210 x 210 portada euskera 20/12/10 16:19 Página 1...

Emakumeen eskubideekonomikoak

Gatazka egoeran daudenemakumeak

Emakumeen eragin politikoaeta herri-partaidetza

Aldarrikapen feministakhiritartasun eraldatzaile baterako

210 x 210 portada euskera 20/12/10 16:19 Página 1

210 x 210 portada euskera 20/12/10 16:19 Página 2


Gatazka egoeran daudenemakumeak


Aldarrikapen feministakhiritartasun eraldatzaile baterako

210 x 210 euskera reiv 20/12/10 16:18 Página 1

UPV/EHUEdificio Zubiria EtxeaLehendakari Agirre etorbidea, 81 • 48015 BilbaoTel.: 94 601 70 91 • Faxa: 94 601 70 [email protected]

UPV/EHUVilla SoroaAtegorrieta, 22 • 20013 Donostia-San SebastiánTel.: 943 01 74 64

UPV/EHUArabako Canpus-eko Liburutegia, 138 kutxatilaNieves Cano, 33 • 01006 Vitoria-GasteizTel. • Faxa: 945 01 42 87 • [email protected]

Azaroa 2010Koordinazioa: Aitziber Eguskiza Samos, Amaia del Río Martínez,Marta Casal Cacharrón eta Rocío Lleó FernándezArgazkiak: Gisela Volá, Llum Quiñonero, Alex MilláInprimaketa: Lankopi, S.A.Diseinua eta maketazioa: Marra, S.L.Lege zenbakia: Bi-3247/2010ISBN: 978-84-89916-44-9

Argitalpen hau Eusko Jaurlaritzako Garapen Lankidetzarako Zuzendaritzaren eta Garapenerako Nazioarteko LankidetzarakoEspainiako Agentziaren (AECID) finantza-laguntzari esker egin da. Argitalpenaren edukia HEGOAren eta ACSUR-Las Segoviaserakundearen erantzukizuna da, eta ez du zertan islatu Eusko Jaurlaritzaren eta AECIDen iritzia.

Aitortu-Ez komertziala-Lan Eratorririk Gabe 2.5 Generikoa Espainia

Aitortu-Ez komertziala-Lan Eratorririk Gabe 2.5 Generikoa Espainia Creative Commons-en lizentziapeandago. Aske zara lan hau kopiatzeko, banatzeko eta publikoki hedatzeko, betiere kontuan hartuta lana-ren kredituak aitortu behar ituzula, eta ezin duzula merkataritza xedetarako erabili. Ezin duzu lan haubestelakotu, eraldatu edo lan eratorririk sortu hartatik abiatuta. Baimen osoa: http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/2.5/es/

Argitaratzaileak:

Proiektu hau kofinantzatu duten erakundeak:

Cedaceros 9, 3º izda • 28014 MadridTel.: 91 429 16 61 • Fax: 91 429 15 93 • [email protected] www.acsur.org


3

Aurkezpena 5

Aldarrikapenak: Emakumeen eskubide ekonomikoak 11

Aldarrikapenak: Gatazka egoeretan dauden emakumeak 15

Aldarrikapenak: Emakumeen eragin politikoa eta partaidetza herritarra 19

Emakumeen eskubide ekonomikoak 23

Gatazka egoeretan dauden emakumeak 31

Emakumeen eragin politikoa eta partaidetza herritarra 39

Esperientzia eraldatzaileak: Emakumeen eskubide ekonomikoak 47

Ekonomia Aldatzen ari diren Emakumeen Sare Latinoamerikarra (REMTE) 49

Emakume nekazariak eta landa-giroa 51

Erdialdeko Amerikako Emakumeak Bizitza Duinaren aldeko Erresistentzian 53

Etxe Barrukoak, Bizkaiko Etxeetako Emakume 55Langileen Elkartea (ATH/ELE)

Esperientzia eraldatzaileak: Gatazka egoeretan dauden emakumeak 57

Amismaxaj elkartea 59

Esperanza proiektua 63

Genero, Demokrazia eta Giza Eskubideei buruzko Behatokia 65

Iberoamerikako gaiei buruzko Ikerketa 67eta Espezializazio Elkartea (AIETI)

Aurkibidea


Esperientzia eraldatzaileak: 69Emakumeen eragin politikoa eta partaidetza herritarra

Emakumeen Mundu Martxa 71

Emakumeak Kongresuaren Aurrean Plataforma 73

Emakumeen aurkako indarkeriari aurre egiteko sare feminista 75

Ekologistak Martxan 77

4


Argitalpen hau “Generoa Garapenerako Hezkuntzan: Iparra-Hegoa eztabaidagaiak, ema-kumeen agenda politikorako” Garapenerako Hezkuntzaren proiektuaren barruan dagosartuta. Proiektu hori batera garatu dute HEGOAk eta ACSUR-Las Segovias elkarteak, etaEusko Jaurlaritzako Garapenerako Lankidetzarako Zuzendaritzak eta Espainiako Garape-nerako Nazioarteko Lankidetza Agentziak finantzatu dute.

HEGOAk, 1987an sortu zenetik, hainbat ekimen egin izan ditu giza garapenaren eta na-zioarteko lankidetzaren esparruetan, eta emakume eta gizonen berdintasunaren aldekoborrokan aritzeko asmoa agertu du, emakumeen eskubideen garrantziari lehentasunaemango dion giza garapenerako agendaren alde eginez, patriarkatuaren (dominazio-siste-ma gisa) gaineko kontzientzia kritikoa pizteko, patriarkatua eta desberdintasunak sorra-razten dituzten gainerako sistemak elkarlotzeko, eta emakume zein erakunde feministeiboterea emateko, euren etorkizunaren eta erabakien jabe izan daitezen.

ACSURrek, 1986an sortu zenetik, herritarren kontzientzia kritikoa garatzen lagundu du,partaidetza demokratikoko eta antolakuntza sozialeko prozesuei nazioarteko lankidetza-ren eta elkartasunaren ikuspegitik helduz. Gizon eta emakumeen arteko parekotasuna oi-narrizko balioa da erakunde honentzat, eta bere jardunak feminismoarekiko koherenteaizan nahi du. Hori dela eta, erakunde honentzat, emakumeen eskubideak ez dira soiliklankidetza edo hezkuntza proiektu jakin batzuen gaia; aitzitik, eskubideak presente daudelan osoan zehar, barne-eraldaketa eta hausnarketa mailan ere bai.

5

“Aldarrikapen feministakhiritartasun eraldatzailebaterako”


Modu horretan, HEGOAn eta ACSURren beti pentsatu dugu generoaren eraikuntzak gizajarduera osoa zeharkatzen duela, eta, hori dela eta, perspektiba feminista integratzen saia-tu gara une bakoitzean jorratu izan ditugun arazo globalen analisian eta GarapenerakoHezkuntzatik planteatu ditugun proposamenetan. Premisa horiekin, argitalpen hau gauregungo ordena sozial nagusiarekiko asmo kritikoarekin sortu da; izan ere, desberdintasunterminoei dagokienez, ordena horrek oso ondorio kaltegarriak ditu emakumeentzat. Eraberean, eraldaketa soziala lortzeko asmoz, argitalpen honek gizarte justu eta libreagoakeraikitzera garamatza, emakumeen gaineko zapalkuntzarik eta esplotaziorik gabeko gizar-teetara, alegia. Uste dugunez teoria feminista eta generoko perspektiba direla, hain zuzenere, Garapenerako Hezkuntzari edukirik emantzipatzaileenak ematen dizkiotenak -lanera-ko ikuspuntu gisa-, saiatu gara esperientzia hezigarri honetan zenbait ekarpen feministaaitortu daitezen, emakumeen giza eskubideen defentsarako lanari dagokionez.

Proiektuak Garapenerako Hezkuntzaren eta lankidetzaren esparruko agenteen ezagutzaindartu nahi izan du, hainbat proposamen erabiliz: trebakuntza eta eztabaida arloetako-ak, lan tresnei buruzkoak eta eragin politikoari dagozkionak; eta hori, emakumeen gizaeskubideen defentsarako hiru gai kritikoren inguruan: emakumeen eskubide ekonomi-koak, gatazka egoeran dauden emakumeak, eta emakumeen eragin politikoa eta partai-detza herritarra.

Lan hau egiteko orduan, emakumeen aintzatespena azpimarratu da, eskubidedun subjek-tuak diren aldetik eta feminismoarekin politikoki konprometitutako Garapenerako Hez-kuntzarekiko koherenteak diren ekintza-bideak esploratzen ari diren aldetik. Modu horre-tan, alde batetik, eztabaida piztu dugu eta hausnarketari jarraipena ematen diotenargitalpenak plazaratu ditugu, genero arloko justiziara eramango gaituzten ekintzen espa-rruko kritikan, orientazioan eta proposamenetan oinarritutako teoria eraikitzeko; izan ere,sarri askotan, hausnarketa espazio akademikoetarako uzten da. Beste alde batetik, elka-rrizketak eta aliantzak sortu ditugu GGKEekin, emakumeen elkarteekin eta elkarte femi-nistekin -hegokoak eta iparrekoak-, sarritan isilduak izaten diren emakumeen ahotsak etatestigantzak bilduz. Modu horretan, euren begiradaren bitartez, duten egoera ulertu etaegiten dituzten ahaleginak eta lorpenak aitortu nahi ditugu, emakumeen eta gizonen arte-ko desberdintasuna gaindituko duen garapenerantz joanez. Ondoren, lortu nahi izan direnemaitzak nabarmentzen ditugu:

6


- Emakumeen estatusa aitortzea, eragile ekonomiko gisa eta itun politiko eta herritarrakdituzten subjektu aktibo gisa; era berean, emakumeenganako indarkeria gizonen do-minazio, botere eta kontrolaren adierazpen gisa identifikatzea, eta emakumeak esku-bideen subjektu gisa hartuko dituen hiritartasuna birsortzea.

- Pentsamendu politiko eta ekonomiko feminista hedatzea, eta emakumeen bazterketaeta mendekotasuneko praktika sozialetan aldaketak ikusteko aukera eman duten etagenero arloko gaur egungo harremanak iraultzen laguntzen duten esperientzia onakzabaltzea, bake edo gerraosteko egoerak eraikitzeko prozesuetan ere bai.

- Garapen arloko ekimenei modu kritikoan begiratzea, pribatua denaren dimentsio po-litikoa eta horrek bizitzarekin eta emakumeen eskubideekin daukan harremana ain-tzat har dadin.

- Garapenerako lankidetzan eragingo duten proposamenak eta estrategiak lantzea,agenda feministak berreskuratuz. Era berean, generoko desberdintasunen efektuakkontuan hartzea, giza eskubideak urratzen dituzten gatazketan.

Proiektu honetako jarduerarik garrantzitsuenetakoa “Feminismoak Garapenarako Agen-dan” Topaketa izan da. Bilbon egin zen, 2010eko maiatzaren 27 eta 28an. Ekitaldi horrenhelburuen artean agenda politiko bat egitea zegoen, hau da, gaur egungo zibilizazioarenkrisi eta globalizazio egoeran, aldarrikapen feminista batzuk agertzea, eta, ondoren, sen-tsibilizazio eta eragin politikoko jarduerak egitea zenbait esparrutan. Asmo horrekin, To-paketaren egitarauan taldekako lanerako espazio bat sortu genuen, emakumeen giza es-kubideei buruz eztabaidan aritzeko eta aldarrikapen erako zenbait adostasunetaraheltzeko. Orain aurkezten dizugun “Aldarrikapen feministak hiritartasun eraldatzailera-ko” argitalpena lantalde horien lanean eta ahaleginean oinarritzen da.

Topaketan 200 pertsonak baino gehiagok hartu zuten parte, gehienak emakumeak. Be-raietako askok modu indibidualean egin zuten, baina beste batzuk GGKE (30etik gora),Espainiako Estatuko eta Latinoamerikako emakumeen elkarte eta mugimendu feminista,herri administrazioetako teknikari eta politikari, unibertsitateetako ikasle eta irakasle, gara-penerako lankidetza eta berdintasun arloetako elkarte eta enpresa, alderdi politiko etaabarren ordezkari gisa joan ziren. Datu horrek agerian uzten du Topaketako espazioetatik

7


sortutako proposamenak zeinen desberdinak eta ugariak diren. Edozelan ere, hausnarke-tak eta planteamenduak asko eta oparoak izan arren, lantaldeetan adostasunera heltzekoborondatez aritu izan dira.

Ekitaldi honetan, aldi bereko hiru tailer egin ziren, gai hauek jorratzeko: emakumeen es-kubide ekonomikoak, gatazka egoeran dauden emakumeak, eta emakumeen eragin poli-tikoa eta partaidetza herritarra, betiere, globalizazio neoliberaleko testuinguru honetan,non fundamentalismo erlijiosoak eta krisiak sortzen ari baitira, ez soilik maila ekonomikoeta finantzarioan, ezpada ekologian, zainketan, politikan eta balioetan. Nabarmendu be-har da hiru gaien artean erlazio handiak egon direla, emakumeen giza eskubideen lorpe-nean aurrera egiteko orduan eta azterketa feministak eskubideen osotasunaren inguruanematen digun ezagutzari dagokionez, bai praktikan eta bai teorian. Eskubideen arteko lo-tura hori ekitaldiaren inaugurazioko lehenengo hitzaldian ere nabarmendu zen; izan ere,Marcela Lagardek adierazi zuen emakumeen giza eskubideak banaezinak zirela, indarke-riatik libre dagoen bizitzarako eskubidetik hasita. Gai hori etengabe aipatu zen hiru taile-rretan. Hala ere, giza eskubideen konplexutasuna eta giza eskubideen aldeko lan sutsuadela eta, eztabaida gai handien arabera banatu behar da, eta, ondorioz, gai bakoitzari es-pazio jakin bat eskaini genion.

Argitalpenak hiru atal ditu. Horietako bakoitzean gaika antolatzen dira aldarrikapenak etaeskaerak, eta bertan dago, era berean, hainbat testuingurutako emakumeen giza eskubi-deen adibide gisa jasotako eskaera eta esperientzia eraldatzaileak zertan oinarritzen direnazaltzen duen agiri argumentala ere. Hori guztia, tresna eta politiken garapenaren ardura-dunak ilustratzeko, inspiratzeko eta probokatzeko, emakumeen beharrizanak eta interesestrategikoak esparru publiko zein pribatuan berenganatu ditzaten, eta emakume jaio iza-nagatik sufritzen dituzten desberdintasun historikoak eta egiturazko injustiziak ezabatukodirela bermatzeko.

Uste dugu argitalpen hau eragin politikorako materiala izan daitekeela, eta, beraren bitar-tez, agenteek eztabaidatu eta hausnarketa egin dezaketela, eta proposamen gehiago es-kaini ditzaketela. Hala, bada, argitalpen hau askatasun osoz erabiltzeko, jorratzeko, kon-partitzeko, banatzeko eta hobetzeko deia egiten dugu. Gainera, copyleft bidez editatudugu, zeren eta, globalizazio neoliberalaren aurka daramagun borrokan, kulturaren eta

8


ezagutzaren kudeaketa merkantilistaren kontra egin nahi dugu, eta horren atzean daudeninteres ilunak salatu nahi ditugu, bai eta jakiturien zirkulazio librea defendatzeko borro-kan ari diren beste gizarte-mugimendu batzuekin aliantzak sortu ere, gizarte libreen ga-rapenaren alde eginez. Izan ere, modu horretan, mugimendu feministen eta emakumeeninformazio eta komunikazio estrategiak eta ezagutzak egia bihurtuko dira.

Gure nahia da ondoren aurkezten dugun edukia interesgarria izatea Garapenaren etaGiza Eskubideen esparruetan lan egiten duten pertsona, elkarte eta erakunde –gobernu-koak zein gobernuz kanpokoak– guztientzat, hausnarketa kritiko feminista sustatzea,eta eraldaketa politiko eta sozialaren alde egitea, generoaren esparruan bidezkoagoaketa orekatuagoak diren gizarteak eraiki ahal izateko. HEGOAk eta ACSURrek eragin po-litikoko ekintzak egiteko konpromisoa hartzen dute, zenbait kolektibori zuzenduta; esa-te baterako, komunikabide, unibertsitate, Eusko Legebiltzarreko eta Diputatuen Kongre-suko batzorde, Erakunde eta Herri Administrazioei zuzenduta. Etorkizuneko erronkaborondate politikoa sortzea da, modu horretan genero berdintasunean aurrera egitekobalioko duten konpromisoak bete daitezen; eta hori, emakumeen eskubideak berrirokontzeptualizatuz eta gaur egungo eredu neoliberalaren eta sistema patriarkalaren gai-neko begirada kritikoa mantenduz.

