2.2. a poesía de vangarda. as vangardas galegas

13
TEMA 2. A POESÍA DE VANGARDA (2) TEMA 2. A POESÍA DE VANGARDA (2) AS VANGARDAS GALEGAS AS VANGARDAS GALEGAS LITERATURA GALEGA DOS SÉCULOS XX E XXI LITERATURA GALEGA DOS SÉCULOS XX E XXI Lourenço Álvarez Lourenço Álvarez

Transcript of 2.2. a poesía de vangarda. as vangardas galegas

Page 1: 2.2. a poesía de vangarda. as vangardas galegas

TEMA 2. A POESÍA DE VANGARDA (2)TEMA 2. A POESÍA DE VANGARDA (2)AS VANGARDAS GALEGASAS VANGARDAS GALEGAS

LITERATURA GALEGA DOS SÉCULOS XX E XXILITERATURA GALEGA DOS SÉCULOS XX E XXI

Lourenço ÁlvarezLourenço Álvarez

Page 2: 2.2. a poesía de vangarda. as vangardas galegas

Recoméndase realizar o visionado desta presentaciónestando conectado a Internet. Deste xeito poderá accederse ás ligazóns que ao longo dela se propoñen

Clicando sobre estes símbolos obterase a seguinte información, procedente de distintos recursos web:

Información sobre un autor citado

Información complementaria sobre un determinado asunto

Definición ou explicación dun concepto

Page 3: 2.2. a poesía de vangarda. as vangardas galegas

CARACTERÍSTICAS PECULIARES DAS VANGARDAS GALEGAS

► Literatura menos cerebral, non totalmente afastada do sentimentalismo

► Non se produce unha ruptura total coa tradición literaria

► Non hai unha renuncia ao compromiso coa realidade social e cultural do país

► Inexistencia dunha verdadeira escola vangardista galega(poucos autores plenamente vangardistas, un único mani-festo, carencia de revistas estritamente vangardistas...)

Page 4: 2.2. a poesía de vangarda. as vangardas galegas

REVISTAS

Sen seren plenamentevangardistas,acollen nas súas páxinasa totalidade destas ten-dencias reno-vadoras

ALFARRONSEL

NÓSA NOSA TERRAYUNQU

ECRISTAL

Page 5: 2.2. a poesía de vangarda. as vangardas galegas

Sen pretensións de suficiencia doutoral, nin de ningún outro xeito semellante, a rebeldía duns mozos galegos fai esta chamada á Mocidade intelectual da nosa Terra.

O xesto

Non nos erguemos do xeito que o fan a maioría dos que noutras terras publican manifestos máis ou menos literarios.Case todos eles tencionan arrecadar adeptos para algún novo ismo que aparece querendo ser a derradeira verba da moderna Estética cando, en verdade, non son máis que unha nova proba de que un esnobismo operetesco invade a Literatura.Nós tencionamos tan só facer unha protesta forte, densa e implacable contra os vellos.

Os devanceiros

Nós non podemos ollar sen carraxe o baixo e noxento ruralismo de Losada. [...] Nin a baldeirez verbalista, importación madrileña de Curros. Non podemos prestar a nosa louvanza á socorrida e ridícula "posse" do falso romantismo, enfermidade de moda naquel tempo, que chegou a deslucir algunha das páxinas verdadeiramente nosas, grandes e persoais de Rosalía. Nin interesarnos polo estreito xeito de Pondal, que tan só puido ser un imperceptible eco da grandiosidade dos rumorosos e da maxestosa paganía bárdica. 0 herdo dos devanceiros redúcese pois a un exemplo de vontade e patriotismo, espido de toda eficacia literaria como non sexa pola reacción que produce o desagrado.

Nós

Despois de ter dito que non traernos pretensións doutorais nin doutro xeito semellante, xa non cómpre dicir que estamos moi lonxe de querer impor ningunha concreta lexislación estética. Cansos xa de percorrer camiños vellos e fracasados, temos arrenegado de todos eles; pero non queremos sinalar un camino determinado. A nosa ruta, nos primeiros pasos, quere tan só coñecer por onde non debemos ir: tódolos outros caminos poden ser nosos. A Novidade que enxerguemos é tan só un anedamento, un ceibamento do pasado sen a definición da súa resultanza: isto é arbitrariamente persoal.

Os vellos

Os vellos non son os que escribiron hai moitos anos -eles son os devanceiros. Os vellos son os que escriben hoxe como se vivisen no antonte dos séculos. E a lei de sucesividade que nos fai respetar aos devanceiros, é a mesma que nos ergue e move para enterrar os vellos en vida, baixo a lousa innabil da súa vulgaridade, pola acefalia que supón o desexo de definir co pasado a hora de hoxe

A fala

Unha fala que non estea pervertida por académicos nin por puristas; que non sufrise os estancamentos de verdugos armados de gramática que a emparedasen nun feixe de regras [...] terá que ser unha fala de inmellorables posibilidades porque o seu estado ceibe permitiralle axeitarse a tódalas navidades[...] E consentiralle o seu indelineamento ser cicelado de xeito que ela sexa un instrumento do artista e non el escravo dela.Pero hai aínda unha razón de orde suprema: a nosa Fala é nosa. Pospola a outra calquera, é unha forma do suicidio.

