4.4. ZIENTZIA-, TEKNOLOGIA- ETA OSASUN-KULTURARAKO KONPETENTZIA

4.4.1. Ikasleen banaketa konpetentzia mailen arabera

Jarraian Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzako 2. mailako ikasleen banaketa aurkezten da konpetentzia mailen araberaZientzia-, teknologia- eta osasun-kulturarako konpetentzian :

82 D E R R I G O R R E Z KO B I G A R R E N H E Z K U N T Z A KO 2 . M A I L A

KONPETENTZIA MAILAK 2009KO EBALUAZIO DIAGNOSTIKOAN

6. grafikoa. Ikasleen portzentajezko banaketa konpetentzia mailen arabera.Zientzia-, teknologia- eta osasun-kulturarako konpetentzia. DBHko 2. maila

%0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100

Ebaketa-puntua Ebaketa-puntua

17,8 57,0 25,2

Hasierako maila Erdi-maila Maila aurreratua

4.4.2. Zientzia-. Teknologia- eta osasun-kulturarako konpetentziaren Derrigorrezko Bigarren Hezkuntza-ko 2. mailako konpetentzia mailen deskribapena

83

4. KONPETENTZIA MAILAK 2008-2009 IKASTURTEAN EBALUATUTAKO OINARRIZKO KONPETENTZIETAN

D E R R I G O R R E Z KO B I G A R R E N H E Z K U N T Z A KO 2 . M A I L A

Hasierako maila Erdi-maila Maila aurreratua

Maila honetan dagoen ikasleak zientzia-ezagupen sinpleak (izenak, gertaerak, terminologia, arau sinpleak eta abar)antzematen ditu, eta ondorio sinpleak ateratzeko edo ebaluatzeko erabiltzen ditu. Zientzia-fenomenoak erlazioakedo kategoriak deskribatuz azaltzen ditu; kausa edo ondorioren bat aurki dezake, baina ez da heltzen erlazioareneredu formala garatzera. Grafiko sinpleak interpretatzen ditu. Sailkapena pertzepzio-tresna bezala erabiltzen du zergertatzen den aurkitzeko, baina emaitza esperimentalak egituratzeko eredu jakin bat eman behar zaio. Zailtasunakditu esperimentu batean aldagaiak identifikatzeko eta haien eragina ulertzeko (adibidez, eraginik ez duten alda-gaiak, bigarren mailako eragina edo emaitza baten kontrako eraginak).

Hasierako maila Erdi-maila Maila aurreratua

Maila honetan dagoen ikasleak, hasierako mailan deskribatutako trebetasunez gain, zientzia-kontzeptuak erabiltzenditu iragarpenak egiteko edo azalpenak emateko. Ikerketa zientifikoaren bidez erantzun daitezkeen galderak antze-maten ditu, eta ikerketa zientifiko batean gertatzen denari buruzko xehetasunak identifikatzen ditu. Ondorioak ate-ratzerakoan edo ebaluatzerakoan informazio garrantzitsua hautatzen du elkarren kontrako datuei edo arrazoiketa-kateei buruz. Zientzia-fenomeno bat azaltzeko eredu formal sinpleak erabiltzen ditu, baita beharrezko kausaren batsartzen du ere. Kausa anitzak ondorio bakar baterako izatea edo kausa batek bakarrik ekarritako ondorio anitzakizatea uler dezake. Gauzen zergatia asmatzen saiatzen da eta aurretiaz emandako eredu formal batean oinarriturikondorioak ateratzen. Hipotesi sinpleak formula ditzake eta esperimentu sinpleak planifikatu, baina laguntza behardu emaitzen arteko erlazioak ondorioztatzeko. Aldagaiak kontrola ditzake, aldi bakoitzean faktore bakar bat alda-tuz, baina sarritan ez da gai izaten beste faktore batzuen eragina kanpoan uzteko.

Jarraian, hiru konpetentzia mailen deskribapena osotzeko asmoz, Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzako 2. mailarako zehaz-

tu diren Konpetentziaren adierazleak eskaintzen dira. Adierazle horiek, oro har, lau dimentsioei dagozkie.

