90. zenbakia (2010eko urtarrila)

aarrttzzaappee90. zenbakia - 2010ko urtarrila

]ANTXOAREN GORABEHERAK

SAHATSAGA GOIKO ETXEBIZITZAK]

GE

TAR

IAR

RO

NT

OP

AG

UN

EA

GETARIAKO KETA XAKE TALDEA

Mahatsaren zuku preziatua

]]5/Inkesta:

Zementoa eta Harritarteko aparkalekua

]]6-7/Getarian zer berri?

Antxoaren gorabeherakSahatsaga-goiko etxebizitzak

]]8-9/Elkarrizketa:

Getariako Keta Xake Taldea

]]10-11/Argazkien Txokoa: 2009ko gabonak

]]12-15/Elkarrizketa: Ruth Mozo

]]16/Getaiko Gaztetxia

]]20/Historiaren katebegiak:

Doña Angela Catalina de Mirubia eta Basurto(XVII-XVIII)

]]23/Akordatzen: Orlandoren azken langileak

artzape90. zenbakia

2010eko urtarrila

“Otsailla, otsaile, otsila, zezeilla, zizeila, katail eta barantalla”

[argitaratzailea] Gure Txeru Elkartea [koordinazioa] Amaia Iribar eta Maider Ostolaza [lan taldea] Izaskun Larrañaga, Monika Uzkiza, Ane Azkue, Jon Illarramendi, Josune Urresti,Kepa Iribar, Imanol Iribar, Zigor Saizar, Amets Etxabe, Irantzu Ezenarro, Aitor Irigoien, Beñat Gereka,

Mikel Mugika, Getariako Bertso Eskola, Getaiko Gaztetxia [kolaboratzaileak] Uxue Alberdi, XabierAlberdi eta Suso Perez [argazkiak] Artzape [publizitatea] Artzape

[inprimaketa] Gertu [tirada] 310 ale [lege gordailua] SS-504/01 [ISSN] 1578-469X

Getariako Udalak, Foru Aldundiak eta Eusko Jaurlaritzak diruz lagundutako aldizkaria

artzapeEskualtxeta kulturguneaKrixketaneko Iturrigaina

Tel.: 943 00 05 [email protected]

2010eko urtarrila artzape-3

Gure Txeru Elkartea

4-artzape @topagunea.com

gutunak]

Zure gutuna Artzapen argitaratzea nahibaduzu, Txeruko postontzian utzi, Eskualtxetaraekarri edo [email protected] helbiderabidali zure izen-abizenekin. Gutunak gehienez200 hitz izan beharko ditu eta luzeagoak direnakmozteko eskubidea izango du Artzapek. Ez dugutestu iraingarririk onartuko eta Artzapek ez dubere gain hartuko argitaratzen diren iritziengaineko erantzukizunik.

Euskal herritik mundura

Hainbat galdera burura

Irten aurretik ia dena zen

Beldur ta ardura

Eta non dago helmuga

Zeinek jarri digu muga?

Bidaia_aitzaki, altxatutzeko

Rutinan aingura.

Iruñatik Tuterara

Euskeratik erderara

Guk bestela nahi bagendukere

Gaur ezberdin gara

Aterpetxe bat hor hara

Merkio erromes bazara

Erromaraino beraz erromes

Seitun egin gara.

Hartuz gure kredentzialak

Ebron meandro petralak

Gailur partera ipurdi minez

Ta nagi hegalak

Hemen gera espezialak

Erdal munduan pedalak

Gu hauentzako español gera

Español partzialak

Ta hemen da Zaragoza

Hispanidadea, losa

Ura, ibaia eta hiria

Expoak esposa

Egun bat jai ta ze poza

Turismo iten deu goza

Azkenerako, etzaigu egin

Hain hiri arrotza

Kredentzialak seilatuta

Monegrotarako ruta

Mendi bateko koba batean

Lo elkar hartuta

Berriz bidera lotuta

“el cierzok” gu lagun gauzka

Gustora gaude Kataluñako

Mugara helduta!!

Hemen nire ahalegina

Bertsotan naiz alebina

kadete maila lortzeko "on line"

nahi eta ezina

lehen sorta det egina

ia ez nauzue birjina

eman ta zabal dezagun denok

bertsoen dotrina.

Doinua: Aizak hi mutil mainontzi

Egilea: Iñaki Zulaika “Poto”

OTSAILEAN EZ DA ARTTZAPE ALDIZKARIRIK IZANGO.

MARTXOAN ELKAR IKUSIKO DUGUONGI IZAN!!!

Umetan, artean Elgoibarren bizi nin-tzela, bazen behin eta berriro errepika-tzen zitzaidan amets bat: korrika nin-doan Karakate mendian edo Madalakoparkean edo ikastolako patioan... etaGetariako moilatik behera erortzen nin-tzen. Beti erortzen nintzen Getariakomoilatik behera, munduan erortzekobeste lekurik ez balego bezala. Nireamets guztiak Elgoibarren hasi eta Geta-rian amaitzen ziren. Diotenez, katalogoonirikoan denok dugu gure amildegipropioa, eta nirea Artzapetik begiraikusten den portua izan. Hegan ereGetarian egiten nuen nik, Elgoibarrenezin eta. Nik ere hegan egin nezakeelauste bainuen umetan. Nola? Artzapekopetrileko arrakaletan hazten diren algaitxurako belar horiek janda. Horiek janeta txori bihurtzen nintzela sinestennuen. Getaria, nire Kalaportu, nire Kan-toieta: nire fantasien territorio librea.

Izan ere, deitu Kalaportu, deitu Kan-toieta, moiladun herriek badute zerbaitipuinetakoa. Fantasia bat dirudite, errea-litatera hari fin-fin batekin lotuta daude-nak; eta badirudi edozein momentutanhaize bolada batek, estropozuren batekedo dardara ñimiño batek eten egingoduela hari fin hori, eta orduan ipuinetanbaino ez direla existituko. Ihes egingodutela itsasertzetik kanpora.

Portudun herriak arrantzaleen saregorriak dira: dena zulo eta dena lotura.Dena amildegi eta dena soka. Ikustendugu kea tximiniari lotuta eta tximiniateilatuari; teilatua etxeari eta etxea kale-ari; kalea petrilari lotuta eta petrila moi-lari; moila amarralekuari eta hurasokari; soka batel gorriari eta batelgorria itsasoari. Itsasoa zeruari, zerualainoari, lainoa keari, kea tximiniari...Baina, inoiz, alderantziz dela iruditzenzait: batel gorria dela geldirik dagoena,eta hari lotuta ari direla moila eta herria,bere teilatu eta tximinia eta guzti, kulun-kulunka. Eta orduan, amaren eskuaksehaskari eragiten zionean bezala, loakhartzen gaitu itsasondoko biztanleak.

inkesta Aitor Irigoien, Beñat Gereka eta Mikel Mugika ]]


Behin Harritarteko lanak amaituta, emai-tzen balorazioa egiteko une aproposeangaude. Batetik, Zementoa berritu, margotueta argiztatua geratu da; bestetik, fron-toiko harresia txukundu, garbitu eta bista-ratu dute. Alde negatibo bezala, herritaraskok agertutako kexa aipatu behar da;izan ere, hemendik aurrera Harritartenoso denbora gutxiz aparkatu ahal izangoda egunez eta, gauez, ezin izango da ber-tan kotxerik utzi. Horrela, beraz, Getarianaurrez zegoen arazoetako bat (aparkalekulibreena) areagotu egingo da. Zer iritziduzu horri guztiari buruz?

Nire iritziz aparkatzeko oso leku gutxi dago eta hori arazolarria da herritarrontzat. Neguan, portu inguruan aparkatzea-rekin neurri batean konpontzen da; baina, udan, arazo ugarisortzen du aparkaleku faltak. Xelebrea da gaia: gero eta kotxegehiago erosi eta erabiltzen da, eta, aldi berean, aparkalekuakgutxitu eta mugatu egiten dituzte agintariek. Lekua egonbadago, baina ez da baliatzen aparkalekuak jartzeko... eta,azkenean, esan dudan bezala, portua da aukera bakarra. Harri-tarteko obrak direla-eta, nik uste oso polita geratu dela, bainaaparkatzea debekatzea gehiegikeria bat izan da.

Andoni Ibarbia

Zementoa nola geratu den ez dut ikusterik izan, eta, beraz, ezindezaket ezer aipatu horri buruz. Harresiari dagokionez, bista-ratu eta argiztatzea oso ideia ona iruditu zait, baina ez dut ustetratamendu egokia eman zaionik, harresiak benetan duen baliohistorikoa ez baita behar bezala adierazita geratu eta herritarreiere ez baitzaie horri buruzko azalpenik eman. Aparkalekueidagokienez, herrian arazo handi bat dugula iruditzen zait; izanere, hainbat lekutan aparkatzea debekatzen da, baina, aldiberean, ez da beste aukerarik proposatzen, ez da toki berririkfinkatzen. Gai kezkagarria da, hainbat momentu eta unetan(udan) herritarrok pairatzen baititugu arazo horren kalteak. Aparkatzeko debekuhorrek zalantza bat sortzen dit: ez ote da aparkalekuak eta garaje pribatuak saldu etabultzatzeko neurri soila izango? Zein da aparkatzea debekatzearen benetako asmoa?