Aurkezpen honi amaiera emateko, eta maitasun handiz, eskerrak eman nahi dizkieguegileei, dokumentu honetan jorratutako gai bakoitza lantzeko egin duten ahaleginaga-tik. Eskerrak, era berean, proiektu honen Aholku Batzordeari; izan ere, ekimen honenalde egin duen apustu eskuzabalik eta lankidetzarik gabe, proiektu hau ezin izango ge-nuen aurrera eraman. Gainera, eskerrik asko Topaketan parte hartu zuten pertsona etaerakunde guzti-guztiei, tailerretan hain lan handi eta bikaina egiteagatik. Euren emaitzakargitalpen honetan daude jasota. Halaber, Eusko Jaurlaritzako Lankidetzarako Zuzenda-ritzari eta Nazioarteko Lankidetzako Espainiako Agentziari ere eskerrak eman nahi diz-kiegu, material hau finantzatzeagatik eta proiektu honetan sartutako ekintzak egitekoeman diguten laguntzagatik.

9


Aldarrikapenak: Emakumeen eskubide ekonomikoak


Ohiko ekonomian erabiltzen diren terminoetako askoren berrikuspena etabirkontzeptualizazioa egiteko eskaera egiten dugu, eta eredu sozioekono-miko alternatiboak bilatzearen alde egiten dugu, bizitza duina bermatzekoasmoz. Berriro planteatu beharreko kontzeptuen artean, enpleguaren sino-nimo legez erabilitako lanaren nozio mugatua nabarmendu behar dugu,bai eta zainketaren ikuspegi mugatua ere, sarri askotan kontzepzio estrae-konomikotik planteatzen dena.

Eskatzen dugu pertsonen eskubide indibidualak ez daitezela enpleguari lo-tuta egon. Era berean, herri administrazioei eskatzen diegu emakumeen es-kubide ekonomikoen inguruan dituzten eta estaldura sozialen mantenimen-duarekin eta hazkundearekin lotuta dauden obligazioak bete egingodituztela bermatzeko eta aitortzeko.

Bidezkoak, orekatuak eta iraunkorrak diren produkzio, zirkulazio, banake-ta eta kontsumo erak lortzearen aldeko lanean aritzeko eskaera egitendugu, betiere, balio feministetatik abiatuta.

Zainketen gaia sistema sozialaren erdian kokatzeko eskaera egiten dugu,sistema horretako funtsezko eta egiturazko elementu gisa.

Lan guztiak modu orekatuan aitortu, baloratu eta banatzeko eskaera egitendugu, batez ere balioa galdu dutenak, hau da, gehienbat emakumeek egi-ten dituzten lanak.

1

2

3

4

5

12


13

Ordaindu gabeko lanetan, batez ere etxeko lanetan eta zainketa arlokoetan,erantzukidetasuna eskatzen dugu inplikatutako agenteen artean: gizon, enpresaeta gobernuen artean, alegia.

Ordaindutako lanetako eskubideak oso-osorik beteko direla eskatzen dugu, etaadierazten dugu guztiz beharrezkoa dela etxeko lan ordainduak Gizarte Seguran-tzako Erregimen Orokorrean sartu behar direla.

Lan esparruan emakumeen aurka izaten den indarkeria bertan behera uzteko as-moz, enpresek eta estatuek duten erantzukizuna beren gain hartu dezatela eska-tzen dugu, enplegu feminizatuei arreta berezia jarriz.

Emakumeek ura, lurra, haziak eta abar eskuratzeko eta kontrolatzeko aukera izandezatela eskatzen dugu, eta gai horien planifikazioari eta kudeaketari buruzkoerabakiak hartzeko duten eskubidea bermatu dadila. Emakumeak elikagaienekoizle gisa aintzat hartzeko eskaera egiten dugu, eta, era berean, aitortu dadilaberaiek direla herriek elikadura, ekonomia, finantza eta energia arloetan dutenburujabetasunaren zutabeetako bat.

Ekonomiari buruzko ikerketa eta ikasketa planek ikuspegi feminista gehitu deza-tela eskatzen dugu, bai eta ezagutza sozialaren gainerako adarrekiko sinergiaksortu ditzatela ere.

6

7

8

9

10


Aldarrikapenak: Gatazka egoeretan dauden emakumeak


1

2

3

4

5

Gerrei, gatazkei eta euren arrazoi eta ondorioei buruzko azterketa feminis-ta eskatzen dugu, emakumeen ekintza politikorako boterea, baliabideak etaespazioak bermatuz.

Era berean, gatazka armatuetan emakumeek betetzen dituzten rolen aintza-tespena eskatzen dugu, ez soilik biktima gisa eta bake-eraikitzaile gisa, ez-pada borrokalari gisa ere, euren gizarteratzearen alde, besteak beste.

Segurtasunaren (nazioartekoa eta herritarren artekoa) kontzeptu hegemoni-koa aldatu eta giza segurtasunaren ideiarantz joateko eskaera egiten dugu,eta, era berean, desmilitarizazioa, desarmea, gastu militarren murrizketa etamota guztietako armen kontrola ere eskatzen dugu.

Elkarrizketa politikoaren agendetan eta kode penalean feminizidioa eta zi-gorgabetasunaren tratamendua lehentasunez eta modu iraunkorrean sartze-ko eskaera egiten dugu.

Emakumeen eta agenda feministen zeregin protagonista ikusarazteko etaaintzat hartzeko eskaera egiten dugu, bai eta emakumeek gatazken erregu-lazio baketsuko prozesuetan eta justizia sozial eta penalaren eraikuntzanizan dezaketen partaidetza efektiboa bermatzeko eskaera ere, biktimen le-heneratze osoa ahalbidetuz.

16


Botere publikoei eskatzen diegu emakumeen giza eskubideen urraketetan dutenerantzukizuna aitortu dezatela, berdin eskubide horiek estatuko agenteek urratubadituzte zein talde armatu edo partikularrek urratu badituzte ere, arreta bereziajarriz emakumeek gatazketan jasaten duten indarkeria sexualean. Egia, justizia etakonponketa eskatzen dugu, bai eta memoria historikoaren berreraikuntza ere, be-rreskuratze horretan ikuspegi feminista sartuz.

Emakume eta umeen salerosketaren aurkako politika eta arau juridikoak bete dai-tezen eskatzen dugu, bai eta ekintza horiek perspektiba feministadun giza esku-bideen ikuspuntutik berrikustea, garatzea eta aplikatzea ere, haurren eskubideakere beteko direla bermatuz.

Existitzen diren baina ikusezin bihurtu diren gatazkak aintzat hartzeko eskaera egi-ten dugu; esate baterako, Kolonbia, Guatemala, Honduras eta beste herrialde asko-tako gatazkak. Era berean, Espainiako Estatuko enpresek sorrarazten dituzten joan-etorrietan gobernuek dituzten erantzukizunak aintzat hartzeko eskaera ere egitendugu, horrek askoz ere modu biolentoagoan eragiten baitie emakumeei.

17

6

7

8


Aldarrikapenak: Emakumeeneragin politikoa eta partaidetza herritarra


1

2

3

4

Hiritartasunaren kontzeptuaren birplanteamendua eskatzen dugu, generokoikuspegitik eta ikuspuntu feministatik. Eta hori, bazterketa-dinamikak etaoinarrizko eskubideen ukapenak legezkotzat jotzen dituen hiritartasunarengaur egungo kontzepzioari aurre egiteko, horrek oso eragin txarra baituemakumeengan. Hiritartasun oso eta unibertsala eskatzen dugu, emakume-en autonomiaren alde egiteko eta euren eskubideak ez daitezen egon elkar-bizitza, egoera zibil, lan egoera, sexualitate edo jatorri mota jakin batzuenmenpe.

Garapenaren kontzeptuaren eraldaketa eskatzen dugu; izan ere, gaur egundesarrollismo produktibistarekin dago identifikatuta, eta, ondorioz, pertso-nen bizitza eta planetarena eutsiezinak dira, eta, gainera, horrek eragin be-rezia dauka emakumeen bizitzan, betidanik haren gainean jarri diren rolenondorioz.

Emakumeenganako edozein motako indarkeriarik gabeko bizitzarako esku-bidea oso-osorik bermatzeko eskaera egiten dugu, esparru pribatuan zeinpublikoan; izan ere, sine qua non baldintza da eskubide ekonomiko, sozial,kultural eta sexualei zein ugalketa-eskubideei dagokienez.

Emakumeek euren gorputzaren gaineko erabakiak hartzeko eskubide osoaizateko eskaera egiten dugu, heterosexismoarekin eta heteronormatibotasu-narekin kritikoa den ikuspuntutik. Emakumeon gorputzak kontrolatu nahidituzten gobernuen politikak eta erlijio doktrinak salatzen ditugu, eta esta-tuen laikotasuna galdatzen dugu.

20


Migrazioen kontrolerako politiken gaur egungo ikuspuntuaren eta atzerritartasu-nari buruzko xedapen eta araudien eraldaketa eskatzen dugu; izan ere, emakumemigratzaileen oinarrizko giza eskubideak urratzen dituzte eta legezkotzat jotzendituzte generoagatiko, egoera administratibo, zein jatorriagatiko bazterketak, zu-zenean zein zeharka egindakoak.

Genero arrazoiengatik jazarrita dauden eta, edozein indarkeria motaren bitartez(bikote-esparruko indarkeria, komunitateko indarkeria, gatazka armatuetan izan-dako bortxaketak, genitalen mozketak, behartutako haurdunaldiak, behartutakoesterilizazioak, orientazio sexualean oinarritutako indarkeria, edo identitate se-xual eta generikoan oinarritutako indarkeria), oinarrizko eskubideak urratuta di-tuzten emakumeen babes eskubidearen berme osoa eskatzen dugu.

Eskatzen dugu emakumeen mugimenduak eta mugimendu feministak aintzat har-tu daitezela, politika publikoei buruzko diseinurako eta erabakimenerako solaski-de gisa, agenda eta denborak finkatuko dituen autonomiaren identifikaziotikabiatuta. Politika publikoek eta, batez ere, lankidetzarako politikek emakumeenjabekuntza prozesuak eta euren oinarrizko antolamenduak babestu behar dituzte,eta, gainera, eragin politikoaren trukerako eta elkarren arteko babeserako sareaketa plataformak sustatu behar dituzte.

Emakumeen mugimenduek eta mugimendu feministek politika publikoetan egi-ten dituzten eskaera eta azterketen zeharkakotasun efektiboa eskatzen dugu, ga-rapenerako lankidetzarako politikak ere barne hartuz.

21

5

6

7

8


Munduko harreman sozial eta ekonomikoen ereduak ez digu uzten emakumeoi dituguneskubideez berdintasun baldintzetan gozatzen. Halaber, giza eskubideak, hein handi bate-an, ikuspegi androzentrikotik egin dira, eta ikuspegi horrek ez du bermatzen emakumeenbeharrak beteko direnik, gizonezkoenak betetzen diren neurri berean.

Planeta osoan, oro har, lanaren sexukako banaketak planetan egiten den lan gehiena be-ren gain hartzera behartzen ditu emakumeak, dela iparraldean, dela hegoaldean. Hala ere,emakumeok munduko diru-sarreren eta aberastasunaren zati txiki bat baino ez dugu jaso-tzen, egiten dugun lanaren zati handi bat (etxeko eta zaintza-zereginak) merkatutik kan-pokoa delako, eta inolako ordainsaririk gabea.

Lan ordaindua ere ez dute baldintza beretan lortzen gizonezkoek eta emakumezkoek. Gi-zonezko baino emakume gutxiago sartzen da lan-merkatura, eta baldintza okerragoetan,gainera; hain zuzen ere, emakumeok betetzen ditugu aldi baterako lanpostu gehiago, etaguri egiten dizkigute lanaldi partzialeko kontratu gehiago, asko ekonomiaren sektore in-formalean, ordainsari okerragoak dituzten lanetan eta abar.

23


Yolanda Jubetok, Sandra Demak eta Mertxe Larrañagakeratutako agiria.


Horrez gain, iparraldeko zein hegoaldeko herrialdeetan gauzatu diren politika publikoaketa garapen-politikak egiteko, gizonezkoen ereduak hartu dira abiapuntu. Hortaz, familia-buruak izaten ditu eskubide ekonomikoak eta sozialak, eta familia-burua gizonezkoa iza-ten da, eskuarki; familia osatzen duten gainerako pertsonek eskubide eratorriak izaten di-tuzte. Egoera hori diskriminatzailea da, baina ez hori bakarrik: ez ditu islatzen munduandauden askotariko bizikidetza-moduak, eta, gainera, ez da aniztasun horretara egokitzen.Horrek guztiak pobreziaren feminizazioa sustatzen du, eta genero-desberdintasun handiaksortzen ditu mundu osoan.

Gure herritartasun ekonomikoa bermatzeko garatu behar ditugun eskubide sozial eta eko-nomikoek lotura zuzena dute lanaren -lan ordainduaren eta ordaindu gabearen- guztizkozama banatzearekin, bai eta gure gaitasunak indartuko dituen hezkuntzarekin eta kalitatezbizitzeko aukera emango digun ingurumen egokiarekin ere. Beharrezkoa da pertsonei -gi-zon zein emakumeei- lan ordaindua bermatzea, horrek aukera emango baitie finantza-au-tonomia izateko; bai eta kalitatezko lana ematea ere, beren potentziala gara dezaten; etagizarte segurantza publikoa eskaintzea, osasuna, aisialdia eta atsedena izango dutela ber-matzeko.

Laburbilduz, eskubide horiek lortzeko, egitura soziala eraldatu beharra dago, eta egiturasozial hori arduratu behar da eskubide horiek benetakoak direla eta oro har planetakoemakume eta gizon guztien beharretara egokitzen direla ziurtatzeaz. Eta, horrez gain, bi-dean aurki daitezkeen diskriminazio-oztopoak gainditzen lagundu behar du.

1. Etxeko eta zaintza-lanak emakume eta gizonen artean era bidezkoanbanatzeko benetako eskubidea.

Historian emakumeok egin ditugun etxeko eta zaintza-lanak (gaur egun oraindik guk egi-ten ditugu gehien, planeta osoan) funtsezkoak dira ugalketa soziala eta pertsonen ongiza-tea bermatzeko. Dena den, gizarteak ez du oso balioesten lan hori, eta dohainik egiten da

24


etxe barruan. Lan horrek, gainera, ez die inolako gasturik sortzen ez enpresei ez estatuei.Enpresak eta estatuak, baina, munduan emakumeen doako lanak dakarzkien etekin uga-riez baliatzen dira.

Merkatutik kanpo geratzen diren jarduera asko eta asko ekonomian eta gizartean ez ba-lioesteak mugatu egiten ditu funtsean etxeko eta zaintza-lanetan jarduten dutenen eskubi-de sozioekonomikoak. Zeregin horiek ez dira lantzat jotzen gizartean, eta ez hori bakarrik:zeregin horiek ez dakarte norberarentzako eskubiderik. Hortaz, prozesu horrek pertsonaaskorengan du eragina, eta gehienak emakumeak dira. Pertsona horiek, lana sexuarenarabera banatuta izatearen ondorioz, ezin izan dituzte lortu norberaren eskubideak eta es-kubide ekonomikoak; beren diru-sarrerak eta eskubide sozialak beste pertsona batekinduten harremanetik eratorriak dira. Beste pertsona hori gizonezkoa izaten da normalean,eta parte-hartze ordaindua izaten du lan-merkatuan.

Egoera hori ikusita, beharrezkoa da munduan dagoen lanaren zama osoa era bidezkoanbanatzea, gizonek eta emakumeek baldintza beretan har ditzaten beren gain etxeko etazaintza-ardurak, eta, beraz, emakumeek aukera izan dezaten lan-mundura sartzeko, baieta berentzako denboraz, beren baliabideez, beren autonomiaz eta eskubideez gozatzekoere, sexuagatiko diskriminaziorik gabe.

2. Lana izateko benetako eskubidea, lan-baldintza bidezko eta egokietan,eta lanaren ordainsari duinarekin.

Lana pertsonen eta gizartearen ongizatearen zerbitzura izan behar den jardueratzat jotzendugu; eta ez merkatuaren eta klase boteretsuen interesen zerbitzura dagoen jardueratzat.Ikuspegi horretatik, lan duina izateko eskubidea planteatzen da pertsonek autonomiaizango dutela eta gizartera ekarpena egingo dutela bermatzeko era gisa.

