5 maila 7 MATERIA eta MATERIAREN PROPIETATEAK Anaya

8
Laguntza gela 1 Materia eta materiaren propietateak Materia eta materiaren neurria Zer da materia Materiaren propietateak Materiak bi propietate ditu: masa eta bolumena. Biak neurtu daitezke. 7 MATERIA espazioa hartzen (okupatzen) duten gauzak dira. Beroak, argiak... ez dute espaziorik hartzen. ez dira materia, ENERGIA baizik. Materia KANTITATEA da. Materiaren PROPIETATEAK bi dira: MASA BOLUMENA Materiak hartzen duen ESPAZIO ZATIA da. BALANTZArekin neurtzen da.

Transcript of 5 maila 7 MATERIA eta MATERIAREN PROPIETATEAK Anaya

Page 1: 5 maila  7 MATERIA eta MATERIAREN PROPIETATEAK Anaya

Laguntza gela

1

Materia eta materiaren propietateak

Materia eta materiaren neurria

Zer da materia

Materiaren propietateak Materiak bi propietate ditu: masa eta bolumena. Biak neurtu daitezke.

7

MATERIA espazioa hartzen (okupatzen)

duten gauzak dira.

Beroak, argiak... ez dute espaziorik hartzen. ez dira materia, ENERGIA baizik.

Materia KANTITATEA da.

Materiaren PROPIETATEAK

bi dira:

MASA BOLUMENA

Materiak hartzen duen ESPAZIO ZATIA da.

BALANTZArekin neurtzen da.

Page 2: 5 maila  7 MATERIA eta MATERIAREN PROPIETATEAK Anaya

Laguntza gela

2

Materiaren egoerak Materia hiru egoeratan ager daiteke: solidoa, likidoa eta gaseosoa.

Materiaren EGOERAK

hiru dira:

egoera SOLIDOA

egoera LIKIDOA

GAS-egoera

Solidoek FORMA ZEHATZA dute.

EZ dute ONTZIAREN FORMA hartzen.

Likidoek ONTZIAREN FORMA

hartzen dute.

Gasek ONTZIAREN ESPAZIOA

BETETZEN dute.

Ontzi IREKIETAN IHES egiten dute.

Page 3: 5 maila  7 MATERIA eta MATERIAREN PROPIETATEAK Anaya

Laguntza gela

3

Beroa eta materiaren aldaketak

Zer da beroa Beroa ez da materia, energia da, eta gorputz batzuetatik besteetara pasatzen da.

Beroa eta bolumen aldaketak

•BEROTU egiten da.

Gorputz batek BEROA HARTUZ GERO

•HOZTU egiten da.

Gorputz batek beste bati BEROA EMANEZ GERO

Gorputz bat BEROTZEN bada

•bolumena HANDITZEN zaio

• DILATATU egiten da

Gorputz bat HOZTEN bada

•bolumena TXIKITZEN zaio

• UZKURTU egiten da

Page 4: 5 maila  7 MATERIA eta MATERIAREN PROPIETATEAK Anaya

Laguntza gela

4

Beroa eta egoera - aldaketak Ura LIKIDOA da 0ºC-tik 100ºC- tako tª-an.

Ura SOLIDOA da (izotza) 0ºC-tik behera.

Ura GASA da (lurruna) 100ºC-tik gora.

Horrek esan nahi du gorputz bat berotu edo hozten badugu, egoeraz aldatzen dela.

LURRUNTZEA

Solidoa likido

bihurtzen da.

FUSIOA

Likidoa solido

bihurtzen da.

SOLIDOTZEA

Likidoa gas

bihurtzen da.

Gasa likido

bihurtzen da.

KONDENTSATZEA

Page 5: 5 maila  7 MATERIA eta MATERIAREN PROPIETATEAK Anaya

Laguntza gela

5

Indarrak eta materiako aldaketak

Zer dira indarrak Indarrek hainbat eragin dituzte objektuetan. Gorputz bat mugitzeko, geldiarazteko,

deformatzeko edo apurtzeko, indarra behar da.

MUGIARAZI GELDIARAZI

DEFORMATU HAUTSI

Bi MOTATAKO INDARRAK izan daitezke:

UKITUZ eragiten dutenak

baloi bat jotzen dugunean

haizeak ilea mugitzen digunean

URRUNETIK eragiten dutenak

GRABITATEA. Bi gorputzek elkar

erakartzen dutenean

MAGNETISMOA Imanek duten

erakarpena

Page 6: 5 maila  7 MATERIA eta MATERIAREN PROPIETATEAK Anaya

Laguntza gela

6

Indarren efektuak Indar batek objektu bati eragiten dionean, efektu bi sor ditzake: aldaketak

mugimenduan edota forman.

ALDAKETAK MUGIMENDUAN

•mugitzen hasi

• gelditu

•norabidea aldatu

•azkarrago edo astiroago mugitu

ALDAKETAK FORMAN

• forma aldatu egin daiteke indarrarekin

Page 7: 5 maila  7 MATERIA eta MATERIAREN PROPIETATEAK Anaya

Laguntza gela

7

Materialak aprobetxatzea

Materialak erabiltzen Pertsonok hainbat material erabiltzen ditugu : naturatik hartzen ditugun material

naturalak eta material artifizialak ere.

HISTORIAURREAN

• MATERIAL NATURALAK

•Hasieran, HARRIA, LARRUAK, EGURRA...

•Ondoren, METALAK, BEIRA, ARTILEA...

ERDI AROAN

•MATERIAL ARTIFIZIALAK

•METALEN NAHASTEAK, ZERAMIKA, PAPERA...

GAUR EGUN

•MATERIAL ARTIFIZIALAK oso landuak

•KAUTXOA, ALUMINIOA...

Page 8: 5 maila  7 MATERIA eta MATERIAREN PROPIETATEAK Anaya

Laguntza gela

8

Materialak erabiltzearen arazoak

Arazo horiek ez izateko "URREZKO HIRU ARAUAK" betetzea komeni

da

Materialak erabiltzean ARAZOAK

Baliabideak BUKATZEA

KUTSADURA HONDAKINAK

sortzea

URREZKO HIRU

ARAUAK

MURRIZTU material

gehiegi ez erabili

BERRERABILI gauzei erabilera

bat baino gehiago eman

BIRZIKLATU hondakinekin

materiak berriak sortu