A IMPLICACIÓN EMPRESARIAL NO DESENVOL ...Cadro 1. Cambios nos patróns profesionais inducidos pola...

1. INTRODUCCIÓN

A Lei orgnica 1/1990, de ordena-cin do sistema educativo (LOXSE), pre-senta como unha das sas principaisinnovacins a obrigatoriedade, para osalumnos de formacin profesional regra-da, de pasaren un perodo de prcticasformativas en empresas (artigo 34.2).

Isto, dito as, a todo o mundo llesoa ben e ningun dubida de que se tratadun paso adiante no achegamento daescola empresa, e viceversa. Trtase,por outra banda, dun paso inadiable,pois eran varios os factores que vianapremando en tal sentido:

Ñ A situacin precaria das ensi-nanzas profesionais desde anos atrs.

Ñ O Ôfeito europeoÕ, especialmentea partir do asinamento de adhesin aEuropa en 1985.

Ñ A propia dinmica da innova-cin productiva, cada vez mis esixentecos sistemas educativos en xeral e coaformacin profesional en particular.

Pero o mandato legal s vincula osistema educativo e os alumnos. Non as

a parte empresarial, que quen ten osmedios materiais e humanos para a rea-lizacin do perodo de prcticas que pro-pugna a LOXSE e, consecuentemente,cada un dos reais decretos que desenvol-ven os chamados ciclos formativos danova formacin profesional.

Comprometer, polo tanto, o tecidoproductivo nas tarefas formativas quedemanda a LOXSE depender, sobretodo, do convencemento das empresasde que tal compromiso til para elas. certo que xa dispomos de datos queapuntan tal convencemento. As o atestao feito de que o deseo das familias pro-fesionais e dos ciclos da nova FP se leva-ran a cabo coa participacin dos sectores(estudios sectoriais nos que participaronas administracins educativas e laborais;representantes cualificados das empre-sas serviron de soporte s contidos eorganizacin da maior parte dos ttulos).Pero tamn certo que s un reducidonmero de empresas participaron entales estudios e que, marxe disto, onmero de postos formativos necesariospara cumprir coa demanda substan-cialmente superior que poderan ofre-cer esas empresas.

223

Revista Galega do Ensino - nm. 20 - Especial Formacin Profesional - Setembro 1998

A IMPLICACIÓN EMPRESARIAL NO DESENVOL-VEMENTO DA NOVA FORMACIÓN

PROFESIONAL

Valeriano MuozConsello Superior de Cmaras de Comercio,

Industria e Navegacin de Espaa

10 Articulo 10 17/4/01 20:14 Página 223

224 Valeriano Muñoz

Todo isto lvanos a formular dousproblemas que imprescindible solucio-nar, anda que sexa parcialmente, paraque a reforma da FP vaia adiante:

Ñ ÀComo motiva-las empresas,especialmente as de mis reducido tama-o, para que colaboren no desenvolve-mento da formacin en prcticas?

Ñ ÀComo garantir que o traballoformativo das empresas colaboradorassexa de calidade e, polo tanto, eficaz?

O obxectivo principal das pxinasque seguen contestar estas das pre-guntas, a partir dalgunhas reflexinssobre experiencias internas e externasque tomaron en serio a relacin entre for-macin e empresa. Para isto, vou tomarcomo fo conductor un recente traballocolectivo no que, entre outras institu-cins, participou a Consellera deEducacin da Xunta de Galicia. Trtasedun manual de prcticas en empresas,especificamente deseado para facilita-larealizacin do mdulo de formacin encentros de traballo (FCT) dos ciclos deformacin profesional especfica, peroaberto a outras modalidades de forma-cin na empresa1.

O Manual de formacin en centros detrabajo incle unha parte intencionada-mente pensada para divulgar entre aspequenas empresas a idea da colabora-cin co sistema educativo, as como asvantaxes potenciadas que de tal colabo-racin derivan. O groso do manual cn-trase nos aspectos mis especficos da

colaboracin, concretamente no desen-volvemento das prcticas ou FCT.

2. O CONTEXTO SOCIOECONÓMICO COMOREFERENCIA DA POLÍTICA FORMATIVA

Calquera poltica formativa, desdea elaboracin dunha lei, o seu desenvol-vemento ou aplicacin, ata a formula-cin de estratexias ou principios que nonse vexan mediatizados por normaspblicas, parte dun contexto sociecon-mico concreto.

No caso da LOXSE, como logoimos ver, incluso explcita a referencia adeterminadas variables deste contexto.Pero non quixera referirme agora s con-sideracins territoriais desta lei (en partesustentadas no feito autonmico), senna un contorno moito mis amplo, abertoe complexo.

Ñ Contorno amplo, porque o pro-ceso de integracin na realidade europearompeu fronteiras que, ata hai benpouco, parecan inexpugnables.

Ñ Contorno aberto, porque o pro-ceso de globalizacin econmica estfacendo ÔpequenaÕ a propia realidadeeuropea.

Ñ Contorno complexo, porque sonmoitas as variables que hai que ter enconta hora de calibra-los retos formati-vos que se nos estn presentando.

1 Consello Superior de Cámaras de Comercio, Industria e Navegación de España (1998): Manual deFormación en Centros de Trabajo, Madrid. [Existe unha versión adaptada ó marco institucional de Galicia].

10 Articulo 10 17/4/01 20:14 Página 224

Non creo que pague a pena detersenas implicacins formativas da realidadeeuropea. Tenas como inductora de novosrequirimentos para competir interna-mente (para ÔconverxerÕ) e como alenta-dora de polticas harmnicas para afron-tar retos a escala mundial. No chamadoLibro Branco Cresson2 sobre a educacine a formacin, resmense obxectivos erecomendacins neste campo s pasesmembros da UE. Recentemente, unharesolucin do Consello insta os estadospara desenvolveren unha poltica deemprego na que as accins formativasestn chamadas a desenvolver un papelclave3.

Moitas empresas, e mailas adminis-tracins pblicas, coecen o que significaEuropa nese sentido. E probable quetean tamn algunha percepcin do quesignifica ou vai significar o proceso deapertura da maior parte dos mercados, dicir, o proceso de globalizacin da eco-noma.

Algunhas empresas, e algunhasadministracins, probablemente teancoecemento tamn da complexidadedas conexins entre educacin e forma-cin, por un lado, e de productividade ecompetitividade, por outro. Pero aqu sique pode merece-la pena unha brevereflexin, que aproveitara para argu-mentar dun xeito xenrico a prol daimplicacin da empresa na formacin nosentido mis amplo.

Vou partir dun comentario sobre achamada Ôsociedade da informacinÕ,

introducindo xa un ingrediente tecnol-xico no meu esquemtico razoamento.

î longo da historia, a innovacintecnolxica tivo un papel clave noaumento dos intercambios, unhas veces xerar unha especializacin productivanunha determinada zona, outras ali-mentar unha facilidade no transporte. Ainnovacin clsica actuou as como condi-cin necesaria para o comercio, forzandoa competencia entre empresas de distin-tos pases e, dalgunha maneira, a amplia-cin dos mercados. Pero sempre existironforzas opostas a este proceso, ligadassobre todo existencia de intereses terri-toriais contrapostos e materializados enalgo tan simple como as fronteiras e asbarreiras aduaneiras subseguintes.