Hala ere, gaur egungo prozesu globalizatzailean larriagotzen ari da lan-munduko eskubi-deak egitez faltatzeak sortzen duen arazoa. Horrek, orobat, oinarrizko eskubideen falta

25


ere ekarri du zenbait tokitan, iparraldean zein hegoaldean; besteak beste, osasun-estaldu-ra publikoan, kolektibo askorentzat. Halaber, lan-, ordainsari- eta erabaki ekonomikoakhartzeko gaitasunaren egitura polarizatzen ari da lehen mundu deritzoneko gizarteetan.Joera horiek berariaz eragiten digute emakumeoi; hain zuzen ere, geuk betetzen ditugualdi baterako lanpostu gehien (guk dugu aldi baterako lanpostuen tasa handiena), geukjarduten dugu lanaldi partzialeko lanpostu gehienetan eta geuk jasaten dugu askotarikodiskriminazio horizontal eta bertikala lan-merkatuan. Hegoaldean, joera horiek okerrago-ak dira, emakume askok eta askok egiten dituzten lan informalak oso hedatuta baitaude,eta, gainera, baldintza ezegonkorretan, segurtasun faltarekin eta gizarte-estaldurarik gabe.

Beraz, emakumeen lan-baldintzak hobetzeko premia dago, bai eta gizon eta emakumeenlan-ordutegiak berriz planteatzeko beharra ere, bai gizonek eta bai emakumeok aukeraizan dezagun lana -etxekoa zein etxetik kanpokoa- baldintza beretan geure gain hartzeko.Emakumeok ez dezagun egin, aurrerantzean ere, lan-zama handiagoa, batez ere etxeaneta zaintza-zereginetan; izan ere, hala gertatzen da, gaur egun, munduko herrialde gehie-netan. Horrek, jakina denez, ondorioak ditu gure ongizatean; lan-merkatuan mendekoegoeran jartzen gaitu eta denbora libre gutxiago eta askatasun txikiagoa izatea dakarkigu.Azken finean, emakumeen diskriminazio soziala indartzen du.

3. Emakumeek autonomia ekonomikoa izateko eta prestazio sozialeta ekonomikoak jasotzeko benetako eskubidea, prestazio horiekfamilia-unitatearen mende izan gabe.

Emakumeok egiten dugu munduko lanaren zati handiena, baina diskriminazio argi etagarbia jasaten dugu baliabide ekonomikoetarako sarbidea kontuan hartzen badugu. Guresoldata gizonena baino txikiagoa da planetako herrialde guztietan, eta ez dugu ordainsa-ririk jasotzen etxean eta ingurukoak zaintzen egiten dugun lanaren truke. Gainera, Lurre-ko ondasun gutxiagoren jabe gara emakumeok, gizonen aldean. Baliabideen banaketadesberdin horrek pobreziaren feminizazioa deritzona dakar.

26


Pobreziaren feminizazioa desagerrarazteko modu argi bat munduan bizimodu duina iza-tea ahalbidetuko duten prestazio sozial eta ekonomikoei loturiko eskubide zuzenak ezar-tzea litzateke. Oinarrian eskubide eta baliabideetarako sarbide unibertsalak egon beharkoluke; hau da, nahikoa izan beharko luke herrialde bateko egoiliar izateak gizarte seguran-tzaren estaldura izateko, pertsona batek lan-merkatuan eta familia-unitatean duen egoeraedozein izanik ere. Emakumeen autonomia ekonomikoa norbanakoaren eskubidetzat har-tuta bermatu behar da, alde batera utzita familia antolatzeko moduak edo pertsonen bizi-kidetza-ereduak. Orobat, aberastasuna berriz banatzea ere ezinbestekoa da, gizonek etaemakumeek aukera izan dezaten baliabideak baldintza beretan eskuratzeko, gizartearenongizaterako egingo duten ekarpenaren arabera.

4. Eskubide ekonomikoak pertsona guztientzat, jatorri geografikoa edozeinizanik ere.

Nazio Batuen Garapenerako Programak 2009. urteko Giza Garapenari buruzko Txostene-an egindako analisien arabera, “Datu-falta handia izan izanak migratzaileen profil orokoreta osoa aurkeztea eragotzi digun arren, erabilgarri dauden datuetatik zenbait eredu inte-resgarri egin ditugu. Emakumeak dira migratzaileen erdia gutxi gorabehera (%48), eta pro-portzio hori nahiko egonkor mantendu da azken bost hamarkadetan: 1960. urtean, migra-tzaileen %47 ziren emakumeak. Biztanleria migratzailearen genero-proportzioakantzekoak izan arren, horren atzean, alde handiak egon daitezke mugimendu eta aukerabaliagarrien inguruabarretan. Era berean, gero eta azterlan gehiagok zalantzan jartzen di-tuzte migrazioari buruzko erabakietan emakumeek mendeko rola dutela dioten ohikoikuspegiak” (28. or.).

Emakume migratzaile askok ez du aukera handirik izaten harrera-tokietan. Hori dela eta,nahitaez aldatu behar dira atzerritartasunari buruzko araudiak; duten prestakuntza aintza-tetsi beharko liezaieke jatorri-herrialdean eta lan-baldintza duinak izan beharko lituzketeharrera-lurraldean.

27


28

5. Pertsonen ongizaterako politika publikoak ezarri eta kontrolatzeko laneanparte hartzeko eskubidea (osasunerako, hezkuntzarako, etxebizitza izatekoeta gizartearen ikuspegitik iraunkor den denbora antolatzeko eskubideak,besteak beste).

Politika publikoak pertsonen ongizaterako eta aberastasuna berriz banatzeko mesedegarriizan daitezke. Hala ere, munduan nagusi den politika-eredua ez zen sortu genero-ekitateabermatzeko ideiarekin. Aitzitik, gizon baino emakume gutxiagok jasotzen du hezkuntza;hain zuen ere, planetako analfabetoen bi heren inguru emakumeak dira. Halaber, pertso-nek eskubide sozial garrantzitsuak dituzte lan-merkatuan duten mailaren arabera, eta, le-hen esan dugun bezala, emakume gutxiago dago lan-munduari lotuta, eta baldintza eze-gonkorragoak dituzte, gizonenekin alderatuta. Hori dela eta, emakumeek diskriminazioajasaten dute enplegutik eratorritako eskubide sozialak izateko orduan ere (erretiro-pen-tsioa, besteak beste).

Emakumeen zaurkortasun soziala areagotu egiten da krisi-egoeretan, egoerak ziklikoakzein sistemikoak izan. Hain zuzen ere, gizarte-politiketan zein osasun-politiketan egitendiren murrizketek ondorio larriak izan ditzakete biztanleengan, baina, batez ere, emaku-meengan. Izan ere, alde batetik, geuk, emakumeok, dugu familia zaintzeko ardura nagu-sia, eta ordaindu gabeko lanaren bitartez bete ohi da estatuak gizarte-laguntzan uztenduen hutsunea. Eta, bestalde, krisi-egoeretan emakumeak ahultasun handiagoko egoere-tan izaten dira lan-merkatuan.

Genero-ikuspegitik, politikak eta kontuen ematea diseinatzen dituzten erakunde publiko-ek, baldin demokratikotzat jotzen badira, ahalbidetu beharko lukete emakumeek, banakaedo taldean, ordezkaritza izatea erakunde horietan, eta ziurtatu beharko lukete boterea bi-degabeki dutenek kontuan izango dituztela genero-desberdintasunak ongizate-politikakegiteko orduan, eta egingo dituzten ekintza publikoetan gizonen eta emakumeen artekoekitate-printzipioaren alde egitearen kontu ematera behartuta izango direla. (UNRISD,2006: 212)


29

6. Politika ekonomikoaren askotariko alderdietan genero-ekitatearen ikuspegiazenbateraino sartu den jakite aldera segimendua egiteko eskubidea.

Gaur egun, bereziki nabarmendu beharko litzateke ekonomia suspertzeko planen analisia,ekonomiako elkartze-hitzarmenak eta bestelako egitasmoak, baliabide publikoen erabileraneragin zuzena dutenak. Oso garrantzitsua da gobernuek 2007. urtearen amaieran krisia hasizenetik hartu dituzten neurrien jarraipen kritikoa egitea: finantza-erakundeei erreskate masi-boak egiteko hasierako planak, pentsioen erreforma egiteko azken proposamenak eta eko-nomia suspertzeko neurri klasikoak, joera keynesiarrekoak, besteak beste.

Une honetan, badirudi irtenbide bakarra hazkunde ekonomikoa dela. Dena den, orain,beharbada “hazkundea hazkundeagatik” kontzeptuari kritika egitea pentsatu beharko ge-nuke; eta, kosta ahala kosta ekonomia suspertzearen alde egin ordez, agian jarduera eko-nomikoa zorrotzago kontrolatzearen alde egin beharko genuke, berriz ere espekulazio-bi-dezidorretatik joan ez dadin, adibidez. Gaur egungo krisia etorkizun iraunkor etaberdintasunezkoagoa eraikitzeko aukera izan liteke. Horretarako, komenigarria litzatekeaztertzea ea zer dagoen Barne Produktu Gordinaren (BPGd) barruan eta zer geratzen denhortik kanpo, eta pentsatzea ea nola joka daitekeen BPGd-ean kontabilizatzen ez direnbaina aintzat hartzea eta zaintzea komeni den ekoizpenekin. Berriz ere funtsean etxeetanegiten ditugun etxeko eta zaintza-lanak ditugu mintzagai. Horrez guztiaz gain, pentsatubeharko litzateke ea PBGd-ean sartzen diren ekoizpenetatik zein haztea merezi duen, etazein ez haztea —edo txikitzea— komeniko litzatekeen, betiere, kontuan izanik helburuabiztanle gehienen ongizatea hobetzea eta egoera ahulenean dauden pertsonen gaineanarreta berezia jartzea dela.

Orain arte, emakume errealizatuen eskubide ekonomikoen aldeko jarduerak ez dira siste-matikoak izan, eta ez dira politika makroekonomiko handiei erronka jotzeko gai ere. Aldehorretatik, beharbada, merezi du une bat hartu eta hausnartzea ea zer motatako ereduekonomikoa eta garapen-eredua nahi ditugun. Alegia, nahikoa al da emakumeak lehendikdagoen garapen-eredura sartzea ala, aitzitik, garapenerako bestelako prozesuak bultzatubehar ditugu, oinarri berriak izango dituztenak? Eta, bidea horrek izan behar duela jotzenbadugu, zein izan beharko lirateke oinarriak?


Emakumeen eskubideak urratzen dituen eta emakumeei segurtasun eza eragiten dien itu-rri nagusia sistema patriarkala da. Sistema patriarkalak hierarkia bat ezartzen du gizartean,genero-arloko zatiketaren arabera egina. Hierarkia horrek maskulinotasunaren azpian jar-tzen du femeninotasuna, eta mota desberdinetako indarkeriak hartzen ditu euskarri gisa(indarkeria zuzena, egiturazkoa eta sinbolikoa). Genero-arloko hierarkia hori gizartekoinstituzio guztietan agertzen da, besteak beste, estatuan, merkatuan eta armadan. Institu-zio horiek guztiek beren zereginak lortzeko baliatzen dituzte gizarte-, ekonomia- eta poli-tika-arloan emakumeei eta gizonei esleitutako zeregin desberdinak, eta euskarri gisa har-tzen dituzte.

Gatazka armatua dagoenean, zatiketa hori are nabarmenagoa izaten da. Patriarkatuakmodu esentzialistaz lotzen ditu emakumeak bakearekin eta gizonak indarkeriarekin. Eraberean, maskulinotasun oldarkorraren mota bat sustatzen du, gizonak erasotzaileak izandaitezen bultzatzen baitu, eta emakumeei, berriz, talde, nazio edo herrialdeko hurrengobelaunaldien jarraipenaren zaintzaileak eta bermatzaileak izan daitezen agintzen baitie.

31

Gatazka egoeran dauden emakumeak

Irantzu Mendia Azkuekeratutako agiria


Kasu gehienetan, gatazka armatuak genero-arloko zereginetan sorrarazten dituen aldake-ten ondorioz, emakumeek gehiegizko lana hartu behar dute beren gain. Izan ere, zaintzai-leak izateaz gain, borroka egin behar dute bizirik irauteko eta familia-unitateari eusteko.Horrez gain, tradizioz gizonei egokitu zaizkien zeregin eta erantzukizun zehatz batzuenardura hartu behar dute, eta, bestalde, jarduera politikoan, eta erkidegoari edo taldeari la-guntza emateko zereginetan ere aritu behar dute.

Historikoki argi egiaztatu ahal izan denez, gatazka armatuak bereziki kaltegarriak izatendira emakumeentzat. Izan ere, genero-arloko hierarkian betetzen duten postuaren ondo-rioz, emakumeek aukera gehiago dute mota guztietako indarkeria nozitzeko. Sexu-indar-keriak emakumeengan du eragina batez ere, neurriz gaineko proportzioan eduki ere, etahori patriarkatuak gizartean finkatu duen eraikuntzaren ondorioa da. Tradizioz, sexu-in-darkeria gerraren ondorio saihestezina dela uste izan da. Hala, bada, ez da aintzat hartusexu-indarkeria zorrotz antolatutako estrategia sistematiko baten barruan dagoela, eta es-trategia horren azken helburua arerioa apaltzea, umiliatzea eta deuseztatzea dela1.Gerrakodinamiketan guztiz zabalduta dagoen eta behin eta berriz agertzen den indarkeria-motabat da. Gerrako arma gisa erabiltzen da, eta, horren ondorioz, emakumeen eskubideak bialdetatik urratzen dira: alde batetik, emakumeek armaden eta talde armatuen erasoa nozi-tzen dute, eta, beste alde batetik, erkidegoek emakumeak baztertzen dituzte, errua lepo-ratzen diete, eta, horren ondorioz, emakumeek gizarte-arloko estigmatizazio larria, lotsaeta beldurra izaten dute. Osagai etniko garrantzitsua duten gatazketan, emakumeak, maiz,indarkeriaren helburu estrategikoa izaten dira, eta hala da zeren emakumeak izaten baiti-ra tradizioak, familiaren morala, erkidegoaren batasuna edota nortasun nazionala zaintze-az eta iraunarazteaz arduratu behar dutenak2.

32

1 Sexu-indarkeria ez da gerrako krimentzat jo XX. mendearen bukaerara arte. Jugoslavia zen lurraldeko (1993) eta Ruanda-ko (1995) ad hoc auzitegiak abiaburutzat hartuta, sexu-indarkeria gizateriaren aurkako gerrako krimena zela jotzen hasizen, eta tortura eta genozidioa bezalako beste delitu batzuekin lotzen hasi zen. Gero, 1998. urtean, Nazioarteko AuzitegiPenalaren Erromako Estatutuan jaso ziren lehen aldiz nazioartean, berariaz eta per se, gerrako krimen gisa, “bortxaketa etasexu-esklabutza, behartutako prostituzioa, behartuta haurdun uztea, behartutako antzutzea eta sexu-indarkeriaren bestela-ko moldeak”.

2 Guatemalako Argipen Historikorako Batzordeak (CEH) egindako txostenaren arabera, gatazka armatuan izan ziren sexu-bortxaketa gehienak emakume indigenen aurka egin zituzten, eta jokaera hori armadak matxinatuen kontra zuen estrate-gia genozidaren barruan txertatuta zegoen. Ikusi Diálogos aldizkaria, 2. zk., HEGOA eta ACSUR-Las Segovias, 2009. Hemendago eskuragarri: http://www.bantaba.ehu.es/obs/ocont/obsgen/doc/dialogos2/


Gerrak dituen inpaktu guztien artean, oroz gain nabarmendu behar dugu gerrak erkidego-ak suntsitzen dituela, biztanleak nahitaez lekuz aldatzera behartzen dituela, batez ereemakumeak eta haurrak, hala neskak nola mutilak. Beste nonbaiten babestu edo lekuz al-datu behar izatearen ondorioz, emakumeek arrisku gehiago dute indarkeria jasateko, ba-tez ere, sexu-arloko indarkeria nozitzeko. Hala ere, argi gailendu behar dugu emakumeekegoera horietan izaten duten gaitasuna: buruzagitza beren gain hartzeko eta aurre egitekoestrategiak garatzeko, erkidegoa antolatzeko eta –segurtasun eza eta oinarrizkoenak direnbaliabideen gabezia dela-eta– muturreko baldintzetan bizitzari eusteko duten ahalmena.Alabaina, itzulera egiteko prozesuetan, normalean, inork ez du aintzat hartzen emakume-ek egin duten ahalegin ikaragarria. Aitzitik, gizarteak presio handia egiten du, eta emaku-meak behartzen ditu zereginik tradizionalenak atzera berriz har ditzaten, hau da, familiarieta etxeari erabat lotuta dauden zereginak bete, eta besterik egin ez dezaten.