DesbotandoArrenegamos de mestres e dos seus consellos. [...]. Arrenegamos da Lei e do Costume. [...]Arrenegamos dos temas obrigados. É vergoñoso falar da escravitude da Terra, mentres non se teña feito todo o que cómpre por anulala. [...]. A literatura paisaxista ó xeito de fotografía iluminada con notas de turista burgués é a maior caloña da nosa paisaxe[...]. Arrenegamos de toda imitanza. A dos vellos en nome da Vida; a dos nosos en nome da Novidade.

IndividualismoConsagramos a individualidade ata o extremo de desexar que a definición de cada un de nós sexa unha verba: o seu propio nome.

O MANIFESTO: MÁIS ALÁ

Asinado por

Manuel Antonio e

Álvaro Cebreiro,

en 1922

Destinatarios

Singularidade fronte aos outros movementos e crítica destes

Intención principal

A única estratexia común é o rexeitamento do pasado

Non se propón unha nova estética

Respecto polos devanceiros

Crítica dos “vellos”Infravalora-ción dos devanceiros

Reivindica-ción ética do galego

Defensa dunha lingua libre das ataduras da Gramática

Exaltación do individualismo

Contra os modelos literarios

Contra os tópicos da literatura galega

Page 6: 2.2. a poesía de vangarda. as vangardas galegas

INTERTROQUE DE RADIOGRAMASNEUROPATÍAS

CHUBASCOS MECANÓGRAFOS CALUGA D´ARCOS ELÉITRICOSGRÚAS ORTODRÓMICAS QUÍMICA/LOGARITMO

NAVY BAR LIED OHNE WORTE

GAF-TOPE STOCKCOCK-TAIL

LEIT-MOTIV

DO CUBISMO:Disposición tipográfica non convencional dos versos, uso de chaves, división en apartados, uso de brancos...

DO FUTURISMO:Uso de terminoloxía de tipo técnico e emprego de palabras estranxeiras

OS AUTORES: MANUEL ANTONIO

Móvese dentro da órbita do CREACIONISMO

Algunhas características deste movemento

“O Poeta é un pequeno Deus”Vicente Huidobro

“Crear un poema tomando á vida os seus motivos e transformándoos para darlles unha vida nova e in-dependente. Nada anecdótico nin descritivo. A emo-ción ha de nacer da única virtude creadora. Facer un poema como a natureza fai unha árbore”. V. H.

CARACTERÍSTICAS VANGARDISTAS DA OBRA DE MANUEL ANTONIO

DO CREACIONISMO:Uso das imaxes reinterpretativas da realidade na xénese do poema

“O paquebote esmaltadoque cosía con liñas de fumeáxiles cadros sen marco”

“Soy el viejo marinero que cose los horizontes cortados” V. Huidobro

“Aínda fica só “Ista tardecaviloso tan longa

Xuan” non acaba de pasar”

viventeOllar super

vidente

arrandearAquel d´o acordión

adormentar

► Creado polo poeta chileno Vicente Huidobro► Semellante ao Ultraísmo, supón, como este, unha síntese de características variadas doutros movementos► Procura a expresión poética baseada en imaxes, libera- das dos seus significados habituais

► O poeta é un ser elixido, capaz de captar a esencia da realidade e reinterpretala desde a súa propia óptica

“a) Hoxe foi o pasamento d´o serán [...]b) Solta en disoantes riolas de barullo [...]c) Un pensamento inconscente [...]d) Avenida de mayo [...]e) O gaiteiro / calado / acarrexaf) Chove n-a cidade [...]”

Page 7: 2.2. a poesía de vangarda. as vangardas galegas

OBRAS DE MANUEL ANTONIO

Con anacos do meu interior (1920-22)

Foulas (1922-25)

De catro a catro (1926-27; ed.: 1928)

Sempre e mais dispois

Viladomar (1928)

42 poemas soltos

TEMÁTICAS DE DE CATRO A CATRO

C´as suas mans loiras / acenan mil adeuses as estrelasEse intertroque de radiogramas / que reeditaron os faros e as

estrelasA alba intrusa / bateu as catro horas / Era o sino de proa / que

tornaba do MarPero a historia d´o pailebote branco / non-a sabía o pilotoEnvergada n-un mastro d´a Lúa / agarda-nos a meia noite