Sera inxenuo pensar que este tipode barreiras desapareceron ou que estn apiques de facelo, pero hai evidencias queapuntan o seu notable debilitamento:

Ñ En primeiro lugar, asistimos aunha importante distensin poltica aescala mundial (desintegrouse o chama-do bloque sovitico, as dictadurasrachan, os mecanismos de cooperacinrefrzanse).

Ñ En segundo termo Ñe isto orealmente importante, pois actan facto-res dificilmente reversiblesÑ, os proce-sos innovadores apianse nun productonovo: a informacin (de a a Ôtecnoloxada informacinÕ).

A informacin, especialmente oseu tratamento masivo e a distancia,

A implicación empresarial no desenvolvemento da nova Formación Profesional 225

2 Comisión Europea (1996): Enseñar y aprender. Hacia la sociedad cognitiva, Bruxelas.3 Consello da UE: Resolución do 11 de decembro de 1997 sobre as Directrices para o emprego en 1998.

10 Articulo 10 17/4/01 20:14 Página 225

PATRîN TRADICIONAL PATRîN EMERXENTE


configurouse como o principal insumotecnolxico das economas modernas,tanto na sa vertente de produccincomo de consumo. ÒCualquier actividadeconmica, desde la ms simple (unpago con tarjeta de crdito) hasta la mscompleja (una orden de produccin ocompra entre empresas de distintos pa-ses por cuantas notables y con numero-sas observaciones), tiene o puede tenerun soporte tecnolgico informativo quepermite grandes ganancias de producti-vidad. Este hecho determina por smismo la necesidad de integrar en losprocesos ingredientes cada vez mayoresde este tipo de tecnologa, que habr deser conocida y manejada con exigenciascrecientes por cualquier operario. Es

ms, la derivacin tecnolgica hacia losconsumidores Ñcon independencia deque se trate de personas econmicamen-te activas o noÑ hace que estemoshablando de lo que ya empieza a cono-cerse como la sociedad de la informacin(de la informacin tecnolgicamente tra-tada, por supuesto)Ó4.

A rapidez coa que estn a xurdirnovas tecnoloxas directamente aplica-bles a procesos productivos e de xestinest incidindo amplamente nos perfsprofesionais dos traballadores, xa queferramentas mis complexas esixen misformacin e, asemade, se modifica subs-tancialmente o contido e a organizacindo traballo.

4 Manual de Formación en Centros de Trabajo, op. cit., páx. 17.

Cadro 1. Cambios nos patróns profesionais inducidos pola innovación tecnolóxicaFonte: Elaboración a partir do informe do IRDAC (1994) sobre calidade e innovación

Poucas habilidadesCualificacins comparables eintercambiablesPredominio das habilidades manuais epolarizacin entre traballadores manuais eempregados administrativos

Unha profesin para toda a vida

Avance limitado das habilidades a travs denovos recrutamentos

Poucas habilidades tecnolxicasnfase na especializacin

Pouca importancia das habilidades sociais ede comunicacin

Habilidades mltiples e multidisciplinariasAmplo abano de habilidades e cualificacins

Predominio de traballadores cualificados: tcnicos, enxeeiros, xesto-res, profesionais, traballadores da informacin

Rpida obsolescencia das habilidades

Os procedementos de seleccin de persoal resultan inadecuadosUso de tcnicas formativas avanzadas para maximiza-la competencia

Maior necesidade de tecnlogos. Todo o mundo precisa de habilida-des tecnolxicas. Maior necesidade de xeneralistas e integradores

Novas demandas de habilidades de comunicacin e cooperacin,resolucin de problemas, creatividade e flexibilidade

10 Articulo 10 17/4/01 20:14 Página 226

Todo isto tradcese en cambios dospatrns profesionais clsicos, caracteri-zados por un gran peso da especializa-cin e das habilidades manuais, polaestabilidade no tempo (unha profesinpara toda a vida), etc. Un informe doComit Asesor da Comisin Europea enmaterias de I+D (IRDAC)5 resume ascaractersticas bsicas de patrns tradi-cionais e emerxentes (cadro 1).

evidente que o patrn emerxenteimplica novos e mis numerosos requiri-mentos formativos, moitos dos cales spoden perfilarse e desenvolverse enestreito contacto entre a ÔdemandaÕ ÑaempresaÑ e a ÔofertaÕ Ño sistema

educativoÑ, materializado en tdolosniveis posibles e aproveitando calqueraforma de relacin (desde prcticas dealumnos ou profesores ata convenios deinvestigacin, pasando pola contrata-cin, por parte dalgn centro, de profe-sores especialistas radicados nas empre-sas).

Noutras palabras, estamos falandoda necesidade dunha especie de Ôconcer-to formativoÕ ou de Ôformacin concerta-daÕ, que ten, loxicamente, uns elementosde reciprocidade para cada unha daspartes implicadas.

Pero Àque realmente a formacinconcertada? ÒUn ejemplo bien claro para


5 IRDAC (1994): “Calidad e Innovación. Optimizar el potencial humano de Europa. Reto de los sistemas deeducacion y formación”. Versión en castelán publicada polo Consello Superior de Cámaras de Comercio,Industria e Navegación de España. Madrid.

O conselleiro de Educación e Ordenación Universitaria asinando un convenio coa empresa FINSA

Xoán

Cre

spo

10 Articulo 10 17/4/01 20:14 Página 227


explicar lo que es en la prctica la forma-cin concertada: la elaboracin conjuntadel programa formativo del mdulo deprcticas en centros de trabajo y el subsi-guiente acuerdo sobre su desarrollo.Pero esto slo es un ejemplo, el ms cer-cano y palpable y el que mejor represen-ta la materializacin de la reforma de laformacin profesional contenida en laLOGSE [...] La formacin concertada esmucho ms, tanto en trminos de actua-ciones concretas como en los principiossobre las cuales se basaÓ6.

En relacin cos principios, impor-tante destacar Ñseguindo o novo Manualde Formacin en Centros de TrabajoÑ que aformacin concertada se basea no achega-mento educacin-empresa como a formamis efectiva para que os contidos dosprogramas se adapten s necesidadesproductivas. O ÔconcertoÕ entre sectores(educativo-formativo, por un lado, e pro-ductivo, polo outro) materialzase nunproceso participativo que, dunha ou dou-tra maneira, cobre un amplo abano deposibilidades, en gran medida ampara-das pola lei. Dentro desas posibilidadesentra, por exemplo:

Ñ O deseo ou modificacin dosprogramas formativos.

Ñ O desenvolvemento dunhaparte deles (caso do mdulo de prcticasde formacin profesional ou a participa-cin de especialistas do sector producti-vo na explicacin doutros mdulos).

Ñ A formacin mutua, dentro dunproceso ÔinformalÕ e espontneo.

Ñ A colaboracin en proxectos deinvestigacin s que antes faca referen-cia, etc.