Gatazka-egoeretan dauden emakumeei dagokienez, ezinbestez salatu behar dugu, aldebatetik, emakumeok indarkeriaren xede izaten direla, eta, bestetik, nahitaez hartu behardugula barne azterketan emakume horien esperientzien, aukeren eta zereginen aniztasu-na. Hortaz, funtsezkoa da alde batera uztea biktimak gehiegi nabarmentzen dituzten dis-kurtsoak, eta nola edo hala azpimarratzea eta aztertzea emakumeek gerra-egoeretan bete-tzen dituzten jardueren aniztasuna3.

Gizonak bezala, emakumeak ekintzako subjektuak dira. Hala, bada, emakumeak gatazke-tan azaltzen dira, zuzenean, borrokalari gisa arituta gudarosteetan edo talde armatuetan,edota laguntza emateko egituretan sartuta, hau da, gerra egiteko ahalegina bultzatzeko la-guntza logistikoa, eta gizarte-, politika- edota ekonomia-arloko laguntza emanez. Batzue-tan, emakumeen parte-hartze hori emakumeek jabekuntza eta burujabetza lortzeko dutenaukera bat dela ulertzen da; baina, hala ere, jarrera kritikoa izan behar dugu ikuspegi ho-rren aurrean. Gerraren esparru patriarkalean, emakumeek indarkerian zuzenean partehartzen baldin badute, horrek aldaketak sorraraz ditzake genero maskulinoari eta femeni-noari lotutako eginkizunen baitan. Alabaina, horrek ez du berez esan nahi emakumeenbereizkeria eta desberdintasuna bultzatzen dituzten egiturak eta egitura horiei eusten dien

33

3 Irantzu Mendia Azkue, Aportes sobre el activismo de las mujeres por la paz. Lan-koadernoak, 48. zk., HEGOA, 2009. Hemendago eskuragarri: http://www.hegoa.ehu.es/es/sensibilizacion/cuadernos_de_trabajo_para_sensibilizacion


ideologia nagusia inondik inora eraldatuko denik. Aitzitik, normalean, kontrakoa gerta-tzen da, sarritan, gerraren ondorioz, areago indartzen baitira desberdintasunean oinarritu-tako botere-egiturak. Hortaz, gerra bukatutakoan, maiz ikusiko dugu emakumeak gunepublikoetatik baztertzen dituztela, behartu egiten dituztela tradizionalenak diren zereginakberriz har ditzaten, borrokalariak izan diren emakumeek ez dutela inolako onespenik ja-sotzen, ez dutela desmobilizatzeko, desarmatzeko eta birgizarteratzeko prozesuetan izatendiren pizgarrien onura jasotzen, edota, azken batean, gizarteak gaitzetsi egiten dituela ze-regin femeninoak bete ez dituztelako.

Emakumeei aitortu behar zaien beste arlo bat hauxe da: mota guztietako indarkeriei aurreegiteko eta bakea aurkitzeko egiten duten ahalegina. Puntu horri dagokionez, nabarmenada erakunde feministek ondo egiaztatuta duten ahalmena: gatazka armatuen azpian dau-den dinamika patriarkalak zehazteko, eguneroko bizitzan barneratzen diren militarismoa-ren zantzuak aurkitzeko eta horrek emakumeengan duen eragina argitzeko, gerraren on-dorio desberdinak generoaren arabera bereizteko, eta, orobat, mundu osoan barrenagatazka-egoeretan dauden emakumeekin elkartasunezko lokarriak josteko eta partekatu-tako azterketak egiteko duten ahalmena.

Nazioartean, Nazio Batuen Segurtasun Kontseiluaren 1325 Ebazpenak (Emakumeak, ba-kea eta segurtasuna izenekoak, 2000) lehen aldiz aitortu zuen berariaz gatazkak konpon-tzeko eta maila guztietan bakea eraikitzeko emakumeek egindako lan garrantzitsua. Hargatik,ebazpenaren arabera, emakumeek areago engaiatu behar zuten negoziazio-mahaietan eta,oro har, bakeari loturik zeuden Nazio Batuen programa eta sistemako maila guztietan. Ebaz-pen hori emakumeen mugimenduak eta mugimendu feministak urte luzez egindako bo-rrokaren emaitza izan zen, eta, beraz, gertaera gogoangarri garrantzitsua da. Alabaina,ebazpena ezartzeko izan diren aurrerapenei dagokienez, alde batetik, urriak eta motelakizan dira, eta, bestetik, badirudi halako estrategia bat dutela oinarrian: Nazio Batuen (kas-ko urdinen) edo estatuen (bereziki, NATO barruan dauden estatuen) indar armatuetanemakume gehiago egon dadin lortzeko estrategia. Joera hori eta gerraren aurka daudenerakunde feminista askoren filosofia erabat kontrakoak dira. Erakunde feminista horienustez, bakea lortzeko, gizartea ezinbestez desmilitarizatu behar da, eta, hortaz, gudaroste-ak suntsitu behar dira. Izan ere, horixe izango litzateke emakumeei eta, oro har, gizartea-ri segurtasuna ziurtatzeko berme nagusia. Horrenbestez, bakea gerraren absentzia dela eta

34


segurtasuna estatuari baizik ez dagokiola dioten tradiziozko azalpen nagusien aurrean, fe-minismoa oso lagungarria zaigu azalpen horiek berriz definitzeko, eta era honetako bakeasustatzeko: pertsonak ardatz gisa hartzen dituen segurtasuna eta indarkeriarik eza oinarri-tzat dituen bakea.

Gaur egun, nazioarteko araudian aurrerapenak izan diren arren, oraindik ere oso emaku-me gutxi egoten dira bakea negoziatzeko mahaietan, edota gerra ondoko berreraikuntza-ko prozesuetako erabakitze-guneetan. Hortaz, emakumeen interesak, eskaerak, beharriza-nak eta salaketak ez daude behar bezala ordezkatuta bake-akordioetan, ez eta gerraondoren berreraikitzen diren gizarteetan ere. Era berean, gerra ondoko berreraikuntzara-ko laguntza-politikoek, normalean, ez dituzte kontuan hartzen emakumeen beharrizanaketa interes estrategikoak, ez eta gatazkaren eragina nozitzeko emakumeek izan dituztenera ugariak ere. Horri loturik, argi nabarmendu behar dugu, gatazkan dauden aldeetanbizi diren emakume gehienen ustez, liskarrak amaitzen direnean ez dela benetako bake-rik lortzen. Izan ere, sistema patriarkalak mendekotasun-egoeran egotera behartzen dituemakumeak, eta egoera horrek emakumeen bazterkeria legeztatzen du eta eutsi egitendio emakumeen aurkako indarkeriari. Horiek horrela, gatazka armatuan izan diren herrial-deetako emakumeen mugimendua eta mugimendu feminista dira, hain zuzen ere, indar-keria-mota hori salatzeaz eta hari aurrea hartzeaz arduratzen direnak4. Hala, bada, mugi-mendu horri sostengua eman behar zaio, eta ezinbestez aitortu behar zaio gerra ondokoberreraikuntzan funtsezko zeregina betetzen duela.

Feminismoak egin duen ekarpen nagusietako bat hauxe da: emakumeen aurkako indar-keriaren azterketa ezin dela mugatu une jakin eta adierazpen zehatz batzuetara; aitzitik,nahitaezkoa dela lokarriak finkatzea indarkeria zuzenaren, indarkeriaren adierazpenikagerikoenen, eta indarkeriaren egitura- eta kultura-osagaien artean. Hortaz, bada, gatazka

35

4 Genero-arloko indarkeriaren aurrean, badira zenbait tresna juridiko eta babes, estatuei erantzukizuna eskatu ahal izateko.Nazioartean, honakoak nabarmendu ditzakegu: Emakumearen aurkako indarkeria ezabatzeko Nazio Batuen Adierazpenaeta Emakumeen aurkako bazterkeria-mota guztiak ezabatzeko Biltzarraren Hautazko Protokoloa. Eskualdeko sistemei da-gokienez, hauek dira garrantzitsuenak: Emakumearen aurkako indarkeria prebenitzeko, zehatzeko eta ezabatzeko Ameri-ka arteko Biltzarra edo Belem do Para Biltzarra. Bestalde, gatazka armatuetan emakumeek nozitzen duten indarkeriari da-gokionez, hauek azpimarratu behar ditugu: Nazio Batuen Segurtasuneko Kontseiluaren 1325 (2000) eta 1820 (2008)ebazpenak, eta, orobat, Europako Parlamentuaren 2005/2215 Ebazpena.


armatuetan eta gatazkak bukatu ondoren ere emakumeen aurka azaltzen den indarkeria-ren continuum-a ulertu behar da, eta aurre egin behar zaio horri. Horretarako, ezinbestezzehaztu behar da politika-, ekonomia- eta gizarte-arloko indarkeria, “bake” garaietan inorohartu gabe egoten dena -neurri handi batean genero-arloko hierarkia kulturan zabalonartuta dagoelako-5.

Feminismoak nabarmendu du emakumeen aurkako indarkeriak ez duela arazo pribatuaeta pertsonala izan behar da, eta indarkeria hori arlo publikoan kokatu behar dugula, ara-zo soziala eta politikoa delako. Era horretan, argi salatu dute gizonek beren gorputzarenjabetza kentzen dietela emakumeei, hala gerretan nola “bake” egoeretan. Jabetza kentze-ko prozesu horren adierazgarri, gertaera lazgarriak ditugu, hala nola, feminizidioa, behar-tutako prostituzioa edo emakumeak salerostea esplotazio sexualerako, edota emakumeengiza eskubideen urraketa horiek eta beste batzuk, maizenik, inolako zigorrik jaso gabe ge-ratzea. Hain zuzen ere, feminizidioak “emakumeen aurkako indarkeria-mota desberdinakhartzen ditu barne. Indarkeria horiek guztiak ankerrak dira, emakumeekiko gorrotoarenadierazgarri, eta leku eta denbora zehatz batean izaten dira sistematikoki, inpunitate osoz,ez baitute inolako zigorrik jasotzen, estatuak erabat onartzen baititu. Indarkeria horienemaitza, batzuetan, emakumeen hilketa basatiak dira”6. Gertakari hori bereziki lotuta dagoCiudad Juárez hiriarekin (Mexiko) eta Erdialdeko Amerikako herrialde batzuekin (Guate-mala, El Salvador), herrialde horietan hildako emakumeen kopurua aski handia delako.Hala ere, estatu espainiarrean eta mendebaldeko beste herrialde batzuetan hildako ema-kumeen kopurua ere handia da, baina zaila egiten zaigu egoera horren azterketan kon-tzeptu hau kontuan hartzea. Izan ere, emakumeen hilketa misogino guztiak, gizonek egin-dakoak, feminizidiotzat har ditzakegu7.

36

5 Irantzu Mendia Azkue, Aportes sobre el activismo de las mujeres por la paz. Lan-koadernoak, 48. zk., HEGOA, 2009. Hemendago eskuragarri: http://www.hegoa.ehu.es/es/sensibilizacion/cuadernos_de_trabajo_para_sensibilizacion

6 Fabiola García Galán, “El rostro de las mujeres en el postconflicto. El caso de Guatemala”, Mujeres en situaciones de con-flicto: reflexiones en clave feminista mintegia, HEGOA eta ACSUR-Las Segovias, 2008. Hemen dago eskuragarri: http://www.bantaba.ehu.es/obs/ocont/obsgen/doc/mujguatpostc/

7 Ikusi “Sin mujeres no es Democracia” kanpainaren hirugarren aldiko dokumentua, ACSUR-Las Segovias, Erdialdeko Ame-rikako Generoari buruzko Biltzarra. Hemen dago eskuragarri: http://www.acsur.org


Emakumeek bakearen alde egin dituzten jardueren artean, besteak beste, argi nabarmen-du behar dugu giza eskubideen alde, justizia bilatuz, eta memoria historikoa berreskuratunahian banaka eta taldeka egin duten lana. Lan horren oinarrian, zigorgabetasunaren aur-kako borroka dago, zigorgabetasunaren ondorioz giza eskubideak behin eta berriz urra-tzen direlako, eta biktimak eta haien senideak babesgabetasun osoan daudelako. Borrokahorretan, estatuari egin behar zaio aurre, sarritan, gatazketan izaten diren giza eskubideenurraketa gehienak estatuaren erantzukizuna baitira. Estatuak urratze horien erantzukizunahartu behar du bere gain, neurri egokiak finkatu behar ditu arazoa konpontzeko, eta zi-gorgabetasunari aurre egin behar dio eskura dituen legezko baliabide guztiak erabiliz.

Prozesu horretan, genero-ikuspegia aintzat hartzeko, gerra garaian emakumeen aurka izanden indarkeria argitara atera eta salatu behar da, justizia eskatu behar da emakume ho-rientzat, eta egindako kalteak osatzeko politikak exijitu behar dira8; eta kalteak osatzekoprozesu hori ez da banaka egin behar soilik: ez, baliagarria izan behar du emakumeen etanesken bizitzan eragin txarra duten egiturazko desberdintasunak eraldatzeko. Emakume-entzat, zigorgabetasunarekin haustea zera da: hala gerran nola gerra ondoren aurrean du-ten indarkeriaren continuum-a haustea. Hala ere, berreraikuntza-prozesuetarako bidera-tzen diren nazioarteko laguntza-programek bereziki nabarmentzen dituzten alderdipolitiko-instituzionalek lotura estuagoa dute “gobernagarritasunarekin” eta “demokratiza-zioarekin”, eta bigarren tokian uzten dute biztanleen –eta bereziki emakumeen– ekono-mia- eta gizarte-eskubideak sustatzeko eta osatzeko lana.

Emakumeek bakea eraikitzeko egin duten lanaren barruan, memoria historikoa berres-kuratzeko bete duten zeregina nabarmendu behar da, egia argitzera eta biktimak duinbihurtzera zuzendutako eginkizuna. Zeregin neketsua da hori, historia ofiziala aldatzekoeta nahasteko izan diren saio guztiak desegin behar baitira, barneratutako beldurrak gain-ditu, eta urte luzetan nahitaez gorde beharreko isiltasuna hautsi behar baita. Horren adibi-de argia dugu Espainiako kasua. Espainian, frankismoak bertsio ofizial bat ezarri zuen ge-rra zibilari (1936-1939) eta diktadurako ondoko berrogei urteei buruz, eta, era horretan,

37

8 Emakumeen erakundeek eta erakunde feministek gero eta ekintza politiko gehiago egiten dituzte ildo horretan. Esate ba-terako, adibide esanguratsua da Guatemalako gatazka armatuan emakumeen aurka izan ziren sexu-bortxaketen kontrakokontzientzia auzitegia, 2010eko martxoan egindakoa.


memoria kolektiboaren gogotik ezkutatu eta ezabatu nahi izan zituen biztanleen aurkaegindako giza eskubideen urratze larriak. Emakumeei dagokienez, ia ez dago daturik, nonhil zituzten, non desagertu ziren, non atxilotu edo bortxatu zituzten jakiteko, eta hori ezda ustekabekoa9. Hargatik, feminismoaren ardura da memoria emakumeen ikuspegitik be-rreskuratzea, era horretan, emakumeak ikusgai jartzeko, haien oinazea eta ekarpenak ai-tortzeko, justizia bilatzeko eta egindako kaltea ahal den neurrian konpontzeko.

