A cultura castrexa en Valdeorras

15
1 OS CASTREXOS NA COMARCA DE VALDEORRAS. María Rodriguez Pereira e Gonzalo Rodriguez Afreijo.

description

cultura historia educacion

Transcript of A cultura castrexa en Valdeorras

Page 1: A cultura castrexa en Valdeorras

1

OS CASTREXOS NA COMARCA DE VALDEORRAS.

María Rodriguez Pereira e

Gonzalo Rodriguez Afreijo.

Page 2: A cultura castrexa en Valdeorras

2

Índice.

- ¿Qué é a Cultura Castrexa?

- Os Castros.

- A Sociedade Castrexa.

- Os Castrexos na comarca de Valdeorras.

- Fotos da ponte do Córrego.

- Bibliografía e fontes.

Page 3: A cultura castrexa en Valdeorras

3

¿Que é a cultura Castrexa?

Pódese definir como Cultura Castrexa a aquela que se desenvolveu entre os séculos

VI a.C. e V da nosa era (aínda que funde as súas raíces na Idade de bronce) nas terras

da Gallaecia romana (Galicia actual, norte de Portugal,extremo occidental de León e

parte de Asturias) tendo como elemento característico o Castro.

Mapa da Gallaecia Romana.

A presenza de Castros non é exclusiva do Noroeste da Península pero ten as súas

propias particularidades e diferenzas coa do resto da Meseta, por exemplo os Castros de

Castela teñen forma cuadrangular mentres que os de aquí son de forma redonda ou

ovalada, tamén hai diferenzas no tamaño, os do Noroeste son mais pequenos e

achegados entre eles que os do resto da Meseta, onde son mais grandes e mais

dispersos.

Castro Santa Tegra (A Guarda, Pontevedra)

Page 4: A cultura castrexa en Valdeorras

4

Os Castros.

Os Castros eran pobos fortificados, tiñan polo xeral un recinto amurallado de pedra

de forma redonda ou ovalada que recollía no seu interior chozas ou cabanas con

paredes de terra seca (moito mais adiante as farían de pedra) e co teito de palla. Eran

construcións fráxiles polo que se pode entender que non chegaran a nós restos

conservados destas contraccións.

As portas eran de táboas de madeira e o chan estaba igualado por pedras miúdas

sobre a que poñían arxila pisada.

Cabana.

Xeralmente os Castros estaban situados en sitios elevados como montes ou cumios,

con boa visibilidade e de difícil acceso para os inimigos no caso de ser atacados e a

vez ter fácil acceso a recursos alimenticios e a auga polo que ademais, debían estar

entre zona de monte e prados ou entre zona de bosque e cultivos.

Castro de Viladonga (Lugo)

Page 5: A cultura castrexa en Valdeorras

5

Son moi abundantes en Galicia e no norte de Portugal, lugares onde se contan a

miles, o resto están localizados polas montañas leonesas e o occidente de Asturias,

en Sanabria e Carballeda pódense atopar moitos restos por numerosos pobos.

A sociedade Castrexa.

Estaba organizada socialmente a medio camiño entre tribo e familia, dentro de cada

castro convivían distintas familias que teñan lazos de parentesco entre elas.

Abarcando a varios castros estaría a tribo ou pobo, non se sabe moi ben como eran

as relacións entre elas pero supóñase que debían de gozar de moita autonomía

individual.

A xulgar polas escasas diferenzas entre as distintas cabanas dos castros pensase que

era unha sociedade bastante igualitaria na que a principal preocupación era atender

os rabaños que pastaban o redor do castro.

Os homes encargaríanse de labores como a caza, a pesca, o rabaño e a guerra

mentres que as mulleres atendían a criar os fillos, o fogar e a recollida de froitos

silvestres.

Vida dentro dun Castro.

As xerarquías dentro da sociedade castrexa iria en función da idade e do sexo;

segundo conta o xeógrafo e historiador greco-romano Estrabón, que foi un gran

viaxeiro e recorreu case todo o mundo coñecido por aquel entón:

"Comen sentados sobre bancos construídos o redor das paredes, aliñándose en

eles segundo a súas idades e dignidades...".

Page 6: A cultura castrexa en Valdeorras

6

Os anciáns estarían ben considerados dentro do grupo e eran os portadores do saber,

xa que nunha sociedade de tradición oral os coñecementos ían pasando de boca en

boca e eran os mais vellos os encargados de transmitila.