No caso espaol, a LOXSE e a Leide reforma universitaria (LRU), as comooutras normas de diverso alcance (desdeo Programa Nacional de FormacinProfesional, aprobado na sa segundaedicin polo Goberno a finais de marzo,ata a Lei bsica de cmaras de comercio),amparan institucionalmente este tipo decolaboracins, se ben certo que s vecesse presentan algunhas lagoas, sobre todocando a colaboracin ten elementostransnacionais. Pero de pouco servira acobertura legal e o razoamento sintetiza-do mis arriba se non existiran vantaxespalpables de reciprocidade.

O cadro 2, tomado tamn do infor-me do IRDAC citado anteriormente,recolle unha listaxe relativamente exten-sa das vantaxes da cooperacin Ôeduca-cin-empresaÕ.

Da relacin de ÔbeneficiosÕ querecolle o cadro destacara:

¥ O impacto motivador para oscolectivos implicados (para os traballa-dores, os alumnos beneficiarios, os pro-pios profesores), confrontarse esque-mas de traballo/aprendizaxe diferentesque, dun xeito ou doutro, han converxer.

¥ A apertura de novas oportunida-des e vas de aprendizaxe e de

6 Manual de Formación en Centros de Trabajo, op. cit., páx. 37.

10 Articulo 10 17/4/01 20:14 Página 228

BENEFICIOS PARA A EMPRESA BENEFICIOS PARA O SISTEMA EDUCATIVO

coecemento, non s para os alumnos,senn tamn para os profesores e Ña tra-vs dos titoresÑ para a empresa.

¥ A posibilidade de realizar contra-tacins con maiores garantas, tanto paraa empresa (que ten a oportunidade deselecciona-las persoas mis adecuadaspara cada posto), como para os estudian-tes (que, parte de ver aumentadas asposibilidades de insercin, teen misoportunidades de verificar qu traballoslles reportan maior satisfaccin).

¥ Co engadido de certos elementosmis tanxibles, como os de carcterpublicitario, que poden ter resultadosinmediatos ou no futuro.

Pero, como dica anteriormente, ombito de colaboracin escola-empresanon se reduce fenmeno das prcticas,senn que ten, ou pode ter, numerosasramificacins, con resultados altamentepositivos para mbalas partes. Nestesentido, calquera frmula de pradoadopode ser til como vehculo de colabora-cin, sobre todo se a empresa segue depreto os resultados obtidos. Debe quedarben claro que a conexin educacin--empresa non algo pasivo nin puntual,senn un proceso aberto a intercambios,que pode estar institucionalizado ou nono estar, que pode ser mis ou menos cus-toso, que pode atravesar por fases misou menos activas.


Favorece a motivacin e o desenvolvemen-to persoal do cadro de persoalEnriquece o traballo e a formacin informaldalgns traballadoresDesenvolve novas habilidades, inclundo aspedagxicas e as formativasA responsabilidade social da empresa reper-cute positivamente no cadro de persoal

Crea oportunidades de compresin,influencia e aprendizaxe desde o campoeducativoMellora a informacin dos directivosFacilita influr nos plans de estudio e a trans-misin de mensaxes sistema educativoOportunidade de escoita-los problemas dosprofesores e dos alumnos

Mellora o marco de referencia para a con-tratacin de novos traballadores a curto elongo prazoAmplase o mercado de traballo e aumentanas garantas hora de elixirDifunde informacin positiva da empresaMellora a oferta de disciplinas clave para aempresa

Favorece a motivacin de profesores e estudiantes

Enriquece o traballo e a formacin informal dos profesores

Desenvolvemento de novas habilidades, inclundo as de xestinAs estancias e os postos formativos actan como incentivos nosmedios acadmicos

Crea oportunidades de comprensin, influencia e aprendizaxedesde a empresa

Contrasta os plans de estudios coa realidadeFacilita a comprensin do mundo do traballo a profesores e estudiantes

Facilita mundo educativo coece-la repercusin na empresa detemas novos, como a contaminacin e a igualdade de oportunidades

Axuda os estudiantes a estar mellor informados sobre as perspecti-vas das distintas carreiras

Acceso a maior informacin e a fontes directas de asesoramento e demodelos de actuacinOportunidade de coece-lo ambiente de traballo e de desenvolver tra-ballo real

10 Articulo 10 17/4/01 20:14 Página 229

BENEFICIOS PARA O SISTEMA EDUCATIVOBENEFICIOS PARA A EMPRESA


En calquera caso, un proceso queten uns custos (para a empresa, para opropio sistema educativo, para os alum-nos, para os axentes de intermediacin);pero son custos que permiten recollerresultados a cada unha das partes impli-cadas e que estes Ñpolo menos a medioprazoÑ son superiores a aqueles. Detdolos xeitos, non resulta doado identi-fica-la conta exacta dos custos e benefi-cios que reporta a formacin concertada.Hai un feito certo: as corporacins misdinmicas manteen sempre experien-cias de colaboracin con institucins edu-cativas. Isto pode ser un indicador clarode cara a nde se inclina a balanza horade sopesa-los custos e os beneficios.

aqu onde asenta o principalargumento sobre a motivacin queantes me refera. Pero quixera engadirdous comentos: un sobre o impacto daevolucin tecnolxica actual no sistema

educativo e outro sobre a necesidade deestende-la ÔmotivacinÕ propio sistema,especialmente profesorado.

Por principio, calquera sistemaeducativo tenta Ôincorpora-lo ltimoÕ ou,polo menos, introducir mecanismos quefaciliten tal incorporacin. En perodosde evolucin tecnolxica lenta, esta pre-tensin non resulta difcil traducila a uncerto compasamento entre Ôplans deestudiosÕ e Ôaplicacins industriaisÕ. Isto parte de que tanto na escola coma naempresa (case sempre en departamentosavanzados de investigacin pertencentesa unha ou a outra, para sermos misexactos) poidan xerarse saltos de innova-cin que se asimilan pola parte contraria:

Ñ Se a innovacin xorde na escola,favorecer o aumento do coecemento,que acabar redundando en aplicacinsmis rendibles na empresa.

Mellora do fondo de comercio da empresaIncrementa a reputacin da compaa e asa capacidade operativa na sociedadeResponde s expectativas do goberno e dosÔcreadores de opininÕImaxe positiva nos medios de comunicacin

D acceso a novos recursosAs estancias dos profesores proporcionannovas experiencias e perspectivasOs postos formativos achegan voluntarieda-de e novos puntos de vistaColexios e escolas convrtense en ÔsedesÕ daempresaPoden acometerse proxectos de I+D

Mellora da imaxe dos centros educativosFanse aliados empresariais que poden influr na educacin

Responde s expectativas do gobernos e dos pais

Imaxe positiva nos medios de comunicacin

D acceso a novos recursosFacilita apoio financeiro para proxectos e acontecementos especiais

Utilizacin das empresas como lugares de aprendizaxe

Utilizacin da experiencia cientfica e da tecnoloxa dos empregadosda empresaAcceso a equipos e materiais das empresas, as como dos casos anali-zados nelasAcceso s experiencias de xestin

Cadro 2. Beneficios recíprocos da cooperación educación/empresaFonte: BP (resumido dun texto do informe IRDAC, de 1994, sobre calidade e innovación)

10 Articulo 10 17/4/01 20:14 Página 230

Ñ Se a innovacin xorde na empre-sa, esta trasladar unha Ônecesidade decoecementoÕ escola, que ser integra-da no seu plan de estudios, no seu curr-culo, como agora se di.