38

9 Ikusi Ander León, “Las “débiles mentales” del franquismo”, Diálogos aldizkaria, 2. zk., HEGOA eta ACSUR-Las Segovias,2009. Hemen dago eskuragarri: http://www.bantaba.ehu.es/obs/ocont/obsgen/doc/dialogos2/


XXI. mendearen hasieran, argi eta garbi eta frustrazioz beteta esan dezakegu emakumeenpartaidetza politikoa, hau da, toki-instituzioetan edo parlamentuetan duten agerpenarenarabera desberdintasunak azaldu arren, sistema demokratikoko lerro instituzionaletatikdoan partaidetza politikoa, urria dela oraindik. Izan ere, ez dator bat emakumeek bestemaila batzuetan daukaten partaidetza aktiboarekin, ezta erakunde askoren ustez edukibeharko luketen agerpen handiagoaren eskariarekin ere. Batez ere, ez da emakumeenerrealitate desberdinen eta euren interes zehatzagoen adierazgarri. Ordezkaritza eta partaide-tza horietan ez da islatzen munduko leku guztietako mugimendu feminista eta emakume-mugimendu borrokalariek egindako ekarpen aberatsa bezain ugaria. Gure agenda politi-koak funtsezko bataila garrantzitsua garatu behar du arlo instituzionalean eta ordezkaritzazein partaidetza politikoaren esparruan, mugimendu feminista jatorrizkoenaren, hau da,mugimendu autonomoaren eskariak eremu horietara iritsi daitezen. Horrela, bada, eskarihoriek berezko agerpena izango dutenez, politika publikoek eskari horiek hartuko dituz-te kontuan, eta, horren ondorioz, desberdintasunei zein bereizkeriei aurre egingo diete,

39


Begoña Zabalak, Silvia Carrizok, Justa Monterok eta Elisabet Padialekeratutako agiria


eta emakumeen bizi-baldintzak aldatuko dituzte benetan. Gaur egun, agerikoa da emaku-meek aipatutako esparru instituzional horietan duten agerpen urriaren barruan feminismoinstituzional edo ofizialaren hiperordezkaritza gertatzen dela eta, termino politikoetan, fe-minismo liberala baino ez da. Hori guztiori parekotasunaren aldeko -argazkiko?- borrokenemaitza da, hain zuzen ere.

Nolanahi ere, partaidetza politiko guztia ez da mundu instituzional estu bezain zehazturamugatzen. Ondo baino hobeto balioesten dugu milioika emakumek mundu zabaleko eraguztietako mugimenduetan duten partaidetza handia. Hegoaldetik iparraldera, emakume-en mobilizazio eta partaidetza berritzaile bezain porrokatuak nagusitasun patriarkalarensistema jarri du kolokan, kritikaren ikuspegi askotatik. Era berean, ausardia eta adore han-diz aurre egiten dio sistema neoliberalari, pertsonak merkantziatzat hartzen dituelako etamozkin izugarriak lortzen dituelako milioika gizakiren eta, batez ere, emakumeen esplota-zio eta bereizkeriaren bitartez. Hori dela eta, are harrigarriagoa da eskari eta borroka ho-riek arlo instituzionaletan hain oihartzun urria edukitzea. Emakumeen antolaketan gertatu-tako aurrerapena eta hainbateko mobilizazioa ez datoz bat proposamen horiek botereinstituzionalaren arlo publikoetan duten isla urriarekin.

Hain zuzen ere, ez da nahikoa zeregin politikoak berdintasun-hitzez betetzea, aldi bereanemakume protagonistei sarrera, ahotsa eta izaera ematen ez bazaizkie. Orain, beraz, osogarrantzitsua da emakumeen partaidetza politikoaren agenda banan-banan eta taldekaosatzea.

Hegoaldeko herrialdeetako emakumeei begira eta politikan parte hartzeko oztopoen on-dorioz, emakumeen partaidetza soziala etxeko eta erkidegoko berehalako premiei aurreegiteko moduko esparruetan gertatzen da. Emakumeek arlo pribatuan ematen diote hasie-ra partaidetza-prozesuari, eta, ondoren, erkidegoan, esparru horietan antolatzen dira, erki-degotik tokian-tokian zein nazio-mailan eragina edukitzeko, erkidegoaren arazoentzakokonponbideak bilatzeko, euren bizi-baldintzak hobetzeko... Aldi berean, premia praktiko-ei eta estrategikoei erantzuten diete.

Emakumeek erkidego-mailan parte hartzen dutenetik, emakume batzuek herri-hautespene-ko kargu publikoetan parte hartu behar dutela sentitzen dute. Emakume horiek erkidegoa

40


antolatzeko esparruetatik irteten dira, emakumeak arlo pribatuan utzi nahi dituen kulturamatxistak pisu handia badauka ere.

Emakumeek eskubide eta betebehar politikoak eskuratu berri dituzte, baina ezin dituztebete-betean erabili, euren herritartasuna bereizkeriatik bertatik erabili behar dutelako beti.Emakumeen eragin politikoa, ekintza kolektibo moduan, legitimatu egin behar da, etazenbait arlotako itun, adostasun eta partaidetzetatik elikatu behar da. Hori dela eta, gizar-te zibilaren eta estatuaren arteko harremana eta elkarreragina iraunkorrak izan behar dira.Horrez gain, benetako demokraziaren erabilera ere bada, eta, bertan, kultura politiko gar-denagoa sustatzen da, estatuko instituzioen eta herritarren arteko botere-harremanak ere-du demokratikoagorantz bilakatu ahal izateko. Hartara, eraldaketa politikoa jarri behar daabian, pertsona guztien erabateko eskubideak bermatzeko. Horretarako, genero-ikuspegiahartu behar da kontuan, eta emakumeek agerpena zein ahotsa eduki behar dituzte nego-ziatzeko eta erabaki politikoak hartzeko eremuetan. Labur-labur esanda, emakumeek es-kubidedun subjektu-kategoria eskuratu behar dute, solaserako zein ekintzarako subjektukolektiboak izan behar dira eta hori guztiori mugimendu feministek borroka nahiz mobi-lizazio sozialetan duten zereginarekin bat etorri behar da.

Emakumeak eskubidedun subjektutzat eta herritartzat hartzen ez dituztenean, batez erehonako ezaugarri hauek dituen subjektu ilustratuaren eraketa partzialean hondoratzendira sustraiak: gizona da, estatu-nazioko herritarra da, partaidetza politikorako gaitasunadu, familia-burua da, lan-merkatu arautuan dihardu… Aldi berean, emakume-subjektuaere eratu da, eta adierazitako irudiaren atzealdea da, batez ere familia-harremanen mundupribatuan dagoelako lekuratuta. Gainera, bertan garatzen duen jarduera ez da kontuanhartzen interes ekonomikoei begira, eta, horren ondorioz, ez da prestazio sozialik edo ba-bes sozialerako eskubiderik sortzen. Agerikoa denez, hori guztia emakumeen egoerarenkontura egiten da, eta, horren ondorioz, “euren” gizonen menpe dauden subjektuak dira.Hona hemen egoera horren arrazoi nagusiak: sistema neoliberaleko menpetasun ekono-mikoko mekanismoak eta arlo juridiko, erlijioso, moral, sozial eta sinbolikoko menpeta-sun-tresna ahaltsu-ahaltsuak. Izan ere, tradizio kultural eta ideologikoen arabera, osomodu desberdinean baztertu eta botatzen dituzte emakumeak eremu sozialetatik. Baz-terketa horren ondorioz, emakumeak eta euren interesak babesik gabe geratu daitezke,legeak egiteko orduan, politika publikoen prestaketa eta plangintza egiteko orduan eta

41


eurengan eragina duten erabakiak hartzeko orduan; esate baterako, genero-indarkeriariburuzkoak direnean.

Beraz, emakumeen euren ukapenean oinarritutako gizonezko herritartasuna eratu da.Emakumeak menpetasunez kontuan hartzen dituztenean, honako hauxe lehenesten da:eremu pribatua, euren autonomiarik eza, kudeatzean duten ezintasuna, etxe-arloko men-petasunarekin lotuta daukaten egoera zibila eta, batik bat, gainerako pertsonak zaintzekoeta artatzeko garatzen duten jarduera etengabea, nahiz eta ekonomietako zenbaki handie-tan kontuan hartuko ez dituzten.

Emakumeen bizi-esperientzia gizonena ez bezalakoa izan da eta da arlo indibidualeanzein kolektiboan. Familia-unitateek emakumeen egituraketa edo antolaketa sozialak bal-dintzatu dituzte eta baldintzatzen dituzte bete-betean. Izan ere, emakumeak isolatu dituz-tenez, oso zaila izan da euren eskubideen inguruko kontzientzia kolektiboa garatzea. Na-gusi den kultura politikoak ez ditu kontuan hartu, eta ez die gizonek eurentzat egindakoarau zein ohituren oihan nahasian barruratzeko aukerarik eman.

Hona iritsita, adierazitakoa adierazita ere, oso argi utzi beharra dago emakumeen menpeta-sun-egoerak edo botere edo ordezkaritzako esparruetatik baztertzeko ohiturak ez duelainolako zerikusirik emakumeak bizitzaren aurrean jarrera pasiboa eduki eta harreman so-zialetan men egiten duten subjektutzat edo bidegabekeriaren biktima iraunkortzat hartzekojoera subjektiboarekin, halakoetan kanpo-ahots desberdinek ordezkatu eta berrinterpretatubeharko lituzketelako une oro. Horren ondorioz, ez dago inolaz ere emakumeak esaneko-ak, otzanak, ez-borrokalariak... direla esaterik, nahiz eta sarritan halakoak emakumeen iru-dia azpimarratzeko eta lekuratzeko erabiltzen dituzten. Emakumeen jarreren adierazgarriez den bereizkeria eta zapalkuntza egoera objektiboaren argazkia egiten ari dira. Hain zu-zen ere, bazterketa-egoera horren ondorioz, argi eta garbi dute esleitutako zereginak eurengain hartu behar ez dituztela eta genero-aginduak bete behar ez dituztela.

Zer gertatzen da mendebaldeko demokrazietan? Esparru juridikoan eskubide-berdintasu-na egon arren, praktikan ez du eraginkortasunik. Horrez gain, mendebaldeko herrialdee-tan (kasu honetan, Europar Batasunean) nagusi den demokraziako eredu formaletanonartutako arau juridikoek herritartasun-eskubidea ukatzen diete zenbait laguni, eta ehun

42


milaka lagun dira egoera horretan daudenak. Hain zuzen ere, pertsonak erkidego globalbateko kideak direla sentitu dezakete, nazioarteko zein tokian tokiko mugimenduetan es-kubideak aldarrikatu eta bertan parte hartu dezakete munduko edozein lekutan eta, aldiberean, eskubide berberak ukatu ahal dizkiete bizileku duten estatu-nazioan bertan.

Kontraesana dirudien arren, eskubide horiek pertsona guztien artean hedatzeko tentsioahaltsua dago. Eskubideak unibertsal bihurtzean eta pertsona guztiei ezartzean, pertso-na guztiak berdinak badira ere, talde asko eta, batik bat, emakumeak baztertuta gera-tzen dira ezinbestean. Hartara, eskubideak (gure demokrazientzat eta kulturarentzatfuntsezkoak direnak) jaurtitzeko arma moduan erabiltzen dira, kulturei, tradizioei etaideologiei berdintasunezko kalitate demokratikoaren ziurtagiriak emateko. Milioikaemakumek, lege musulmanen menpeko herrialdeetan, esaterako, bizi duten menpeta-sun jasanezinak inperialismoaren inbasio odoltsua ere justifikatzen du, nahiz eta des-agerrarazi nahi omen dituenak baino zapalkuntza-egoera txarragoak eta heriotza gehia-go sorrarazi. Konkista-eskubide sakratuaren aurrean gaude berriro, kasu honetanarrazoiak erlijiosoak ez diren arren, erlijio berri hau, hots, mendebaldeko demokraziakdirelako errudunak?

Horrela, bada, eskubideen unibertsaltasun eta berdintasunaren printzipioak tranpa iraun-korra dira, eta, beste kultura batzuetako emakumeen eskubideen hedapenean aurreraegin beharrean, euren tradizio kulturalen mesedetan estigmatizatzen dituzte.

Aurrera eta geure eguneroko zereginari begira, esku hartzeko orduan ezarri nahi dugunagendarako tresnak ditugu prest, premiazkoa delako agenda zabaletan lehentasunak ze-haztea, lan-estilo berriak egokitzea, estrategien sorreran sortzaileagoak izatea eta sareanlan egiteko metodologia berriak ezartzea.

Gure ustez, oso garrantzitsua da berriro ere “arlo pertsonala politikoa da” leloari heltzeaohikotasunetik haratago doan politikaren kontzepzioan eta ekintzarako mobilizazio-osa-gaia kontuan hartzea, politika publikoetan eragina eta partaidetza edukitzeko. Horretara-ko, euren esperientzia pertsonal eta kolektiboa politika bihurtzeko gai izatea da erronka,baina erronka hori ez da emakumeena bakarrik. Emakumeen esperientziak kontzeptuali-zatzea, zabaltzea eta arrazoitzea da helburua, eta arrazoi zein baldintzatzaile kolektiboekin

43


eta erkidegoan zein udalerrian desberdintasuna nahiz bereizkeria sorrarazten dituzten gai-nerako aldaerekin lotzea (esate baterako, etnikotasuna, adina, gizarte-maila...).

Oso premiazkoa da “emakumeok” nortasun kolektiboa eratzea. Horretarako, parte-har-tzaile aktibo eta subjektu politiko ahaltsuko partaide moduan berreratu behar dira emaku-meak. Aldi berean, gainera, subjektu horrek zenbait nortasuni erreparatzen die, eta gizar-te-maila, etnia, sexu-nortasun, nazionalitate... arloko desberdintasunekin entronizatzenduen subjektu mestizo, ugari, anitzean birkokatzen gaitu. Partaidetzarako motibazioa ezda banan-banako aldaeratzat hartu behar, gainerakoekiko elkarreraginean eratu behar de-lako, nortasun kolektibo feminista ekintzarako pizgarritzat hartzen duten sareen bitartez.

Emakumeen mugimenduak eta mugimendu feministak oroimen historikoa berreskuratze-ko prozesuetan izan duten zeresan handia eguneratu nahi dugunez, mugimendu horiekherrialdeen demokratizazioranzko iragaitzan eta aurrerakuntzan egin dituzten ekarpenaketa lana jarriko ditugu agerian.

Zilegizkoa izan dadin, ekintza kolektibotzat hartutako eragin politikoak era guztietako es-parruak, agerpena eta ahotsak eduki behar ditu, unean-uneko ekintzen edo epe luzerakoestrategien bitartez era guztietako itun, adostasun eta partaidetzetan oinarritutako lana de-lako (garapenerako lankidetza-erakundeak, erakunde mistoak, sindikatuak, alderdi politi-koak, erakunde publikoak, ikerketa-institutuak...). Izan ere, egiturazko aldaketak lortzeaeta desberdintasun-egoera gainditzea du helburu.

Eragile horien artean, garrantzi berezia dauka eskubidedun subjektuak diren etorkinenpartaidetzak. Erakundeen sentsibilizazio-ekintzetan, emakume etorkinen elkarteak hartubehar dira kontuan, eta, hasiera-hasieratik, emakume horiek bete-betean eta berdintasu-nean parte hartu behar dute herri-partaidetzarako eta eraginerako garatu beharreko edo-zein estrategiatan.

Ezinbestekoa da emakumeen antolaerak eta mobilizazio-arrazoiak (tokian-tokian, batezere) prozesu politikotzat hartzea eta genero-interesei ahotsa emateko esparru instituziona-lak sortzea. Era berean, mugimendu feministaren edo emakumeen mugimenduaren bera-ren barne-aliantzak ere lortu behar direnez, emakumeen sareetako harremanak zein ko-munikazioa zaindu behar dira, eta barne-elkarrizketarantz egin behar da aurrera, egoera

44


hori gainditzeko. Oso garrantzitsua da antzeko sektoreekin itunpean lan egitea eta bestesektore batzuen tresnak zein trebetasunak geure helburuetarako erabiltzea (nazioartekoeta zigor-arloko zuzenbideetako tresnak, esaterako: itzal-txostenak), erakundeek estatubakoitzeko instituzioen aurrean arautegi bereziei jarraipena eman diezaieten.

45


Esperientzia eraldatzaileak:Emakumeen eskubide ekonomikoak


Ekonomia Aldatzen ari diren EmakumeenSare Latinoamerikarra (REMTE)

Ekonomia Aldatzen ari diren Emakumeen SareLatinoamerikarra 1997an eratu zen, emaku-meak modu kritikoan ekonomiaz jabetu zite-zen; helburu horrekin, ideiak, eztabaidak,ekintzak eta ekimen politikoak sortu zituzten.Ikuspegi feministatik jokatzen du, eredu eko-nomikoaren eta militarizazioaren arteko ha-rremana salatzeko eta herrien arteko integra-zio sozial eta ekonomikoa sustatzeko asmoz.

