26/09/2015 http://open-office.es 1

A ESTRUTURA DOS ECOSISTEMASA ESTRUTURA DOS ECOSISTEMAS

Profesor: Adán Gonçalves

26/09/2015 http://open-office.es 2

1. INTRODUCIÓN1. INTRODUCIÓN

26/09/2015 http://open-office.es 3

1. INTRODUCIÓN1. INTRODUCIÓN

O jeep detívose no corazón do parque do Serengeti (Tanzania). Dende o vehículocontemplábase a inmensidade da sabana africana na que centos de animaisherbívoros (ñús, gacelas,cebras...) comían a abundante herba.Un dos biólogos do parque, o doutor De la Fuente, díxolle aos investigadores en

prácticas- sabedes que” Serengeti” significa na lingua Masai “chaira sen fin”?. De feito, o parque posúe uns 13000 Km2 e nel habitan algunhas das máis grandesmanadas de herbívoros do mundo. Estos animais migran estacionalmente (ata un millón e medio de ñúes, douscentas cincuenta mil cebras e medio millón de gacelasThomson) en dirección a reserva Masai-Mara, en Kenia, percorrendo uns 2700 Km. na

estación seca, de maio a outubro, na procura de pastos frescos e non regresarán ata o inicio da estación húmida a finais de outubro-.Doutor, segundo din os nativos este ano as chuvias foron especialmente abundantes-comentou un dos investigadores-como cre que afectará isto ó ecosistema?.Teño a esperanza de que axude na recuperación das poboacións de leóns e guepardos

tras anos de descensos poboacionais, nalgúns casos chegando a estar por debaixo dos 2000 individuos para os leóns e dos 90 exemplares no caso dos guepardos-indicou De La Fuente-.

26/09/2015 http://open-office.es 4

Cuestións:1) Por que se produce a migración dosherbívoros?2) Por que pensa o doutor que un ano de boaschuvias permitirá recuperar as poboacións defelinos do parque?3) Cal pensas que é a razón de que haxa unnúmero maior de gacelas que de guepardos?

1. INTRODUCIÓN1. INTRODUCIÓN

26/09/2015 http://open-office.es 5

A Ecoloxía é a ciencia que estuda a composición e o funcionamento dos ecosistemas.

Todos os seres vivos pertencen a algunha especie, é dicir, cada un dos tipos de

seres vivos que existen.

Os individuos dunha especie normalmente non están illados, senón que habitan un

área determinada formando unha poboación.

Polo xeral, as poboacións tampouco están illadas. O conxunto de poboacións de

distintas especies que comparten un territorio e establecen relacións entre elas

denomínase comunidade ou biocenose.

O territorio ocupado por unha biocenose e que presenta unhas características físicas

e climáticas chámase biotopo.

2. ECOLOXÍA E ECOSISTEMAS2. ECOLOXÍA E ECOSISTEMAS

26/09/2015 http://open-office.es 6

O conxunto formado pola biocenose (os seres vivos) e o biotopo (medio físico onde

se asentan) é un ecosistema.

Os ecosistemas non teñen límites definidos. Podemos considerar o estudo do

ecosistema dunha bosta de vaca ou ampliar o estudo ó prado onde se encontra. De

feito,ampliando, a nosa observación a Terra constitúe por si mesma un enorme

ecosistema que chamamos Ecosfera e a súa biocenose é a Biosfera.

En conclusión, os compoñentes dun ecosistema son a súa comunidade biolóxica

(biocenose) e o lugar onde se asenta (biotopo).

Por iso, os factores dun ecosistema poden ser bióticos ( referidos aos seres vivos) ou

abióticos ( referidos ó medio físico no que os atopamos).

2. ECOLOXÍA E ECOSISTEMAS2. ECOLOXÍA E ECOSISTEMAS

2. ECOLOXÍA E ECOSISTEMAS2. ECOLOXÍA E ECOSISTEMAS

Os seres vivos que constituímos a Biosfera dependemos uns de outros:

Os herbívoros precisan comer plantas ou algas

Os carnívoros necesitan comer outros animais

Os parasitos precisan un hóspede

Os descompoñedores necesitan materia morta procedente doutros animais.

