2018

Euskal Fondoa EAThink

1. eguna

Larunbata, irailak 22

Madrilgo aireportua. Goizeko 10ak dira. Abdullah, Polisarioko delegatua, bertan dago, eta besteak, tantoak

balira bezala, heltzen ari dira. Amaia (Euskal Fondoa) eta Iker (Eathink proiektuaren arduraduna) alde batetik,

eta irakasle talde bat, bestetik. Hala nola, Josebe (Altzoko eskola), Itsaso (Adunako eskola), Dave (Eguzkibegi

ikastola), Xabi (Olabide ikastetxea, Leontxo (Andoaingo institutua), Bea (Ingurugelako ordezkaria) eta Ainhoa

(Ibarrekolanda institutua).

Hurrengo egunotan esperientzia izugarria biziko dugulakoan gaude denok, urduri, ilusioz beterik.

Gurekin batera Saharako bi ume etorri dira hegazkinean: Salma eta Abziz. Euskadin beste haurrek baino

denbora gehiago eman dute osasun-arazoak zituztela medio. Bidaiaren hasieran lotsati azaldu badira ere,

berehala hartu dute konfidantza. Izan ere, haurrak kanpamentuetara iristeko irrikitan daude. Azken finean, bi

hilabete eman dituzte etxetik kanpo eta nahiz eta gure artean ondo egon , familia eta lagunak ikusteko irrikitan

daude. Haien artean bezala, inon ere ez!

Aljerrerako hegaldia hartu dugu. Egia esan behar bada, lurreratzean beldur pixka bat pasa eta barre

asko egin dugu.

Aljer hiri handi eta izugarri polita da. Kontrastez beteriko hiria: alde batean, fatxada ikusgarriak

dituzten eraikuntzak, eta bestean, aldiz, antena parabolikoz beteriko paisaiak.

Mediterraneoko badia itzela. 9 milio biztanle ditu eta 2 milioi persona egunero sartzen dira bertara

lan egiteko. Hiria bisitatzeko aukera dugu. Aipatzekoa da kaleetako zikinkeria, plastikoak eta bestelako

hondakinak leku guztietatik. Duela urte batzuk gure kaleak horren antzekoak ziren. Gaur egun oso arraroa

egiten da. Autobus txikian zeharkatzen dugu hiria. Afrikako Andra Mariaren Eleizaraino joan gara. Ikuspegi

ederra benetan; Erreboluzio Enparantza erraldoia,… Gurekin Idoia eta Rebeca datoz. Kanpamentuera doaz Chi

Kung tailerrak ematera Bujadoreko Emakumeen etxera. Ilunabarra miradore batetik ikusi dugu. Argia oso berezia

da.

Aljerreko jatetxe batean afaldu dugu. Entsalada, brotxetak eta patatak eta arrautzen nahastea. Oso goxoa.

Eta tea, noski. Handik barneko hegaldien aeroportura Tindufera joateko. Militar asko eta katuak handik eserita

besaulkietan. Umeak nekatuta eta geu ere bai, baina denok umore onez. Laster Tindufen egongo gara.

Tindufeko aeroportua txikia da. Salma eta Abziz-en gurasoak zain daude. Eta nola ez, Umeak etxera

heltzeko irrikitan! Arreta deitu digu guraso eta umeen arteko elkartze momentuak. Hotza ematen du,

baina Abdullak azaltzen digunez, euren izaera da. Ez dituzte euren sentimentuak besteen aurrean

erakusten.

Gaueko 3:00rak dira. Aljeriako eskoltak hartu gaitu eta mugaraino eraman. Han, Saharako eskoltak

hartu du besteen lekukoa eta Smararaino eraman gaituzte. Bi jeep-etan banatu gaituzte. Protokoloko bi

gidari datoz gurekin, eta bidaia osoan zehar gurekin egongo dira. Tawalo eta Beiba. Smaran talde bakoitza

bere etxera joan da. Bihar oso goiz esnatu behar. Bisitaz beteriko eguna daukagu aurretik.

