500 urte eta gero hautsak harro

munduko lehen herria izanenbaita. Miguel Sanz lehendaka-riak esan zuenez, 1512an Na-

farroa Gaztelara“batu” izana “ospat-zea” da haienasmoa. Ondorioz,“ez da egokia kon-kista estali nahi iza-tea bestelakoospak izunek in” ,azaldu du Nafarro-

ako Gobernua aipatuz. Hala-ber, Espainiako Gobernuarekinelkarlanean, 1212ko Navas deTolosako bataila ere ospatukodu Nafarroako Gobernuak, etahori ere “salagarria” da.

Historian terminoak osogarrantzitsuak direla gaineratudu 1512-2012 Nafarroa Bizirikekimeneko kideak: “Bakoitzakbere esanahia du eta Nafarro-ako Gobernuak kontzeptuakhustu ditu, garrantzia kenduz”.Izan ere, orain dela gutxi arteNafarroako Gobernuak ez zuen“konkista” hitza erabiltzen1512.an gertatutakoaz hitz egi-teko. Horren ordez, “anexioa”,

kalera eramatea du helburu.Patxi Abasolo historialariaeta 1512-2012 Nafarroa Bizi-rik ekimenekokideak inko-h e r e n t z i ahandiak ikus-ten ditu bert-sio ofizialean:“prozesu bor-titz bat izanzen eta haiekesandakoaren kontra pro-zesu luze bat, guretzatamaitu gabeko prozesu batda oraindik. Zauri hori itxi bi-tartean beti izango dugu no-labaiteko gatazka herrihonetan”. Bertsio kontraja-rriak direla baieztatu duAba-solok: “ez da berdinakonkista militar baten ondo-rioz subiranotasuna galtzeaedo norberak bere kabuz es-painiar koroarekin bat egi-tea”.

Abasolok gogor kri-tikatu du Nafarroako Gober-nuaren jarrera, Nafarroabere konkista ospatuko duen

aprobetxatuz. Nafarren arteanluzaroan izandako gerra zibila(Agramondar eta Beaumonda-rren artean) amaiarazi zuenkonkistak, eta Pirinioetako erre-suma zaharrak Gaztelako Erre-suman sartzeko prozesuaabiarazi zuen. Herritarrek ezzuten konkistan sufritu, ErregeKatolikoek foruak mantendu zi-tuzten eta onura eta modernita-tea ekarri zuten Nafarroara.“Lurraldeko hainbat azpiegiturazaharberritu ziren, nafar ugarikarduraren bat hartu zuten beregain gortean eta kargu garrant-zitsuak zituzten hainbat nafargailendu ziren”, argitzen du Na-farroako Lehendakaria den Mi-guel Sanzek webgunean.

Hala ere, gero eta ahotskritiko gehiago daude bertsiohau zalantzan jartzen dutenak.Horien artean 1512-2012 Nafa-rroa Bizirik ekimena dago. Herrimugimendu honek konkistakiraun zituen ia bi hamarkadetanNafarroan gertatutakoa mahai-ganeratzea eta, bestetik, ikus-puntu kritiko batetik eztabaida

1512an gertatutakoakNafarroaren historia errotikaldarazi zuen. Fernando Ka-tolikoak, eta bere 10.000soldaduk nafar erreinuarenazken hondarrei eraso eginzieten. Europako erreinu za-harrenetariko bati amaieraeman zitzaion eta NafarroaGaztelaren menpe erori zen.Honen guztiaren ondorioz,jadanik bost mende iraunduen eztabaidari hasieraeman zitzaion. Izan ere,nork azaltzen duen kontuanhartuta era batera edo bes-tera gauzatu zen konkista.

Hurrengo urtea iza-nen da giltza, 1512ko konkis-taren V. mendeurrena oroitukobaitute batzuk eta besteek.Nafarroako Gobernuak gerta-kari hori oroitzeko batzordezientifiko bat eratu du. Bertan,historiako profesional taldezabal batek parte hartzen du.Batzordearen helburuaAlbakodukearen tropek Nafarroa kon-kistatu izana oroitzeko eginendiren ekitaldiak prestatzea da.