Os fotosintéticos precisan as substancias nutritivas producidas polos

descompoñedores

26/09/2015 http://open-office.es 8

2. ECOLOXÍA E ECOSISTEMAS2. ECOLOXÍA E ECOSISTEMAS

FACTORES DUN ECOSISTEMA

BIÓTICOS ABIÓTICOS

Os compoñentes dun ecosistema

• ECOSISTEMA = +BIOCENOSE BIOTOPO

Factores bióticos

Factores abióticos

26/09/2015 http://open-office.es 10

2.1. O MEDIO FÍSICO: FACTORES ABIÓTICOS2.1. O MEDIO FÍSICO: FACTORES ABIÓTICOS

Algúns factores abióticos poden ser:

A temperatura

A luz

A humidade

A salinidade

A presión

A cantidade de osíxeno

A estacionalidade

O substrato onde viven os organismos (fondo arenoso ou rochoso, solo pobre ou fértil...)

26/09/2015 http://open-office.es 11

2.1. O MEDIO FÍSICO: FACTORES ABIÓTICOS2.1. O MEDIO FÍSICO: FACTORES ABIÓTICOS

Observa as distintas imaxes de ecosistemas e indica cales pensas que son os factores

abióticos máis relevantes en cada caso.

IMAXE 1

26/09/2015 http://open-office.es 12

2.1. O MEDIO FÍSICO: FACTORES ABIÓTICOS2.1. O MEDIO FÍSICO: FACTORES ABIÓTICOS

IMAXE 2

IMAXE 3IMAXE 4

IMAXE 5

IMAXE 6

IMAXE 7

26/09/2015 http://open-office.es 13

2.1. O MEDIO FÍSICO: FACTORES ABIÓTICOS2.1. O MEDIO FÍSICO: FACTORES ABIÓTICOS

IMAXE 8

IMAXE 9

IMAXE 10

26/09/2015 http://open-office.es 14

2.2. OS SERES VIVOS: FACTORES BIÓTICOS2.2. OS SERES VIVOS: FACTORES BIÓTICOS

Os factores bióticos dun ecosistema son os seres vivos (biocenose ou comunidade) que nos

atopamos nese ecosistema e as asociacións ou relacións que establecen entre sí.

Podemos falar de dous tipos de asociacións: intraespecíficas (entre individuos da mesma

especie) e interespecíficas (entre individuos de distintas especies).

ACTIVIDADE: Pensade durante 5 minutos en asociacións entre seres vivos que podemos

atoparnos na natureza. Imaxina como se poden relacionar individuos da mesma e de distintas

especies.

26/09/2015 http://open-office.es 15

2.2.1. RELACIÓNS INTRAESPECÍFICAS2.2.1. RELACIÓNS INTRAESPECÍFICAS

Entre organismos da mesma especie:

FAMILIA: conxunto de individuos con alto grao de parentesco que conviven e se axudan

mutuamente no coidado das crías, a obtención do alimento e/ou a defensa. Ex. Leóns

COLONIAL: constituidas por organismos unidos e comunicados entre eles orixinados

todos a partir dun mesmo proxenitor. Ex. Corais.

GREGARIA: reunión de individuos de distintas familias para conseguir un obxectivo

concreto. Ex. Banco de peixes, manada de ñúes.

SOCIEDADE: está integrada por individuos que presentan diferencias anatómicas e

fisiolóxicas e entre os cales existe división do traballo e xerarquía. Ex. Abellas, formigas...

COMPETENCIA INTRAESPECÍFICA: todos os individuos dunha especie loitan entre sí

polos recursos do medio .Ex. Loita polo alimento, loita dos machos polas femias, loita polo

espacio...

