A ARTE DO RENACEMENTO

CARACTERISTICAS XERAIS

HUMANISMO

ANTIGÜIDADE

ANTROPOCENTRISMO

CRONOLOXÍA

LOCALIZACIÓN

IMPORTANCIA DO ARTISTA MECENAS

• O Humanismo foi o movemento cultural propio do período renacentista. As súas principais características foron: – Antropocentrismo.

– Admiración pola antigüidade clásica.

– Curiosidade e espírito crítico. Os humanistas consideraban que debían coñecer a natureza a partir da experiencia e a reflexión.

• ¿Cómo se difundiu? – Gracias ao invento da Imprenta de Gutemberg

(1450).

– Gracias ás academias (Academia de Platón. Marsilio Ficino traduciu parte da obra de Platón) e a incorporación de novas universidades, que expandiron novas correntes de pensamento.

HUMANISMO

INSPIRACIÓN

• A Antigüidade. Recupéranse elementos da arte clásica: 1. Ordes arquitectónicas (dórico, xónico e corintio).

2. Arcos de medio punto, bóvedas de canón, frontóns.

3. Cúpulas.

4. Proporcións.

5. Beleza.

6. Idealización da persoa.

7. Temas non soamente relixiosos (desnudos, mitoloxía, retratos).

Capitel dórico

Capitel jónico

Capitel corintio

1. AS ORDES ARQUITECTÓNICAS

Planta basilical

Capitel dórico

Capitel jónico

Capitel corintio

Bóveda de cañón Arco de medio punto

2. ARCOS DE MEDIO PUNTO, BÓVEDAS DE CANÓN, FRONTÓNS

Detalle da bóveda del Panteón de Agripa Siglo I d.C. Masaccio, Fresco de

La Trinidad, siglo XV

3. CÚPULAS

Venus de Milo, obra de arte grega do século II a. C.

O Renacemento promoveu a recuperación da arte da antigüidade grega e romana.

4. PROPORCIÓNS

Escultura Grega Laoconte e os seus fillos, 50 d.C.

Esclavo, de Miguel Ángel, século XVI

Os pintores e os escultores do Renacemento abríronse a novos temas profanos xurdidos da mitoloxía clásica.

Canon de Policleto, escultor clásico grego

del século V a.C.

O canon grego fai referencia ás proporcións ideais do corpo humano e as relacións que se establecen entre as distintas partes do corpo.

Os escultores do Renacimiento recuperaron a proporcionalidade dos cánones do clasicismo de Grecia e Roma.

Venus púdica, escultura grega I a.C. Detalle Do Nacemento de Venus de Botticelli

5 E 6. BELEZA e IDEALIZACIÓN DAS PERSOAS

O Doríforo do escultor Policleto 450-445 a.C. Foi atopada no século XV.

El David de Miguel Ángel 1501-1504

7. TEMAS VARIADOS

Escultura ecuestre en bronce do emperador Marco Aurelio. 153 d.C.

Escultura ecuestre do Condottiero Gattamelata realizada polo escultor Donatello, 1445-1450.

ANTROPOCENTRISMO

• O home se converte no centro de atención da Arte. Todas as artes seguían proporcións do corpo humano. Idealizábanse os rostros en busca da beleza e traballábanse corpos desnudos e en movemento.

O home vitruviano de Leonardo da Vinci,

1484

Na Idade Media se pensaba que Deus era o centro do Universo (teocentrismo) No Renacemento o home queda colocado no centro do mundo (antropocentrismo) e a vida considérase digna de ser vivida a fondo. A principal consecuencia disto foi unha revalorización do mundo e do ser humano.

O redescubrimento das proporcións matemáticas do corpo humano no século XV por Leonardo da Vinci, Miguel Ángel e outros autores, está considerado como un dos grandes logros do Renacimiento.

LOCALIZACIÓN

• Ten a súa orixe na Italia dos séculos XV e XVI, expandíndose cara outros países europeos ao longo do século XVI.

• Non tivo o mesmo éxito en todos os lugares, onde o Gótico seguiu dominando, sobre todo en arquitectura ata o século XVII.

• Ademáis, desenvolvéronse variedade estilísticas propias como no caso de España o estilo herreriano (moi austero) ou o estilo platereseco (sobredecorado).

Monasterio do Escorial. Madrid. Exemplo de Estilo Herreriano

Fachada da Universidade de Salamanca. Exemplo de Estilo Plateresco

CRONOLOXÍA

• En Italia xurdiu no século XV, desenvolvéndose tamén no XVI. No Renacemento italiano distínguense dúas etapas:

– O Quatroccento (século XV) dominado pola actividade artística da cidade de Florencia.

– O Cinquecento (século XVI), dominado pola actividade artística de Roma.

Italia estaba formada por multitud de pequeños estados

Florencia, fue principal foco del arte en el siglo XV

Roma , fue principal foco del arte en el siglo XVI

IMPORTANCIA DO ARTISTA

• O pintor, escultor ou arquitecto, pasou de ser un simple artesán como na Idade Media a ser un artista con recoñecemento público, que firmaba as súas obras e buscaba a fama. A súa formación era integral, dominando varias disciplinas artísticas, científicas e humanas.