Joseba Vidal

Zementoko obra ez zait batere gustatu, ez zait egokia iruditzen.Lur naturala zegoen tokietan ere zementu gehiago bota dute,nahiz eta gero berdez margotu (natura kutsua emateko asmoz).Zergatik ez dituzte lur eremuak eta bidezidorrak mantendu, etaberdegune gehiago jarri? Zeri dagokio lur naturala zementuzestaltzearen moda? Ez dut ulertzen leku guztietan zementuabota behar hau. Nire burua ekologistatzat dut eta gauza horiekez zaizkit gustatzen; gauzak gero eta okerrago egiten ditugu,natura dena suntsitzen ari gara eta ez dakit belaunaldi berrieizer utziko diegun. Nik gauzak aldatu eta gizarte hobeago bat

utzi nahiko nieke...Aparkalekuen arazoa ere oso latza dela iruditzen zait eta beste era batera konpondu

beharko litzatekeela, ordutegi zehatzen bidez edo neurri berritzaileekin... ez dakit.Nik pertsonalki, duela hainbat urte kotxea erabiltzeari uko egin nion, eta, azken urte-otan, garraio publikoa erabiltzen dut; baina, hala ere, gaiak arduratu egiten nau.Harresiari dagokionez, zoragarri geratu da, lan txukun eta polita egin da.

Ines Lobato

Artzapetik begira

Kulun-kuluna

Uxue Alberdi


] getarian zer berri?

Getariako abesbatzarenateak zabalik

2010eko inauteriak gainean ditugu,eta urtero bezala, Udalak antolatutaKartel Lehiaketa abian da, zeinak aur-tengo inauterien aurkezpena egitekoaukera eskainiko duen. Lanak aurkez-teko azken eguna eta ordua otsailaren3a izango da arratsaldeko 19:00etan.

Inauteriak 2010Kartel Lehiaketa

Aurtengo eski irteera otsailaren 27 eta28an izango da Luz Ardideneko eskiestaziora. Udalak urtero antolatzen dueski irteera hori, urtarrilan eta mar-txoan; aurten, berriz, irteera bakarraizango da, beraz, aprobetxatu beha-rreko aukera.

Otsailarenamaieraneskiatzera2010. urtea hastearekin batera, gaur egun Salbatore Deuna Abesbatza osatzen

duten 45 lagunek gogorarazi nahi izan dute eurek bezala kantatuz gozatunahi duen ororentzat atea zabalik daudela eta guztientzat dutela lekua.2009an ere hainbat ekitalditan hartu zuten parte, besteak beste: elizkizune-tan, Zaharren Omenaldian, herriko jaietan, San Antonetako Txakolin egu-nean, Xixili Donearen omenezko kontzertuan, Gabonetako kantaldian hau-rrekin batera, Olentzerorekin kalez kale, “Erria txikota” antzezlanean… Horiguztia gutxi balitz, aurtengo San Anton Egunean abesbatzako zuzendari denJazinto Isasti Mahasti Jaun izendatu dute.

Egoitz Etxeberria bigarrenzaldi lasterketanJoan den urtarrilaren 24an egin zutenMalkorbe hondartzan VII. San AntonZaldi Lasterketa; aurtengoan, EnekoUrbieta zumaiarrak irabazi zuen,“Inor Star” izeneko zaldiarenkin.Bigarren eta hirugarren postuak,berriz, Egoitz Etxeberria getariarrak,“Axaar” zaldiarekin, eta Iosu Gasta-ñares elgoibartarrak, “Meed Side”zaldiarekin, lortu zituzten, hurrenezhurren. Aurtengo txapelketan, 18parte-hartzaile izan ziren guztira, etabertan bildutakoei ikuskizun ederraeskaini zieten.

2010eko urtarrilaren 23an IxkoteElkartean ospatu zen Mus Txapelke-tako garaileak Tomas Otamendi etaJose Ventura Aranguren izan ziren,eta txapeldun ordeak, berriz, JoseLuis Eizmendi eta Jabier Aranguren.

Txapelketa giro oso onean ospatuzen eta, datorren urtean, ahal izanezgero, txapeldunentzat diruaz gaintxapelak ere izatea proposatu zutenbertaratu ziren hainbat lagunek.

Getariako Abesbatza joan den abenduan egin zen gabonetako kantaldian.

SahatsagaGoiko etxebizitzak2009ko abenduaren 23an eginiko ezohiko batzar osoan zozketa arautukoduen baldintza-zerrenda onartuzuten, eta jendaurrean egongo daotsailaren 10a bitartean nahi diren ale-gazio eta iradokizunak egin ahal iza-teko. Alegazio horiek aztertu eta eba-tzi ostean, Udal Osoko Bilkurakbaldintza-zerrenda onartuko du behinbetiko izaeraz, eta GAOn agertuko daosorik. Gero, hogei eguneko epeaizango da nahi duenak izena emandezan. Sahatsaga Goian 71 etxebizitzaeraiki nahi dira: 30 BOE eta 41 tasatu.Joan den azaroa bitartean, 150 lagunekegin zuten aurre-eskaera SahatsagaGoian egingo diren etxebizitza babes-tuetarako; ordutik hona kopuru hori160 lagun ingurura igo da. Mus Txapelketako irabazleak.

Irabazleak euren sariekin.

Mus txapelketa Ixkoten

Ia bost urte pasa dira 2005. urtean geldialdi biologikoa sartu zenetik; baina,azkenean, joan den abenduan Europar Batasuneko ministroek antxoaren debe-kualdia kentzea erabaki ostean, aurtengo udaberrian antxoa harrapatu ahalizango da Kantauri itsasoan. Hala nola, Europako Komisioak zuhurtasun izae-rako zazpi mila tona antxoa harrapatzeko baimena eman die Espainiako zeinFrantziako arrantzaleei (5.400 tona eta 1.600 tona, hurrenez hurren); Bizkaikoeketa Gipuzkoakoek galiziarrekin eta espainiarrekin banatu beharko dute kopu-ruaren ia %80; gainerakoa, %20, gehi beste 200 tona frantsesentzat eta Hen-daiako nahiz Donibane Lohitzuneko arrantzaleentzat izango da (beraz, ia%23a). Hasiera batean, bi sektoretako ordezkariek akordio batera iritsi ziren,eta, horren arabera, %20 gehi 100 tona esleituko zuketen; baina, azkenean, besteehun tona gehiago izango dute. Horrez gain, mugaz bestaldekoek ekainazgeroztik antxoa arrantzatu ahal izango dute, hala izan baitzen hasierako akordiohorretan adostutakoa eta hala berretsi baitzuten joan den urtarrilaren 21ean.Horrenbestez, arrantzaleak antxoaren debekualdia amaitu dela eta gusturadaude neurri batean; hala ere, Emeterio Urrestik adierazi digunez poztasuna“ez da horrenbestekoa mugaz bestaldekoei egindako ematearekin; izan ere, bialderdiek kudeaketa plan bat onartuta zuten, eta iruditzen zaigu hori errespe-tatu egin behar zela. Madrilgo gobernuak adierazi du debekua kentzeko eslei-pen batzuk egitera behartuta egon dela; baina, azken finean, antxoak gobernuarijoko handia ematen diola iruditzen zait”. Bestalde, berdelaren kanpainarekinhasi eta gero, antxoarekin martxan jarriko dira; hain zuzen ere, “horixe da horriguztiari ikusten diodan gauza positiboa, antxoa arrantzatu ahal izatea, zerbai-tekin lanean hasi ahal izatea. Gure nahia hemengo antxoa arrantzatzea da,aspaldi honetan hemengo merkatua galtzen ari baikara; azken urteetan, kanpo-tik ekarritako antxoarekin egin da lan, eta lehen Kantauriko antxoak zuen irudiona galtzen joan da. Noski, horrek galera dakar arrain freskoarekin zein kon-tserbarekin lan egiten dugunontzat. Azken finean, horixe da antxoaren debe-kuaren altxatzeak ekarriko duen onura; hau da, arrainaren eskaintza egonkorbat egongo dela”. Horrez gain, Urrestik gaineratu duenez, “antxoaren debekuadela-eta ontziteria geldirik egotea ez da batere ona: azken urteetan, inbertsiohandiak egin dira makinetan, eta horri aurre egin behar zaio. Ez dugu nahi betidiru-laguntzez bizi, horrek arrantzaleen irudi txarra besterik ez baitakar. Gurenahia lana egitea da, ez amarratuta egotea”.

Bestalde, antxoaren kanpaina hastearekin batera, antxoaren ebaluazio kan-paina egingo da udaberrian; lortzen diren emaitzen arabera erabakiko da biga-rren seihilekoan arrantzatu ahal izango den ala ez, bai eta 2011. urteko lehenseihilekoan horrela jarraituko ote duen ere.


Berotegi efektuko gas gutxiago isur-tzeko aholkuak ematen jarraitzen dugu;oraingoan, “Bulegoak” atala jorratukodugu.

Bulegoan ordu asko pasatzen duguegunean, eta bertan erabiltzen dituguntresna elektronikoez gain, papera erabil-tzen da.