26/09/2015 http://open-office.es 16

2.2.1. RELACIÓNS INTRAESPECÍFICAS2.2.1. RELACIÓNS INTRAESPECÍFICAS

FAMILIA

26/09/2015 http://open-office.es 17

2.2.1. RELACIÓNS INTRAESPECÍFICAS2.2.1. RELACIÓNS INTRAESPECÍFICAS

COLONIA

26/09/2015 http://open-office.es 18

2.2.1. RELACIÓNS INTRAESPECÍFICAS2.2.1. RELACIÓNS INTRAESPECÍFICAS

GREGARISMO

26/09/2015 http://open-office.es 19

2.2.1. RELACIÓNS INTRAESPECÍFICAS2.2.1. RELACIÓNS INTRAESPECÍFICAS

SOCIEDADE

Tamaño: Obreiras, raíña e zánganos

26/09/2015 http://open-office.es 20

2.2.1. RELACIÓNS INTRAESPECÍFICAS2.2.1. RELACIÓNS INTRAESPECÍFICAS

COMPETENCIA INTRAESPECÍFICA

26/09/2015 http://open-office.es 21

2.2.2. RELACIÓNS INTERESPECÍFICAS2.2.2. RELACIÓNS INTERESPECÍFICAS

Son as que se establecen entre individuos de distintas especies.

COMPETENCIA INTERESPECÍFICA: individuos de distintas especies loitan por un

recurso (alimento ou espazo). p.e. O coello e a lebre.

DEPREDACIÓN: o individuo dunha especie (presa) serve de alimento ó de outra

especie. (predador) p.e.: a foca e os peixes.

MUTUALISMO: individuos de distintas especies que se relacionan e obteñen un

beneficio mutuo. Cando a relación perpetúase no tempo e hai dependencia, fálase

de simbiose. p.e. Un líque.

26/09/2015 http://open-office.es 22

2.2.2. RELACIÓNS INTERESPECÍFICAS2.2.2. RELACIÓNS INTERESPECÍFICAS

PARASITISMO: relación entre individuos de distintas especies, na que un

individuo (parásito) vive a expensas da outra (hóspede), pero sen darlle morte,

polo menos de xeito inmediato. p.e. Unha carracha e un can.

COMENSALISMO: unha soa das especies (comensal) benefíciase, sen que a

outra (hóspede) resulte afectada pola súa presenza ou acción.

p.e. A quenlla e a rémora.

INQUILINISMO: un individuo (o inquilino) refúxiase no corpo doutro sen

prexudicalo. P.e. O cangrexo ermitaño.

26/09/2015 http://open-office.es 23

2.2.2. RELACIÓNS INTERESPECÍFICAS2.2.2. RELACIÓNS INTERESPECÍFICAS

COMPETENCIA INTERESPECÍFICA

26/09/2015 http://open-office.es 24

2.2.2. RELACIÓNS INTERESPECÍFICAS2.2.2. RELACIÓNS INTERESPECÍFICAS

DEPREDACIÓN

http://verdeesvida-utilizalas3r.blogspot.com/

26/09/2015 http://open-office.es 25

2.2.2. RELACIÓNS INTERESPECÍFICAS2.2.2. RELACIÓNS INTERESPECÍFICAS

MUTUALISMO(SIMBIOSE)

http://elrenglon.com/mutualismo-y-simbiosis.php

http://www.moonmentum.com/blog/navio/evolucion-y-simbiosis

26/09/2015 http://open-office.es 26

2.2.2. RELACIÓNS INTERESPECÍFICAS2.2.2. RELACIÓNS INTERESPECÍFICAS

PARASITISMO

ACCÉSIT RELACIONES INTERESPECÍFICASJuan Carlos Martínez - Parasitismo

26/09/2015 http://open-office.es 27

2.2.2. RELACIÓNS INTERESPECÍFICAS2.2.2. RELACIÓNS INTERESPECÍFICAS

COMENSALISMO

http://cuartodediver.blogspot.com/2009/02/comensalismo-pez-remona-y-tiburon.html

http:imedea//www..uib.es/bc/gep/images/stories/news/

buitre%20basurero%20camia.jpg

3. HÁBITAT E NICHO ECOLÓXICO3. HÁBITAT E NICHO ECOLÓXICO

Hábitat: é o lugar físico onde viven os individuos dunha especie.