Estrabón escribiu "Memorias de Historia" (Historikà hypomnémata)

A economía castrexa baseábase na agricultura (cereais, leguminosas..) e gandeira

pastoril (vacas, ovellas, cabalos, porcos... ) aínda que tamén se practicaba a caza, a

pesca e o marisqueo (na costa) e a recolleita de froitos de todo tipo (de árbores

froitas, froitas silvestres..) Hai constancia de que tamén desenvolveron labores

metalúrxicas e mineiras, así como o traballo da pedra con fins artísticos e a

elaboración de cerámica.

A cultura Castrexa en Valdeorras.

Pola situación da comarca de Valdeorras por ser a porta de entrada a Galicia e pola

riqueza e fertilidade do seu chan, estes factores fixeron que estivese poboada desde

tempos moi remotos.

A súa historia estivo ligada a presenza dos romanos e a construción da Vía XVIII,

pero xa antes da chegada dos romanos había presenza humana como demostran

restos arqueolóxicos atopados como as Mámoas de Cerixido en A Rúa ou as da

Enciña da Lastra en Rubia e a de Meda en A Veiga.

Page 7: A cultura castrexa en Valdeorras

7

Mámoa de Pedra Ma en Meda (A Veiga)

Tamén se localizaron manifestacións de tipo artístico da Idade do Bronce como os

Petróglifos de Valdegodos (Vilamartín), en Petín e en San Estebo da Rúa Vella.

Petróglifo nas proximidades de Valdegodos (Vilamartin)

Tamén hai abundantes mostras dos topónimos pertencentes a épocas prerromanas, a

mellor mostra son os castros, destes asentamentos castrexos destacariamos os de:

Quereño, Portela do Trigal, O Castro, Xirimil, Xardoal, Cabanelas (Larouco), Sta.

Maria, Valencia do Sil, Arnado, Mones, Chao do castro, Vilaseco, A Capilla

(Vilela)..

Un petróglifo en unha imaxe

gravada polo home sobre unha

pedra usando distintos

métodos. Picado, raiado..

Unha mámoa é un amontoamento

de pedras ou terra que se usaba con

fins funerarios e onde se enterraba as

persoas.

Page 8: A cultura castrexa en Valdeorras

8

O Castro (O Barco)

As primeiras referencias historicas referentes a Valdeorras as temos en fontes

clásicas como O Itinerario de Antonino que era un documento redactado no século

III na Antiga Roma e que recollía todas as rutas ou calzadas romanas.

Calzadas en Hispania recollidas no Itinerario de Antonino.

Tamén o militar,escritor, naturista e científico romano Plinio O Vello fai as

primeiras referencia das que se teñen constancia ós “Gigurri”ou “Egurros” , que

Page 9: A cultura castrexa en Valdeorras

9

segundo os seus escritos forman parte dos 22 pobos dependentes do antigo

Convento Juridico Aturicense do que era capital Astorga (ver mapa na páx.1)

Os Gigurros uníronse a outras tribos (Astures e Cantabras) nas guerras contra a

invasión romana, resistindo ferozmente nas montañas ata ser totalmente

conquistados e dominados polos romanos, estes vendo o potencial que tiñan no

combate crearon un Ala I Gigorrurum composto por 500 xinetes que tiñan que saír

da propia tribo para combater baixo o estandarte romano nas súas tropas Auxilia

(tropas auxiliares).

Tradicionalmente considerase os Gigurri xunto os Calubrigensis como os

primeiros poboadores de Valdeorras. Os Gigurri tiñan a súa capital no Forum

Gigurrorum (na actualidade a paraxe entre A Rúa e Petín chamada A Cigarrosa) e

os Calubrigensis a tiñan en Calubriga (localizado na actualidade en O Barco na

zona denominada Calabagueiros)

Outros pobos dos que se ten constancia por Plinio son os Tiburi localizados no que

hoxe é Trives, os Nemetas que ocupaban o que hoxe é O Bolo e A Veiga e os

Superatio que ocuparon o que hoxe en día é Villafranca do Bierzo.

Guerreiros Gigurri.

Ao longo do período de dominio romano o territorio dos Gigurri é un centro de

explotación aurífera (minas de oro) como o das Medulas no Bierzo ou na zona de

preto da Rúa Montefurado (Lugo) onde se conserva un túnel feito para desviar o

percorrido do río Sil, estás minas deixaron de explotarse a partir do século III d.C.