Hasierako maila Erdi-maila Maila aurreratua

Maila honetan dagoen ikasleak, hasierako eta erdi-mailan deskribatutako trebetasunez gain, zientzia-kontzeptuaketa eredu sinpleak erabiltzen ditu iragarpenak egiteko edo errealitateari buruzko azalpenak emateko. Eredu batenpropietateetatik ondorioak ateratzeko gai da eta, baita ere, eredutik ondorio kuantitatiboak formulatzeko eta alda-gaien arteko erlazioei buruz hausnartzeko. Kausen azalpen posibleak sortzen eta egiaztatzen ditu. Adibidez, disei-nu esperimentalari lotutako ikerketa zientifikoak aztertzen ditu, edo probatzen ari den ideia baten identifikazioaaztertzen du. Datuetan oinarritzen da aukerako ikuspuntuak edo ikuspegi ezberdinak ebaluatzeko froga bezala.Goi mailako grafikoak eta erlazioak interpretatzen ditu. Zientzia-argudioak eta zientzia-deskribapenak xehetasu-nez eta zehaztasunez adierazten ditu. Aldagai ezberdinen arteko erlazioez hausnartzen du. Problemak aldagaiezberdinekin ebazteko estrategiak erabiltzen ditu.

84 D E R R I G O R R E Z KO B I G A R R E N H E Z K U N T Z A KO 2 . M A I L A

KONPETENTZIA MAILAK 2009KO EBALUAZIO DIAGNOSTIKOAN

4.4.3. Dimentsioetako adierazleak Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzako 2. mailako konpetentzia mailabakoitzean

MAILA AURRERATUA

Hasierako eta erdi-mailandeskribatutako trebetasunez gain,oro har, ikasleak maila honetan:

· Zientzia-arrazoiketa ordenatubaten urratsetan oinarriturik,zerbaiten kausak eta eraginaerlazionatzen ditu.

· Giza osasunari eragin diezaioketenfaktore eta agente natural batzukidentifikatzen ditu.

· Eguneroko bizitzako gailuakerabiltzean gertatzen direnenergia-transformazioakerlazionatzen ditu.

ERDI-MAILA

Hasierako mailan deskribatutakotrebetasunez gain, oro har,ikasleak maila honetan:

· Esperientzia pertsonalareneremuko gertakari bat fisikaren etakimikaren esparruko oinarrizkokontzeptuekin erlazionatzen du.

· Informazio grafiko konplexuanoinarriturik kutsadura sortzenduten jarduerak identifikatzen ditu.

· Esperimentu batean materialen etadiseinuaren funtzioa identifikatzendu.

· Ingurumen arazo bati buruzkoinformazioa aztertzerakoan kausaketa ondorioak identifikatzen etabereizten ditu.

· Materiaren transformazio-prozesufisikoak bereizten ditu.

· Giza jarduerek ekosistema batekoelementuetan duten eraginaazaltzen du.

· Diagrama baten analisianoinarriturik ingurumen arazo batenjatorriari buruzko ondorioakateratzen ditu.

· Mineralak eta beren ezaugarriakerlazionatzen ditu.

· Etxean dauden gai kimikoenerabilera okerrak giza osasunerakodituen arriskuak deskribatzen ditu.

HASIERAKO MAILA

Oro har, ikasleak maila honen:

· Esperimentu zientifiko bateanprozedura bat erabiltzeko arrazoiaondorioztatzen du.

· Ingurumen arazo bati irtenbideaemateko modua identifikatzen dueta arazoaren jatorriarekinerlazionatzen du.

· Gizakien garapen fisikoari etaintelektualari eragiten dietenfaktoreei buruzko ondorio batateratzen du.

· Objektu edo material birziklatuakerabiltzearen abantailakondorioztatzen ditu.

· Zientziaren, teknologiaren etaosasunaren arteko erlazioakfinkatzen ditu egunerokoobjektuen kontsumoan.

· Teknologia-arazo bati buruzkoinformazio ezberdinak baloratzenditu, eta erabaki egoki bat hartzendu.

· Dieta orekatua zertan den azaltzendu.