2. eguna

Igandea, irailak 23

Goizean goiz Beiba eta Tawalo etxe ondoan zain ditugu dagoeneko. Beiba oso isila eta lasaia da.

Tawalo oso hiztuna eta alaia. Biak oso atseginak.

Rabounira goaz, hiriburu administratibora. Gaur bisita instituzionalak izango ditugu nagusi.

Lehenengo bisita, Kooperazio Ministeritza da. Ministroak eta Euskadiko Kooperazio Proiektuen

Zuzendariak harrera egin digute. Sahararrentzat kooperazioa funtsezkoa da. Eta euskal kooperazioa,

bereziki, oso garrantzitsua. Ministroak arazo politikoa dela azpimarratu du eta Espainiako Gobernuaren

akats historikoaren ondorioa besterik ez dela, egun bizitzen ari diren egoera hau. Bere esanetan,

Espainiako Gobernuak ez du ezer egin, ez arazoa konpontzeko, ezta egoerari irtenbidea emateko ere.

Kanpamentuetan kanpoko laguntzari esker bizi dira, eta azken urteotan, hauek jaitsi egin dira.

Nazio Batuetan edota bestelako nazioarteko erakundeengan herri honek ez du indarrik. Interes ekonomiko

eta politiko handiak daude jokuan (fosfatoak, arrantza…) Gaur egun gatazka ikustezina bilakatzen ari

da.

Saharako herriaren antolakuntzari buruz hainbat gauza kontatu digute. Horietako bat,

HEZKUNTZA oinarrizko zutabea dela Saharakoentzat.

Jarraian, Hezkuntza Ministeritzara joan gara. Bekak eskatzeko epea gaur hasten da. Emakume

gazteak sarreran itxaroten. Harrigarria da euren itxura eta janzkera. Nahiz eta bero handia izan, gorputza

guztiz estalita dute. Melfa azpian artilezko arropak eta eskularruak, eta oinetan botak. Azken urteotan

estetikoki larruazala ahalik eta argien izatea omen da gustuko dutena, eta baita gizen edo lodi egotea. Hori

dela eta narritagarriak diren kremak eta loditzeko pilulak erabiltzen dituzte. Hau sahiesteko hezkuntza

ezinbestekoa da.

Lehen Hezkuntza kanpamentuetan egiten dute, 3 urtetik aurrera. Bigarren Hezkuntza egiteko

Simón Bolivar eskola (Kubatar Sistema) dago. Ikastetxe honetan emaitza onak dituzten ikasleak

onartzen dituzte, eta besteak, Argelera joateko aukera dute. Kanpamentuetan ere behar bereziak diren

ikasleentzako eskolak daude; baita Erizaintza eskola eta Magisteritza eskola ere.

Hortik ateratakoan, Saharako Media Luna Rojako egoitzara joan gara. Bertan elikagaien biltegiak

bisitatu ditugu. Erakunde honetan bertara heltzen den laguntza nola banatzen duten erakutsi digute.

Oinarrizko saskia dute familia guztiek. Produktu freskoen gabezia arazo larria da.

Goizean egin dugun azkenengo bisita Ingurumen Ministeritzara izan da. Bertan uraz eta

hondakinez arduratzen dira. Ura putzuetatik hartzen badute ere, edangarri bilakatzeko arazoak dituzte

batetik, eta etxeetaraino eramateko oztopoa, bestetik. Kanalizazioak eta kamioiak erabiltzen dituzte lan

honetarako.Familia bakoitzak bere biltegia dauka eta Euskadiko laguntza jasotzen dute horretarako.

Hondakinena ere arazo larria da. Zaborra pilatu eta zabortegietara garraiatzeko kamioiak falta

dituzte. Hori dela eta, plastikoak, metalak, eta hildako animaliak topa daitezke edonon.