Pero Àque ocorre se cada ano, sveces cada mes, aparecen novos produc-tos, novos procesos e, por conseguinte,novas esixencias educativas ou formati-vas? Sinxelamente, resulta imposible oseu Ôtratamento acadmicoÕ. S hai unhaforma de garantir minimamente o segui-mento do que est a acontecer e de deci-dir qu avances (e os subsecuentes requi-rimentos formativos) deben serincorporados elenco acadmico e clesnon: a conexin institucionalizada entrea escola e a empresa, entre o sector edu-cativo-formativo e o sector productivo.

Ata o de agora, cando se falaba danecesidade de implica-la empresa na for-macin (no deseo de programas, nasprcticas, noutras moitas tarefas intere-santes que neste momento non son docaso), quedou nun segundo termo a con-veniencia Ñse non a necesidadeÑ deexplicar con maior profundidade siste-ma formativo qu realmente unhaempresa, cmo asimila e aplica o coece-mento, por qu normalmente transmitemensaxes moi pouco explcitas Ñe amido negativasÑ sobre requirimentosde formacin. Se estamos a falar de for-macin concertada, de conexin entre sec-tores, de garanta de fluxos clave entreambos, semella evidente que tamn o sis-tema educativo debe prepararse para este

tipo de concertacin. Isto especialmen-te necesario no caso do profesorado,onde abunda un certo sentimento dereceo sobre o papel formativo da empre-sa, fundado unhas veces na desconfianzasobre o uso das prcticas formativas eoutras na perda de control do proceso.

De a que, desde o punto de vistaempresarial, sexa interesante transmitirÔconceptos econmicosÕ cara sectoreducativo, anda que s sexa a curiosida-de polo funcionamento dunha organiza-cin que, en moitos casos, vista comodistante e allea s obxectivos e preocu-pacins dunha institucin educativa.

Cabe conclur, en relacin coa pri-meira das preguntas formuladas prin-cipio, que existen argumentos abondospara que a empresa Ñen xeral e en par-ticularÑ se comprometa no desenvolve-mento de programas formativos regra-dos. Outro problema distinto se existeunha percepcin clara de tal necesidadee se o marco de colaboracin facilita aparticipacin.

Na mia opinin (e existen datosque as o apoian, desde as enquisas docusto laboral ata estudios anteriores7), apercepcin das necesidades formativaspor parte da empresa espaola non foixeral, anda que est aumentando. Istono que se refire formacin dos propiostraballadores. No caso da formacinregrada, a percepcin foi inferior, loxica-mente, pero o aumento foi maior, como oproba o feito de que, neste momento,


7 Véxanse, por exemplo, os informes sobre La negociación colectiva en las grandes empresas, que publicouata hai pouco o Ministerio de Economía e Facenda.

10 Articulo 10 17/4/01 20:14 Página 231


mis de 50.000 empresas teen conveniode colaboracin para realizaren prcticasde FP especfica.

A este cambio non foi allea a polti-ca formativa e de motivacin que leva-ron a cabo as diferentes administracinseducativas en conexin con entidadesempresariais, unhas veces de carctersectorial (patronais) e outras de tipo cor-porativo, como as cmaras de comercio.

Evidentemente, os resultados queagora se estn obtendo (anda que faltemoito por facer, tanto en termos cuanti-tativos coma cualitativos) teen moitoque ver co marco institucional existente,que propicia a colaboracin anda quetamn aqu hai cousas mellorables.

3. O MODELO FORMATIVO ESPAÑOL E A SÚACAPACIDADE DE ACOLLIDA DA COLABORACIÓNEMPRESARIAL

Para ter unha perspectiva temporaldos mecanismos de implicacin daempresa espaola na formacin profesio-nal, habera que remontarse s preocupa-cins educativas dos gobernos dos anossesenta, en certa medida alentadas desdefra (procesos de apertura, facilidadesfinanceiras do Banco Mundial, etc.).Desde entn, e sobre todo a partir da Leide educacin de 1970, a poltica educati-va espaola veu estando mediatizadapor un obxectivo central: moderniza-la

Universidade e aumenta-la taxa de estu-diantes en carreiras universitarias. Istotraduciuse nun abandono relativo dasopcins post-secundarias non universi-tarias, especialmente das que entende-mos como de formacin profesional8.

Curiosamente, as opcins non uni-versitarias no perodo anterior Lei de1970 estaban mis ligadas empresa,sendo as que unha parte importantedelas se imparta nas propias empresas.Neste contexto, cumpriron unha funcinesencial as escolas de aprendices ligadasa grandes instalacins industriais, ensectores clave para o desenvolvementodo momento, como a siderurxia, os esta-leiros, etc. Isto parte de que o modeloacabou xerando prcticas endogmicassocialmente rexeitables e de dubidosaeficacia econmica.

Pero volvendo que realmente sig-nificou a reforma educativa de 1970, nasgrandes lias en vigor longo de 20anos, habera que destacar dous efectoscontrapostos:

Ñ Por un lado, supuxo grandesvantaxes hora de cubrir carencias hist-ricas no plano da educacin superior, dasque, indubidablemente, se beneficiou otecido productivo no seu conxunto.

Ñ Por outro lado, mesmo sen opretender, apartou das carreiras profe-sionais cuantiosos recursos humanosaltamente cualificados, provocandounha Ôdescapitalizacin humanaÕ ennumerosas actividades, sobre todoindustriais. A ningun se lle oculta, neste

8 No número 12 da Revista Europea de Formación Profesional, do CEDEFOP, presento un esbozo deste razoamento nun breve artigo titulado “La empresa española ante el nuevo sistema de Formación Profesional”.

10 Articulo 10 17/4/01 20:14 Página 232

sentido, que a sociedade Ñcon manifes-tacins ben coecidas tanto polo ladodas familias como das empresasÑ veuidentificando os estudios profesionaiscomo os elixidos pola xuventude menosdotada.

E sen que esta ltima apreciacinsignifique esquecer que algunhas carrei-ras de formacin profesional adquirironun certo prestixio, especialmente nonivel de segundo grao (FP2), na percep-cin da empresa predominou a descon-fianza e a falta de informacin. Istoxerou un fenmeno absurdo, sobre todopara a mocidade, pero tamn para asociedade, consistente na perda de refe-rencia entre perfs profesionais e ocupa-cionais. Ata o punto de que se converteuen frecuente o feito de que persoas cunalto perfil profesional compitan por unposto de traballo de perfil ocupacional

pouco esixente. Na mente de todos estnas noticias de titulados medios ou supe-riores (de FP ou universitarios, tanto ten)presentndose a un posto de limpeza;pero detrs deste tipo de ancdota haiprcticas mis xerais no mercado de tra-ballo espaol, que favorecen a sobre-titu-lacin de efectivos de traballadores. Endeterminados sectores, isto non un pro-blema para a empresa, pois valora amaior formacin de base dunha persoauniversitaria, a sabendas de que o salariovai axustarse perfil do posto de traba-llo e non ttulo.