· Giza gorputzarenfuntzionamenduari buruzkoazalpen zientifikoak eta sinesmen

(Hurrengo orrialdean jarraitzen du)

85

4. KONPETENTZIA MAILAK 2008-2009 IKASTURTEAN EBALUATUTAKO OINARRIZKO KONPETENTZIETAN

D E R R I G O R R E Z KO B I G A R R E N H E Z K U N T Z A KO 2 . M A I L A

MAILA AURRERATUAERDI-MAILA

· Esperientzia zuzenean oinarriturik,fisika-legeei buruz duenezagupena zenbait fenomenonatural azaltzeko erabiltzen du.

· Zenbait animaliaren ezaugarrifisiologikoak eta haieningurunearekiko moldaeraerlazionatzen ditu.

· Irizpide zientifikoetan oinarriturik,problemak irtenbide egokiahautatuz ebazten ditu.

· Kutsadura akustikoari buruzkoinformazioa problema batebazteko erabiltzen du.

· Korronte elektriko batean partehartzen duten elementuak etaobjektuak haren propietateekinerlazionatzen ditu.

· Zenbait mineralek egunerokobizitzan eta giza jardueretandituzten erabilera praktikoakidentifikatzen ditu.

· Ohiko produktu batzuenkontsumoa energia gastuneurrigabearekin erlazionatzen du.

· Gai birziklatuen kontsumoa etadakartzan abantailak lotzen ditu.

· Norberarentzako elikatze-ohituraegokiak eta adin eta egoerapertsonal bakoitzekoak bereiztenditu.

· Fisika eta kimika-prozesu batzueknaturan duten funtzionamenduaulertzen du.

· Grafikoki adierazitako informazioiturri ezberdinetatik zientzia-prozesu bati buruzko ondorioakateratzen ditu.

· Zenbait prozesu naturalen kausaondorioztatzen du.

HASIERAKO MAILA

hutsak (hedatuak baina oinarrizientifikorik gabeak) bereizten ditu.

· Ingurumen arazo orokor batzukberen kausa eta ondorioposibleekin erlazionatzen ditu.

· Eguzki energia erabiltzearenabantailak eta oztopoakondorioztatzen ditu.

ZIENTZIA-. TEKNOLOGIA- ETA OSASUN-KULTURARAKO KONPETENTZIA

4.4.4. Item liberatuen adibideak

Jarraian, item edo galdera batzuen hainbat adibide aurkezten dira. Horiek Matematikarako konpetentziaren ebaluazioprobetan erabili dira.

Galderari dagozkion testu osoa eta galderaren planteamenduaz gain, zein konpetentzia mailarekin lotzen den ere adie-razten da. Kasu batzuetan erantzun zuzena ematen da eta, galdera irekia denean, galdera hori ebaluatzeko erabili direnzuzentzeko-irizpideak.

86 D E R R I G O R R E Z KO B I G A R R E N H E Z K U N T Z A KO 2 . M A I L A

KONPETENTZIA MAILAK 2009KO EBALUAZIO DIAGNOSTIKOAN

87

4. KONPETENTZIA MAILAK 2008-2009 IKASTURTEAN EBALUATUTAKO OINARRIZKO KONPETENTZIETAN

D E R R I G O R R E Z KO B I G A R R E N H E Z K U N T Z A KO 2 . M A I L A

• Dimentsioa: 3. Ikerkuntza zientifikoaren funtsezko ezaugarrien azterketa.

• Azpi-konpetentzia: 10. Problema kualitatiboak nahiz kuantitatiboak ebaztea, arrazonamendu zientifikoarentrebetasun bereziak erabiliz.

• Itemaren helburua: Ur botilaratuaren kontsumoa energia zarrasteltzearekin erlazionatzen du.

• Erantzun zuzena: C. Botilako ura kontsumitzeak energia-gastua handitzen du.

• Konpetentzia-maila Ebaluazio Diagnostiko 2009an: Erdi-maila.