Nicho ecolóxico: é o papel que desempeña a especie no ecosistema.

Dúas especies poden compartir o mesmo hábitat, pero non soen ocupar o

mesmo nicho ecolóxico.

Se o ocupan entran en competencia e unha delas pode desaparecer.

O nicho ecolóxico dun organismo é o resultado da adaptación ao ambiente en

que vive.

Hábitat e Nicho ecolóxico

Mesmo hábitat, pero diferente nicho. Se as condiciones ambientales cambian, os organismos poden cambiar o seu nicho.

Competidores

Hábitat e Nicho ecolóxico

As veces, as características ambientais poden cambiar dentro de certos límites e,

como resposta a variación, os seres vivos poden cambiar o seu nicho ecolóxico,

adaptándose a esas novas carácterísticas.

A maior ou menor adaptabilidade depende, por suposto, das características do

organismo de partida.

Por exemplo, respecto a cambios na temperatura ambiental non é o mesmo ser

poiquilotermo (animais que non regulan a súa temperatura corporal e depende da

que haxa no ambiente, por exemplo un réptil) ou homeotermo (animais que regulan

a súa temperatura e teñen certa independencia da que haxa no exterior. por

exemplo unha ave ou un mamífero.

4. A ALIMENTACIÓN DOS SERES VIVOS NOS

ECOSISTEMAS

4. A ALIMENTACIÓN DOS SERES VIVOS NOS

ECOSISTEMAS

Para levar a cabo as funcións vitais todos os seres vivos precisan enerxía que obteñen

dos nutrientes contidos nos alimentos.

O conxunto de organismos que obteñen alimento (materia e enerxía) de xeito similar

constitúen un nivel trófico.

Podemos diferenciar tres niveis tróficos:

• PRODUTORES: son os autótrofos (plantas, algas e algunhas bacterias) que

captan a enerxía solar, e mediante a fotosíntese, fabrican a súa propia materia a

partir de dióxido de carbono, auga e sales minerais.

• CONSUMIDORES: son principalmente os animais, que obteñen a materia e a

enerxía alimentándose doutros seres vivos.

26/09/2015 http://open-office.es 32

4. A ALIMENTACIÓN DOS SERES VIVOS NOS

ECOSISTEMAS

4. A ALIMENTACIÓN DOS SERES VIVOS NOS

ECOSISTEMAS

Os consumidores poden ser:

Primarios, son herbívoros, aliméntanse polo tanto de vexetais: cebras, ovellas,

saltóns...

Secundarios, son carnívoros e algúns omnívoros, aliméntanse dos herbívoros e algúns

inclúen vexetais na súa dieta: lobos, ratos...

Terciarios, aliméntanse de carnívoros e herbívoros: quenllas, moitas aguias, serpes...

DESCOMPOÑEDORES: son as bacterias e os fungos que transforman

os restos orgánicos (cadáveres, excrementos...) en materia inorgánica

útil para os produtores.

4.1. Relacións tróficas4.1. Relacións tróficas

As relacións tróficas son as que se establecen entre os seres vivos que se alimentan

uns dos outros.

As relacións tróficas que existen entre varios seres vivos pódense representar en

forma de cadeas, redes ou pirámides tróficas.

Unha cadea trófica é a representación lineal das relacións alimentarias que se dan entre

os distintos niveis tróficos.

26/09/2015 http://open-office.es 34

Unha cadea trófica é a representación lineal das relacións alimentarias

que se dan entre os distintos niveis tróficos.

4.1. Relacións tróficas4.1. Relacións tróficas

26/09/2015 http://open-office.es 35

Como na natureza é habitual que un consumidor se alimente de máis

dunha especie do nivel inferior e ésta a súa vez serve de alimento a

varias do nivel superior as cadeas tróficas teñen conexións entre sí.

A representación de todas estas relacións denomínase rede trófica.

