2. UNITATEA

Lurra Unibertsoan

1. LURRA, GURE PLANETA1.1. LURRAREN EZAUGARRIAK:

•Eguzki-sistemako harrizko planetarik handiena.

•Poloetatik motza den esfera.

•Aldibereko bi higidura: Translazioa eta Biraketa

1.2. LURRAREN IRUDIMENEZKO ZATIKETA:

– PARALELOAK:• Lurra horizontalean zeharkatzen dituen zirkuluak.• Poloetara hurbildu ahala, tamaina txikiagoa dute.• Garrantzitsuena: EKUATOREA . Lurra bi zatitan banatzen du:

Ipar Hemisferioa (boreala) eta Hego Hemisferioa (australa)– MERIDIANOAK:

• Ekuatorearekiko erdizirkulu perpendikularrak.• Garrantzitsuena: GREENWICH (zero meridianoa)• Guztiek luzera berdina

1.3. LURREKO PUNTU BAT NOLA AURKITU?

KOORDENATU GEOGRAFIKOen bidez, hauek, lurrazaleko puntu jakin bateko kokaleku zehatza adierazteko erabiltzen diren angeluak dira.

-LATITUDEA: Lurreko puntu batetik ekuatorera dagoen distantzia (0º-90º N/S)

-LONGITUDEA: Lurreko puntu batetik zero meridianora dagoen distantzia (0º-180º E/O)

2. TRANSLAZIO-HIGIDURA

2.1. URTAROEN ZERGATIA

• Eguzki-izpiek lurrazalera heltzeko duten inklinazio desberdinaren arabera.

• Lurraren biraketa ardatza inklinatuta dago ekliptikari dagokionez (23,5º).

• Eguzkiak argi bera ematen du beti.

• Izpiak Lurrera zenbat eta perpendiku- larrago heldu, argi horren intentsitatea hainbat eta handiagoa da.

2.2. URTAROAK

3. BIRAKETA-HIGIDURA

3.1. EGUNA ETA GAUA• Lurra erloju-orratzen aurkako noranzkoan

higitzen da (Mendebaldetik Ekialdera). Horregatik Eguzkia Ekialdetik irteten ikusten dugu eta Mendebaldetik sartzen.

• Lurraren biraketaren ondorioz, eguna eta gaua daude.

3.2. ORDU-BITARTEAK

BIDEOA

• http://www.youtube.com/watch?v=o67ocCnKL4o

4. ILARGIA ETA ILARGIAREN HIGIDURAK

4.1. ILARGIAREN EZAUGARRIAK• Disdira handia du, eguzki-argiak gainazalean duen islapena dela

eta.

• Ez du atmosferarik

• Krater handiak, metereoritoak ez baitira desintegratzen.

• Ez dago zaratarik.

• Muturreko tenperaturak (-147º C – 100ºC)

• Gainazalean ez dago urik.

4.2. ILARGIAREN HIGIDURAK• Translazioa: orbita eliptikoa Aldi bera 27,3 egun• Biraketa

Ilargiaren alde ezkutua

3.2. ILARGIAREN FASEAKLurraren inguruan bira egiten duenean, Eguzkiak

argiztatutako ilargi-zona posizioa ugaritan egon daiteke.

• ILBERRIA: Ilargia ez da ikusten.

• ILGORA: Lurretik begiratuta, D letraren itxura dauka.

• ILBETEA: Eguzkiak argiztaturiko Ilargi disko osoa ikusten da.

• ILBEHERA: Ilargiak C forma dauka.

5. EKLIPSEAK ETA MAREAK5.1. EKLIPSEAK

Eklipse baten ondorioz, zeruko gorputz bat guztiz edo neurri batean ezkutaturik geratzen da beste baten atzean.

• Eguzki-eklipsea: Ilargia Lurra eta Eguzkiaren artean kokatzen da. Ilargiak eguzki-izpi batzuk blokeatu eta itzal kono bat proiektatzen du Lurrean. (osoa edo partziala)

• Ilargi eklipsea: Lurra Ilargiaren eta Eguzkiaren artean sartzen da. Ilbeteko fasean bakarrik. (osoa edo partziala)

5.2. MAREAK

MAREA: Itsasoaren mailaren goraldiak eta beheraldiak dira, Ilargiak Lurra erakartzeko duen indarraren ondoriozkoak.

-Itsasgora: Urak altuerarik handiena hartzen du

- Itsasbehera: Urak altuerarik txikiena hartzen du.

• Marea bizia: Eguzkia eta Ilargia lerrokaturik daude (Ilbete edo Ilberrian). Bien erakarpen-indarrak batu eta altuerarik handieneko itsasgora egoten da.

• Marea hila: Ilargiak eta Eguzkiak angelu zuzena osatzen dute (Ilbehera edo Ilgora). Elkarri indarra kendu. Mareak oszilazio txikiagoak.

MOTAK

6. LURRAREN GERUZAK

AZALA

MANTUA

NUKLEOA

BIOSFERA (Izaki bizidunak)(ura)

7. LURREKO BALIABIDE NATURALAK

BALIABIDE NATURALAK: Naturatik hartzen dugun materia, energia, etab.

• Berriztagarriak: Asko kontsumitu arren, inoiz agortzen ez direnak (eguzki energia, haizea, ur korronteak…) edo apur bat ustiatuz gero birsortu daitezkeenak (animaliak, landareak…)

• Berriztaezinak: Agortu egiten direnak (mineralak, harriak, petrolioa, ikatza…)