Gobernuaren iritziajaso nahi izan dugu erreporta-jea aurrera eramateko. Halaere, elkarrizketa jada hitzartutazegoenean haien ezetza jasodugu eta atzera bota dute el-karrizketa. Haien ustez galde-rak “polemikoegiak” dira, etaNafarroako konkistaren ingu-ruan ez dutela ezer berririkesateko adierazi digute: “Go-bernuak berez ez du iritzirik,bakarrik gertaera garrantzitsubat izan zela, Nafarroa zeharoaldatu zuena”, jakinarazi di-gute Gobernuko iturri ofizialek.Beraz, haien iritzia plazarat-zeko Nafarroako Gobernukoweb orria erabili dugu.

Inkoherentziak bertsio ofi-zialean

Bertsio ofizialakdioenez, Aragoiko FernandoNafarroan sartu zen bertan ze-goen ezegonkortasun egoera

“Konkista amaitu gabekoprozesu bat da oraindiketa zauri hori itxi bitar-tean beti izango dugu no-labaiteko gatazka herrihonetan”

Patxi Abasolo 1512-2012 Nafarroa Bizirik ekimeneko kidea Konkistak, 500 urte liburuarekin

Nafarroako Erresuma konkistatua izan zenetik bostgarren mendeurrena aurki be-teko da. Alde bateko zein besteko ekimenetan ikuspuntu desberdinak ageri dira

Kattalin Barber/Iruña

“Konkista eta anexioa” hizpide gobernuak antolatutakonazioarteko biltzarrean

“1512: Nafarroaren kon-kista eta Nafarroa EspainiakoMonarkia sartzea. Europakointegrazio prozesuak” izen-burupean nazioarteko biltza-rra antolatu zuen NafarroakoGobernuak martxoaren21etik 24ra. Bertan, Nafarro-ako zein nazioarteko unibert-sitateetatik etorritako 32adituk eta kongresura atxiki-tako 110 lagunek hartu duteparte.

Konkistaren V. Mendeu-rrena dela medio antolatu-tako ekitaldien artean lehena

izan da biltzarra. Esperient-zia eta ikuspegi desberdinakdituzten espezialista presta-tuen artean ideiak eztabai-datu direla adierazi dutegobernuko webgunetik. Halaere, Patxi Abasolok ezta-baida eza eta ahots kritikorikez dela egon azpimarratu du.

Kongresuaren hel-burua 1512ko Nafarroarenkonkista eta inkorporazioa-ren azterketa historiko egokibat egitea izan dela uste duJon Arrietak, 1512. urteaoroitzeko batzordeko kideak.

“Eztabaidarako unea izan da,aurkeztutako ponentziakmaila oso onekoak izan dira”,gaineratu du. Bere zereginaalderdi akademikoan zuzen-bide alorreko ponentziaklantzea izan da, geroago ar-gitaratuko den liburua kon-tuan hartuz.

Patxi Abasolok,aldiz, gogor kritikatu du kon-gresua: “hainbat aditu elkartudira haiek nahi dutena entzu-teko, eta hori ikuspuntu zien-tifiko batetik latzena da”.Parte hartze eskasa egon

dela gaineratu du Abasolok,eta ahots kritikorik ez. Halaere, kanpotarren aldetikbeste jarrera bat igartzendela zehaztu du: “kuriosoada baina zintzotasun zientifi-koa beste estatutik etorritakoprofesionalen aldetik ikustenda”. Izan ere, aditu hauekPedro Esarte eta Floren Aoizbezalako historialariak aipatuzituzten eta Abasolok eske-rrak eman zien: “haien ego-tea kongresuan debekatuaizan arren, presente egondira, gure artean”.

mantentzea, baina historialariekhori beharrezkoa dute haienlana egiteko.