4.1. Relacións tróficas4.1. Relacións tróficas

5. O PAPEL DOS PRODUTORES E DOS

DESCOMPOÑEDORES

5. O PAPEL DOS PRODUTORES E DOS

DESCOMPOÑEDORES

Os produtores fabrican a súa propia materia orgánica a partir de materia

inorgánica (auga, sales minerais e dióxido de carbono). Teñen por elo

nutrición autótrofa. Este proceso necesita enerxía que a maioría dos

autótrofos obteñen da luz do sol mediante a fotosíntese.

Os consumidores (herbívoros e carnívoros) tomamos a materia orgánica

doutros seres vivos e con ela producimos a nosa propia materia. Por esta

razón temos nutrición heterótrofa.

A materia orgánica producida polos produtores pasa duns seres vivos a

outros ata que finalmente forma parte de restos orgánicos (cadáveres,

excrementos, pel, plumas…)

5. O PAPEL DOS PRODUTORES E DOS

DESCOMPOÑEDORES

5. O PAPEL DOS PRODUTORES E DOS

DESCOMPOÑEDORES

Os descompoñedores nútrense dos restos de seres vivos e excrementos

transformando neste proceso esta materia orgánica de novo en inorgánica

(auga, sales minerais e dióxido de carbono) na terra ou na auga onde

quedan dispoñibles para os produtores.

6. AS PIRÁMIDES TRÓFICAS6. AS PIRÁMIDES TRÓFICAS

Unha pirámide trófica é un modo de representar graficamente as diferenzas

entre os distintos niveis tróficos en relación a unha carácterística.

Os niveis tróficos represéntanse por medio de pisos superpostos. A base son

os produtores, e cara riba dispóñense, por orde, os demais niveis. Todos os

pisos teñen a mesma altura, pero varía a súa largura en función do valor da

característica que estemos a representar.

Existen distintos tipos de pirámides tróficas: de números, de biomasa e de

enerxía.

6.1. Pirámides de números6.1. Pirámides de números

Represéntase o número de

individuos de cada nivel por

unidade de superficie ou volume.

Non se ten en conta o tamaño do

individuo.

Pode haber pirámides invertidas

con maior número de individuos

no nivel superior. Por exemplo,

unha árbore que da alimento a

multitud de herbívoros.

6.2. Pirámides de biomasa6.2. Pirámides de biomasa

Represéntase a biomasa de cada nivel trófico.

A biomasa é a cantidade de materia orgánica de un organismo, nivel ou

ecosistema. Mídese en gr. ou Kg. de materia seca por unidade de superficie ou

volume.

Ao ascender na pirámide o habitual é que os pisos sexan menores, pero poden

darse casos de pirámides invertidas. Por exemplo, un ecosistema mariño onde

os produtores son o fitoplancto cunha biomasa menor aos niveis superiores.

Esto compénsase cun alta tasa de reprodución por parte deste fitoplancto.

6.2. Pirámides de biomasa6.2. Pirámides de biomasa

6.3. Pirámides de enerxía6.3. Pirámides de enerxía

Represéntase a enerxía almacenada en

cada nivel nun tempo determinado. Son

as pirámides que nos facilitan máis

información porque mostran o fluxo de

enerxía entre niveis.

Non poden ser invertidas porque a

enerxía dun nivel inferior sempre ten

que ser superior ca do superior para

podelo sustentar. Ademais parte da

enerxía libérase en forma de calor.

26/09/2015 http://open-office.es 43

7. A MATERIA E A ENERXÍA NOS ECOSISTEMAS7. A MATERIA E A ENERXÍA NOS ECOSISTEMAS

FLUXO DA ENERXÍA

A enerxía utilizada polos seres vivos provén do SOL en último termo.

A través da fotosíntese as plantas e algas obteñen a enerxía do sol e

almacenan a súa propia materia orgánica.

Os animais conseguen enerxía ó alimentarse de plantas ou doutros

animais.

Esta enerxía de plantas e animais emprégase en distintos procesos

(respirar, moverse, xerar calor, medrar, reproducirse...).

26/09/2015 http://open-office.es 44

7. A MATERIA E A ENERXÍA NOS ECOSISTEMAS7. A MATERIA E A ENERXÍA NOS ECOSISTEMAS

Esta enerxía empregada deixa de estar dispoñible para os seres vivos.