ITEMAREN DESKRIPZIOA

88 D E R R I G O R R E Z KO B I G A R R E N H E Z K U N T Z A KO 2 . M A I L A

KONPETENTZIA MAILAK 2009KO EBALUAZIO DIAGNOSTIKOAN

• Dimentsioa: 3. Ikerkuntza zientifikoaren funtsezko ezaugarrien azterketa.

• Azpi-konpetentzia: 10. Problema kualitatiboak nahiz kuantitatiboak ebaztea, arrazonamendu zientifikoarentrebetasun bereziak erabiliz.

• Itemaren helburua: Proposamenak adierazten ditu ur botilak berrerabiltzeko edo birziklatzeko.

• Erantzun zuzenak edo egokiak:

ERANTZUN ZUZEN OSOA:• Plastikozko botilen birziklatzearekin erlazionatutako proposamenak.• PET plastikozko ontziak ordezkatzea proposatzen duten erantzunak eta hori erabili beharrean kristalezkoak

erabiltzea, birziklagarriak baitira edo berrerabil baitaitezke, edo beste erantzun bat birziklatzearen ideia edosaltokira ontzia itzultzea proposatu duena.

• Botilaratutako uraren erosketa murriztea, gehienbat beharrezkoa ez baita.• Materialak aurreztea: “botila txikiak kendu eta 5 litroko ur botilak erabili”.• Informazio-kanpainak egitea proposatzen duena: “Etxera informazio foiletoak bidali”, “iragarki bat egin jen-

deak plastikozko botilak birzikla ditzan”, etab.

ERANTZUN OKERRA:• Besterik gabe, zakarrontzira plastikozko botilak ez botatzea proposatzen duten erantzunak; adibidez, “etxean

gordetzea”, “toki berezi batean pilatzea”, etab.• Beste erantzun batzuk, galderarekin loturarik ez dutenak edo plastikozko botilen arazoari ebazpiderik ematen

ez dutenak.

• Zuzentzeko irizpideak:

• Konpetentzia-maila Ebaluazio Diagnostiko 2009an: Hasierako maila.

ITEMAREN DESKRIPZIOA

Kodeak Puntuazioa

Erantzun zuzena (1 kodea=puntuazio osoa). puntu 1

Erantzun okerra (0 kodea=erantzun okerra eta punturik gabe). 0 puntu

Erantzun gabe (9 kodea). 0 puntu

Erantzuna ez du loturarik galdetu denarekin (8 kodea). 0 puntu

89

4. KONPETENTZIA MAILAK 2008-2009 IKASTURTEAN EBALUATUTAKO OINARRIZKO KONPETENTZIETAN

D E R R I G O R R E Z KO B I G A R R E N H E Z K U N T Z A KO 2 . M A I L A

• Dimentsioa: 3. Ikerkuntza zientifikoaren funtsezko ezaugarrien azterketa.

• Azpi-konpetentzia: 10. Problema kualitatiboak nahiz kuantitatiboak ebaztea, arrazonamendu zientifikoarentrebetasun bereziak erabiliz.

• Itemaren helburua: Birziklapena kontzeptu identifikatzen du egoera zehatza aztertzean.

• Erantzun zuzena: A. Petrolioa aurrezten dugu.

Oharra: Itema 2008 proba pilotuan aplikatu zen, baina ez da erabili 2009ko Ebaluazio diagnostikoan. Beraz, ezinda zehaztu zein konpetentzia-mailari dagokion.

ITEMAREN DESKRIPZIOA

90 D E R R I G O R R E Z KO B I G A R R E N H E Z K U N T Z A KO 2 . M A I L A

KONPETENTZIA MAILAK 2009KO EBALUAZIO DIAGNOSTIKOAN

• Dimentsioa: 1. Ezaguera zientifikoaren ulermena.

• Azpi-konpetentzia: 1. Zientzien oinarrizko kontzeptuak natura-munduko sistemekin eta prozesuekin lotzea;hain zuzen, lege, eredu eta teoriak egingo dira, zentzua har dezaten.

• Itemaren helburua: Estalaktiten eta estalagmiten sorburua ezagutzen du, eta kareharriarekin lotzen du.

• Erantzun zuzena: D. Kareharria.

• Konpetentzia-maila Ebaluazio Diagnostiko 2009an: Erdi-maila.