Sandro Botticelli, Autorretrato, sobre 1475

Alberto Durero, Autorretrato, 1498

La Escuela de Atenas, de Rafael, pintura ao fresco, 1510-1511. Estancias Vaticanas (Roma)

Leonardo como Platón

Aristóteles

Miguel Ángel como Heráclito

Rafael como Apeles

Hypatia de Alejandría

MECENAS

• Durante o Renacemento afianzouse a figura do mecenas, que eran familias adiñeiradas que financiaban as obras e protexían aos artistas. Estas familias chegaban a ter rivalidade entre elas.

• Unhas das familias de mecenas máis importanates foron os Médici de Florencia.

Lorenzo de Medici

QUATTROCENTO

CARACTERÍSTICAS XERÁIS DA ARQUITECTURA RENACENTISTA

• Volta a elementos clásicos.

• Edificios adaptados ás proporcións humanas.

• Orden e armonía no edificio a base de decoración sinxela con elementos arquitectónicos.

ARQUITECTURA DO QUATROCCENTO

• Os arquitectos buscaron o dominio do espazo arquitectónico introducindo elementos simples, proporcionados e ordenados, que contribuíron a crear un espacio racional.

• Estes elementos inspiráronse nos modelos grecorromanos: arco de medio punto, columnas, frontóns, cornisas e cúpulas.

• En Florencia destacaron Filipo Brunelleschi e León Batista Alberti, que introduciron innovacións estilísticas basadas nas leis da xeometría.

Brunelleschi: la investigación • Brunelleschi destaca entre os artistas do

Quattrocento. Se lle considera o primeiro artista completo, xa que era ¡arquitecto, pintor e escultor!

• Entre 1417 e 1420 proxectou a cúpula da catedral de Florencia, que se convertió en símbolo cidadán da nova época.

• Está realizada cun sistema de nervios, ao estilo gótico, que ofrecen un perfil apuntado, reforzados con ligaduras horizontais concéntricas, que, en realidade, forman unha doble cúpula, cun espacio hoco, que alivia o peso sostido polo tambor.

A fachada do Palacio Pitti, en Florencia. O Renacemento é un arte fundamentalmente urbano. Neles vivían os mecenas, protectores dos artistas.

Un exemplo de palacio italiano típico do Renacemento

Basílica de San Lorenzo. 1419

Basílica do Espíritu Santo. 1434

• Con estas iglesias Brunelleschi intentou alcanzar a perfección xeométrica.

• Convertíronse no modelo de arte renacentista e foron moi imitadas en Italia e no resto de Europa

Leon Battista Alberti

Palacio Rucellai, en Florencia, deseño de Alberti. Século XV

Igrexa de San Andrés de Mantua

Santa María Novella

Templo Grego

Arco de

Triunfo

romano

CARACTERÍSTICAS XERÁIS DA ESCULTURA DO RENACEMENTO

• Seguen modelos da antigüidade.

• Importancia das proporcións.

• Importancia da anatomía (presencia de desnudos).

• Idealización das figuras.

• Xéneros: Desnudos, Retratos, Escultura ecuestre.

• Materiais: bronce, mármore.

ESCULTURA DO QUATROCCENTO

• Na escultura, a principios de século, iniciaríase o cambio artístico do Renacemento, que se fundamenta en:

O interese polo corpo humano.

O tratamento do desnudo.

David, Donatello, século XV

• Os principais cambios que se producen na escultura nos inicios do Renacemento son:

– O interese polo corpo humano, seguindo modelos da Antigüidade Clásica, en canto a proporcións e ao tratametno do desnudo.

– A busca do volume e movemento, dos que forma parte a luz.

– A vontade naturalista, é dicir, de representar a realidade de forma idealizada.

• Así, nos atopamos que se fixeron estatuas, nalgúns casos, para os edificios, pero tamén sobre pedestais, para honrar a memoria dunha persoa na cidade.

• Profundidade: mediante a perspectiva, degradación da cor, a composición por escenas, marco arquitectónico ou paisaxístico.

• Proporción: as figuras seguen os cánones establecidos.

• Beleza: idealización das persoaxes e os seus movementos.

• Temas: relixiosos, mitolóxicos, desnudos e retratos.

CARACTERÍSTICAS XERÁIS DA PINTURA DO RENACEMENTO

PINTURA DO QUATTROCENTO

• As grandes innovacións dos pintores do Quattrocento foron o uso racional da perspectiva.

• A perspectiva permitía representar a profundidade nunha superficie plana.

• Masaccio, Piero della Francesca e Sandro Botticelli son os pintores máis representativos.

O nacemento de Venus, de Botticelli.

A Santísima Trinidade, de Masaccio. É considerado como o primeiro pintor plenamente renacentista, especialmente polo seu tratamento da perspectiva

A Santísima Trinidade de Masaccio, século XV. • No Renacemiento se recorren

ás figuras xeométricas para organizar o espacio.