Polo que a enerxía que atravesa un ecosistema é

UNIDIRECCIONAL

En cada transferencia de enerxía dun nivel a outro só se aproveita

unha pequena parte (un 10% nos ecosistemas acuáticos e menos aún

nos terrestres) o resto pérdese coa respiración en forma de calor.

Esta calor libérase ao medio e non se reutiliza.

26/09/2015 http://open-office.es 45

7. A MATERIA E A ENERXÍA NOS ECOSISTEMAS7. A MATERIA E A ENERXÍA NOS ECOSISTEMAS

CICLO DA MATERIA

A materia orgánica morta e os excrementos son transformada en

materia inorgánica por algúns microorganismos (fungos e bacterias).

Esta materia inorgánica é aproveitada polos autótrofos que xeran nova

materia orgánica que será o alimento dos heterótrofos.

Cando morren os autótrofos e os heterótrofos, son transformados en

materia inorgánica polos microorganismos descompoñedores; e pechan o

ciclo.Polo tanto, o fluxo de materia nun ecosistema é

UN CICLO PECHADO (A materia recíclase)

7. A MATERIA E A ENERXÍA NOS ECOSISTEMAS7. A MATERIA E A ENERXÍA NOS ECOSISTEMAS

8. A AUTORREGULACIÓN DAS POBOACIÓNS8. A AUTORREGULACIÓN DAS POBOACIÓNS

Se representamos nunha gráfica o número de individuos dunha poboación respecto ao

tempo e considerando un medio sen limitacións obteríamos unha gráfica exponencial (en J,

un crecemento indefinido)

Sen embargo, nunha poboación natural sempre hai límites ao crecemento xa que os recursos

e o espazo están limitados. Ademais tamén as demais especies coas que se relaciona limitan

o seu crecemento. Por iso, co paso do tempo o número de individuos dunha especie tende a

estabilizarse e a curva de crecemento reflicte máis ben unha S.

O número máximo de individuos dunha poboación que o medio pode soster baixo unhas

determinadas condicións denomínase capacidade de sostemento (K); nos animias depende

do alimento e o espazo, nos vexetais da luz e da auga.

As poboacións que se manteñen próximas a K, manteñen un número de individuos máis ou

menos constante, e dise que se manteñen en equilibrio.

8. A AUTORREGULACIÓN DAS POBOACIÓNS8. A AUTORREGULACIÓN DAS POBOACIÓNS

SISTEMA PREDADOR-PRESA

A interacción das distintas poboacións dun ecosistema afecta ao seu tamaño,

establecéndose un mecanismo regulador que permite manter as poboacións oscilando

arredor dun número medio de individuos. Un exemplo disto é o sistema depredador-

presa.

Cando representamos graficamente o número de individuos de dúas especies, un

predador e unha presa, obsérvanse fluctuacións nas que un aumento da presa vai seguido

dun aumento da poboación de predadores debido a maior dispoñibilidade de alimento. Así

mesmo, este aumento de predadores fai diminuír o número de presas e en consecuencia

o alimento para ditos predadores provocando un descenso na súa poboación.

8. A AUTORREGULACIÓN DAS POBOACIÓNS8. A AUTORREGULACIÓN DAS POBOACIÓNS

26/09/2015 http://open-office.es 50

ANEXO: ACTIVIDADES INTERACTIVASANEXO: ACTIVIDADES INTERACTIVAS

PROXECTO BIOSFERA:

http://recursostic.educacion.es/ciencias/biosfera/web/alumno/2ESO/Energia_ecosistemas/actividades.htm

GRAZAS POR ATENDERME

WEBGRAFÍAWEBGRAFÍA

bioygeodivinapastora.wikispaces.com

• www.biologiaescolar.com

• elescribanodeagua.wordpress.com

• http://es.slideshare.net/Alberkar/la-estructura-de-los-ecosistemas-2011

• http://www.slideshare.net/ilovequesada?utm_campaign=profiletracking&utm_mediu

m=sssite&utm_source=ssslideview