Papera gutxiago erabiliz, egunerokolanak inguruan duen eragina nabarmengutxitu daiteke; horretarako, hainbatgomendio jarraitu behar ditugu. Harahemen:

- Papera bi aldeetatik fotokopiatu etainprimatu, paperaren erabilera erdirajaisteko. - "2 orrialde orriko" aukera erabiliz inprimatu. - Informatika-euskarrian lan egin: langileen artean posta elektronikoa erabiltzea sustatu, barneko eta kanpoko komunikazioetarako. Barne-komunikazioko informatika-sareen (intraneta) eta posta elektronikoaren bidez, paperik erabili beharrik gabe bidali eta jaso daiteke informazioa. - Testuak ordenagailuan berrikusi inprimatzeko agindua eman baino lehen, aurrebistaren edo ortografia-zuzentzailearen bidez; horrela, akatsak dituzten dokumentuak ez dira inprimatuko. - Paper birziklatua erabili (zuritua, klorodun konposaturik gabea eta % 50ean zuntz birziklatuz egina), bai barne-erabilerako, bai publizitate- edo informazio-liburuxkak egiteko; inprimagailuaren paper-erretilu bat erabil daiteke horretarako. - Bereizi papera gainerako zaborretik, inprimagailuaren ondoan egongodiren paper erabilientzako ontzi berezietara botaz; gero, ohiko bilketa-bideak erabili birziklatzeko. - Ez erabili faxen azal-orririk; papera eta bidaltzeko denbora aurreztuko da. - Jada inprimaturiko orrien alde zuriak erabil daitezke faxak bidaltzeko, zirriborroak inprimatzeko etab.

Informazioa gehiago:Tel.: 943 896024

[email protected]

] bi hitzetan

Antxoaren debekualdiaamaitu da

Getariako moila gainean hainbat itsasontzi amarratuta.


Amaia Iribar] Elkarrizketa

Nondik eta noiz sortu zenxake taldea sortzeko ideia?Gutariko batzuk iaz hasi zirenherrian elkarte bat sortzekoideiari bueltak ematen, baina,gutxi gorabehera, maiatzeanheldu genion gaiari. Ostolazatabernan elkartzen ginen tal-deko bi lagunek ZarauzkoKirol Elkarteko xake taldeare-kin jokatzen zuten, eta,herrian ere xakean jokatzekoohitura zegoenez, horrelakozerbait egiteko ideia ekarrizuten; hala nola, Gipuzkoakohirugarren mailatik hasteapentsatu genuen, beheko mai-latik hastea.

Eta nolako erantzuna izanzuen proposamenak?Ideiari oniritzia eman genion

guztiok, eta elkartea sortzekolehen pausoak ematen hasiginen; besteak beste, Gipuz-koako Xake Federazioarekinharremanetan jarri ginen.Horrek guztiak kostu bat du,eta, horrenbestez, elkarte etaestatutu berriak sortu beha-rrean, herrian zegoen KetaFutbol taldearekin harrema-netan jarri eta euren atal iza-tea proposatu genion, ekainaaldera. Horiek ez zuten era-gozpenik jarri; talde bakoitzakbere bidea egingo du, nahizeta batak bestearen berriizango duen, eta erabakiakhartzeko elkarrekin hitzegingo dugu. Halaxe egindugu, Ketak babesa emateazgain diru-laguntza ere emandigu (oinarrizko hainbat gau-

zari aurre egiteko, adibidez,fitxak ordaintzeko… ), etahori guztia eskertu behardiegu Keta taldekoei, beraieiesker aurrera egin baitugu.

Beste laguntzarik izan alduzue?Aitorrek Ostolaza tabernakolekua utzi digu orain arte,eta Ketakoek babesa emandigute; horretaz gain, Udala-rekin harremanetan jarri gara,eta azpiegiturari dagokionezudal liburutegia erabiltzenutziko digute larunbat arra-tsaldetan. Horrez gain, hain-bat gasturen aurrekontua aur-kezteko esan digute.

Zenbat lagunek osatzenduzue taldea?

Hamar bat lagunek osatzendugu taldea.

Herrian afiziorik ba al dago?Duela hogei bat urte izanzen halako mugimendu batxake-jokoaren inguruan;garai hartan, Mahasti taber-nan elkartzen ginen, etahiruzpalau txapelketa jokatuziren. Horren antzeko zerbaitberreskuratu nahi izan dugu,eta, aldi berean, gazteak pixkabat bultzatu.

Lehen ere elkartzen zinetenOstolaza tabernan xakeanjarduteko. Zer alde dagoKeta Xake Taldea sortudenetik?Lehen jolas moduan aritzenginen; orain, ordea, serioago

Getariako Keta Xake Taldea:xakea sustatzea helburu

Herrian xakea sustatzearen helburuarekin kirol atal berria sortu da Getariako

Keta Futbol Taldearen babesean: Getariako Keta Xake Taldea. Urtarrilaren 9an

ekin zioten Gipuzkoako ligan lehiatzeari, baina taldea sortzearen ideia mamitu

zenetik gaur arte ibilbide luzea izan du taldeak; horiei guztiei buruzko informa-

zioa biltzeko, Ostolaza tabernan egin dugu hitzordua hainbat xake-zalerekin.

] Elkarrizketa] Getariako Keta Xake Taldea


jokatzen dugu: erlojuarekin,mugimenduan atzerako mar-txarik gabe…

Zer pauso eman dituzuexake-zaletasuna pizteko?Joan den irailean, Xake Txa-pelketa Herrikoia jarri genuenmartxan, ligaxka moduan:udazken aldera hasi ginen(urria hasieran) 15 bat lagune-kin: lasai, malgutasunez,astean jokalari bakoitzak binapartida jokatzen zituen. Gabo-nak ingururako ekipoa osa-tzeko moduan ginen; izan ere,nahiz eta lehendik ekipoa osa-tzeko adinako zerrendatxoaizan, horren guztiaren helbu-rua gazte jendea animatzeaeta, aldi berean, xakean ondojarduten zuten lagunak topa-tzea zen. Eta horrelaxe, hirubat gaztek (15/16 urtetakoak)hartu zuten parte, eta Gipuz-koako Txapelketan ere partehartzera animatu dira. Gai-nera, horretan guztian ariginela Xabi Arranz agertu zen,Igorreko Onceko langilea:xakeko jokalaria da, etajokoan trebatzen lagundukozigula agindu zigun.

Nork irabazi zuen txapel-keta?Faustino Mirallesek irabazizuen. Bestalde, txapelketa

banatuta, eta multzo bakoi-tzeko bi talde soilik pasakodira hurrengo fasera; beraz,beheko mailatik hasi eta den-borarekin, pixkanaka, mailazmaila igotzen joateko itxaro-pena dugu.

Zein helburu jarri duzue txa-pelketa horretarako?Arestian aipatu dugun bezala,poliki-poliki xakean talde txikibat osatu eta aurrera jarraitzeanahi dugu: aldi berean, gaz-teak biltzeko gune bat izatea,guk ikasteko aukera izatea…Guretzat lehen urtea da, etaikusiko dugu gauzak nola joa-ten diren; badakigu hemendikez dela txapeldunik aterako,baina gure helburua xakeantrebatu eta jolastea da.

Gazteek ere duela gutxiantolatu dute Gaztetxeko I.Xake Txapelketa?Bai, gazteek bere kabuz anto-

latu zuten guztia, guk gurelaguntza eskaini genienbehar zuten zerbait behar iza-nez gero. Txapelketa horretannagusitu zirenak gure taldeanparte hartzera animatu dira.

Eta haurrekin ere zerbaitegiteko asmoa ba al dago?Bai, eskola-adinean daudenhaurrekin zerbait egin nahianirakasle batekin harremanetanjarri gara, eta urtarriletikaurrera (ordutegiak lotzenbadira) umeei xakea irakas-teko prest egongo litzatekeelaadierazi du; gainera, dozenabat ume elkartuz gero, federa-zioak laguntzaren bat ematendio irakasleari, esaterako,bidaiak ordaintzeko... Irakaslehorren helburua xakean joka-tzeko ohitura sortzea izangoda, horrela, liburutegian, Gaz-telekuan, Gaztetxean… jokatudezaten.

horren bukaerarekin batera,herriaren aurrean taldearenaurkezpen ofiziala abendua-ren 19an egin genuen: batetik,10 umek elkarren aurkajokatu zuten, eta Xabier Etxa-niz izan zen irabazlea; beste-tik, xake taldeko dozena batlagunek Xabi Arranzen aurkajokatu genuen bat-bateko saiobatean, eta berak partida guz-tiak irabazi zituen. Horrela,xakea eskola mailan, gazteenartean… indartzeko eta susta-tzeko helburuarekin hasiginen.