Isto ocorre na maior parte das acti-vidades de servicios, tanto no sector pri-vado coma no pblico, onde o ttulo sserve para te-la opcin a un posto detraballo dun determinado nivel.


O conselleiro asinou convenio coa empresa Bazán. Imaxe dos estaleiros en Ferrol

10 Articulo 10 17/4/01 20:14 Página 233


A LOXSE fai unha aposta a favorda ruptura desta situacin, anda queprobablemente chega con atraso paraafrontar algns dos problemas crnicosdo sistema, como o atractivo das carrei-ras universitarias fronte a calquera outraopcin, neste caso fronte a un ttulo deFP. Problema que, por outra parte, comn a toda a sociedade europea e quenon sera grave de seu se non implicaraunha deterioracin das propias ensinan-zas universitarias, froito sobre todo damasificacin, parte do sobrecustofinanceiro para o sistema e, probable-mente, da frustracin dun nmero demozos cada vez maior.

Pero deixemos a un lado os proble-mas da Universidade, para centrrmo-nos no enfoque que a lei d FP e nasconsecuencias que del derivan. Antes,considero interesante facer un bosquexodas caractersticas do novo sistema, enproceso de implantacin desde 1993,tendo sempre diante a relacin entre for-macin e empresa.

No grfico que figura mis adiantesintetzanse as conexins entre a forma-cin profesional regrada e o resto do sis-tema educativo, por un lado, e o merca-do de traballo, por outro. Merece a penaresaltar, ademais, unha serie de elemen-tos bsicos do novo sistema:

Tdolos alumnos recibirn ensi-nanzas profesionais longo do ensinosecundario obrigatorio (ESO) e dobacharelato. Trtase as de que, s 16anos (idade normal de terminacin doensino obrigatorio, que coincide ademaiscoa idade laboral), calquera mozo ou

moza dispoa da cualificacin profesio-nal mnima para empezar a traballar.Esta cualificacin porporcinana as dis-ciplinas que conforman a chamada for-macin profesional de base ou formacinbsica de carcter profesional.

Os alumnos que non logren o ttu-lo de ESO (graduacin en educacinsecundaria), por non acadaren os obxec-tivos desta etapa, teen opcin a seguirprogramas de garanta social dos queexisten varias modalidades en funcindos obxectivos Ñnuns casos mis acad-micos, noutros mis profesionaisÑ queperseguen. No primeiro caso, trtase dedar unha segunda oportunidade salumnos con problemas para poderencontinuar cos seus estudios; no segundo,persguese unha especializacin profe-sional mnima para facilitrlle-lo acceso mercado de traballo.

A superacin do ESO d opcin aformacin profesional mnima para llesfacilita-lo acceso mercado de traballo.

O novo sistema incide no feito deque as distintas opcins da formacinprofesional especfica (includos a maiorparte dos programas de garanta social)tean por obxectivo inmediato a insercinlaboral. Isto significa que os alumnos querematen os distintos ciclos adquirironunha cualificacin suficiente para traba-llaren cun determinado nivel de respon-sabilidade e autonoma. De feito, non posible o acceso automtico s niveissuperiores desde os medios. Existen, contodo, mecanismos de acceso ÑmedianteprobaÑ desde a garanta social s ciclosde grao medio ou bacharelato e, en

10 Articulo 10 17/4/01 20:14 Página 234

certos casos, desde os ciclos de graomedio s de grao superior e desde estes acarreiras universitarias afns.

Tdolos alumnos do novo sistemadebern pasar un mdulo prctico encentros de traballo, e a superacin deste un requisito obrigatorio para obte-lottulo correspondente. No sistema anti-go, este tipo de formacin era voluntaria.O mdulo prctico absorbe arredor do20 % do ciclo formativo.

Existen dous estndares bsicos deduracin dos ciclos: dous anos, inclun-do o mdulo prctico (unhas 2000 horas)e un ano, mis o mdulo prctico (unhas

1250 horas). En comparacin con outrossistemas europeos, esta duracin podeparecer curta, pero hai que ter en contadous feitos:

1) O acceso a ciclos de formacinprofesional implica unha slida educa-cin bsica, o que permite unha maiorespecializacin tcnica.

2) En Espaa, calquera persoa aca-bada de titular entra mercado de traba-llo a travs dun contrato en prcticas(cunha duracin mnima de 6 meses emxima de 2 anos) que suple a limitacintemporal do perodo formativo regrado,especialmente do mdulo prctico.


MERCADO

DE

TRABALLOFormación Profesional

Específica (FPE)Grao Medio

Programas deGarantía Social

24

23

22

21

20

19

(a)

18

17

(a)

16

15

14

13

Formación ProfesionalEspecífica (FPE)Grao Superior

(f)(g)

(g)(e)

(d)

UNIVERSIDADE

(b)Ensino

SecundarioObrigatorio

(ESO)Inclúe FormaciónProfesional Básica

(c)Bacharelato

Inclúe FormaciónProfesional Básica

10 Articulo 10 17/4/01 20:14 Página 235


sabido que a formacin profesionalespecfica se organiza en familias profesio-nais Ñ23 en totalÑ e estas en ciclos Ñ135polo de agora9, dos que 61 son de graomedio e 74 de grao superiorÑ. Os progra-mas de garanta social adscrbense tamn afamilias profesionais.

No deseo e concrecin de cadafamilia houbo unha presencia activa dosector productivo afn. Equipos mixtos dasadministracins educativas e laborais e

mais do sector realizaron estudios queanalizan en profundidade as caractersti-cas econmicas e sociolaborais e apuntanas necesidades formativas bsicas. A meto-doloxa de elaboracin da oferta10 supn,logo, unha garanta de coherencia coademanda. mis, a composicin modulardos ciclos facilita o compromiso legal derevisalos periodicamente Ñen principiocada 5 anosÑ, co fin de os adaptar s nece-sidades que os distintos sectores vaiandetectando.

a) A escala da esquerda reflicte as idades orientativas dos alumnos includos nos diferentes ciclos oucarreiras, salvo en garanta social, onde a idade de entrada adoita ser s 17-18 anos.

b) ç sada do ESO (se se acadan os obxectivos desta etapa) obtense o ttulo de graduado en ensinoSecundario Obrigatorio, que posibilita o acceso directo bacharelato ou FPE de grao medio.

c) ç sada do Bacharelato, co ttulo de bacharel (na modalidade de ciencias sociais, cientfico e tcnicasda sade, tecnolxico ou artstico), accdese FPE de grao superior (de modo directo para aqueles casos enque exista concordancia entre as modalidades e as especialidades profesionais) ou Universidade (mediantea proba de selectividade).

d) Os que non acaden os obxectivos do ESO poden seguir unha Formacin Profesional denominadagaranta social, mediante a aplicacin de programas profesionalizadores e contidos de transicin vida acti-va. En certos casos, e mediante unha proba, estes alumnos poden acceder Bacharelato e FPE de graomedio.

e) Para poder acceder FPE de grao superior desde a FPE de grao medio, cmpre o ttulo de bacharel; necesario, polo tanto, cursar disciplinas do Bacharelato que non se validen co ttulo de tcnico que confire a fina-lizacin dun ciclo de FPE de grao medio.

f) î remate dos Ciclos Formativos de grao superior, e provistos do ttulo acadmico-profesional de tc-nico superior, accederase s escolas universitarias (diplomados en 3 anos), mantendo para este fin unha reser-va do 30 % de nova matrcula e, nalgn caso, a facultades e escolas tcnicas superiores.

g) En xeral, os traballadores adultos que non cumpran os requisitos acadmicos para ingresar nosCiclos Formativos de grao medio ou grao superior podern acceder mediante probas de acceso (maiores de18 anos para ciclos de grao medio e 20 anos para ciclos de grao superior). As persoas adultas podern cursarestas ensinanzas na modalidade presencial ou na modalidade de ensino a distancia.