Fomos ficando sós / o Mar o barco e mais nósAs nosas soedades / veñen de tan lonxe / como as horas d´o

reloxeÍbamo-nos fechando / cada un dentro d´a súa alta-marIbas xuntando soedades

O MAR: preferentemente nocturno ou crepuscular e ele-

mentos asociados: estrelas, lúa,faros, ronseis, barcos..A SOIDADE: radical, ontolóxica, eterna

O TEMPO: abundantes refencias ao decorrer do tempo

e aos elementos que o miden (reloxos, almanaques...), A TERRA: como contrapunto do mar;

caracterízase pola desilusión, a mono-

tonía e a saudade

O minuteiro / (tic-tac) / asumeu o compás d´as travesíasCronometramos o pulso d´as tormentasAtoparemos n-o peirán / as follas evadidas / d´o almanaque d´os nosos soñosAs nosas soedades / veñen de tan lonxe / como as horas d´o reloxe

...algúen que chora dentro de minpor aquel outro euque se vai n-o veleiro

pra semprecoma un morto

c´o peso eterno de todol-os adeuses

Page 8: 2.2. a poesía de vangarda. as vangardas galegas

Nos seus primeiros libros de poesía presenta unha estética moi vinculada ao SURREALISMO,con profusión de metáforas irracionais e un marcado gusto pola inspiración onírica

OS AUTORES: ÁLVARO CUNQUEIRO

Mar ao norde (1932)

Poemas do si e non (1933)

Sabían as cerdeiras o segredo dos seus ouvidoscheos do verde puro da acústica das fiestrase os xardíns chamábanse polo nome das pombas quebebían auga nos seus xurdidores.

Ela comezaba a andar.

En cada ollo nascéralle unha transmigración de avelaíñas,e ao marcharse deixaba vocais fortes no seu sitio.

Ela tiña nome de pastor.

SOL:Cinco fiestras colgadasda mesma alba rosa:vivas,

intactas,núas,

con arela de mans, coma espellos de

mastros.

SOMBRA:Cinco fiestras colgadasda mesma alba turba:quedas,

chás, duras,

sin afáns de presencia,sin afáns de fuxida.

SEMPRE:Cinco fiestras: soio.

Page 9: 2.2. a poesía de vangarda. as vangardas galegas

Máis renovador a respecto das temáticas e formas medievais, presenta nas súas obras neotrobadoris-tas, un tratamento das imaxes moi na liña dos move-mentos vangardistas

Inspirado na recreación da lírica medieval galego- -portuguesa, fundamentalmente nos esquemas for-mais e no inxenuismo da cantiga de amigo, participa (esencialmente en A. Cunqueiro) dunha certa vonta-de expresiva proxima á linguaxe vangardista.

Destaca na súa poesía a presentación humanizada da natureza, continuando a liña animista de Norie-ga Varela (de aí a denominación de hilozoísmo). Son de salientar tamén a descrición impresionista da paisaxe, a abundancia de imaxes e o gusto polo cosmopolitismo

É moi tradicional na reprodución dos esquemas da lírica medieval e nas composicións de carácter neopopularista

MOVEMENTOS PARALELOS ÁS VANGARDAS

NEOTROBADORISMO

É preciso lembrar, con todo, que a inspiración na tradición litera-ria é radicalmente contraria ao espírito das vangardas

F. BOUZA BREY

Nao senlleira (1933)

Seitura (1935)

Naquel biduído dos bidos louzanoso páxaro Sol non pía seus raios,e morre de amor.

Naquel biduído dos lanzales bidoso páxaro Sol non criba seus píose morre de amor.

Non criba seus ritmos, non pousa seus raiose albean de frío os albres delgadose morre de amor.

Non criba seus raios, non tece seus fíose albres e mámoas albean de fríoca poldra que morde no mato cativo.

ÁLVARO CUNQUEIRO

Cantiga nova que se chama ribeira (1933)

Dona de corpo delgado (1950)

HILOZOÍSMO

Este movemento é denominado tamén IMAXINISMO

AMADO CARBALLO

O galo (1928)

Proel (1967)

Toda a casa estaba cheade espellos para soñar,ai, amante!

Muiñeira de cen augasdeprendeunos a beilar,ai amante!

Sís e nons de vidros noivosdeixáronlle olleiras finas,ai amante!

Pandeireta de namoros,cantaba canciós albinas,ai amante!

Nos beizos do corvo mouromorréu de beilar soñando,ai amante!

Noite mareira

No ébano xélidodo skating da ría,voltexando ledasesvaraban as luces da vila.

No fío da praiaas dornas durmidas,debruzadas carón da mareanun soño de illas.

Nas ponlas do ventoo trebón pousadoera un monstro de negro plumaxoque agoira os naufraxios.

Unha lúa verdependuraba no mouro silencioun longo sorrisode esquelete vello.