Zertan datza GipuzkoakoXake Txapelketa?Gipuzkoako Federazioakantolatzen duen liga da, etaurtarrilean hasi da; guretzatparte hartuko dugun lehenaldia izango denez, behekomailatik hasiko gara, hau da,Gipuzkoako hirugarren mai-latik. Guk, hasiera batean,bost partida jokatzeko kon-promisoa dugu: hiru Getarian(udal liburutegian) eta biherritik kanpo, eta, sailkatuzgero, beste bost jokatubeharko ditugu besteeskualde baten aurka. Azkenhorretan erabakiko da zeinigoko den bigarren mailara.Hau da, guztira 18 talde diratxapelketan, hiru multzotan

Abenduaren 19an egin zen Keta Xake Taldearen aurkezpenaren hain-bat irudi: eskuinean, hainbat haur xakean jolasten eta euren arteanXabier Etxaniz garailea; behean, helduean artean irabazi zuen XabiArranzek saria jasotzen. ARGAZKIAK: B. Inza eta Artzape


2009ko Gabonak urruti xamar gelditu dira dagoeneko, bainaez genuen nahi egun horietan jasotako hainbat irudi aldizka-rian sartu gabe utzi; izan ere, egun horiek arrasto berezia uztendute guztiongan. Gainera, nahiz eta urtero errepikatu ohi direnekitaldiak izan, protagonistak aldatzen joaten dira, eta gukhorien irudiak ekarri nahi izan ditugu txoko honetara; halanola: abenduaren 19an Gure Txeruk antolatu zuen SantoTomas Egunaren ospakizuna, Gabonetako kantaldia SalbatoreDeunaren elizan, herriko taldeak kalez kale Olentzerorekin,Getariako Musika Bandaren Gabonetako kontzertua, San Sil-bestre Kros Herrikoia, Bizar Zuri, Erregeen Kabalgata eta Jaio-tza Biziduna…

Hona hemen iruditan 2009ko Gabonek utzitako arrastoa.

2009ko Gabonekutzitako arrastoa

Amaia Iribar eta Maider Ostolaza


Amaia Iribar] elkarrizketa

Ruth Mozo,Getariako Txakolina

Jatorrizko Izendapena

bulegoko arduraduna

2010ean 402 hektarea hartzendituzte mahastiek (azken biurtetan guztira 175 hektareagehiago daude).

Zabaltze horrek zer suposa-tzen du?2009ko uztan 225 hektarea ariziren ekoizten, baina 402 hek-taretara iritsi behar gara,beraz 177 falta dira ekoiztenhasteko; horrek guztiak mer-katua ireki behar dela adierazinahi du. Hemendik bost baturtetara ikusi beharko da noladihoan hori guztia.

Zabaltze gehiago aurreikus-ten al da?Oraingoz ez, izan ere, orainarte egin diren zabaltzeak

Zer da beharrezkoa Jato-rrizko Izendapena eduki-tzeko?Mahats-mordo mota bat iza-tea, mugatutako lurralde geo-grafiko batean izatea.

Zer aldatu zen GetariakoTxakolina Jatorrizko Izenda-pena lortu zenean?Zigiluarekin atera zen lehenbotila 1990eko uztakoa izanzen; 1989an EAEAn argitaratuzen, eta 1990ean, berriz, EAO,beraz, hogei urte darama-tzagu. Jatorrizko Izendapenaaterki baten moduko funtzioaegiten du, eta nola ez, aban-taila handiak ekarri zituen.Gaur egun, horri esker, Geta-riako Txakolina ardo txuri

bezala ezaguna da, EuskalHerrian, Estatu EspainoleanEuropan eta muga horietatikkanpo ere; Jatorrizko Izenda-penen sarean egoteak, horriburuzko edozein web orritanagertzen da Getariako Txako-lina.

Jatorrizko Izendapen izenaaukeratzean, zergatik auke-ratu zen “Getariako Txako-lina” izena?Duela 20 urte ia mahasti guz-tiak hemen inguruan zeude-lako: Getarian, Zarauzko San-tarba aldean, eta Aian mahastitxiki bat. Jatorrizko Izendape-nean izen bat aukeratzekoanoro har “tradizioagatik” jar-tzen da, entzuna delako…

Gaur egun izendapenaGipuzkoako lurralde osorazabalduta dago; nola izanzen prozesua?2007. urtera arte 227 hektareazeuden izena emanda Getaria,Zarautz eta Aia artean;2007an, berriz, Kontseilu erre-gulatzaileak izendapenaGipuzkoa osora zabaltzea era-baki zuen, eta urte bereko api-rilaren 27ko Aginduan jaso etamaiatzaren 10eko EAEAnargitaratu zen. Horrela, hasie-rako 227 hektarea izatetik 100hektarea gehiago izatera pasazen (horietatik beharbadabatzuk landatuta, beste batzukez). 2009an beste zabaltze bategon da, 75 hektarea gehiagobanatu dira; horrenbestez,

1989. urtean sortu zuten Getariako Txakolina Jatorrizko Izendapena eta 1990ean atera zen EAO, beraz, dagoe-neko 20 urte dira jatorrizko izendapena martxan dagoela. Hasiera batean Aiako, Zarauzko eta Getariako txako-lindegiek jaso zuten izendapen hori, gerora, 2008. urtean, izendapena Gipuzkoako lurralde osora zabaltzea era-baki zuten; hala nola, Arrasate, Olaberria eta Mutrikuko hiru upategi barneratu ziren eta 2008ko uzta izan zutenlehena.

Gaur egun erakundeak 22 upategi biltzen ditu: Arrasaten Kataide, Mutrikun Sagarmiña, Olaberrian Bengoetxe,Aian Zudugarai eta Zarautzen zazpi dira: Arregi, Talai-Berri, Mokoroa, Rezabal, Santarba, Basa-Lore eta Eizagi-rre. Azkenik, Getarian hamaika: Agerre, Aizpurua, Akerregi Txiki, Ameztoi, Gaintza, Gañeta, Ulazia, Txomin Etxa-niz, Etxetxo, Urki.

Getariako Txakolina Jatorrizko bulegoa, berriz, 1993an ireki zen, lehen bertan zegoen parkearen itxura aldatuzutenean. Ordutik gaur egun arte Ruth Mozo donostiarra izan da bulegoko arduraduna, bere eskuetatik pasatzendira jatorrizko izendapenarekin lotuta dauden gai guztiak eta berarengana jo dugu txakolinari buruzko gauzagehiago jakin nahian.

] elkarrizketa ] Ruth Mozo


hemendik bost urtetara nolazer bilakaera izan duen; beraz,ikusiko dugu hektarea berrihoriek uzta ematen hastendirenean merkatuak zer nolaerantzuten duen.

Etorkizuna nola ikustenduzu?Ondo, baina lan handia eginbehar da merkatua irekitzeko;adibidez, badira hainbat upa-tegi zeinak %100 Gipuzkoansaltzen duten, batez ere kostal-dean. Orain arte sektorea osoondo joan da, izan ere upate-giko jabeak oro har mahastiza-leak izan dira eta ekoizpenosoaren ardura dute; hau da,mahastiak zaindu, ekoiztu etatxakolina lantzen dute, eta iazuzenean saltzen dute.

Nola lagundu dezakezuesare komertziala hobetzenedo handitzen?Gu Getariako Txakolina Jato-rrizko Izendapenaren barruangaude, baina aldi berean, Jato-rrizko Izendapenek osatzenduten multzo baten partegara, nahiz eta txikia izan gurezatia. Gure aldetik kontrolaeta kudeaketa bideratu beharditugu, eta aldi berean mahas-tizaleek edo eta upategiekbehar duten edozer gauzakonpontzen saiatzen gara.

Zeintzuk osatzen dute Kon-tseilu Erregulatzailea?Bi mahastizalek, bi upategik,lehendakariak (Jose InazioManterola), lehendakariordeak,idazkaria, Eusko Jaurlaritzakokide bat eta Foru Aldundikokide batek osatzen du.

Zein ekintza bideratzen dirabulegotik?Denetarik pixka bat egitendugu, txikiak baikara; besteakbeste, ikastaroak antolatzenditugu, promozioa eta publi-zitatea. Adibidez, urtero joa-ten gara hainbat feriatara, etaaurten era hala egingo dugu:martxoan Bartzelonako Ali-mentaria eta apirilean

Madrilgo Salon del Gourmet-era joango gara eta EuskoJaurlaritzan jartzen duenstand-ean parte hartuko dugu.Hala nola, hurbiltzen denedonori informazioa ematendiegu, esaterako upategienzerrenda osatua, gero nahi iza-nez gero, beraiek jarri beharkodira upategiekin harremane-tan, izan ere, alde komertzialaupategi bakoitzak bere kon-tura eramaten du. Bidea eginadago, gero bakoitzari dagokiobere lana egitea; gure helbu-rua batez ere merkatua zabal-tzea da.

Kanpora begira, nora sal-tzen da gehien?Gipuzkoan ekoitzitako txako-lina bertan kontsumitzen dabatez ere, % 75 hain zuzen ere,eta beste %10 EAEn gelditzenda, eta gainontzekoa Ameri-kako Estatu Batuetara saltzenda gehien; adibidez, NuevaYork indarra hartzen ari da.Atzetik, Frantzia, Ingalaterra,Alemania… Aurten, adibidez,hiru upategik Japoniara, Erru-siara eta Mexikora esportatudute; izan ere, egungo ardomundua oso irekia da, etamunduko edozein txokotatikeros dezakezu edozein ardomota. Estatu Espainiarrean,berriz, Madril eta Batzelonadira erosle garrantzitsuenak.Esportazioak gutxi gorabe-hera %2 suposatzen duelaesan daiteke.