Bisita hauek amaitu orduko ohartu gara oinarrizko arloetan zelan antolatzen diren. Antolakuntza

maila handia da, eta neurri batean, horixe da beraien kontraesanetako bat. Izan ere, antolakuntza handia

izateak egonkortasuna eta egoera onartzea adierazten duelako.

Arratsaldean, Giza Eskubideen Elkartea eta Preso eta Desagertutako senideekin topaketa dugu. Giza

Eskubideen zapalketa eguneroko kontua da, eta Nazioarteko Elkarteak isilik daude. Bertan lan egiten

dutenek, han entzuten eta ikusten dugunaren mezulariak izateko gonbitea luzatu digute.

Eta horixe da hain zuzen ere, geuk egingo duguna.: ahotsik ematen ez zaienen ahotsa zabaltzea.

Horrenbeste gauza ikusi eta barneratzen saiatu ondoren, onartu beharra dago oso nekatuta gaudela.

Kanpamentura itzultzean, etxean afaldu dugu. Haragia eta patatak. Gela ur botilez beteta dago. Dutxarik

ez dagoenez, katuen antzera garbitu gara. Wifi seinalea dugu eta mezuak eta argazkiak bidaltzen

ditugu. Emozioz beteriko eguna izan da eta benetan interesgarria ezagutu duguna.

3. eguna

Astelehena, irailak 24

Otoitz egiteko kantak esnatu gaitu. Egunean bost aldiz egiten dute otoitz. Gu 9:00ak aldera berriro

jarri gara martxan. Gaur ere ekintzaz beteriko eguna daukagu aurretik.

Lehenengo bisita Euskal Fondoaren diru-laguntzaz egindako tailer mekanikoetara izan da. Amaia,

Saharako proiektuen koordinatzailea da eta egun hauetan proiektuak ikuskatzen eta kudeatzen ari da.

Geroago, oiloen haztegi bat

bisitatu dugu. Bertan arrautzak eta

oiloak ekoizten dituzte.

Bisita hau bukatu ondoren, antzinako

ur-biltegien ondoan pic-nica egin dugu. Oso

gustura gaude akazia baten itzalpean.

Tawalok esan digu akazia arbola sakratua

dela sahararrentzat. Zuhaitz honek Itzala

eta ikatza ematen die, batetik, eta hostoak

sabeleko mina kentzeko erabiltzen dituzte,

bestetik Beibak tea prestatu du.

Tearen erritualak hasanieraz hiru H

dituela esaten digu Ikatza, Lasaitasuna eta

Solasaldia. Bazkalostean hondakinak batu

ditu Tawalok kutxa batean, eta han utzi

ditu. Bere esanetan zaborraren bila

etorriko dira…. geroago…

Tea lasai hartu ondoren, Kultura Ministeritzara eraman gaituzte. Hantxe arduradun batek hainbat

gauza kontatu digu. Atsedenaldia egiteko leku aproposa. Eguerdian ezin da ezer egin, bero handiegia dago.

Baina berandu gabiltza eta korrika ateratzen gara Emakumeen Elkartekoekin batzeko. Bojadoreko

Emakumeen etxean elkartu gara. Rebeca eta Idoia Chi Kung tailerra ari dira ematen momentu horretan.

Kanpamentuetan emakumeak eta umeak dira gehiengoa. Emakumearen egoera hobetzeko ari dira lanean.

Tailerrak, formakuntza eta mikrokredituen programa antolatzen dute. Helburua emakumeen

autonomia bultzatzea da, baina oraindik egoera oso makala da. Erlijioak ere eragin handia dauka.

Emakumeek ez dute melfa kentzen, ezta euren artean daudenean, ezta tailerretan ere. Ez dago ondo

ikusita. Batzuk euren identitatearen ikurra delako defendatzen dute . Gizarte konplexua benetan.

