Laguntza gela

1

Ekosistemak

ARTZAIN TXIKI-TXIKIAK

5

Landare-zorriak intsektu berdeak dira,

landareen gainean bizi dira eta

landareak jaten dituzte.

Landare-zorriak oso txikiak direnez,

intsektu handiagoek jateko arriskua dute,

marigorringoek, adibidez.

Landare-zorriek likido gozo bat egiten dute.

Likido hori asko atsegin dute inurriek.

Laguntza gela

2

Zer dira ekosistemak? 1- Ekosistemak

Toki batek eta toki horretan bizi diren izaki bizidunek osatzen dute ekosistema.

P

It

IZAKI BIZIDUNAK

INGURUNE FISIKOA

Landareak eta animaliak Izaki bizidunak ez diren gauzak : tª, ura, lurzorua, harriak …

+

Ekosistema bat osatzen dute:

Laguntza gela

3

2- Izaki bizidunen premiak

Izaki bizidunek premia desberdinak dituzte.

Horregatik toki batzuetan eta besteetan izaki bizidun desberdinak bizi dira.

LANDAREen premiak ANIMALIen premiak

Landare batzuk ur asko behar dute eta ibaien ondoan bizi dira beti.

Beste batzuk ur gutxiago behar dute eta basamortuan bizi daitezke.

Sahatsa

Kaktusa

Animalia batzuk, arrainak, uretan bizi behar dute arnasa hartzeko .

Beste animalia batzuk zuhaitzetan bizi behar dute habiak egiteko. ondoan bizi dira beti.

amuarraina

okila

Laguntza gela

4

3- Ekosistema motak Lurrean, hainbat motatako ekosistemak daude.

EKOSISTEMA MOTAK

LEHORREKO ekosistemak

URETAKO ekosistemak

Basoa Belardia Basamortua Ibaia Itsasoa Aintzira

UR GEZAkoak UR GAZIkoak

Laguntza gela

5

Ekosistemetako harremanak 1- Elikadura Ekosistema batean, izaki bizidun bakoitza modu batean elikatzen da.

LANDAREek beren elikagaiak sortzen dituzte.

ANIMALIA BELARJALEek landareak jaten dituzte.

ANIMALIA HARAGIJALEek animalia belarjaleak jaten dituzte.

Ekosistemetan EKOIZLEak eta KONTSUMITZAILEak daude.

P

It

Laguntza gela

6

2- Elika-kateak

Ekosistemako izaki bizidun batzuek beste izaki bizidun batzuk jaten dituzte. Nola elikatzen diren adierazteko, lerro batean jarri eta gezien

bidez lotzen ditugu. horrela elika-kate bat osatzen dugu.

Ekosistema bateko izaki bizidunek nola elikatzen diren adierazteko ELIKA-KATEAK erabiltzen dira.

P

It

Laguntza gela

7

3- Lehia Batzuetan, izaki bizidunak premia bera izaten dutenean, lehian (borrokan) ibiltzen dira.

Bi izaki bizidunek premia bera dutenean lehian aritzen dira premia hori asetzeko.

P

It

Adibide batzuk

LANDAREAK lehian ibiltzen dira argia lortzeko.

Landare altuenek itzala ematen diote albokoei, eta horrela gutxiago hazten dira.

pagoa

Basoetako lurrean landare gutxi hazten dira; zuhaitzek ez dute uzten argi asko sartzen.

landare gutxi

Erroiak eta belatzak horma harritsuak behar dituzte habiak egiteko.

ANIMALIAK hegazti batzuk lehian ibiltzen dira habiak egiteko.

erroia belatza

Belatzek kanporatu egiten dituzte erroiak.

Laguntza gela

8

4- Lankidetza Lankidetzan ere aritzen dira izaki bizidunak; hau da, elkarri laguntzen diote.

Bi izaki bizidunek elkarri laguntzean, biek onura ateratzen dute.

P

It

Adibide batzuk

LANDAREEK eta INTSEKTUEK onura ateratzen dute.

BI ANIMALIEK: ganba eta itsas sugeak onura ateratzen dute.

Landare batzuk nektarra dute loreetan.

Intsektuek oso gustoko dute nektarra.