Zer alde dago GetariakoTxakolina eta Arabako edoBizkaikoen artean?Txakolina egiteko bi mahatsmota dira gomendagarriak;bata, Ondarrabi zuri (%98) etabestea Ondarrabi beltza izene-koa. Jatorrizko Izendapeneanbi mahats mota horiez gain,lurra, mahastiaren adina,klima… kontuan izan behardira. Mahats mota bera bestelurralde batera aldatuz gero,ematza ezberdina izangolitzateke. Hemen ingurukolurrak hareharriz, buztinez

eta tuparriz osatuta daude,eta hezetasunak ere garran-tzia du mahats egoki bat haz-terako garaian; nahiz eta euriasko egin klima leuna da ego-kiena.

Zeren arabera aldatzen diratxakolinak dituen graduak?Urtea nolakoa izan dengarrantzi handia du, bainabatez ere iralileko azken egu-nak kontuan hartu behar dira;izan ere, uzta asko aldadezake azken hamar egunek:iraila eta urria ona egitenbadu, azukre gehiago izangodu, eta ondorioz, gradugehiago.

Zenbat gradu ditu txakolinak?Txakolinak 10,5º-tako erdi mai-lako graduazioa izan behar du,eta lehen esan dugun bezala, bimotako mahatsez baliatzendira garraztasun berezia duenzuku hori ekoizteko.

2009an zenbat litro ekoiztudira?1.600.000 litro ekoiztu dira,2.100.000 botila inguru.

Zer moduzko txakolina aterada?Ona, nahiz eta urte konplika-tua izan zen (udaberria euri-tsua), irailan eguraldi onaegin zuen. Ekoizpena, berriz,2008ko ekoizpen maila beraizan da, baina kontuan hartu

behar da 2009an hektareagehiago zeudela ekoizten; hauda, kantitate bera lortu da,baina 20 hektarea gehiagoizan dira ekoizten. Gaur egunsektorea oso profesionalizatuadago eta urte batetik besteraez da horrenbesteko desber-dintasunik izaten, ez lehenbezala behintzat.

Nola bizi izan zenuen SanAnton eguna?Egun polita izan zen jende,izan ere jende pila bat gertu-ratu zen. Izena emanda zeu-den upategien txakolinak das-tatzeko aukera ederra izanzuten bertaratutako guztiek.1.400 bat kopa jarri ziren sal-gai eta uste dut nahiko azkaramaitu zirela. Eta, gainera,beti bezala eguraldia lagunizan genuenez, eguna ezinhobeto atera zen.

Zer balorazio egin duzueegun horretaz?Ia 20 urte daramatzagu egunhori ospatzen, beraz, finkatutadagoen ospakizun bat da.Uzta berriaren aurkezpenaegiten da eta egun garrantzi-tsua da sektorearentzat.

Arrasateko, Olaberriako etaMutrikuko hiru upategiaklehen aldiz izan al dira gureartean? Bai, eta Mokoroa Zarauzkoaere.

Aurtengo pintxo lehiaketako partaideak Ruth Mozo eta ArgizkaBalentziagarekin.


] argazkiak] San Antonak 2010

San Anton jaien egitaraua historiari berrikusketari buruzko hitzaldizikloaren barna “Ontzigintza”ri buruzko saioarekin hasi eta Mal-korbe hondartzan egin zen zaldi lasterketarekin amaitu zen; bienbitartean, ordea, hainbat ekitaldi izan ziren, besteak beste: EskuzBinakako Txapelketa, bertso jaialdia, pailazoak, buruhandiak, kale-jira, erromeria eta Getariako Gazte Asanbladak antolatutako DJe-kin musika, txistularien kalejira, Harritarten ospatutako zaldi proba(Moro Zumaiako Talaia jatetxeko Jauan Aginagalderen zaldiak nagu-situ zen) eta nola ez, San Anton egunarekin batera txakolina-uztaberriaren aurkezpena.

Jende ugari bieldu zen txakolin uzta berria dastatzeko: 1.800botila inguru zabaldu eta beste 1.000 pintxo inguru banatu ziren;halaber, aurtengo pintxo lehiaketa Itsaspe tabernak irabazi zuen.

Aurtengoan Getariako Txakolina Jatorrizko izendapena erakun-deko antolatzaileek Getariako abesbatzako zuzendari Jazinto Isasti,eta Donostiako Orfeiko lehendakari Jose Mari Etxarri eta zuzendariJose Antonio Saez Alfaro izendatu zituzten Mahasti Jaun.

2010eko San Antonak: ongietorria txakolinaren

uzta berriari

2010.eko San Anton jaiek eskainitakohainbat irudi.

Argazkia: A. Manzisidor



2006ko urtarrila artzape -15

Emakume idazle batekinnatorkizue hilabete honetan,Itziar Madina da berau. Kez-kaz beteriko nobela bat aur-keztu digu; ez kezka per-tsonalak, norbanakoenak,gizartea biltzen duten kez-kak baizik. Neurri batean,ongiaren eta gaizkiaren opo-saketa egiten du, baina ez daerrepikapenetan erotzen.

Hainbat protagonista dituistorioak, eta nahiko ezberdi-nak gainera. Alde batetik,Domingo dugu; artzain bakar-tia da, eta bere jaioterriraitzultzea erabaki du. Bestetik,okupa talde batekin aurki gai-tezke. Batak zein besteek bizi-tza, ohitura, adin… desberdi-nak dituzte baina badutezerbait komunean: Urruti-

literatur txokoa / Izaskun Larrañaga]] moniren errezeta [[

Beste eguzkia

Osagaiak:

4 indioilar-izter

Tipula bat

6 berakatz ale (txikituta)

2 azenario

Edalontzi bat sagardo

Tomate kilo bat (zatituta)

Ezkaia (tomilloa)

Edalontzi bat olio

Gatza

Indiolar-izterrak sagardoarekin

Prestaketa:

Lapiko batean tipula, beraka-tzak, azenarioak, tomatea,ezkaia, olioa eta gatz pitin batjarri su geldoan, ondo egin arte.Lapikora sagardoa bota, etaegosten utzi 15 minutuz.Nahasketa irabiagailuaz nahasi,saltsa egin arte. Indioilar-izte-rrak lapikoan ipini eta saltsabota; 15 minutuan izterrak ber-tan egosi, eta platerean duzu,zerbitzatzeko prest.

On egin!!

Etxarte-Uhalde eraikuntzaenpresari aurre egitea. Alka-behere, artzain eta okupenherria, erabat itxuraldatu nahidu enpresa horrek: ”berritu”egin nahi du, modernizatu,parke tematiko bat eraiki.

Artzaina eta okupa taldeaoso ezberdinak izanda ere,sarraskiari aurre egitekobatzen dira. Pertsonaia hauekez dute turismoaren presen-tziarik nahi, ez dute etxebizi-tzen prezioa garestitzeriknahi…; herrixkak beti izanduen nortasunak iraun dezanborrokatuko dute.

Guk nahi edo ez, gizarteaaldatzen ari dela oso nabariada, eta istorio honek horretazjabetzen lagunduko digu.

Idazlea: Itziar Madina (Valentzia, 1974)Argitaletxea: TxalapartaArgitalpen urtea: 2007Orri kopurua: 173

] getaiko gaztetxea

16- artzape @topagunea.com16-artzape @topagunea.com

Aurreko alean azaldu genuen bezala, abenduaren 28an eta29an "Poker Texas Hold´en" txapelketa jokatu zen. Partaide-tza aberatsa izan genuen gaztetxean, 30 jokalarirekin. Hiruarratsaldetan jokatzea zegoen aurreikusita; baina, finalerako

sailkatuak zehaztu zirenean, lehia gosea piztu eta momen-tuan bertan jokatu zen finala. Laugarren postuan MikelGarrastazu gelditu zen, eta hirugarrenean Imanol Egibar.Lehenengo postua lortzeko norgehiagoka Egoitz eta UnaiMateosen artean jokatu zen, eta, azkenean, anaia gazteak,Unaiek, irabazi zuen kopa eta jarritako diruaren %50 (150euro).

Urte zahar gauean, afaldu eta 12 mahatsak jan ondoren,Getariako gazteok elkarrekin eman genion hasiera urteberriari, gaztetxean festa antolatuta. Gaztetxean bildu ginen,eta, elkarri urte berriak eman eta pixka batera, herriko taber-netan jarraitu zuen festak. Eta hasi bezala, amaitu ere gazte-txean egin genuen.

San Anton jaietako egitarauan, GGAk bere tartetxoa izan duaurtengoan ere. Larunbat gauean, Laket erromeriak giroajarri zuen herrikoentzat, gauari lehen “txispa” emanda.Jarraian, gaua gori-gorian jarriz, DJ Illarras, Rodri eta Min-tek musika eta martxa ziurtatu zituzten goizaldera arte.

Igandean, San Anton egunean, talo postua ipini genuen iazbezala; bertan izan genuen arrakastarekin argi geratu zentaloak txakolinaren laguntzaile bikainak direla.