Partaidetza anitzetik abiatzen den Sare honenhelburu nagusia ekonomiaren eraldaketa da,eta berau osatzen duten kolektiboak 10 he-rrialdetakoak dira: Bolivia, Brasil, Txile, Kolon-bia, Costa Rica, Ekuador, El Salvador, Mexiko,Peru eta Venezuelakoak, hain zuzen ere. Ber-tan, mugimendu feminista eraikitzeko asmoaduten baserrietako eta hirietako emakumeak,oinarrizko erakundeak, GKEak eta erakundeakademikoak elkartzen dira.

Garrantzitsua da nabarmentzea REMTEk Ame-riketako Merkataritza Libreko Arearen, Merka-taritza Libreko Itunen eta MerkataritzarenMunduko Erakundearen aurkako etengabekoborroketan parte hartzen duela, eta, bere par-

taidetza duten Plataformekin batera (Emaku-meen Munduko Martxa, Munduko Foro Sozia-la, Mugimendu Sozialen Asanblada, AliantzaSozial Kontinentaleko Emakumeen Kontseiluaeta Mugimendu Sozialen Minga Informatiboa,besteak beste) txirotutako herrialdeen kanpo-ko zorrak ez ordaintzearen alde egiten duela.

REMTEk helburu hauen alde egiten du lan:

• Aldaketa globaleko eta eredu neoliberala-ren aurkako proposamenak lantzea, ikus-pegi feministatik.

• Emakumeak aktore ekonomiko gisa har-tzea, beraien ekarpen ugariak agerian ja-rriz eta aldatu behar diren desberdintasuneta diskriminazio dinamikak ikusaraziz.

• Ezagutza, analisi eta prestakuntza femi-nista indartzea.

• Errealitate eta politika ekonomikoei bu-ruzko analisiak egitea eta elementu horiekemakumeen bizitzarekin eta eskubideekindituzten loturak aztertzea.

• Teoria ekonomiko feminista hedatu eta ez-tabaidatzea, esperientzia eta ikuspegi

49


ugariz elikatutako diskurtso kritikoa denaldetik.

• Kanpaina edo ekimen tematikoak susta-tzea, justizia ekonomikoaren eta generokojustiziaren izendatzaile komunarekin.

• Emakumeak borroka sozialen protagonis-ta gisa indartzea, emakumeen espazioe-tan zein espazio mistoetan.

Informazio gehiago, hemen: http://movimientos.org/remte/

50


Ekimen hau Landa Munduko EmakumeenKonfederazioak (CERES) antolatutako topake-ta batetik sortu zen. Topaketa hura, hain zu-zen ere, Nekazaritza eta Abeltzaintza Erakun-deen Koordinakundeko (COAG) emakumeensailarekin, Extremadurako COAGeko emaku-meekin eta Bide Nekazaria Koordinakunde Eu-roparrarekin (CEVC) lankidetzan sortu zen.

2010eko apirilean, Europako emakume neka-zarien topaketaren barruan (nekazaritzan etalanda-garapenean izan nahi zuten zereginadefinitzeko antolatu zen), “Emakume nekaza-riak, gure eskubideen alde” izeneko doku-mentua idatzi zen, aldarrikapen hauekin:

1. Ustiategien benetako titulartasun kon-partitua lortzea, eskubide hori gauzatze-ko zailtasun handiak daude eta.

2. Emakume nekazariek Gizarte Seguran-tzan kotizatuko dutela bermatzea. Kon-tuan izanik familia nekazari gehienek ezindutela bi pertsonaren kontribuziorik or-

daindu Gizarte Segurantzan, eta emaku-meak izaten direla estaldura hori gabegeratzen direnak.

3. Emakumeen lan produktiboaren baloriza-zioa. Horrez gain, neurri handi batean,ugalketa-lana ere badago, batez ere lan-da-giroan. Izan ere, zerbitzuak, baliabidesozialak eta zainketarako baliabideak fal-ta dira.

4. Partaidetzarako espazio eta kanalak, era-bakiak hartzeko eta betetzeko proze-suan. Hori oso lotuta dago emakume ne-kazariak nabarmentzeko asmoarekin.

5. Pertsonek eta pertsonentzat egindako eli-kadura-sistema produktiboaren aldeko bo-rroka; izan ere, nekazaritza-produkzio neo-liberal eta patriarkalaren eredu industrialakez ditu emakumeak ordezkatzen, nekaza-ritza-produkzioko proiektuak suntsitzenditu eta gero eta lanpostu eskasagoak uz-ten ditu emakume nekazarientzat.

51

Emakume nekazariaketa landa-giroa


6. Emakume nekazariak aintzat hartzea,emakume horien iritziaren bazterketa be-raien aurkako indarkeria mota gisa identi-fikatu ostean.

Informazio gehiago, hemen:

http://www.ceres.org.es/documentos_infogeneral.php?documento=infogen/documentos/aperturacaceres.pdf

COAG: http://www.coag.org/

CERES:http://www.ceres.org.es/quienessomos.php

Vía Campesina:http://www.viacampesina.org/sp/

52


Erdialdeko Amerikako EmakumeakBizitza Duinaren aldeko Erresistentzian

Espazio politiko anitz, autonomo eta treba-tzailean artikulatutako Erdialdeko Amerikakoemakumeen sarea da. Politika neoliberal glo-balizatzailearen eta sistema patriarkalarenaurkako erresistentzian daude, eta prozesupolitiko, ekonomiko, sozial eta kultural inte-gratzaile, bidezko eta iraunkorrak indartu etabermatuko dituzten estrategia eta proposa-menak definitzen dituzte, emakumeen gizaeskubideak bete eta ahalbidetu daitezen.

Mexiko, Guatemala, El Salvador edo Costa Rica-ko erakunde feministek osatzen dute Sarea, etaekonomia feministaren ikuspuntutik egitendute lan, Erdialdeko Amerikan indarrean dago-en merkatu-ereduaren aurkako kanpainak arti-kulatuz eta, besteak beste, Merkataritza Libre-ko Itunen (MLI) ezarpenak dituen ondorio larrieiburuz ohartaraziz. Emakumeen eskubide eko-nomikoak modu izugarrian kaltetzen dituztenpolitiken aurrean antolatutako emakumeenerresistentzia indartzen eta oinarritzen dutentrebakuntza-ekintzak egin izan dira Sarean.

Sarearen helburuen artean, honakoak nabar-mendu ditzakegu:

• Erdialdeko Amerikako Emakumeak BizitzaDuinaren aldeko Erresistentzian erakun-deak dituen estrategiei buruzko informa-zioa, MLIren onarpenaren aurkako koiun-tura eta tokiko agendak konpartitzea,parte hartzen duten erakundeen arteko lo-tura organikoa indartu dadin.

• Tokiko agenden eta Erdialdeko Amerika-koen kointzidentzia edota dibergentziapuntuei buruzko hausnarketa kolektiboaegitea.

• Emakumeei MLIren aurka egindako ekin-tzen gaineko informazioa ematea eta aur-kakotasuna oinarritzeko argumentuak es-kaintzea.

Aldarrikapenen artean, hauek nabarmentzendira:

• Erdialdeko Amerikako herrialdeetako par-lamentuetan Estatu Batuekiko Merkatari-tza Libreko Ituna (CAFTA, ingelesezko si-glen arabera) eta Europarekikoa ezdaitezela berretsi eskatzea, duten eragin

53


negatiboagatik eta emakumeen aurkakosexismoa, arrazakeria, bazterkeria eta te-rrorismoa sustatzen dutelako eta emaku-meen ugaltze-lana areagotzen dutelako.

• Baliabide naturalak eta oinarrizko zerbi-tzuak (osasuna, ura eta hezkuntza) ez pri-batizatzeko eskaera egitea, horrek txirota-sunaren feminizazioa areagotzen du eta.

• Emakumeek, modu unibertsalean, oina-rrizko zerbitzuak eta lurra erabiltzeko au-kera izango dutela bermatzen duten neu-rriak sustatzea, eta bizimodu duinerakogiro osasungarria ere sustatzea.

• Emakumeenganako indarkeria sorrarazteneta areagotzen duten militarizazioa eta fun-damentalismo erlijiosoak baztertzea.

• Emakume indigenen, jatorri afrikarrekoemakumeen, trebetasun desberdinen batduten emakumeen, lesbianen, bisexualen,sexuaren langileen eta HIESarekin bizi-tzen ari diren emakumeen bazterketarenaurka agertzea.

• Herri indigenen aintzatespena eskatzeaeta euren identitate kulturala, lurraldeaeta biodibertsitatea errespetatua izan da-dila eskatzea (herrien legezko jabetza).

• Feminizidioa dela eta, Erdialdeko Amerikagiza hondamendiko gunetzat hartua izan

dadin eskatzea. Era berean, gizarte mugi-menduak emakumeen bizitzaren defentsa-ren gaia lehentasunezkotzat jo dezala bereagendan.

Informazio gehiago, hemen: http://mesoamericanas.blogspot.com/

54


Etxe Barrukoak, BizkaikoEtxeetako Emakume LangileenElkartea (ATH/ELE)

Etxe Barrukoak, Bizkaiko Etxeetako EmakumeLangileen Elkartea, etxeko langileen eskubi-deen aldeko borrokan aspaldi sendotutako el-kartea da; izan ere, 1985etik aurrera, oraindikere indarrean dagoen dekretu bat salatzenhasi ziren. Hain zuzen ere, dekretu horrekmodu bidegabean arautzen du etxeko langile-en lan egoera, eta ez ditu jasotzen etxeko lan-gileen aldarrikapenak.

1986an sortu zuten elkartea, legedia aldatze-ko asmoz eta, horrela, lanerako baldintza dui-nak bermatuko zirela lortzeko. Modu horretan,etxeko lanak Gizarte Segurantzako ErregimenOrokorrean jasotako beste edozein lanen pare-koa izango litzateke.

Gaur egun, zenbait eskakizun egiten ari dira,bidezko araudi batean jaso daitezkeen neurrizehatzak planteatuz. Modu horretan, eskubi-de hauek jasoko dituen Lege bat proposatzendute:

• Idatzizko lan-kontratua.

• Gehienez ere, astean 40 orduko lanaldia.

• Gaueko zainketako lanetan, gehienez ere,21:00etatik 08:00etara bitarteko lanaldia,eta, asko jota, astean bost egunez.

• Egindako lanekin bat etorriko den soldata,eta, behintzat, gutxieneko soldataren%120ko soldata, 40 ordurako.

• Etxean lo egiten dutenen kasuan, mante-nuagatiko eta ostatua emateagatiko des-kontuak debekatzea, eta, kanpotik dato-zenen kasuan, deskontuak idatziz jasobeharra, kontzeptu bakoitzagatik zenbatordainduko den adieraziz eta soldatarenportzentajea adostu gabe.

• Astean egun eta erdiko atsedena.

• Beste sektoreetan bezala, kargua uztea-gatiko kalte-ordaina.

Gizarte Segurantzari dagokionez, neurri hauekeskatzen dituzte:

55


• Alta ematea Gizarte Segurantzan, lehe-nengo lanordutik.

• Kotizatzeko obligazioa, beti enplegatzaile-en eta langilearen artean banatuta.

• Lan istripuak aitortzea.

• Gaixotasunagatiko eta istripuagatiko ba-jen tratamendua, erregimen orokorrean be-zala.

• Langabeziagatiko prestazioa.

Lege-aholkularitzako doako zerbitzua dute,langileei jakinarazteko zeintzuk diren eureneskubideak eta nola eskatu eskubide horiek.Eta kanpainak sortzeaz gain, ATH/ELEk etxekolangileen eskubideak defendatzen dituztenbeste talde batzuekin batera egindako kan-painak ere babesten ditu. Talde horiekin ko-laboratzerakoan, indarrak elkartu nahi dira,etxeko enplegua arautzen duen errealitatenormatibo bidegabea salatzeko eta etxekolangileei betidanik ukatu izan zaizkien lan es-kubideak bete daitezen eskatzeko.

Informazio gehiago, hemen: http://www.ath-ele.com/

56


Esperientzia eraldatzaileakGatazka egoeran dauden emakumeak


Amismaxaj elkartea

Elkarte hau 11 eta 65 urte bitarteko emakume-ek eratzen dute. Elkartearen xedea emakume-ek politika arloan duten parte-hartzea hobe-tzea da, Santa Maria Xalapan Jalapa aldekoerkidegoetan (Guatemala). Era horretan, gizo-nen eta emakumeen artean dauden botere-harreman desorekatuak hobetu ahal izangodira, eta emakumeen bizitzaren kalitateak erehobera egingo du, barne-barneko arlotik, arlopribatutik eta publikotik. Horretarako, ekono-mia-, kultura-, gizarte- eta politika-aldeko pro-posamenak lantzen dituzte.

Elkartean antolatzen dira emakumeen artekoharreman berriak eraikitzeko, eta harremanberri horien oinarriak aniztasunekiko begiru-nea eta onespena dira. Horrela, ekintza politi-korako prozesuak bultzatu nahi dituzte, ema-kume xinka gisa aurrean duten errealitateaeraldatzeko.

Hainbat ardatz lantzen dituzte, hala nola,emakumeen parte-hartze politikoa eta buru-zagitza, emakumeen aurkako bereizkeriariketa arrazakeriarik ez egotea, edota emakume-entzako hautabide ekonomikoak lortzea,

prestakuntza, gaikuntza, eragin politikoa etaxinka nortasuna sendotuz, ondasun naturalenbabesa ere barne hartuta.

2008. urtetik hona, hainbat ekintza egin dituz-te, beraien lurraldeetan dauden multinazionalaskok meatze-, eta petrolio-ustiategietan etazentral hidroelektrikoetan eragiten duten es-plotazioa salatzeko. Herrialde indigenek eginbehar izan dituzten lekualdatzeak eta jasandituzten giza eskubideen eta eskubide histori-koen urratzeak lantzen dituzte, eta arreta be-rezia egiten diete erkidego xinketako emaku-meek eta emakume buruzagiek jasan dituztenmehatxuei eta bortxaketei.

Alderdi hauek salatzen dituzte:

1. Gaur egun, Jalapan 24 lizentzia banatu di-tuztela, petrolio- eta meatze-miaketak etaustiategiak baimentzeko, eta hori erasolarria da, herrialde indigenek duten auto-determinaziorako eskubidea urratzenbaitu, herrialde indigenei ez baitiete ezergaldetu lizentzia horiek onesteko eta ba-natzeko orduan.

59


2. Jalapako departamenduan eta mendial-dean, mehatxuak eta larderiazko jokae-rak izan direla, alderdi batzuetako politi-kariek eta aliatuek mehatxu egin baitietegizarteko eta erlijioko buruzagiei etaagintari indigenei –hala gizonezkoei nolaemakumezkoei–. Izan ere, buruzagi etaagintari indigena horiek beren herria za-paltzeko dauden era guztien aurka azaldudira erabat, eta, beraz, uko egin dioteemandako meatze-lizentzien bitartezmultinazionalek bidegabeko aberastasunhori lortzeari.

3. Jalapako departamenduko diputatuekErrepublikako Biltzar Nazionaleko Ingu-rumen, Ekologia eta Natura BaliabideenBatzordeko Presidentziako kideak direla.

Hau eskatzen dute:

1. Departamenduko agintariek begirunezerrespeta ditzaten herrialde indigenekantzinatik duten kontsultarako eskubideaeta antolatzeko autonomia, eta indigenentaldeko eskubideen aurka doan erabaki-rik har ez dezaten.

2. Herrialde indigenen autonomiaren aldeEstatuak sinatu dituen akordioak, lege-ak, hitzarmenak eta itunak errespetaditzaten.

3. Mendialdeko ekintza politika zehaztenduten erkidegoko erabakiak errespetaditzaten.

4. Erkidegoan segurtasuna bermatuta ego-tea. Izan ere, hainbat emakumek meha-txuak jaso zituzten, boto emateko eskubi-dea emakumeen artean jakinaren gaineanegonda eta gardentasunez bultzatzen arituondoren (2003), eta, orobat, meatzetakoauzia eta arto transgenikoz landutako lu-rren arazoa aztertzeko beren burua anto-latu ondoren (2009).