Page 10: 2.2. a poesía de vangarda. as vangardas galegas

► Inexistencia dunha verdadeira escola vangardista galega (poucos autores plenamente vangardistas, un único manifesto, carencia de revistas estritamente vangardistas...)

► Non hai unha renuncia ao compromiso coa realidade social e cultural do país

► Non se produce unha ruptura total coa tradición literaria

► Literatura menos cerebral, non totalmente afastada do sentimentalismo

AS VANGARDAS GALEGAS

ESQUEMA PARA IMPRIMIR

- CARACTERÍSTICAS PECULIARES DAS VANGARDAS GALEGAS

- MANIFESTACIÓNS DAS VANGARDAS: revistas (Ronsel, Alfar, Cristal...) e manifestos (Máis alá (1922), asinado

por Manuel Antonio e Álvaro Cebreiro: crítica da literatura baseada na tradición, dos tópicos literarios galegos,

defensa radical do individualismo e da liberdade creativa)- AUTORES:

MANUEL ANTONIO: Móvese dentro da órbita do Creacionismo, movemento que pretende captar a esencia da realidade e reinterpretala desde a óptica persoal do poeta. Incorpora tamén características expresivas pro- pias doutras correntes de vangarda

• Obra principal: De catro a catro (1928): poemas estruturados a xeito de travesía mariña. Temáticas: o mar e os elementos directamente relacionados con el, o paso do tempo, a soidade radical, a terra como contrapunto

ÁLVARO CUNQUEIRO: Parte da súa obra poética é de expresión próxima ao Surrealismo, con profusión de me- táforas irracionais e un marcado gusto pola inspiración onírica

• Obras principais: Mar ao norde (1932) e Poemas do si e non (1933)

Page 11: 2.2. a poesía de vangarda. as vangardas galegas

- MOVEMENTOS PARALELOS ÁS VANGARDAS:

NEOTROBADORISMO: Inspirado na recreación da lírica medieval galego-portuguesa, fundamentalmente nos esquemas formais e no inxenuismo da cantiga de amigo, participa (esencialmente en Á. Cunqueiro) dunha certa vontade expresiva proxima á linguaxe vangardista.

- AUTORES:

F. BOUZA BREY: máis tradicional na repetición dos esquemas formais da poesía trobadoresca

• Obras principais: Nao senlleira (1933) e Seitura (1935)

ÁLVARO CUNQUEIRO: Máis renovador a respecto das temáticas e formas medievais, presenta nas súas obras neotrobadoristas, un tratamento das imaxes moi na liña dos movementos vangardistas

• Obras principais: Cantiga nova que se chama ribeira (1933) e Dona de corpo delgado (1950)

HILOZOÍSMO (IMAXINISMO): Destaca nesta poesía a presentación humanizada da natureza, continuando a li- ña animista de Noriega Varela. Son de salientar tamén a descrición impresionista da paisaxe, a abundancia de imaxes e o gusto polo cosmopolitismo

- AUTORES:

AMADO CARBALLO:

• Obras principais: O galo (1928) e Proel (1967)

Page 12: 2.2. a poesía de vangarda. as vangardas galegas

.- Busca na seguinte ligazón [BIBLIOTECA VIRTUAL GALEGA – POESÍA MEDIEVAL] unha cantiga de amigo con leixaprén da nosa literatura trobadoresca e

compáraa coa seguinte composición :

AS VANGARDAS GALEGAS

ACTIVIDADES

► Comenta os puntos que teñen en común, tanto desde o punto de vista formal, como desde o punto de vista da temática

► Repara agora nas diferenzas

► Que aspectos da composición de Cunqueiro cres que se poden considerar vangardis-tas? Con que movemento gardarían relación?

1

1

Tiña sono de cristais Tiña sombra de cristaisunha noiva que eu había, unha noiva que eu había,ai, dolor! ai, dolor!

De cristais a cortaba De cristais a rachabao sono en que ela dormía a sombra en que ela morríaai, dolor! ai, dolor!

(Álvaro Cunqueiro)

Page 13: 2.2. a poesía de vangarda. as vangardas galegas

.- Localizar o poema no interior da obra [BIBLIOTECA VIRTUAL GALEGA – MÁIS ALÁ]

AS VANGARDAS GALEGAS

ACTIVIDADES

► Descubre as imaxes de natureza mariña coas que se designan conceptos da terra

► Repara no contraste do pasado (mar) e o presente (terra, claramente marcado no verso 7)

2

2

► Compara o espírito pesimista da composición co que se manifesta no primeiro poema do libro

► A quen se dirixe a despedida anunciada no título (“Adeus”)? Explica a polivalencia da despedi-da á luz da derradeira estrofa e do verso 8 ► Intenta explicar todas as imaxes irracionais que encontres