Urtarrileko prestatu dugunari dagokionez, Petritegi sagar-dotegira irteera izango da; urtarrilaren 30ean eguerdiko13:00etan izango da irteera; autobusak zuzenean eramangogaitu bazkaltzera. Tripa janaz eta edanaz ondo bete ondo-ren, gorputza arintzeko Hernanin parranda zain izangodugu. Itzultzeko ordua goizeko 03:00etan izango da, bainahorrek ez du nahi esan parranda bukatzen denik!

Amaitzeko, jakinarazten dizuegu GGAren jertse berriakditugula salgai; beltza eta urdina daude aukeran 22 euroan.Nahi duenak gaztetxetik pasa dadila, eta nahi ez duenak erezabalik izango ditu ateak!!!

GETAIKO GAZTE ASANBLADAGAZTETXETIK


] elan-euskadi

GETARIA ETA HIRUGARREN MUNDUA

Urtero bezala, Elan-Euskadi GobernuzKanpoko Erakundeak jardunaldiakantolatu ditu “Getaria eta HirugarrenMundua” lelopean. Aurtengoa XVII.edizioa da, eta espero dugu aurrekourteetan bezala antolatu ditugunhitzaldi eta dokumental emanaldietarajendea hurbiltzea. Ekitaldia, zehazki,asteartean hasiko da, urtarrilaren 26an,eta bertan Elan-Euskadiren proiektueiburuzko informazioa emango dugu. Tal-deko hainbat kidek Venezuela, Kuba,Nikaragua eta Kolonbian egiten arigaren lana zer egoeratan dagoen adiera-ziko dute. Helburua zera da: jendeakjakitea beraiek emandako diruarekinELANek zer lan-mota egiten ari denazken urte hauetan.

Urtarrilaren 27an, asteazkenean, Step-hanie Boylek zuzendutako dokumen-tala emango dugu: “Cuando la tierrallora, operación diablo”. Aurkezpenaegitera Ingenieria Sin Fronteras era-kundeko kide bat etorriko da Bilbotik.Dokumental horretan, urrea lurretik

ateratzen ibiltzen den mundukoenpresa handienak GRUFIDES Gober-nuz Kanpoko Erakundeari egindakomehatxu, espioitza eta jarraipena ikusiahal izango dira; GRUFIDES PerukoCajamarca mina lurraldean giza esku-bideen alde lan egiten duen taldea da.

Ostegunean ere dokumental bat eskai-niko dugu, “China Blue” izenekoa.Dokumental horretan, guk hemen,mendebaldean, janzten ditugun arro-pak Txinan zer egoeratan egiten dituz-ten azalduko da. Arropa marka ezagu-nen enpresek guk ikustea nahi ezduten dokumentala ikusiko da.Zuzendaria Micha X. Peeled da, eta,egun horretan, aurkezle-lanak egitera,Haritz Azkue etorriko da, SetemHegoaldeko sentsibilizazio ardura-duna. Bi emanaldiak arratsaldeko8etan hasiko dira, eta aurkezpena egineta filma edo dokumentala ikusi etagero, solasaldia egingo da ikusleenartean, hainbat ikuspegi konparatuahal izateko.

Jardunaldiekin amaitzeko, azken egu-nean, Aitor Bikuña ELAN-Euskadikokideak ekitaldi berezi bat antolatu dugazteentzat. Arratsaldeko 7etan Elanekzer egiten duen gaztetxoei azaltzen saia-tuko da. Gazteek askotan azaltzen duteGobernuz Kanpoko Erakundeek lananola egiten dugun jakinmina, eta, beraz,ostiraleko ekitaldi horretan, galderahoriei erantzunak emango dizkiegu.

Ekitaldi horiek ELAN-Euskadik anto-latu ditu, Kutxaren eta Getariako Udala-ren laguntzaz.

Ordutegia:-26/27/28: arratsaldeko 8etan-29: arratsaldeko 7etan

Antolatzailea: ELAN-EUSKADI G.K.E.

Laguntzaileak:KUTXA, GETARIAKO UDALA

Informazioa: 943140441

XVII. Jardunaldiak 2010URTARRILAK 26 eta 29Alondegi Zaharrean


Irten eguneroko une itogarrien eta unean uneko presen bizimodutik. Egin geldiune bat. Hurbildu berriro munduarenleihora. Atera burua eta begiratu luze atzera. Ireki iraganaren ateak. Arakatu egindako bidea. Gure jarduerek izadian

eragindako ondorioak. Hausnartu. Aztertu bilakaera. Saiatu iraganetik orainera eta orainetik etorkizunera doan harixeheari jarraitzen. Ikasi iragana, osatu historiaren puzzlea. Ikusi oraina, baina ez saiatu ulertzen; ezinezkoa da. Hasi etor-kizuna, ahalegindu inertziak iraultzen. Aldatu errotik desoreka eta sufrimenduan oinarritutako egungo antolaketamodua; maldan behera garamatzan eredu antzua:

- Inoiz baino baliabide eta elikagai gehiago ditugu eskura, baina era berean pobrezia zein gosea (eta horiek eragindako milioika hildako kopurua) handituz doaz.

- Medikamentu eta tratamenduak ugaritzen ari dira, baina gero eta pertsona gehiago hiltzen dira gaixotasun sendagarrien ondorioz, nahiko baliabide ekonomiko ez izate hutsagatik.

- Munduko 500 pertsona dirudunen sarrerak 416 milioi pertsona txiroenen sarrerak baino handiagoak dira (DuncanGreen, Oxfam International, 2008).

- Gero eta gehiago kontsumitzen da; neurri berean gero eta asegaitzagoak bilakatzen ari gara. Agerikoa da jabetzak pilatzea ez dela zoriontasun iturri. Hala ere, pilaketa materialen lasterketa amaigabean darraigu. Zoriontasunetik gero etaurrunago. Gero eta galduago.

- Segurtasun neurri, legedi eta prebentzio metodo berriak ateratzen dira, prestakuntza ere osatuago da, baina langileek aurreko mendetan lez lantokian hiltzen jarraitzen dute. Lanera irteterakoan etxekoak agurtu eta berriz itzultzen ez diren langileen kopurua beldurgarria da.

- Gero eta kate gehiago eskaintzen dizkigu kaxa hipnotikoak, urtetik urtera bideo joko ikusgarriagoak merkaturatzen dira; honela, irudimen gaitasuna hondoa jotzeraino urperatu nahi da; sorkuntza ahalmena gero eta mugatuagoa dugu.

- Hezkuntza osatuagoa jasotzen dugu haurtzarotik, informazio iturriak ugarituz doaz, baina arlo ugaritan inoiz baino ezjakinagoak gara. Aski erraza da oraindik gizartea engainatu eta interesen arabera maneiatzea. Partzialki itsu gaude.Nahi dutena soilik ikus dezakegu, berau zalantzan jartzeko gaitasunik gabe. Pentsamendu kritikoa aspaldi jokoz kanpo dago.

- Gero eta segurtasun mekanismo eta polizia gehiago dago bazterretan; hala ere, gure beldurra inoiz baino handiagoa eta zentzugabeagoa da. Izua errotua dago jendartean. Zeri eta nori diogu beldur ordea? Zergatik?

- Aurrerapen teknologiko bikainagoak agertzen dira, garapena hedatuz doa; hala ere, gero eta larriagoa da Ama Lurraren egoera: klima aldaketa, desertifikazioa, aparteko fenomenoen ugaritzea... Bitartean, gure ohitura, kontsumo eta kutsadura mailak bere horretan diraute.

- Korporazio multinazional eta entitate finantzarioen mozkinak areagotuz doaz. Aldi berean, gero eta familia gehiago daude pobrezia arriskuan eta eskaleak ere inoiz baino gehiago zenbatu litezke. Pobrezia atzemateko ez da Afrikarainojoan behar. Denon begien aurrean dugu. Denon ondoan. Kale hotza milaka pertsonen ostatu bilakatu da.

- Gero eta gehiago bidaiatzen da. Batzuek negozioak direla eta Asia inguruak bisitatzen dituzte, lan esku merkea nola ustiatu pentsatzen duten bitartean. Beste batzuek Europara iristeko itsas zeharkaldian heriotza topatzen dute. Bizi berri baten ametserako bidean, ur azpiko hilerrietan bukatzen duten itzalen kopuruak lotsarazi behar gintuzke.

- Beste kulturekiko interesa eta tolerantzia inoiz baino landuagoak izaten ari dira, baina kalean betiko iruzkinak entzuten jarraitzen da: egia ote txinatarrak inbaditzen ari zaizkigula? Beltzek lanik onenak kentzen dizkigutela? Folklorismoz mozorroturiko arrazismoa sasoian da.

- Gero eta gutxiago sinesten da elkartasuna edo berdintasuna gisako baloreetan; gero eta gehiago pentsatzen da monetaunitatetan. Egungo jainko goratuena dirua da.