Intsektuek lorez lore iblitzen dira nektarra hartzeko, eta landareak polinizatu egiten dituzte.

Itsas sugeak parasitoak ditu.

Ganbak parasitoak kentzen dizkio, ganbak parasitoak jaten baititu. .

ganba

itsas sugea

Laguntza gela

9

Ekosistemen zaintza

1- Ekosistemak hondatu egiten dira Ekosistema bat hondatu egiten da, izaki bizidun batzuk desagertzen direnean.

EKOSISTEMAK HONDATZEKO arrazoiak

KUTSADURA BASOAK GALTZEA animalia edo landare GEHIEGI HARTZEA

higadura

Laguntza gela

10

2- Ekosistemen babesa Ekosistemak babestea oso garrantzitsua da.

Ekosistemak BABESTEko MODUAK

LEGEen bidez EREMU BABESTU

izendatzea

Errepide bat edo urtegi bat eraiki behar direnean, aurretik aztertu behar da ondo, ekosistemari ahalik eta kalte txikien egiteko modua.

Bardeak

Gorbeia

Urkiola

Urdaibai

Ekosistema bat eremu babestu izendatzen denean, agintariek ondo zaindu eta hondatzen ez uzteko konpromisua hartzen dute.

Laguntza gela

11

Ariketak

1- Begiratu argazkiei eta aipatu:

2- Aurki al dezakegu pinguinorik belardi batean? Zergatik?

Izaki bizidun bat :

Ingurune fisikoko elementu bat :

Izaki bizidun bat :

Ingurune fisikoko elementu bat :

Izaki bizidun bat :

Ingurune fisikoko elementu bat :

Izaki bizidun bat :

Ingurune fisikoko elementu bat :

Izaki bizidun bat :

Ingurune fisikoko elementu bat :

Izaki bizidun bat :

Ingurune fisikoko elementu bat :

Laguntza gela

12

3- Osatu eskema.

4- Zein ekosistema mota da? Idatzi izena.

Ekosistemaren

osagaiak

Laguntza gela

13

5- Zein motatako ekosistemak daude zure herritik hurbil?

6- Begiratu animalia hauei eta esan zein ekosistematan bizi diren.

7- Zergatik esaten dugu landareak ekoizleak direla?

1-Igaraba .......................... bizi da; izan ere ...........................................

2-Bufaloa .......................... bizi da; izan ere ...........................................

3-Orangutana ..................... bizi da; izan ere ........................................

Laguntza gela

14

8- Idatzi esaldi bana hitz talde hauekin.

9- Osatu taula zenbait adibideekin.

ekosistemak osagaiak ingurune fisikoa izaki bizidunak

ekosistemak lehorrekoak belardiak basoak basamortuak

uretako ekosistemak ur geza ur gazia

LEHORREKO EKOSISTEMAK URETAKO EKOSISTEMAK

UR GEZAkoak UR GAZIkoak

Laguntza gela

15

10- Osatu elika-katea geziekin eta izenak idatzi.

11- Orain, 10. ariketako izaki bizidunak sailkatu.

12- Zer gertatuko litzateke ekosisteman, animalia haragijaleak

desagertuko balira?

ekoizleak kontsumitzaileak

Laguntza gela

16

13- Lotu.

14- Zein motatako harremana dute? Lankidetza ala lehia da?

15- Ekosistema hauek hondatu egin dira. Zein da arrazoia? Lotu.

LEHIA harremanak

LANKIDETZA harremanak

Bi izaki bizidunek premia bera dutenean.

Bi izaki bizidunek elkarri lagundu eta biek onura ateratzen dutenean.

intsektua - lorea zuhaitza - belarra itsas sugea - ganba

kutsadura

basoak galtzea

animalia/landare gehiegi hartzea

Laguntza gela

17

16- Lotu.

17- Erantzun.

Zer da eremu babestua?

Ezagutzen al duzu eremu babesturik? Zein?

KUTSADURA

BASOAK GALTZEA

GEHIEGIZKO USTIAPENA

Zuhaitzen mozketa.

Kea eta hondakinak isurtzea.

Animalia edo landare gehiegi hartzea..