Berandu gabiltza dagoeneko, eta Zine Eskola bisitatu behar dugu. Eskola honek hamalau urteko

historia du eta bertan zinemaldia izatea lortu dute. Dokumentalak eta fikzioa egiten ari dira une honetan..

Elikagaiak bezain garrantzitsua da kultura.

Denboraren orratzak aurrera doaz eta alde egin behar dugu. Bestela, 19:00etatik aurrera eskolta behar

izango dugu handik mugitzeko. Smarara bueltatu gara. Zeruko argia liluragarria da benetan. Etxera

heltzerakoan tea hartzen dugu haiman familiarekin. Kanpamentuetan bi egun besterik ez dugu egin eta

eternitatea ematen du.

4. eguna

Asteartea, irailak 25

Simon Bolivar eskolara goaz. Auserdeko kanpamentuan. Kubako hezkuntza

sistema jarraitzen dute. Bertan, Kubako irakasleek 2 edo 3 urte ematen dituzte

bolondres. Fisika eta Matematikako klaseetan sartu gara. Eskola honetan Lehen

Hezkuntzan sartu ahal izateko, esleipena egiten dute ikasle hoberenen artean.

Goiz horretqn bertan, NEKAZARITZA HIDROPONIKOko ustiapena bisitatu dugu. Bertan

dauzkaten ur-biltegian arrainak dituzte eta arrainen hondakinak (konposatu nitrogenatuak) erabiltzen

dituzte landareen haziak elikatzeko eta bestelako haziak lurzorurik gabe garatzeko. Zirkuitua dute

prestatuta eta ura berrerabili egiten dute. Oso esperimentazio interesgarria da basamortuan egiten ari diren

hau.

Handik Nekazaritza Esperimentazio Zentru batera joan gara. Bertan, landare desberdinak

landatzen dituzte, eta urari eta lurrari ahalik eta etekin handiena ateratzeko modua aztertzen dute. Azken

urteotan moringa zuhaiska ari dira landatzen eta sahararren dietan sartzen. Moringak proteina kantitate

handia dute. Bestelako landareekin ere ari dira prozesu hau aztertzen: zerbak, azenarioak, perrexila…

Gezurra dirudi horrelako baldintzatan lortzen dituzten emaitzak! Hainbeste landare ikustea

sinestezina da.

Arratsaldean, Bojadorera bueltatu gara. Hango maistrekin dugu hitzordua. Eurek azaltzen digute

nolakoa den Lehen Hezkuntzako egoera. Ume guztiak eskolatuta daude, baina baliabideak eskasak dira.

Ume askok zailtasunak dituzte eskolara joateko eta familiekin kontzienziazio lana egin behar da.

Eta handik, liburutegira. Bubisher dira hemengo liburutegiak. Zorioneko txoria da bubisher

saharakoentzat. Liburutegia oso polita jarri dute . Arabiarrez eta gaztelaniaz idatzitako liburuak daude.

Umeak pozik daude bertan. Bus-liburutegia dute kanpamentuetatik pasatzeko eta bertakoei maileguak

egiteko. Hemen ere leku guztietan bezala, baliabide eskasak dituzte.

Honen ostean Lel, lagun baten familia bisitatzera joan gara talde batekoak; besteak, aldiz, Omar

Saleken etxera doazen bitartean. Familiarekin tea hartu dugu eta oso atseginak izan dira gurekin. Denak

emakumeak dira, ume txikiak izan ezik. Soinuak, koloreak, umeak futbolean jolasten. Bakea eta

lasaitasuna. Argi ederra. Safiak, bertako matriarkak, gaztelania gutxi daki, baina gurekin

komunikazen ahalegintzen da. Handik joaten garenean, denek eskuarekin agurtzen gaituzte.

Irudia ahaztezina. Momentu horretan emakume horien etorkizuna nolakoa izango den burutik ezin

kendu gabiltza. Hunkigarria!