NOTAS

9 Aínda quedan por desenvolver a familia de artesanías e, parcialmente, a de informática e a de serviciossocioculturais e á comunidade.

10 No informe do Consello Superior de Cámaras de Comercio, Industria e Navegación de España (1994)sobre La Formación Profesional en el nuevo contexto europeo, detállase o procedemento de elaboración dosestudios sectoriais. Con algunhas modificacións, os seus resultados foron determinados para a elaboración daoferta formativa, incluída a non regrada.

10 Articulo 10 17/4/01 20:14 Página 236

As pois, o sistema formativo espa-ol, na sa vertente regrada, rene osrequisitos bsicos para atender adecua-damente as necesidades das empresas,pois estas participaron activamente naconfiguracin da oferta (mesmo xeogra-ficamente) e existen mecanismos abon-dos de adaptacin s futuros requiri-mentos. O mis efectivo quizais sexa aobrigatoriedade dunha estancia formati-va nun centro de traballo para obter unttulo de FP. Un problema distinto ocoecemento efectivo que as empresasno seu conxunto teen del, pois a partici-pacin no deseo da oferta levouse acabo a travs de entidades representati-vas mis prximas grande empresa cpequena. Como dica antes, o Ministeriode Educacin e as administracins terri-toriais competentes estn facendo unlabor de difusin de certa envergadura,apoindose en organizacins empresa-riais ou afns, vez que se solicita a cola-boracin das empresas para desenvolve--los mdulos prcticos, punto clave nosnexos de colaboracin.

4. CARACTERÍSTICAS DO MÓDULO DE PRÁCTICAS.AS DIFICULTADES BUROCRÁTICAS E PEDAGÓXICAS

importante ter presente que a for-macin en centros de traballo (FCT) undos principais retos educativos que se llepoden propor empresa desde o sectorpblico. E, como tal, implica unha seriede dificultades que, na medida do posi-ble, algun ten que paliar. Estas dificulta-des resmoas en dous grupos que cito noepgrafe, cando as refiro a dous campos

de anlise: burocracia e pedagoxa.Burocracia, como sntese de elementosexternos empresa, e pedagoxa comoexpresin das principais carencias inter-nas da propia empresa.

Pero antes de entrar con mis deta-lle nos problemas que poidan xurdir nes-tes campos, e das subsecuentes propos-tas de solucin Ñde axuda, en definitiva, empresaÑ, vou cita-los riscos bsicosda FCT, tal como est definida nos ciclos.

O mdulo profesional de forma-cin en centros de traballo (FCT) unbloque de formacin especfica que sedesenvolve na empresa. Del cabe desta-ca-lo seguinte:

a) Concrtase na realizacin dunhasprcticas que se programan previamentee que son obrigatorias para obte-lo ttulo.

b) O contido da FCT consiste narealizacin de actividades productivaspropias do perfil profesional do ttuloque se quere conseguir.

c) A caracterstica mis relevantedesta formacin que se desenvolve nunmbito productivo real, a empresa, ondeos alumnos poden observar e desempe-a-las actividades e funcins propias dosdistintos postos de traballo do perfil pro-fesional e coece-la organizacin dosprocesos productivos ou de servicios emailas relacins laborais.

d) Mentres duren as prcticas, osalumnos estn orientados e asesoradospor das persoas clave no proceso for-mativo: o profesor-titor do centro educa-tivo e o titor, monitor ou instructor daempresa ou entidade colaboradora.


10 Articulo 10 17/4/01 20:14 Página 237


O mdulo de FCT ten a mesmaestructura c resto dos mdulos ou Ômate-riasÕ que compoen os Ciclos Formativosde Formacin Profesional especfica. Encada mdulo defnense unha serie decapacidades que o alumnado ha de con-seguir remata-lo proceso de aprendiza-xe na empresa.

Co fin de dar pautas sobre a conse-cucin ou non destas capacidades, form-lanse unha serie de criterios de avaliacinque evidencian se o alumno acadou acompetencia que se lle pide.

Por ltimo, os contidos deste mdu-lo presntanse como actividades xenri-cas, para que cada centro e cada empresapoida integralas no proceso formativo doalumno e adaptalas s sas caractersti-cas, elaborndose as un programa forma-tivo cuns obxectivos finais que son:

Ñ Completa-la adquisicin da com-petencia profesional conseguida no cen-tro educativo.

Ñ Adquirir coecementos da orga-nizacin productiva e do sistema de rela-cins que se xeran nun ambiente de tra-ballo.

Ñ Contribur logro das finalida-des xerais da Formacin Profesional,adquirindo a identidade e madureza quemotive futuras aprendizaxes, as como acapacidade de adaptacin cambio dascualificacins.

Ñ Avalia-la competencia profesio-nal do alumno, en especial aqueles aspec-tos que non poden comprobarse no cen-tro educativo por esixir situacins reaisde produccin.

Amplo cometido, no que asumenresponsabilidades axentes educativos eempresariais. Dentro dos primeiros, haique distinguir entre administracins ecentros; e entre os segundos, parte dasempresas ou corporacins que ofrecen ospostos formativos, presntase comonecesaria Ñou polo menos convenien-teÑ a colaboracin de entidades inter-medias, como poden se-las cmaras decomercio ou as patronais de calqueranivel.

Pero na colaboracin entre cen-tros educativos e empresas onde sematerializa a FCT, a travs dun convenioespecfico que incle, entre outras, asseguintes caractersticas:

Ñ Pode acoller un ou varios alum-nos que cursan estudios no mesmo cen-tro educativo.

Ñ Pode ser rescindido a pedimen-to de calquera das partes.

Ñ Non implica relacin laboralentre os alumnos e a empresa. Esta nonpoder cubrir, nin sequera con carcterinterino, ningn posto de traballo docadro de persoal co alumno que realiceactividades formativas na empresa,salvo que se estableza para isto unharelacin laboral de contraprestacin eco-nmica por servicios contratados e cesenas actividades formativas dos alumnos.

Ñ Os alumnos estn cubertos deriscos de accidentes (mediante o seguroescolar) e de responsabilidade civil fron-te a danos a terceiros (mediante unhapliza de seguro adicional que subscri-ben as administracins educativas).

10 Articulo 10 17/4/01 20:14 Página 238

Ñ O compromiso bsico consisteno desenvolvemento dun programa for-mativo que logo hei referirme.