ITEMAREN DESKRIPZIOA

91

4. KONPETENTZIA MAILAK 2008-2009 IKASTURTEAN EBALUATUTAKO OINARRIZKO KONPETENTZIETAN

D E R R I G O R R E Z KO B I G A R R E N H E Z K U N T Z A KO 2 . M A I L A

• Dimentsioa: 1. Ezaguera zientifikoaren ulermena.

• Azpi-konpetentzia: 1. Zientzien oinarrizko kontzeptuak natura-munduko sistemekin eta prozesuekin lotzea;hain zuzen, lege, eredu eta teoriak egingo dira, zentzua har dezaten.

• Itemaren helburua: Eraldaketa prozesu fisiko ezberdinak bereizten ditu.

• Erantzun zuzena:

• Konpetentzia-maila Ebaluazio Diagnostiko 2009an: Maila aurreratua.

ITEMAREN DESKRIPZIOA

BAI EZ

1. Euri-ura lurrintzen denean. X

2. Edalontzia hoztean hondoan Cola-Cao-a metatzen denean. X

3. Uretan azukre pixka bat disolbatzean. X

4. Ura lurrintzean gatza lortzen dugunean. X

92 D E R R I G O R R E Z KO B I G A R R E N H E Z K U N T Z A KO 2 . M A I L A

KONPETENTZIA MAILAK 2009KO EBALUAZIO DIAGNOSTIKOAN

• Dimentsioa: 1. Ezaguera zientifikoaren ulermena.

• Azpi-konpetentzia: 1. Zientzien oinarrizko kontzeptuak natura-munduko sistemekin eta prozesuekin lotzea;hain zuzen, lege, eredu eta teoriak egingo dira, zentzua har dezaten.

• Itemaren helburua: : Naturan gertatzen diren prozesu fisikoak eta kimikoak bereizten ditu.

• Erantzun zuzena: B. Prozesu kimikoa da.

Oharra: Itema 2008 proba pilotuan aplikatu zen, baina ez da erabili 2009ko Ebaluazio diagnostikoan. Beraz, ezinda zehaztu zein konpetentzia-mailari dagokion.

ITEMAREN DESKRIPZIOA

93

4. KONPETENTZIA MAILAK 2008-2009 IKASTURTEAN EBALUATUTAKO OINARRIZKO KONPETENTZIETAN

D E R R I G O R R E Z KO B I G A R R E N H E Z K U N T Z A KO 2 . M A I L A

• Dimentsioa: 2. Naturaren errealitatearen azalpena.

• Azpi-konpetentzia: 4. Materia-propietateei eta horren aldaketei eragiten dieten natura-fenomenoak azaltzea,kontzeptu zientifikoak behar bezala erabiliz.

• Itemaren helburua: Ohiko aparatuak erabiltzean gertatzen diren energia eraldaketak erlazionatzen ditu.

• Erantzun zuzena: C. Energia kimikoa energia elektriko bihurtzen da.

• Konpetentzia-maila Ebaluazio Diagnostiko 2009an: Maila aurreratua.

ITEMAREN DESKRIPZIOA

94 D E R R I G O R R E Z KO B I G A R R E N H E Z K U N T Z A KO 2 . M A I L A

KONPETENTZIA MAILAK 2009KO EBALUAZIO DIAGNOSTIKOAN

• Dimentsioa: 4. Ezaguera zientifikoen erabilera erabaki-hartzeetan.

• Azpi-konpetentzia: 14. Gizakiaren jardueren ondorioz ingurumenean sortzen diren arazoak deskribatzea,horren arrazoiak eta/edo ondorioak kontuan hartuta.

• Itemaren helburua: Material toxikoen birziklapena giza osasunaren babesarekin lotzen du.

• Erantzun zuzena: C. Bere osagaien toxikotasuna ikaragarria izatea.

Oharra: Itema 2008 proba pilotuan aplikatu zen, baina ez da erabili 2009ko Ebaluazio diagnostikoan. Beraz, ezinda zehaztu zein konpetentzia-mailari dagokion.

ITEMAREN DESKRIPZIOA