Page 10: A cultura castrexa en Valdeorras

10

As Médulas (esta Cova recibe o nome da Cova encantada)

Túnel de Montefurado.

Page 11: A cultura castrexa en Valdeorras

11

Ca chegada dos romanos e a posterior romanización prodúcese un cambio na forma de

vivir dos nosos antepasados Gigurros, parte deles empezan cambiar os seus

asentamentos na montaña mais concentrados polas asentamentos en terreos planos

(Chairas) como os romanos, que eran mais dispersos.

Posiblemente o factor decisivo para a romanización desta zona fose que unha das

calzadas mais importantes da Península, a VIA XVIII pasase por estas terras.

A Vía XVIII partía desde Brácara Augusta (Braga, Portugal) e dirixíase a Astúrica

Augusta (Astorga) e cruza Valdeorras de suroeste a nordeste collendo no seu recorrido

Ponte Bibei, Codos de Larouco, Larouco, Freixido, Petín, Ponte Cigarrosa, Fontei, A

Rúa Vella, San Miguel de Outeiro, Vilamartin, A Rodeleira, Arcos, A Proba, O Castro,

Ponte do Córrego, Vilanova, ponte do Regueiral, Rubiá, zona del Marquesado, Robledo

da Lastra para cruzar os Picos de Oulego por Peña Tallada, Cabarcos ata chegar a

Bergidum Flavium (Cacabelos)

Rematamos o traballo engadindo unhas fotos da zona do Ponte do Córrego que está a

pouco mais de 1 km da nosa casa, un lugar precioso polo que no verán iamos pasear

moitas veces con unha pequerrecha María duns seis anos e co único desexo de espertar

nela a curiosidade polas cousas tan bonitas e importantes que nos rodean lle dixen:

-Vés iso de aí? É unha antiga ponte romana.

-Papá! quen eran os Romanos?

Tivemos tema de debate para moitos días e moitas xornadas de paseo polo Córrego

camiño do noso obxectivo, a vila do Castro, acompañados dos cantos dos paxaros,

camiñando agochados baixo a sombra dos chopos, unha paisaxe onde se mestura a cor

case vermella da terra barrosa dos viñedos ca cor verde das árbores e o azul do ceo, con

un aire puro que ole a flores, e de espectadora silenciosa, esa pequena, decadente e

misteriosa ponte case oculta pola vexetación que fai voar a nosa imaxinación pensando

en como serian noutros tempos as persoas e o paisaxe que estabamos a percorrer e na

cantidade de historias e acontecementos dos que foi testemuña, unha bagoa que non

puidese falar!

Esperamos que este pequeno e modesto traballo vos guste, e que gocedes tanto lendo

como nós facéndoo, posiblemente podiamos estendernos moito mais e entrar en detalles

mais profundos, pero por desgraza o tempo é un ben prezado do que non sempre un

pode dispoñer o seu antollo, aínda así aporta datos interesantes sobre os nosos

antepasados e a nosa comarca que non coñeciamos cando comezamos a facer este

traballo e que pouco a pouco foron espertando mais a nosa curiosidade; non fai falla ir

moi lonxe para buscar sitios cheos de historia, so fai falla ter curiosidade e fixarse, a

veces o esencial é invisible para os ollos, fixádevos no que vos rodea e preguntade, sede

curiosos e apreciaredes moito mais todo aquilo que vos rodea.

Page 12: A cultura castrexa en Valdeorras

12

Page 13: A cultura castrexa en Valdeorras

13

Page 14: A cultura castrexa en Valdeorras

14

Page 15: A cultura castrexa en Valdeorras

15

Bibliografia.

González Molina, Tarsicio: «La organización militar del pueblo Astur de los Gigurri».

Terrón Mendaña, Tomás: «Los cinco puentes romanos de la comarca».

Martínez Velasco, Francisco: «Las vías romanas de comunicación en Valdeorras».

http://es.wikipedia.org/wiki/Plinio_el_Viejo

http://www.mundohistoria.org/blog/articulos_web/hispania-la-vision-estrabon

http://www.aaviladonga.es/e-castrexo/es/mec-rg.htm

http://pradaweb.blogspot.com/2010/05/castros-celtas-tumulos-mamoas.html