Os principais suxeitos activos daFCT son, xa que logo, os centros educati-vos e as empresas. Os alumnos poderanser cualificados como os suxeitos pasivosdo proceso, sen que iso signifique conno-tacin negativa ningunha. Tendo enconta que os alumnos chegan ciclo for-mativo de grao medio con 16 anos, oacceso s prcticas prodcese, neste caso,s 17 anos como mnimo. No caso dosciclos de grao superior, o normal que aentrada ciclo tea lugar a partir dos 18anos. Neste caso, o acceso mdulo deprcticas realzase, sacando raras excep-cins, entre os 19 e os 20 anos.

O nmero de horas do mdulo vndeterminado no programa oficial decada ciclo formativo, e oscila normal-mente entre 350 e 700 (de 10 a 20 sema-nas), dependendo de cada ttulo, andaque tamn pode variar segundo aAdministracin educativa que desempe-e a competencia. No nmero de horasde prcticas estn includas as destina-das s xornadas nas que os alumnosdeben acudir centro educativo para asaccins titoriais do profesor-titor.

ÀQue significa todo isto para asempresas espaolas, nunha grande por-centaxe alleas a este tipo de experiencias?

Sinxelamente, pasar a ter un protagonis-mo formativo fronte a terceiros, conrepercusins formais dunha certa entida-de. Este protagonismo enfrntase, polomenos, s dous problemas que antesadiantaba: superar algns procesos buro-crticos sempre pesados e ter que aplicarunhas pautas pedagxicas que fagan efi-caz e fiable o proceso de formacin.

En relacin co primeiro dos proble-mas, considero fundamental que asadministracins educativas fagan sobretodo das cousas:

Ñ Un esforzo por entende-la posi-cin das empresas ante as relacins cosector pblico ou con institucins quetean que aplicar normas emanadas del(como o caso dos centros privados),caracterizada pola valoracin econmica(en termos de custos) dos trmites subse-cuentes.

Ñ Manter unha postura belixerantediante das demais administracins, co finde que, como mnimo, estas non interfi-ran negativamente no proceso11. Dentrodeste captulo entran as dificultades queas empresas de maior tamao teen paraatende-las especificidades de cada admi-nistracin educativa territorial12.

Pero parte dos problemas derelacin con orixe en decisins ou prc-ticas do sector pblico, estn as limita-cins internas das propias empresas. A


11 Cando escribo estes parágrafos —nos primeiros días de abril de 1998— aínda está por resolver un graveproblema provocado por unha norma adoptada o 13 de febreiro polo Ministerio de Economía e Facenda quepenalizaba fiscalmente as empresas colaboradoras na FCT.

12 Para paliar este tipo de problemas, o Consello Superior de Cámaras de Comercio está a desenvolver unhaproposta para que os manuais técnicos dos programas formativos sirvan en calquera realidade competencial, coque se reducirían ademais de xeito apreciable os custos de elaboración de materiais de apoio.

10 Articulo 10 17/4/01 20:14 Página 239

ELEMENTOS

REQUISITOS


primeira que salta vista a relacionadacoas sas instalacins productivas.ÀCalquera empresa rene os requisitosmnimos, desde o punto de vista doequipamento, para desenvolver un pro-grama formativo? Xaora que non. Defeito, as normas de funcionamento dasprcticas prevn esta posibilidade, senque isto supoa, necesariamente, exclurdeterminadas empresas da colaboracin(est previsto, por exemplo, que un pro-grama poida levarse a efecto en misdunha empresa). As e todo, obvio quemoitas empresas non dispoen de capa-cidade tcnica para realizaren nin paraacometeren unha parte do programa.

De tdalas maneiras, parcemeinteresante suscitar nas autoridades edu-cativas e nos propios centros, unha certaflexibilidade hora de valorar requisitostcnicos, polo menos na fase na que esta-mos agora, caracterizada por unhaimportancia especial das accins demotivacin. Problema distinto o daslimitacins pedagxicas ou didcticasdoutras moitas empresas, que podenincidir mis negativamente c equipa-mento no resultado final. Por iso coido

que mis importante poer dispor daempresa Ñmis concretamente dos tito-resÑ ferramentas pedagxicas abondaspara que o seu traballo sexa de calidade.Haber que incidir sobre todo en douseidos: no estrictamente pedagxico(onde do que se trata de garanti-latransmisin de coecementos e tcnicasprofesionais) e no da avaliacin (xa que aopinin ou proposta dos titores dos cen-tros de traballo ser determinante para aavaliacin final).

A primeira recomendacin peda-gxica xorde das caractersticas do pro-grama formativo, do que resummo-loselementos bsicos no cadro 3.

O programa formativo non sunha listaxe de actividades que o alumnoexecuta e o titor supervisa ou axuda aexecutar. un proceso que encerra obxec-tivos moito mis amplos, desde a perso-nalizacin ata a obtencin de resultadosque poidan ser tiles para a orientacinprofesional dos alumnos.

A personalizacin incle o deseoindividualizado para un alumno deter-minado nunha empresa concreta. De a a

Cadro 3. Documento básico do programa formativoFonte: Manual de FCT

¥ Actividades que o alumno ha desenvolver, programables no tempo e concretadas enpostos, situacins e medios de traballo

¥ Mtodo de realizacin, seguimento e avaliacin do mdulo

¥ Imbricarse coa actividade que al se desenvolva¥ Supoer un nivel de esixencia para o alumno similar dos traballadores da

empresa¥ Respecta-lo convenio colectivo¥ Respecta-las normas de seguridade e sade laboral¥ Ser acordado co titor da empresa

10 Articulo 10 17/4/01 20:14 Página 240

necesidade de acorda-lo seu contido,tomando como referencia uns requisitosmnimos ou o ptimo que poida suxeriro profesor-titor do centro educativo. Encalquera dos casos, evidente a respon-sabilidade que asume unha empresa hora de valora-la proposta que lle pre-sente un centro educativo a travs doprofesor-titor e de subscribi-lo compro-miso de colaboracin.

A personalizacin significa tamnun trato personalizado, que se inicia nomomento mesmo en que o alumno pisa aempresa, e que ser determinante para acreacin dun clima propicio para a accinformativa. Por iso se lles recomenda stitores comeza-lo perodo de prcticascunha entrevista distendida dirixida aromper barreiras e transmitir confianza.Isto non resulta doado se falta unha certasensibilidade psicopedagxica.

Ende ben, o alumno ten unha imaxepositiva das prcticas, o que axuda aafronta-la titora con mis seguridade.Para un alumno de FormacinProfesional especfica, chegar a realiza-lomdulo de prcticas na empresa resultaimportante porque supn ter superada aprimeira etapa da sa formacin (no cen-tro docente); a parte final dos estudiosque est a realizar e necesita, polo tanto,superar este mdulo para obte-lo ttulooficial do ciclo formativo. Na maiora doscasos trtese do seu primeiro contacto comundo do traballo e sabe que pode serunha oportunidade para atopar emprego.