Etxera itzuli gara afaltzera. Patata tortila. Gozoa benetan. Ura behar dugu eta Mamaiarekin atera

gara. Gauean ez digute bakarrik ateratzen uzten. Lo egin baino lehenago, eguneko kontuak aipatzean

barre egin dugu. Sahara faltan botako dugu etxera bueltatzean, inolako zalantzarik gabe!

5. eguna

Asteazkena, irailak 26

Goizean atzerapenen bat duten umeen eskola bisitatu dugu Auserd-en. Eskola honek Getxoko elkarte

baten laguntza izaten du. Euskal Herrian bezalaxe, txikienak maistrakin daude geletan eta nagusiagoak

tailerretan daude, egurra lantzen, josten…

Handik Erizaintza eskolara joan gara. Bertan Norma, Kubatik etorritako irakaslearekin eta

zuzendariarekin kafea partekatu eta Saharak eta Kubako egoeraz hitz egin dugu. Eskola honetan

erizainak eta amaginak prestatzen dira. Ikasketak askok hasten dituzte, baina gutxi batzuk amaitu.

Hezkuntzan bezala, arazo larriena da ikasi eta gero, profesionalek alde egiten dutela. Beraz, hori

gertatzerik nahi ez bada, bertan geratzeko sustapen-neurriak ezarri behar dira.

Etxean bazkaldu eta arratsaldea libre dugu. Merkatura goaz Jatsunirekin. Melfak eta turbanteak

erosi ditugu. Diruaren kanbioa ulertzea oso zaila da. Dinarra da bertako moneta.

Ilunabarra ikusteko muino batera goaz. Handik ekaitza ikusten dugu Rabouni gainean.

Etxera heltzean argazkiak atera ditugu arropekin eta gogotik barre egin dugu

Gutako batzuk, dena den, ez daude batere ondo: sabeleko minez, beherakoak eta gorakoak jota... Ura,

elikagaiak, higiene eskasak, edota hemengo bakterioek eraginda. Auskalo!.

Bihar eskuak eta oinak hennaz margotzeko elkartuko gara Jatsuniren etxean. Bere ama, dayrako alkatesa

da (Tifariti) eta bihar gure dayrako eskola bat eta udal zerbitzuak bisitatuko ditugu.

6. eguna

Osteguna, irailak 27

Gaur Dayran geratu garenez, gaur gidariak ez dira gurekin etorri. Goizeko 8ak aldera eskolara

abiatu gara alkatesa eta bere lobarekin, Marian, itzultzaile eta harrera lana egiten duenarekin. Lehen

Hezkuntzako gelak bisitatu eta arabiarrez idazten ikusten ditugu. Ah, ze zaila! Alkatesaren etxeko

umeak oso pozik daude. Eskolako erizaina denez, Mamaia ikusi dugu, baina Ana Maria bere alaba ez dago

bertan.

Marianek kontatu digu, asteko egunaren arabera, orrazkera jakin bat eramaten dutela neskek.

Aintzinako ohiturak direla ere esaten digu. Oso deigarria da usadio hau.

Eskolatik ateratakoan, Osasun zentrua bisitatzera joan gara. Mediku batek astean lau egunez

bisitak egiten ditu bertara, kontrolak egiteko eta arazorik gabeko erditzeak artatzeko. Diabetesa eta

hipertentsioa badira arazo nagusiak ere, haurdunaldiak ere kontrolatzen dira. Azken urteotan Jaiotze-tasa

jaitsi egin da, baina oraindik ere altua da. Heriotza-tasa ere bai.

Saharar bat hiltzen denean, lurperatu eta harriak kokatzen dituzte bere hilotzaren gainean. Atzo

ilunabarra ikusi genuen munaren ondoan hilerria dago. Hildako eta desagerturiko pertsonen fosak ere

hurbil daude..