Hainbatetan esana zaigu iragana soilik iragana dela, berau ahanztea dela onena, orainaz goza nahi bada. Ez dakit ziurzein helbururekin errepikatzen diguten hori. Agian, litekeena da, oraina eta etorkizunaz ere jabe ez gaitezen eta errazmanipulatuak izaten jarrai dezagun. Iraganari begira soilik ezin da bizi, baina iragana ezin da ezta ere ahantzi. Belfastekohorma batean irakurri nuen ondorengo esaldia: Bi begiak iraganera begira dituen herria herri itsua da; begi bat iraganera begiraduena herri jakintsua da.

Herrialde garatuon kasuan, atzera begira jarriz, zerbait gaizki egiten aritu garela nabaria da. Zerbait hori eredu ekono-mikoa bera dela esateak badu funtsa. Lurraren zati handiena dominatzen duen “guda” sistema zulo baten gisakoa da:zuloa, zenbat eta gehiago kendu, orduan eta handiagoa da; kapitalismoa zenbat eta sakonagoa, orduan eta gehiago ken-tzen du. Bere ahalmen txikitzaileak mugagabea dirudi; gehiengo zabalarentzat gordea duen patu bakarra amildegia da.Atilio Boron, Hego Ameriketako geopolitika adituak, sozialismoa proposatzerakoan, errealitatea mundu hobe batez eral-datzeko eta merkatuak gure bizitza eta ametsengan duen nagusitasuna gainditzeko beharra aipatzen ditu. Ni, sozialis-moa aipatzean, ez naiz langileriaren diktaduraz edo burokraziaz mintzo, justizia, humanismoa eta guztiekiko begiruneazbaizik. Hots, elkarlana sustatuz etorkizuna bermatuko duen gizarte eredu ireki bat. Suntsiketara izan ezik beste inoraeraman ezin gaitzakeen merkatu ekonomia atzean utziko duena, honela denok aurrera egin dezagun.

]] Aitor Irigoien[[

Munduaren leihoa: denbora“Sembrando hoy, tendremos mañana”

La Habanako kale margoa

] harritarten txutxupeka / herri eskola

probatzen ari ziren. Aukeratutako pilo-tak saskitxo batera apartatu zituzten,dozena bat-edo.

Norbaitek Titinen urtebetetzea zelaadierazi zigun, berrogeita bat urte bete-

tzen zituela. Horrela, pilotariak kantxarasartu orduko, “zorionak zuri” kantatzenhasi ginen. Titinek irribarre bat eginzigun, eta laurak eskuak berotzen hasiziren.

Gutako batzuek alde egin zuten fron-toitik. Erdiak-edo geratu ginen. Pilotakaukeratu eta gero utzi ziguten kantxarasartzen. Orduan bai! Hura zoramena!Autografo eske hasi ginen lasterkabatean! Baina aurretik, argazki bat ateragenuen lau pilotariekin “zorionak zuri”berriro abestuz, eta, gero, etorri zirenautografoak. Titin oso gustura zegoeneta guztioi egin zizkigun autografoak.

Goian aipatu dugun partida ostiralezjokatu zuten. Titinek eta Pascualek 14tanto egin zituzten. Olaizola I.a eta PatxiRuiz irabazle. Dena dela, oso une gogo-angarriak bizi izan genituen asteazkenarratsaldez, eta oroitzapen ederra dau-kagu gordeta.

6. mailaIgor Gomez eta Ibai Aranguren

Aurreko asteazkenean, urtarrilak 13,pilota aukeraketa egin zen GetariakoSahatsaga pilotalekuan. Binakako Txa-pelketaren baitan, pilota partida jokatubehar zuten ostiral hartan, eta lau pilo-tari hurbildu ziren pilota aukeraketara:Titin, Pascual, Olaizola I.a eta Patxi Ruiz.

Bosgarren mailakoek soinketa zutenarratsaldez. Pilotariak heldu ordukoatera zituzten argazkiak eta autografoakeskatu ere bai.

Seigarren mailakook laurak hogeigutxi aldera jaitsi ginen. Kantxara sartuezin zenez, goiko solairura igo ginen.Pilota hautatzaileak euren lanean ariziren: 50 bat pilota zeuzkaten lurrean etafrontisera, banan-banan botaz, pilotak

Pilota aukeraketa Getarian

1690ean kortsorako fragata baten jabezen, eta, 1708an, 22 kanoidun eta 160tonako beste fragata bat erosi zuen kor-tsorako


] Historiaren katebegiak/ Xabier Alberdi eta Suso Perez

adierazten zen preposizio hori erabiliz.

Mirubiatarrak XVI. menderako itsas jar-dueretan inbertitzen zuten getariar leinunagusienekin batu ziren; horren lekukozen Maria de Mirubia, Domingo deCamposen emaztea. Domingo de Cam-pos XVI. mendeko bigarren erdialdekoarrantza-armadore eta eskabetxe-indus-triako inbertsiogile nagusietako bat zen;mende bat geroago Don Martin de Miru-bia kapitaina, Doña Marina de Basurto-rekin ezkondu zen. Basurtotarrak ereGetariako merkatari eta armadore leinunagusietako bat ziren; Don Martin deMirubia bera Getariako alkate izan zen1666an. Bi alaba izan zituzten: DoñaMaria Jacinta eta gure Doña AngelaCatalina. Biak Donostiako bi merkatarihandirekin ezkondu ziren: Doña MariaJacinta de Mirubia Juan Beltran de Iriza-rrekin eta Doña Angela Catalina DonJuan Nicolas de Cardonekin. Juan Bel-tran de Irizar Donostiako armadore etamerkatari nagusietako bat zen. 1683an,ezkontzeko garaian, Jesus, Maria, Josephbaleontziaren jabeetako bat zen, etaSevilla nahiz Amerikan merkataritzanaritzen zen. Bale harrapaketan eta Ame-rikako merkataritzan, XVIII. mendekolehen hamarkadak arte jardun zuen, eta,1711 eta 1716 artean, bera izan zen SanJuan Bauptista baleontziaren jabeetakobat. Kortsoan ere hartu zuen parte;

Artikulutxo honekin iraganeko zenbaitgetariarren biografiak bilduko dituensailari hasiera eman nahi diogu; horie-tako batzuk ezagunak dira, baina besteasko ezezagunak ditugu, nahiz eta Eus-kal Herriko historian leku garrantzitsuaizan zuten. Azken horietako batekinhasiko gara, Doña Angela Catalina deMirubia eta Basurtorekin. Bere izenaerdal eran idaztea komenigarria deri-tzot, izenak gaurko euskaran itzulizgero, ez baitira jasotzen XVIII. mendehasierako izenaren idazkerarekin adie-razi nahi zituztenak. Hau da, “AngelaCatalina Mirubia Basurto andrea” ez da“Doña Angela Catalina de Mirubia”renitzulpen zehatza. Garai hartan, don edodoña hitzak ez zituen edozeinek erabil-tzen Gipuzkoan. Legez gipuzkoar denak“hidalgo” edo noble ziren gizarte hartandon edo doña tratamendua nobleziahorren barneko goi-mailako kideekbakarrik erabiltzen zuten: tituludunaristokraziako edo monarkiako goi-mai-lako administrari lanak betetzen zituzte-nek eta beren leinuetako kideek. Bes-talde hitz horien aurretik “de”preposizioaren erabilera egun ia erabatgaldu dugun arren, XIX. mendera arteGipuzkoar denek erabiltzen zituzten.Izan ere, preposizio horren bitartez, era-biltzaileak leinu noble bateko kide zirelaadierazten zuen; adibidez, Angela Cata-lina Mirubia leinu nobleko kide zela

DOÑA ANGELA CATALINA DE MIRUBIA eta BASURTO (XVII-XVIII)

GETARIARRAK MENDEETAN ZEHAR:

] Doña Angela Catalina de Mirubia eta Basurto

garaitu baitzuen; hori dela-eta, Gipuz-koan enbargatutako baleontzi denak bri-tainiarrek eskuratu zituzten guda-harra-pakin modura. Baleontziak galtzeazgain, hainbat urtetan jabeek ontzienbalioa ordaintzeko erregeari egindakoeskaerek ez zuten inongo emaitzarikizan.