Jon Arrieta, Nafarro-ako Gobernuak eratu duen1512ko urtea oroitzeko batzor-deko kidea eta zuzenbidearenhistorian adituak historia beti po-litizatu dela uste du. “Botere po-litikoak, ofiziala edo kontrakooposizio batetik egikaratzendena izan, beti bultzatu izan dugertakarien azalpen justifikat-zaile bat ematea”. Arrietak dioe-nez, ez da erreza aurreiritzietanez erortzea. “Beraz, gogoetahau egin behar du edozein egi-tate historiko aztertu nahi duenedonork”, gaineratu du. Hortaz,beti interpretazio desberdinakegongo dira “arazoaren alderdisubjetiboetan”. Baina Nafarro-ako kasuan “erresuma lortzeko

“atxikimendu librea” edo “boron-datezko ekimena” erabiltzenzuen. Hala ere, Sanzek 1512kooroitzapen ekitaldiak aurkeztuzituenean “konkista” hitza erabilizuen lehenengo aldiz. Abasolo-ren ustez, gobernuak konkistahitza ukatuko du beti: “gauregungo proiektu politiko institu-zionala indarkerian oinarritzenbaita”.

Historiaren interpretazioa

Historiografia eta poli-tika nahasten den honetan, ger-takari batetik hain desberdinakdiren bertsioak azaltzen dira.Bestela esanda, posible da his-torian benetan gertatutakoakontatzea? Norberak ikusiko duesaldi horri galdera ikurra kenduedo ez. Zaila da objektibitatea

bitartekoa kon-kista izan zen etainkorporazioa ge-roago gauzatuzen”, azaldu duArrietak. Ez duukatzen Nafarro-ako konkista es-p e r i e n t z i atraumatikoa izanzela eta nafarguztiek izanen zutela zerbaitgaldu izanaren kontzientzia. Halaere, epe luzean, Nafarroak “egi-tura zabal eta izugarri anitza”izan zuela baieztatu du.

Honen inguruan eremintzatu da Patxi Abasolo. Histo-rialariak gai historikoen inguruanbereziki zintzoak izan behar di-rela azaldu du: “historia gure autoideologikoaren menpe jartzendugu eta profesionalak garen hei-

nean zintzo jokatu behardugu”. Abasolok onartzendu inork ez duela egia kon-kistaren inguruan bainazintzoki jokatu behar dela:“kritikoak izan behar garagure buruarekiko”. Haien in-terpretazioa agirietan oina-rritzen dela ziurtatu du:“agiriak mahai gainean jarriditugu baina Espaina zeinFrantziako historiografia isi-lik geratu da”.

1512. urtean ger-tatu zenari buruzko eztabai-dak historiografia beragainditu du. Gertakizuna“ospatzeko” edo “gogorat-zeko” ekitaldien prestaketakhasi dira eta argi dago men-deurrenaren oroitzapenaaski zatikatuta egonen dela.

Oraindik urtebat falta damendeurrena-rako eta haut-sak harrotudituzte dagoe-neko batzuketa besteek.Baina ezta-baida ez dabukatuko hu-

rrengo urtean. Prozesuarihasiera eman baitzitzaionurte horretan, baina ezamaiera. Geroago Amaiur,Noain eta HondarribiarenV.mendeurrenak egongodira. Nork daki, X.mendeu-rrena ere noizbait iritsiko daeta batek daki nola egongoden egoera. Guk, behintzat,ez dugu horren berririk ja-soko.

“Botere politikoak, ofi-ziala edo kontrako opo-sizio batetik egikaratzendena izan, beti bultzatuizan du gertakarienazalpen justifikatzailebat ematea”

Nafarroako Gobernua 1212-1512-2012 batzordearen aurkezpen egunean

Kritikak jaso ditu biltzarrak konkistaren ikuspuntu bakar bat lantzeagatik,hala ere, Nafarroako Gobernuak eztabaidarako unea izan dela ziurtatu du