(lJS " vdtarem llll traba/lro. (... )- Ntft) SI.; sr acmlit(1 rm si.

• N40 tms aJtt'nllJtiw St",dtllM.-mlitar,.", """,..41,

.... r ·42l1.