• A composición é típicamente renacentista xa que as figuras se inscriben nun triángulo equilátero que crea unha movilidade, pero sin xerar angustia ou tensiones, suliñando o eixo central no que se atopa a Trinidade.

punto de vista

do espectador

O Tributo á Moeda

1 2 3

Retratos de damas renacentistas realizados por Sandro Botticelli. Destaca neles a maestría do seu debuxo. O xénero do retrato foi moi

popular durante o Renacemento.

CINQUECENTO

• A comezos do século XVI o Renacemento alanza a súa plenitude.

• É a época dos “xenios”: – Bramante, en arquitectura

– Leonardo, Rafael Sanzio e Miguel Ángel, en escultura e pintura.

• Roma convértese, baixo o mecenazgo dos papas, no novo centro de gravidade da arte.

San Pedro de Roma, a gran obra do Cinquecento

ARQUITECTURA DO CINQUECENTO

• O papa Julio II encargoulle a Bramante as obras do Vaticano nun principio.

• Trala súa morte, fixéronse cargo da construcción de San Pedro do vaticano diversos artistas, como Miguel Ángel, que modificou a cúpula.

“XENIOS” DO CINQUECENTO

Leonardo da Vinci

• Leonardo da Vinci foi un humanista que traballou moitos campos do coñecemento.

• Como pintor realizou poucas obras, pero todas xeniales.

A última cea, Leonardo da Vinci

A Gioconda

Leonardo da Vinci destacou na representación da

natureza e das proporcións

Foi un maestro do sfumato, técnica pictórica que consiste

en difuminar os contornos para dar sensación de

profundidade.

A dama do armiño

Retrato de Miguel Ángel no tempo que pintaba a Capilla Sixtina, 1535.

Foi un extraordinario arquitecto, pintor e, sobre todo, escultor.

Miguel Ángel Buonarroti (1474-1564)

Vista do exterior da Cúpula da Basílica de San Pedro

Vista do interior da Cúpula da Basílica de San Pedro

Tondo Doni

Frescos da Capilla Sixtina no Vaticano realizados por Miguel Ángel

Capilla Sixtina: A Creación de Adán

Capilla Sixtina: A Creación de Eva

Capilla Sixtina: “A tentación de Adán e Eva” e “A Expulsión do Paraíso”

A obra de Miguel Ángel xa non se centra na búsqueda das proporcións e o o equilibrio, senón na expresión de sentimentos.

O Xuizo Final (Capilla Sixtina)

Batalla dos Centauros. Museo-Casa de Miguel Ángel

(Florencia)

A Virxe da Escaleira. Museo-Casa de Miguel Ángel

(Florencia)

Esclavos

Unha réplica do David na Piazza della Signoría de Florencia

David. Galería da Academia Florencia

Parte baixa da sepultura de Julio II en San Pietro in Vincoli, en Roma, coas esculturas de Moisés, Raquel y Lía.

Moisés

A Piedade do Vaticano: A Virxe María co seu fillo morto en brazos

Rafael

Rafael, A Escuela de Atenas. Estancias Vaticanas

Rafael é considerado o máximo pintor

renacentista pola súa

perfección na cor, o debuxo e a composición.

• A luz é natural; inténtase crear volumen mediante o claro oscuro. • O foco de luz procede de arriba e procura distribuila de forma

homoxénea, sen marcar excesivos contrastes.

• No Renacemento predomina a liña frente á cor.

• En canto á cor, se intenta compensar os tonos fríos cos cálidos para crear armonía.

• A composición é simétrica, cun gran eixo que, pasando entre Platón e Aristóteles, divide en dúas partes o cadro. A cada lado do eixo, aparecen os grupos compensados.

• Advírtese neste cadro de Rafael o uso da xeometría, tan apreciada polos artistas renacentistas, que organiza o cadro mediante formas armónicas e regulares.

• A perspectiva lineal creada a través da arquitectura que nos conduce ao punto de fuga central (encima das cabezas dos dous filósofos) que volve a insistir na idea de simetría e armonía.

Outros artistas del Cinquecento

• Arquitectura:

–Andrea Palladio, en Venecia, segundo foco en importancia cultural do Cinquecento italiano.

• Pintura Dentro da Escuela Veneciana de

pintura destacou Tiziano, pintor de Carlos I de España e V de Alemania e de Felipe II, quenes lle encargaron numerosos retratos.

Dánae recibindo a chuvia de ouro, por Tiziano encargada por Felipe II, 1553-1555

Diversos retratos de Carlos V realizados por Tiziano

A DIFUSIÓN DO RENACEMENTO POR EUROPA

• Pese a que o Renacemento vive o seu maior esplendor en Italia, expándese ao resto de Europa, sobre todo, durante o século XVI coas singularidades propias de cada territorio.

• En moitos países o Gótico seguiu dominando a arquitectura ata o século XVII, mentres que a pintura sí se veu influida polo novo estilo.

Alberto Durero. Alemania

A estética renacentista foi introducida en Alemania por Alberto Durero. Foi un debuxante e grabador excepcional.

• A gran figura do Renacemento fora de Italia foi o pintor Alberto Durero, que introduciu este estilo en Alemania tralas súas viaxes a Italia.

Autorretrato

O Rinoceronte de Alberto Durero

Alberto Durero, A lebre