Indigenen giza eskubideen eta oinarrizko as-katasunen egoera aztertzen duen Nazio Ba-tuen errelatore bereziari bidalitako gutunbatean, agerian jartzen dute emakumeakdesabantailan daudela eta zapalkuntza ja-saten dutela, arpilatzeko dauden politikaneoliberal etengabeen ondorioz:

“Guatemalako lurraldean kokatuta, mila urtebaino gehiago eman dituzten jatorrizko bi he-rrietako bat gara. Maien herriarekin batera,xinka herria da bertan sorburua duen besteherria. Mundu-ikuskera, hizkuntza, lurraldeta-sun, gobernu eta erkidegoko antolakuntzadesberdina izan ditu, sortu zenetik gaur egunarte. Alabaina, desberdintasun hori guztizezezaguna da mendebaldeko antropologo-entzat, xinken hizkuntza hilzorian dago ia, po-litika publiko bat ere ez da prestatu gure herri-tik edota gure herriari zuzenduta, etaEstatuaren aurrekontu-sailak ez du lerro bere-zi bat ere jasotzen egoera orekatzeko, hau da,gure nortasuna, hezkuntza eta osasuna in-dartzeko eta biziberritzeko. Emakume xinken

60


egoera are latzagoa da oraindik, gure baldin-tzak larriagoak dira, desabantaila historikoanbaikaude, zapalkuntza patriarkalaren etatxirotzeko prozesu sistematikoaren ondo-rioz. Gaur egungo gizartearekin erkatuta,desabantaila historikoan dagoen herrialdebat gara, egungo politika neoliberalek areagosakontzen eta larritzen baitute gure txirotze-prozesua, lurra ustiatzeko eta gure ondasunnaturalak arpilatzeko duten sistema berriarenbidez.”

Harremanetan jartzeko: [email protected]

61


63

Esperanza proiektua

Esperanza proiektua Congregación de Religio-sas Adoratrices kongregazioak prestatu duenlan bat da, eta haren xedea hauxe da: Estatuespainiarrean emakumeen salerosketa ikus-gai jartzea, arazo hori nabarmentzea, eta jen-dea horrekiko sentibera bihurtzea. 1999. urte-tik hona, proiektu bat garatzen jardun dute,gizakien salerosketaren biktima diren emaku-meei osoko laguntza emateko. Salerosketahorren xedea, gehienbat, prostituzioa izatenda, baina mirabekeriazko ezkontzak, etxekolanak, behartutako lanak edo esklabutzakobaldintzetan egiten diren bestelako jarduerakere badaude tartean.

Hainbat jakintza-arlotako profesionalen taldebatek jarduten du proiektuan; eta, beraien us-tez, gizakien salerosketa giza eskubideenurratzea da. Besteak beste, emakume aboka-tuak, hezitzaileak, gizarte-langileak, kulturaarteko bitartekariak, psikologoak eta bestela-ko profesionalak daude taldean.

Horrez gain, estu-estu aritzen dira laneanbeste erakunde batzuekin, hala nola, Red

Española Contra la Trata de Personas(www.redcontralatrata.org) eta Alianza Globalcontra la Trata de Mujeres (GAATW) (www.gaatw.org) erakundeekin.

Giza eskubideen ikuspegitik, estatu espainia-rrean gizakien salerosketari buruz dagoenaraudia Europako eta nazioarteko araudietarabehar bezala egokitzeko dagoen prozesu be-rriaren esparruan, Espainiako gobernuaksexu-esplotazioa xede duen gizakien saleros-ketaren aurkako Osoko Plana onetsi du(2008ko abenduaren 12an), eta Gizakien Sale-rosketaren Aurkako Borrokari buruzko Euro-pako Hitzarmena berretsi du (2009ko apirile-an). Hitzarmen hori, bestalde, 2009. urtekoabuztuan jarri zuten indarrean. Ildo horretan,Esperanza proiektuak eta GAATW erakundeakalderdi hauek aldarrikatzen dituzte:

• Biktimen babes eraginkorra lortzea, babeshorrek hutsune asko baititu oraindik.

• Legeak aldatzea eta ezartzea, biktimenbabesa bermatzeko eta egoitza- eta lan-

63


64

baimena lortzeko aukera emateko, aginta-riekin lankidetzan aritu edo salaketa eginbeharrik gabe, Europako KontseiluarenHitzarmenak ezarritakoari jarraiki.

• Gizakien Salerosketaren aurkako Planean,biktimak identifikatzeko neurriak eta pro-tokoloak sartzea, horixe baita dagoenbide bakarra biktimak identifikatzeko, eta,beraz, biktimek eskubideak eta babesalortzeko.

• Biktimen giza eskubideen babesari lehen-tasuna ematen dion ikuspegia benetanezartzea, migrazioaren kontrola, ordenapublikoa edo antolatuta dauden sare ma-fiosoen jazarpena bezalako gaiak bigarrenmailan utzita.

• Ekonomia-, teknika- eta giza baliabide etabitarteko gaitu aski izatea, eta, orobat, lu-rralde nazional osoan biktimei arreta etababesa emateko sarea antolatzea.

• Planean jasota dauden babes- eta arreta-neurriak ezartzea, gaur egun bazter utzitadauden erkidegoko pertsonei.

• Nazioarteko esparru juridikoan jasotadauden pertsonen salerosketako bestemolde batzuk berne hartzea, hala nola,behartutako ezkontzak, behartutako la-nak eta abar.

Argibide gehiagorako:www.proyectoesperanza.org/nuevaweb/

64


65

Genero, Demokrazia eta GizaEskubideei buruzko Behatokia

Genero, Demokrazia eta Giza Eskubideei bu-ruzko Behatokia (OGDDHH) gatazka armatu-ko egoeran dauden nesken eta emakumeeneskubideak gerraren ondorioak nozitzen di-tuzten lurraldeen barrualdera atzera itzultze-ko lanetan hamar urte baino gehiago dara-matzan lan-taldearen ikasketen emaitza da.Behatokiak ikusgai jarri nahi du, Kolonbianbarruko gatazka armatuaren esparruan, siste-matikoki urratzen direla lekualdatuta daudenemakumeen eskubideak.

Behatokiak duen erronka nagusia GenerokoJustiziaren Agenda da. Behartutako lekualda-tze-delituaren biktima diren LekualdatutakoEmakumeen Ligako emakumeei justiziarakoeskubide eman nahi die atzera, batez ere, Ge-neroan Oinarritutako Sexu Indarkeriako kri-menen biktima direnei.

Hona hemen Kolonbian emakumeen aurkaegin diren gizateriaren aurkako krimenak

ikertzeko tratamenduari dagokionez Behato-kiak eskuratu dituen lorpen batzuk:

1. Fiskaltzen Zuzendaritza Nazionalak etaGiza Eskubideen eta Nazioarteko Eskubi-de Humanitarioen Batasun Nazionalak zu-zenean gidatzen duten Fiskaltza Nagusiakikur gisa hartzea Lekualdatutako Emaku-meen Ligaren kasua.

2. Kolonbiako Zigor Kodean jasota ez dau-den arren, gatazkako biktima diren Kolon-biako emakumeen aurka izan diren kri-menak zehaztea.

3. Lekukotasuna emateko prozesuan, bikti-mei laguntza psikologikoa ematea.

4. Gizarte zibilari argi erakustea zer-nolakoaurrerapenak izan diren generoan oinarri-tutako sexu-indarkeriak eragindako kri-menak epaileen eskuetan jartzeko.

65


66

5. Behartutako lekualdatzeen biktima izandiren 144 emakumeren lekukotasunei bu-ruzko informazio sistematizatua ematea.

6. Fiskaltzari ematea generoan oinarrituta-ko sexu-indarkeriari buruzko 16 lekukota-sunen informazioa.

7. Kolonbiako Errepublikako Senatuan go-mendioak egitea generoan eta lekualda-tzean oinarritutako sexu-indarkeriari bu-ruz, jendaurreko bi entzunaldiren bidez.

8. Nazio Batuen agentzien sostengua lor-tzea.

9. Kolonbiako Gorte Konstituzionalean zu-zenean esku hartzea, behartutako lekual-datze-krimenaren biktima diren emaku-meentzat babes-neurriak lortzeko (200 4Autoa); eta, horrez gain, osorik berregiteabehartutako lekualdatzea pairatzen du-ten emakume buruzagiei babesa emate-ko politika, besteak beste, Lekualdatuta-ko Emakumeen Ligari dagokiona.

Argibide gehiagorako: www.observatoriogenero.org

66


67

Iberoamerikako gaiei buruzko Ikerketaeta Espezializazio Elkartea (AIETI)

AIETI erakundeak, tokiko bazkideekin bateraarituta, laguntza ematen du elkarren mende-koak, bidezkoak, eta elkartasunaren eta par-te-hartzearen sustatzaileak diren gizarteakeraikitzeko. Ildo horretan, tokiko eta eskual-deko garapena bultzatzeko prozesuak bul-tzatzen ditu, konpromisoa hartzen du pobre-ziaren aurkako borrokan, eta herritartasunasendotu eta generoko berdintasuna aintzathartzen duen demokrazia indartu nahi du, to-kiko kulturen gaitasunak eta indarrak oinarri-tzat hartuta.

Orain dela 25 urtetik hona, AIETI erakundeakikerketa- eta aholkularitza-lanak egin ditu, etaargitaletxe bat, prestakuntzarako instituziobat eta garapenerako gobernuz kanpoko era-kunde bat eratu ditu; era berean, Latinoameri-kako sare bat sortu du, Latinoamerikako aur-kako alderdi garrantzitsuekin harremanak etalankidetza lantzeko.

2010eko maiatzaren 17an eta 18an Madrilenizan zen Europar Batasunaren eta Latinoame-

rikako eta Karibeko herrialdeen arteko VI. Gai-lurra. Bertan, AIETI erakundeak jardunaldibatzuk antolatu zituen Latinoamerikako fe-minizidioari buruz. Hainbat erakundek hartuzuten parte, eta, ondorioz, jakinarazpen bateman zen argitara. Horri jarraiki, Latinoameri-kan emakumeen aurkako indarkeria eskualde-ko arazoa da, ez ditu geografia-, ekonomia- etagizarte-mugak errespetatzen, eta muturrekomoldeak hartzen ari dira gero eta gehiago, be-reizkeriaz, pobreziaz eta zigorgabetasunez be-teriko ingurune batean.

Honako eskaera hauek egin zizkieten VI. Gai-lurrean parte hartu zuten herrialde guztiei:

• Gutxieneko alderdiak jasotzen dituenakordioa VI. Gailurraren agendan bereha-la sartzea, eta, bertan, zeharka eta bere-ziki barne hartzea generoko berdintasu-nari buruzko gai guztiak, emakumeenaurkako indarkeriaren molde eta adie-razpen guztiak –bereziki, feminizidioa–desagerrarazteko.

67


68

• Europan eta Latinoamerikan administraziopublikoa eta, oro har, herritarrak sentiberabihurtzea, genero-indarkeriaren preben-tzioari, ikusgaitasunari eta salaketari bu-ruz; eta, horretarako, komunikaziorakoosoko estrategia bat baliatzea, jardunbideegokien gida barne hartuta.

• Baliabide ekonomiko bereziak esleitzeaeta fiskalizatzea, emakumeen aurkako in-darkeria –batez ere, feminizidioak– des-agerrarazteko, zigortzeko eta horri aurreahartzeko.

• Generoko alertako protokolo bat sortzeaeta ezartzea, gai honi buruz dauden na-zioarteko akordioak urratzen dituzten he-rrialdeak gaitzesteko eta zigortzeko.

• Nazioarteko konpromiso guztiak eragin-kortasunez betetzea, bai eta ezar dakioke-en jurisprudentzia ere, emakumeen gizaeskubideak urratzeari eta hori konpontze-ari dagokionez.

• Hala egin ez duten estatuek NazioartekoZigor Gortearen Erromako Estatutua be-rrestea.

• Feminizidio delitua nazioartean sailka-tzea, eta horretarako behar diren tresnalotesleak ezartzea.

Argibide gehiagorako: www.aieti.es

68


Esperientzia eraldatzaileak: Emakumeen eraginpolitikoa eta herri-partaidetza


71

Emakumeen Mundu Martxa

Emakumeen Mundu Martxa ekintza feminis-ten nazioarteko mugimendua da, eta bostkontinenteetako oinarrizko taldeak eta era-kundeak biltzen ditu, hain zuzen ere, emakume-en aurkako indarkeria eta pobrezia sorraraztendituzten arrazoiak desagerrarazteko laneanaritzen diren taldeak. Mugimenduak gaihauek lantzen ditu bereziki: bakea eta desmi-litarizazioa, trafiko sexuala, lesbianen eskubi-deak, hautabide ekonomiko feministak, itu-nak, mundu-mailako bihurtzeko prozesua etakomunikabideak.

Mugimendu honen balioen eta ekintzen xedeagizarte-, ekonomia- eta politika-arloko alda-keta lortzea da, eta, ildo horretan, alderdihauek dituzte oinarritzat: elkartasunak globa-lizatzea, gizonen eta emakumeen eta, orobat,emakumeen eta herrialdeen arteko berdinta-suna lortzea, emakumeen artean dagoenaniztasuna eta haien estrategien ugaritasunaonestea, emakumeen buruzagitza balioestea,eta emakumeen eta gizarteko beste mugi-mendu aurrerakoi batzuen arteko itunak in-dartzea.

Mugimendu honek dituen helburuak 17 alda-rrikapenetan egituratuta daude, eta honakohauek dira:

1. Emakume eta oinarrizko erakunde guz-tien arteko elkartasunezko mugimenduzabala indartzea eta hari eustea, Martxamundu osoko emakumeen baieztapen-ikurra izan dadin.

2. Berdintasuna eta justizia sustatzea ema-kumeen eta gizonen artean eta, orobat,emakumeen eta herrialde guztien artean.

3. Herri-hezkuntzako prozesu zabala eraiki-tzen eta sendotzen jarraitzea, bertan, ema-kumeek beren kabuz aztertu ahal izan di-tzaten jasaten duten zapalkuntzaren etabereizkeriaren arrazoiak, eta horren aurre-an izan daitezkeen hautabideak.

4. Munduko emakumeen mugimenduek ba-tera dituzten aldarrikapenak eta hauta-bideak abian jartzea, tokian bertan, es-tatuan, eskualdean eta nazioartean,emakumeen aurkako indarkeriari eta po-breziari buruzko gaietan.

71


72

5a. Presio politikoa egitea gobernuei etaalde askotako instituzio politikoei (adibi-dez, Nazio Batuen Erakundeari), beha-rrezkoak diren aldaketak egin ditzaten,mundu osoko emakumeen bizitzaren ka-litatea eta baldintzak hobetu ahal izate-ko. Honelako alderdiak hartuko dira bar-ne: gatazkak era baketsuan konpontzekoeta armagabetzeko politikak, zigorgabe-tasuna eta ustelkeria desagerraraztea,bortxaketa gerrako arma gisa ez balia-tzea, atzerriko militarren okupazioari etaagerpenari bukaera ematea, eta, azkenbatean, politika- eta ekonomia-arlokoblokeorik ez ezartzea.

5b. Nazioarteko finantza- eta ekonomia-ar-loko instituzioak eta instituzio militarraksalatzea eta haiei uko egitea (Nazioarte-ko Diru Funtsa, NATO, Munduko Merkata-ritza Antolakundea, Munduko Bankua,eta, oro har, emakumeen borrokak bal-dintzatzen dituzten lankidetzako agen-tziak eta enpresa multinazionalak, etab.),emakumeak txirotzen eta baztertzen di-tuztelako, eta emakumeen aurkako in-darkeria sustatzen dutelako; eta, horrenordez, hautabidezkoak diren proposa-men instituzionalak lantzea.

6. Oro har biztanle guztiak eta gizarte-mugi-menduak kontzientziatzea, behar diren al-daketak sustatu eta gauzatu ditzaten,mundu osoko emakumeen kokapena, bal-dintzak eta bizitza-kalitatea hobetzeko.

7. Ekintza eta proposamen feministak presta-tzea eta bideratzea, horren bidez, beharbezala salatzeko baliabideak ustiatzen etahondatzen, eta klima-aldaketa eta bio-aniztasunaren galera sorrarazten dituztenkorporazioak, eta ekonomia- eta finantza-instituzioak. Borroka egitea ingurumenekobaliabideak kudeatzeko burujabetza eskura-tzeko, eta, era horretan, bestelako garapen-eredu bat lortzeko, oraingo eta etorkizunekobelaunaldien oinarrizko beharrizanak beteahal izango dituen eredua.