Osasun zentrutik atera ondoren, Udaletxera joan gara. Han aintzinako tresnak eta kultur sinboloak

erakus dizkigute. Opariak eman dizkigute bertan. Eskumuturrekoak eta Gdeim Izik erahildakoaren

omenez grabatutako hizkiak daramatzaen zapiak agertzen dira grabatuta oparietan.

Harrera hori bukatu ondoren, gazteekin eta Harresiaren Aurkako Oihuen Plataformakoekin topaketa egin

dugu. Harresiari buruzko datuak lotsagarriak dira. Bi hilabetero martxa eta akanpada antolatzen dute

harresiaren ondoan protesta egiteko. Harresiak okupatutako lurraldeak isolatzen ditu. Minatuta dago inguru osoa

eta 120.000 soldadu marokiarrek babestuta, Nazio Batuen eta Nazioarteko Komunitatearen isiltasun eta

pasibotasunaren babespean.

Etxera bueltan, cus-cusa dago bazkaltzeko, gamelu okelaz. Gogorra. Kontuz ibili behar dugu

eskuekin prestatzen dutelako eta gutariko hainbat dagoeneko gorakoak,eta beherakoak jota daudelako.

Arratsaldean munara goaz Tawalogaz. Tea hartu, argazkiak atera eta bideo grabaketa egin dugu

Eathink proiekturako.

Ilunabarra zoragarria da eta Tawalok bere istorioa kontatu digu: 10 urte zituela, Saharatik atera zen

eta bere auzokideak napalmez nola hiltzen zituzten bizi izan zuen. Oso pertsona berezia da Tawalo. Bihar

bere etxera konbidatu gaitu KAFEA hartzera.

Gaur gauean alkatesaren etxean henna, musika eta dantza. Oso atseginak dira eta giroa ezin hobea

da. Bihar azkenengo eguna.

Hennaren marrazkiak nahiko kaxkarrak dira eta barre egin dugu, batez ere Daven eskua ikustean.

Eskulanak egiten ibili dela ematen du. Baina ze ondo pasatu dugun!

Bihar familiak agurtuko ditugu eta ekarritako opariak emango dizkiegu. Astelehenean ematen zuen

denbora luzea generamatzalala kanpamentuetan eta azkenengo egunak oso azkar pasatu dira. Faltan

botako dugu Sahara eta bertoko jendea.

7. eguna

Ostirala, irailak 28

Oso goiz esnatu gara gaur. Jaieguna da eta otoitzerako kantua ohikoa baino luzeagoa da.

Jatsunirekin joango gara beste merkatu batera. Hantxe eman dugu goiz osoa. Familia askotan partaideren

bat edo gehiago ari da Saharatik kanpo lanean eta dirua lortzen dute. Hori dela eta, dendak eta negozio

txikiak daude kanpamentuetan.

Etxean bazkaldu dugu. Oilaskoa, tomate, típula eta patataz. Oso goxoa. Afaltzeko patata-tortilla

jarriko omen digute.

Bazkalostean, Tawaloren etxera joan gara. Sirokoa indartsu dabil. Harea fin-fina da eta leku

guztietatik sartzen da. Bereziki desatsegina da begietan, ahoan edota sudurrean sartzen denean.

Tawaloren etxean giroa ezin hobea da. Kafea eta gozokiak jarri dizkigute. Musika eta dantza:

Saharako abestiak. Umeak dantzan hasi dira, eta azkenean, denok bukatu dugu horrelaxe. Tawalo oso

emozionatuta dago eta geu ere bai.

Afaltzeko eta maletak ixteko ordua da. Agurtzeko denbora gutxi dago, etxekoen senide bat etorri

delako Tuteratik.