Doña Angela Catalina de Mirubia, ordea,ez zen kikildu galera hura zela-eta, bale-arrantzaren negozioan jarraitu baitzuen.Urtero-urtero, Lapurdiko bale-ontziekPasaian igarotzen zuten negua, eta ber-tan prestatzen ziren baleak harrapatzeraitsasoratu ahal izateko. Eginbehar horie-tarako, Gipuzkoako zenbait merkatariketa armadorek beren kargura zituztenLapurdiko baleontzi horiek. DoñaAngela Catalina zen merkatari horietakobat; 1729 arte, zehazki, bere esku izanzuen Lapurdiko bi baleontziren itsaso-ratu aurreko prestaketa-lanen zuzenda-ritza. 1728an sortu berri zen CaracaskoErrege Konpainia Gipuzkoarrak errege-ari emandako etekinak Gipuzkoakobale-ontziteria berreraikitzeko erabiltzeaerabaki zuen koroak. Aukera horrenaurrean, Doña Angela Catalinak baleon-tzi baten jabe egin zen 1729an, San Fran-cisco ontziarena, hain zuzen. Bera izanzen bale-ontziteriaren berreraikuntzanGipuzkoa osoan lehen pausoak emanzituen enpresaria. Bere atzetik, urte har-tan bertan, Donostiako zenbait armado-rek beste baleontzi bat ekarri zuten. Flotaxume hura laster handitu zen, eta,1732an, Donostiako Errege Balezale Kon-painia sortu zen. Doña Angela Catalinak,ordea, ez zuen behar beste gozatu bereekimenari esker berrezarritako Gipuz-koar bale arrantzaz, 1733 aldera hil bai-tzen. Laburbilduz, bera izan zen bakai-lao-arrantzan azkenera arte inbertitzenjarraitu zuen azken armadorea; beraXVIII. mendean bale-ontziteriaren sos-tengatzaile nagusia. Dudarik gabe,beraz, XVIII. mendeko alturako arrantza-armadore nagusietako bat izan zen.

egitea. Hala ere, San Francisco el grandebaleontziak baleak harrapatzen jarraituzuen; urtero, Artiko inguruko uretarajoaten zen zeregin hura betetzera. Aipa-tzekoa da baleontzi horrek Getariakoportuan igarotzen zuela negua; hainzuzen, Getariako, Zarauzko, Zumaiakoeta Orioko marinelez osatutako tripula-zioarekin jardun zuen urtero lanean 1718arte. Urte hartan Gipuzkoako gainon-tzeko baleontzi guztiekin batera erre-geak enbargatu egin zuen, Sizilia uharte-aren konkistara abiatu zen itsas armadanzamaketa lanak egiteko. Dena den, espe-dizio horrek porrot ikaragarria izan

zuen, Passaro lurmuturreko itsas gudaningelesen itsas armadak espainiarrena

Doña Angela Catalina de Mirubiak itsasjardueretan izan zuen partaidetza ez zenmugatu Don Juan Nicolas de Cardon,jatorri flandiarreko merkatariarekinezkontzera. Don Juan Nicolas 1707 ingu-rutik baleontziaren jabea zen, eta, 1713anhil zenean, Doña Angela Catalina harenalarguna egin zen jabe. Aldi berean ElÁngel bakailao-ontziaren jabea erebazen. Bakailao-ontzi hura, urterobezala, Ternuara bidali zuen 1713anbakailao-arrantzara, eta hura izan zen urhaietan arrantzan jardun zuen azkenontzi gipuzkoarra; izan ere, urte hartanbertan sinatutako Utrechteko Hitzarme-

naren ondorioz, Ingalaterrak galaraziegin zien gipuzkoarrei bertan arrantza

Oina: XVIII. mendeko baleontzia.


] otsaileko agenda

FULDAIN farmaziaren zaintza egunak:

otsailaren 1etik 6ra (biak barne)

KULTURA SAILAK DIRUZ LAGUNDUTAKO HEDABIDEA

aarrttzzaappeeURTARRILEKO GALDERA:

Noiz sortu zen Donostiako Errege Balezale Konpainia?

ABENDUKO ERANTZUNA: Hiru urtetako ikerketa

IRABAZLEA: Trini Etxabe

Artzapen bazkidea bazara eta erantzuna baldin badakizu, e-mailez ([email protected]), gutunez (kale nagusia 1-3 z/g) edo deitu (943 000 548) MARTXOAREN22a BAINO LEHEN.

Saria: Hiru botilako Larchago ardo kaxa bat

[Otsailaren 25a, osteguna]ODOL-EMATEANoiz: 19:00etatik 21:00etaraNon: anbulategianAntolatzailea: Gure Txeru

[Otsailaren 28a, igandea]GAZTE ALAIAK TXISTUTALDEAREN EMANALDIA:- 09:00etan: DIANA- 12:15ean: Berdura Plazan,taldearen EMANALDIA

] Musika[Otsailaren 22a, 23a, 24a eta25a]MUSIKA ESKOLAKOENTZUNALDIAKNoiz: 19:00etanNon: perkusio gelanAntolatzailea: Musika Eskola09:00etatik 13:00etara

] KiroldegiaIKASTARO BERRIAK!!!- KIROL-ANITZA- G.A.P (Gluteoak, abdomina-lak eta hankak indartzekoariketak)

[Otsailaren 4a, osteguna]SANTA AGEDA BEZPERA:Txistuz, trikitixa eta kantuzkaleak alaituko dira-ITURZAETA HERRIESKOLA: 46 txistulari eta etaeskola osoa kantari* Jasotzen den dirua ELAN-EUSKADI erakundeariemango zaio

[Otsailaren 12a, ostirala]INAUTERI FESTA HERRIESKOLANNoiz: 14:30eanNon: kiroldegiko kanpoko pistan

[Otsailaren 13a, larunbata]Arrantzale Zaharren Elkartea,BATZAR NAGUSIALehenengo deialdia 09:30ean,bigarrena 10:00etan, elkartean

[Otsailaren 13a eta 14a]INAUTERI FESTA GETA-RIAN: mozorro afari herri-koia, musika, lehiaketak,mozorroen desfileak, sariak,Musika Bandaren inauterie-tako kontzertua

* Otsailan izena ematenbaduzu, matrikulan %50ekodeskontua izango duzu

] KirolaGIPUZKOAKO XAKE

TXAPELKETAGipuzkoako Ligako 3. mai-lako partidak:[Otsailaren 6a, larunbata]*Getariako KETA - Zarautz E*Anaitasuna Kakute B -Santikutz-Legazpi A*Santikutz-Legazpi B -Zarautz D

] KZguneaNoiz: 17:00etatik 20:00etaraTutorearen otsaileko bisitak: 5an eta 19an,

] Irteerak[Otsailaren 7a, igandea]GR-121 GIPUZKOAKOBIRA. OINEZ 11. etapa: PAGOAGA –ARITXULEGI (22 KM) Antolatzailea: Gure Txeru

[Otsailaren 21a, igandea]GR-121 GIPUZKOAKOBIRA. OINEZ 12. etapa: ARITXULEGI–IGER (21 KM) Antolatzailea: Gure Txeru

[Otsailaren 27a eta 28a]LUZ ARDIDEN-ERA ESKIIRTEERA

] GaztelekuaNoiz: ostirala (17:00-20:00) /larunbata eta igandea (16:00-20:00)

] LehiaketakINAUTERIAK 2010

- KARTEL LEHIAKETA: Kartel irabazleak aurtengoinauterien aurkezpenaegingo du* ikusi oinarriak- TABERNA ETA DENDENAPAINKETA LEHIAKETA

zorion agurrak] akordatzen

Orlandoko azken langileak

Ainhoa Alberdi eta Lourdes EtxeberriaUrtarrilak 25 eta Otsailak 13Zorionak eta urte askotako.

Etxekoen partez.

Luis BerasaluzeOtsailak 16

Zorionak! Ondo pasa zureurtebetetze egunean, muxuhandi bat arreben partetik.

Xabier LarrañagaUrtarrilak 21

Zorionak familia guztiaren partez.

Erronda hire kontu!

Atal honetan jartzeko moduko argazki zaharren bat baduzu,deitu943000548 telefonora edo [email protected] helbidera bidali.

Orlandoren antxoa fabrikan makinabat lagunek egin zuten lana hainbaturtetan; hain zuzen ere, horietakobatzuk ageri dira goiko argazkian,Orlandorenean lan egin zuten azkenlangileak. Horiek guztiak OrlandokErrioxako Alfaro herrian zuenTomate Orlando fabrikara ikusterajoan ziren.

Goiko aldetik hasita: AbetxuMugerza, Ramona Telleria, MilagrosMitxelena; zertxobait beherago,Dominika Berasaluze dago. Besteilaran, berriz, hauetxek daude: EulaliTolosa, Klaudia Alkorta, Maria(“Ulaziana”), Segunda Lucas etaRosario Gartia, Mikaela; azkenik,beheko aldean Faustina Urangaageri da.

Beheko argazkian, berriz, aurrekoargazkian zeuden lagun guztiezgain, honako hauek ageri dira: Kris-tina Zenekorta, Karmen Alkorta,Pepe Balentziaga eta AlfonsoOrlando.

Ramona Telleriakutzitako argazkia.

2010ko urtarrila artzape-23

Anuska EsnaolaOtsailak 16

Zorionak Anuska! Urrutitikbada ere, muxu handi-handi

bat eta ondo pasa eguna.Nerea.

Maddalen IraolaMartxoak 4

Zorionak gure etxeko neskari

11.urtebetetzean, jarraituhorrela.

Iñaki eta Kattalin ZubizarretaOtsailak 1 eta 8Zorionak bioi!!!

Segi barre egiten, muxu erraldoiakzuen familia guztiaren

bihotzetatik.

Esteban eta Luis BerasaluzeOtsailak 22 eta martxoak 4Zorionak eta urte askotarako

familiaren partetik.

Beñat OlabarriUrtarrilak 31

Zorionak potxolo! 7 urte!Ondo pasa eguna!

Zigor Saizar eta Josune UrrestiOtsailak 1 eta 12

Zorionak bioi Artzapeko lan talde guztiaren partetik.Muxu handi bana bioi!

90. zenbakia (2010eko urtarrila)

Documents

Transcript of 90. zenbakia (2010eko urtarrila)