Mugimenduak egin duen azken jarduera Na-zioarteko III. Ekintza izan da, eta 2010ekomartxoaren 8tik urriaren 18ra bitartean izanda. Ekintza horren bidez, gerrak eta gatazkak,eta emakumeek egoera horietan nozitzen du-ten egoera salatu nahi izan dituzte. Denboral-di horretan, hainbat ekintza egin dituzte bostkontinenteen barrena. Ekintza horiei buruemateko, martxak eta aldi bereko ekintzakegin dituzte urriaren 7a eta 17a bitartean, eta,orobat, nazioarteko mobilizazio bat garatudute Kivu Sur-en, Kongoko Errepublika Demo-kratikoan. Era horretan, areago sendotu nahiizan dute emakumeek gatazkak konpontzekoprozesuetan duten rol nagusia.

Argibide gehiagorako: www.marchamundialdelasmujeres.org

72


73

Emakumeak Kongresuaren Aurrean Plataforma

Emakumeak Kongresuaren Aurrean Platafor-ma (PMAC) estatu espainiarrean sexu- etaugaltze-osasunerako eta haurdunaldia boron-datez eteteko lege berria prestatzeko izan zenprozesuan eratu zen; lege hori 2010eko uztai-laren 5ean sartu zen indarrean.

Estatu espainiarreko 87 erakunde feministekeratzen dute plataforma; eta, horrez gain, La-tinoamerikako hainbat erakunderen eta sarefeministen sostengua du. Plataforma eratzenduten erakundeek oso ikuspegi desberdinakdituzte haurdunaldiaren borondatezko eten-durari buruz, baina, hala ere, partekatzen di-tuzten zenbait gairen inguruan egituratzendira. Gai horiek funtsezkoak dira legegintzakoprozesu horretan eragin politikoa izateko, eta,azken batean, legeak babesa eman diezaionoroz gain emakumeek beren gorputzari etaamatasunari buruzko erabakiak hartzeko du-ten eskubideari, betiere, osasun-segurtasunaeta segurtasun juridikoa izanda.

Besteak beste, aldarrikapen hauek aurkeztudituzte, eragina izan duten zenbait ekintzarenbidez:

• Abortatzeak ez die ziurgabetasun-gabeziajuridikorik ekarri behar emakumeei, ez etaosasun-arloko langileei ere. Gure gorpu-tzei buruz erabakiak hartzeko dugun es-kubidea lege berezi baten bidez arautubehar da, eta eskubide hori ez da gehiagodelitu gisa sailkatu behar Zigor Kodean,betiere, emakumearen borondatearenaurka edo arduragabekeriaz jokatuz egi-ten ez bada.

• Haurdunaldiaren borondatezko etendurakosasun-sare publikoan bermatuta egonbehar du, eta osasun-arloko langileenkontzientzia-eragozpena arautu behar da.

• Haurdunaldiaren borondatezko etenduraez da inola ere murriztu behar, haurdundagoen emakumearen osasun-arrazoiakdirela-eta, haurdunaldiak irauten duen bi-tartean.

• Emakume gazteek haurdunaldiaren bo-rondatezko etenduraren arloan dituztensexu- eta ugaltze-eskubideak arautukodira gainerako emakumeen eskubideekduten araudi berberari jarraiki.

73


74

• Erabaki askeko epeak 24 aste bitartekoakizatea onartuko da.

• Antisorgailuek farmaziako beste produktubatzuek duten tratamendu bera izangodute.

• Lehen eta bigarren hezkuntzako curriculu-metan afekzio- eta sexu-arloko hezkuntzasartuko da.

• Alderdi politikoek eta erakunde feministekberdintasunean oinarritutako elkarrizketaarina eta sistematikoa izango dute, lege-proiektua eztabaidatzerakoan.

Haien lanean ondo islatuta geratu da, lege-aurreproiektuaren edukian sartu diren hain-bat hobekuntzaren bidez; proposamen kon-tserbadore batzuk aldatu, eta beste batzukgeldiaraztea lortu dute. Besteak beste, aurre-rapen hauek nabarmendu behar ditugu:

• Proiektutik kendu da lehenbiziko 22 aste-etan bizitza edo osasunerako arriskua da-goen kasuetarako dauden aurretiazko iriz-penen kopurua handitzeko proposamena.

• Azken aldiko antisorgailuak Osasun Siste-ma Nazionaleko zerbitzu komunen zorro-an sartu dira.

• Haurdunaldia borondatez eteteko jarduteklinikoaren ikerkuntza eta prestakuntzabarne hartuko dira Medikuntzarekin etaOsasun Zientziekin zerikusia duten karre-ren curriculum-programetan.

• Kontzientzia-eragozpena arautuko da, eta,horrenbestez, banaka, aurretiaz eta ida-tziz egin beharko da, ez du eraginik izangohaurdunaldiaren borondatezko etendura-ren aurreko eta ondoko arretan, eta ez duezertan kaltetuko prestazioaren kalitateaedo prestazioa jasotzeko sarbidea.

Plataformak lanean jarraitu du eragin politi-koa izateko asmoz, 2/2010 Legea garatzenduten araudiak aztertuz, eta ildo horretan sa-latu du “emakumeen eskubideak babesten di-tuzten elkarteei ez ikusiarena egiten zaiela,eta ez direla aintzat hartzen Lege hau garatze-rakoan izan duten parte-hartzea eta egin di-tuzten ekarpenak. Aitzitik, nabaria denez,Errege Dekretuen emaitza sektorerik kontser-badoreenen interesen arabera eginda dago,eta sektore horiek emakumeen eskubideenaurka daude erabat. Onetsi den prozedura oz-topo-lasterketa oso bat da emakumeentzat,erabat zailtzen eta oztopatzen baitu emaku-meek erabakiak hartzeko prozesua”. Horren-bestez, plataformak aditzera ematen duenez,lanean jarraituko dute ekintzak eginez eraginpolitikoa izateko, horien bidez, emakumeensexu- eta ugaltze-eskubideak bermatuta egondaitezen, batez ere emakumeek beren gorpu-tzari buruzko erabakiak hartzeko duten esku-bidea.

Argibide gehiagorako: www.mujeresanteelcongreso.blogspot.org

74


75

Emakumeen aurkako indarkeriariaurre egiteko sare feminista

Honako erakunde hauek osatzen dute emaku-meen aurkako indarkeriari aurre egiteko sarefeminista El Salvadorren: Asociación de Muje-res por la Dignidad y la Vida (Las Dignas), Movi-miento de Mujeres Mélida Anaya Montes (LasMélidas) eta Organización de Mujeres Salvado-reñas por la Paz (ORMUSA). Erakunde horiekguztiek konpromisoa hartu dute emakumeenbizitzarako eta segurtasunerako eskubideare-kin, eta, beraz, bat egiten dute ahalegin horrenalde, espazio publikoetan eta pribatuetan ema-kumeen aurkako indarkeria errotik desagerra-razteko laguntza emate aldera.

Las Dignas erakunde politiko feminista da,1990. urtean sortua. Genero-arloko mendera-kuntza ezabatzeko laguntza ematen du, eta,era horretan, demokrazia, justizia soziala etajustizia ekonomikoa lortu nahi ditu (www.las-dignas.org). Las Mélidas erakunde feministaautonomoa da, 1992. urtean sortua. Laguntzaematen du emakumeen baldintzak eta koka-pena eraldatzeko. Ildo horretan, berdintasu-

nean oinarritutako harremanak sustatzen ditugizartean, eta, horretarako, jarduerak egitenditu emakumeak gizarteko hainbat sektore-tan antolatzeko, prestatzeko eta gaitzeko(www.lasmelidas.org). ORMUSA erakunde fe-minista 1985. urtean sortu zuten. Haren bidez,emakumeen berdintasuna, generoko berdin-tasuna eta ekonomia-, gizarte- eta politika-ar-loko jabekuntza sustatu nahi dituzte. Horreta-rako, eragin politikoa duten ekintzak antolatzendituzte, eta, justiziara iristeko sarbidea errazte-az gain, tokiko eta estatuko garapena susta-tzen dute, betiere, giza eskubideak aintzathartuta (www.ormusa.org).

Sare honek egindako esperientzien artean,besteak beste, Herritarren SegurtasunerakoEmakumeen Behatokia nabarmendu behardugu. Behatokia oso tresna egokia da El Sal-vadorren emakumeen segurtasunaren aurkadoazen indarkeria eta gaizkiletasuna biltzeko,aztertzeko, horren berri emateko, trukatzekoeta hedatzeko.

75


76

Behatokia sortu zen, kezka larria piztu baitzen,emakumeen giza eskubideak etengabe bor-txatzen zituztela ikustean, eta emakumeenaurkako indarkeriak herrialde horretan duenikusgaitasun urria eta zigorgabetasuna ain-tzat hartuta.

Horrez gain, emakumeen aurkako indarkeria-mota guztiak salatzen dituen ahotsa da, eta ElSalvadorreko biztanleen parte-hartze eragin-korra sustatzen duen lekua ere bai; azken ba-tean, genero-arloko berdintasuna eraikitzeaeta emakumeen segurtasuna, bizitza eta es-kubideak errespeta daitezen lortzea da berexedea.

Argibide gehiagorako: http://www.observatoriodeseguridadciudadanadelasmujeres.org/

Beste erakunde feminista batzuekin batera la-nean arituta, Sareak “Campaña Regional porel Acceso a la Justicia para las Mujeres” izene-ko kanpaina jarri du abian. Kanpaina horrenhelburuak hauek dira: Erdialdeko Amerikaneta Mexikon emakumeen aurkako indarkeriaeta feminizidioa dagoen kasuetan justiziarairisteko sarbide egokia, eraginkorra eta bidez-koa sustatzea; horrelako kasuetan zigorgabe-tasuna gutxitzea, eta, horretarako, estatuakneurri egokiak hartzera bultzatzea; giza esku-bideak babesten dituzten nazioarteko hainbatinstantziari dei egitea, talde bat osa dezateneskualdean dauden arazoak aztertzeko, infor-

mazioa biltzeko eta ondo ezagutzeko, eta, ho-rretarako, emakumeen aurkako indarkeria etafeminizidioko indize garaiak dituzten aldeeta-ra joatea; eta, era berean, justiziako langileakbehar bezala gaitzea, besteak beste, emaku-meen aurkako indarkeriari eta feminizidioariburuzko gaietan.

76


77

Ekologistak Martxan

Ekologistak Martxan estatu espainiarreko 300talde ekologista baino gehiago biltzen dituenfederazioa da. Azken urteotan, erakundekoemakumeen ekintzaile-talde bat gogor arituda lanean, ekofeminismoaren ikuspegiei etaaldarrikapenei buruzko prestakuntza emate-ko, jendea gai horri buruz sentibera bihurtze-ko eta gizartean eragina izateko. Lan horihainbat argitalpenetan* bildu dute, baina, la-burbilduta, haien ikuspegi nagusiak honakohauek dira:

• Taldeko imaginarioa aldatzea (modernota-suna, arrazoia, zientzia, emankortasunaeta abar). Gizartea, eta bereziki gizonak,birnaturalizatzea.

• Erabateko eraldaketa lortzeko oinarri gida-tzaileak zehaztea: txikiagotzea, gizakiareneta planetako bizitzaren iraunkortasuna.

• Gizarte-harremanak aldatzea, eta maizemakumeek egiten dituzten balioak eta

jarduteak berreskuratzea –tradizioz gizar-teak rol hori ezarri dielako eginak–.

• Gizonen eta emakumeen arteko eta, oro-bat, gizarteko hainbat eragileren baterakoerantzukizuna lortzea, etorkizuneko be-launaldien ongizateari begira.

• Berdintasunean eta iraunkortasunean oina-rritutako irizpideei jarraiki, gizarte- eta eko-nomia-sistemak naturak dituen ahalmenenarabera egokitzea (askitasuna, soiltasuna,dekonstrukzioa, txikiagotzea, hurbiltasunaeta burujabetza bultzatuz), Lurrean bizitze-ko beste modu bat azaltze aldera. Gauzagutxiagorekin bizitzen ikastea.

• Emakumeen eta herrialde indigenen ja-kintzak eta lanak aintzat hartzea, eta ba-lioestea.

• Lana eta ekoizpena berriz kontzeptualiza-tzea, eta denbora eta erantzukizunak be-

77

* http://www.ecologistasenaccion.org/spip.php?article16371www.feministas.org/IMG/pdf/crisis_ecologica-2.pdfhttp://www.fuhem.es/cip-ecosocial/boletin-ecos/numero.aspx?n=10


78

rriz banatzea, naturaren funtzionamen-duari jarraiki.

• Zaintzeko lanak berriz banatzea: bidezkoada ikusgarritasuna, onespena eta batera-ko erantzukizuna bultzatzea.

• Enplegu betea indartu ordez, lan guztiakberriz banatzea (hala gaur egun ordaindu-ta daudenak, nola ordainduta ez daude-nak).

• Esperientzia eta proposamen zehatzaksustatzea, hala nola, hauek: denbora-ban-kuak, kosturik gabeko saltokiak, auto-kontsumo ekologikorako taldeak, ikas-kuntzarako erkidegoak, hazkuntzarakotaldeak.

Argibide gehiagorako: www.ecologistasenaccion.org

78


79

Abogadas para la IgualdadAcción Verapaz EuskadiADSISAECIDALBOANAralarAsociación de mujeres Inola UrdulizAsociación Vasca promover Europ@Ayuda en AcciónAyuntamiento de Miranda de EbroBagabiltzaBasauriko Jabekuntza EskolaBateginez ONGDBATUZ Bilboko Udala. Berdintasun, Lankidetza eta

Hiritarren SailaBIRBANACa la DonaCEAR-EuskadiCEMSCentre de Documentació Cooperacció

al DesenvolupamentCentro de Acción Legal por los Derechos

Humanos. GuatemalaCentro Derechos Mujeres. HondurasCEP-Alforja. Costa RicaCLADEM. ColombiaColectivo Invaxinate

Comisión Mujer por la Igualdad FEKOORCompromiso por las mujeres-PerúComunidad Mujeres Creando comunidad. BoliviaCooperacció Coordinadora Galega de ONGDCoordinadora ONGD AndalucíaCOTEDE ONGDCruz RojaCSCADiputación de MálagaDonostiako Udala. Berdintasun SailaEGEELA sindikatuaElkarteaEmakundeEmaús Fundación SocialEnclave de Ciudadanas por GetxoEntrepoblesEscribe-LeeEuskadi CubaEusko Jaurlaritza. Lankidetza ZuzendaritzaFEKOOR-Comisión Mujer por la IgualdadFelix Baltistan FundazioaFISCForo de hombres por la igualdad del EstadoFundación Centro de Promoción de la MujerFundación InderaFundación Intermon Oxfam

Argitalpen honetan aurkeztutako aldarrikapenak, hurrengo erakunde, talde etainstituzioek, elkarlanean eta adostasunean eragindako prozesu baten emaitza dira:


80

Fundación Más VidaFundación Vicente FerrerGipuzkoako Foru AldundiaGrupo de Apoyo a la UNMS (Unión Nacional

de Mujeres Saharauis)HaurraldeInstituto Universitario Estudios de la MujerINSTRAWInteRedInteRed CatalunyaIPES InternacionalKAQLA GuatemalaKCD-Kultura, Comunication y DesarrolloLas Dignas. El SalvadorLas Mélidas. El SalvadorLe Monde selon les femmes. BélgicaMédicos del MundoMovimiento de Derechos Humanos ArgentinaMovimiento de Mujeres Trabajadoras y

Desempleadas María Elena Cuadra. NicaraguaMugarik GabeMujeres construyendo un mundo igualitarioMujeres de aquí y de alláMujeres del MundoMujeres Jóvenes de AsturiasMulheres nacionalistas galegasMundubatMZC, Mujeres en Zona de ConflictoOficina de Acción Solidaria y Cooperación

de la UAMOihulari KlownOreka Sarea S.L.Paz y Desarrollo

Posada de los abrazosProyecto Transgénero. EcuadorRed Latinoamericanade Católicas por el Derecho

a DecidirREMTE. EcuadorSETEM HEGO HAIZEASolidaridad InternacionalSolidaridad Internacional GaliciaSortzen Consultoria S.L.Unión Nacional de Mujeres Guatemaltecas.

GuatemalaUniversidad de BarcelonaUPV/EHUUrtxintxa eskolaWIDE


210 x 210 portada euskera 20/12/10 16:19 Página 1...

Documents

Transcript of 210 x 210 portada euskera 20/12/10 16:19 Página 1...