Pero esta predisposicin favorabledo alumno (sen contar con que tamnhaber excepcins) non bice para ter

que formular un reforzamento pedag-xico mnimo, que tea en conta cmo sexera a aprendizaxe, cmo se motiva ecmo se avala. Non se tratara con istode levar ata as ltimas consecuenciascada unha das recomendacins pedag-xicas que apunta o manual de FCT queveo citando; pero si convira ter enconta que a formacin do titor do centroeducativo imprescindible para que aempresa entregue Ôo seu potencial de for-macinÕ s profesionais do futuro.Potencial que non ten que limitarse dimensin estrictamente tcnica da for-macin, senn que alcanza tamn osaspectos de carcter actitudinal.

Precisamente en referencia s cues-tins mis relacionadas coas actitudes eas chamadas habilidades sociais atpan-se quizais as maiores necesidades deapoio pedagxico empresa e, de formaespecial, no que atangue avaliacin.Este un tema moi debatido nos mediosprofesionais do momento, quizais dunhaforma excesivamente tecnificada, pois,despois de todo, as habilidades sociais xatian recoecida a sa importanciatempo atrs, especialmente no comercio.

En calquera caso, considero degrande interese, para a empresa e para osistema formativo en conxunto, articularferramentas avaliadoras simples e efica-ces que axuden o titor da empresa acumpri-la sa funcin e os alumnos aencontraren o acomodo profesional quedesexan. Sei que combinar este desexocoa simplificacin burocrtica queantes me refera non tarefa fcil, peronon por iso desbotable. Todo o mundoentende que a profesionalidade unha


10 Articulo 10 17/4/01 20:14 Página 241


mestura de factores de diversa ndole (decoecementos, de destrezas, de actitu-des) e que cada un deles ten a sa impor-tancia e peso en cada individuo e en cadarealidade. A proposta de indicadores sin-tticos de avaliacin destes factores quese formula no manual de FCT13 parcemecando menos suxestivo, e creo que podeser de utilidade para os cometidos queen tal sentido teen os titores, para oseguimento das prcticas e, probable-mente, para a orientacin profesionaldos alumnos.

En definitiva, levar ata as ltimasconsecuencias a implicacin formativadas empresas ten dificultades que cmprecoecer polo mido e afrontalas con deci-sin. Loxicamente, tdolos axentes conalgunha responsibilidade no deseo edesenvolvemento do sistema educativo(institucins ou colectivos, administra-cins ou profesores, empresas ou organi-zacins) tern de trasladala a mellora-loclima de colaboracin, a concretar esfor-zos formativos e a establecer mecanismosatractivos de financiamento14.

5. CONCLUSIÓN

Das pxinas que anteceden atreve-rame a conclur, en primeiro lugar, quemesmo sen a existencia da LOXSE sera

totalmente imprescindible inventar unesquema de implicacin empresarial naformacion profesional. Isto dbese sobretodo presin tecnolxica e a conseguin-te falta de resposta dos sistemas educati-vos para integraren no tempo debido osnovos requirimentos de formacin.Como engadido est loxicamente a exis-tencia de Europa e das sas institucins,que estn mostrando unha belixeranciaespecial neste eido.

A LOXSE Ñe esta sera a segundaconclusinÑ d cobertura suficientepara que a empresa espaola exerzaunha funcin eficaz no deseo dos ttu-los de FP, as como no desenvolvementodos ciclos, especialmente no mdulo deprcticas.

Malia o anterior, existe un longocamio por percorrer para chegar a unhasituacin aceptable que, por unha banda,garanta a oferta de postos formativosabondos para cubri-las necesidades quese van presentar nos prximos anos e, poroutra, que o traballo das empresas cum-pra cos requisitos mnimos de eficacia ecalidade. Neste sentido, convenienteque a empresa dispoa dun marco deactuacin xil e flexible e que reciba oapoio didctico adaptado s novosrequirimentos e s sas dispoibilidadesde tempo.

13 A proposta consiste nunha folla para cubrir semanalmente, que rexistra valores numéricos de coñece-mentos teórico-prácticos, de habilidades ou destrezas e de actitudes fronte ó traballo e mais de integración naempresa. Do resultado final poden deducirse hipóteses sobre algunhas características profesionais do alumno,así como proposicións de orientación profesional.

14 Ata o momento, cada administración educativa ten o seu propio esquema de apoio financeiro á empresapara que colabore nas prácticas de FP. Nalgúns casos nin sequera existe, a excepción da formación de titores. É,en calquera caso, evidente que os apoios no campo da formación continua son moito máis atractivos. Non setrata de propoñer axudas substanciais, senón unha compensación que cubra polo menos en parte o custo dotempo dos titores. Considero que a fórmula máis axeitada é unha bonificación fiscal.

10 Articulo 10 17/4/01 20:14 Página 242

Quixera rematar ofrecendo unhaimpresin optimista sobre as perspecti-vas do novo modelo de FormacinProfesional, e de maneira especial sobrea resposta esperable das empresas. OInstituto Nacional de Calidade eAvaliacin, creado pola propia LOXSEpara analizar en qu medida os distintoselementos do sistema responden sobxectivos establecidos, anda non emi-tiu informes completos, polo que resulta-ra aventurado adiantar un xuzo sobre ograo de adecuacin do sistema formati-vo s necesidades empresariais. Nonobstante, existen indicadores puntuais15sobre a formacin especfica. O primeirodeles a boa acollida nas empresas dosmdulos de prcticas. Polo de agora nonten habido grandes dificultades para ato-par postos formativos, se ben a reformas est implantada en aproximadamenteun 50 % (est previsto que o novo siste-ma substita completamente o antigo apartir do ano 2002).

Outro indicador igualmente rele-vante o notable grao de insercin labo-ral dos acabados de titular na mesma

empresa onde realizan as prcticas (arre-dor do 30 %). Isto pode estar relacionadoco desexo previo das empresas de reali-zaren unha contratacin laboral e apro-veitaren as prcticas para face-la prese-leccin. De feito, este seica un dosatractivos principais que ven as empre-sas para acoller alumnos en prcticas for-mativas; mximo cando non existe com-promiso laboral ningn co alumnadodurante o perodo formativo, xa que ocontrato se asina co centro educativo. Detdalas formas, hai un dato que debilitaa hiptese de que a insercin estea estrei-tamente relacionada co desexo previo decontratar: a inmensa maiora das empre-sas repite a experiencia de acoller alum-nos en prcticas formativas e non sem-pre existe unha necesidade previa decontratar.

Todo isto apunta a que, con infor-macin, motivacin e soporte tcnico,resulta viable a incorporacin efectivadun nmero crecente de empresas nastarefas formativas regradas e que a ditaincorporacin se realiza cunhas garantasmnimas de calidade.


15 Información obtida dalgunhas cámaras de comercio que participan no proceso de intermediación entrecentros educativos e empresas para a busca de postos formativos.

10 Articulo 10 17/4/01 20:14 Página 243

A IMPLICACIÓN EMPRESARIAL NO DESENVOL ...Cadro 1. Cambios nos patróns profesionais inducidos pola...

Documents

Transcript of A IMPLICACIÓN EMPRESARIAL NO DESENVOL ...Cadro 1. Cambios nos patróns profesionais inducidos pola...