10:30ak dira eta eskoltak Bujadorreraino eraman gaitu. Idoia hartu dugu eta Rebeca agurtu. Gurekin

ere Madrilgo mediku bat dator. Kanpamentuetara etorri da azken 15 urtetan, urtean hiru aldiz,

formakuntza ematera. Ondo ezagutzen du egoera. Beraren ustez, medikuntza ikasten dutenek urte

batzuk kanpamentuetan lan egin beharko lukete eta gero titulazioa eman. Horrela ez bada, Kubak utziko

dio bekak eskaintzeari. Hausnartzeko modukoa. Rabounin ere beste medikuen zain egon gara. Tindufera

goaz. Mugan aldaketa.

Tindufera heltzean hotza dago. Kontrol asko igaro behar ditugu, eta azkenean hegazkinean sartu

gara. Argelerako hegaldia erdi lo eman dugu, eta heltzean gosaria egin dugu. Katuek bertan jarraitzen

dute. Handik, ondoan dagoen nazioarteko aireportura jo dugu. Jende asko eta kontrol ugari berriro.

8. eguna

Larunbata, irailak 29

Madrilerako hegaldia hartu dugu. Goizeko 10:00ak dira. Erlojuak berriro aldatu behar ditugu.

Hegazkinean hamaiketakoa eman digute eta lo kuluxka egin dugu. Mediterraneo Itsasoaren gainetik

goaz. Pena da bidaia amaitzea. Amets bat bezalakoa izan da.

Berriro T4an. Davek mugikorra galdu du Argelen. Zelako faena! Presaka atera gara, batzuk

autobusa hartzeko, besteak beste hegaldiekin lotura dutelako. Agurra. Laburra eta emozioz beterikoa.

Gauza asko ikasi ditugu egun hauetan. Saharakoen filosofiaz gauza asko daude ikasteko. Eta orain

etxeetan eta ikastetxeetan zabaldu behar . Ez dugu jakingo nondik hasi. Hauxe bai izan dela bizi-

esperientzia. BIDAIA maiuskulaz.

Sahara Josebe Rezola

Doinua: Espainian behera

Saharara bidaia Sahararrak lehen Bizimodua normal Euskal Herritik hara Ahaztu gabe haien

burutu dugula beren lurretan zebiltzan ezin burutzea bidaia itzela minaren negarrak

esperientzi personal lurrak ostu ta trabak Sahara herriaren badirudi mende bat itxaropen ilargi

bortitza, mardula... nozitu bizitzan hondar gurutzea… atzera daudela eta gau nabarrak

Ohartu gara hangoaz berrogeita bi urte konponbidea ez da baina ze duintasun hara joan ginenon

gutxi dakigula, iheslari gisan gauzez laguntzea, ze giza nivela bihotzeko harrak

ikasteko, emateko ahal duguna egiteko aski lukete gauza haiengandik ikasi mugi bitza kontzientzi

asko daukagula, dudarik ez izan xinple hau lortzea dugu honela: eta muga-marrak…

eta beste behin argi hemendik bultza behar beren eskubideak muturreko egoeran gurearen antzeko

geratu zaigula: da indar handiz han erreparatzea larri bizi dela taldeen indarrak

ezer ere ez duenak Saharak bere lurrak eta beraiena dena pertsonak bere onena askatuko al ditu

dena ematen dula berreskura ditzan berreskuratzea eman dezakela noizbait sahararrak!!

TAWALOREN LEINUA Xabier Goikoetxea

(Benito Lertxundiren Itsaoari begira doinuaz. Adibidez)

1.

Euskal Herritik ordu txikitan

Autobusez Madrilera

Bertan hegazkin handi bat hartu

Eta heldu Argelera

Eta hurrengo hegazkinean

Azkenik jo Tindufera

Gero Jeepa eta eskoltarekin

Saharar kanpamentura.

2.

Esan beharrik ere ez dago

Oso luzea bidaia

Tartean elkar ezagutzeko

Beta izan genuen baina

Zetorkiguna ezezaguna

Baina ezagutzeko grina

Eta txiste txar batzuk tarteko

Egin zitzaigun arina.

3.

Iristerako bertan geundela

Harrera ezin hobea

Atsegin handiz hartu gintuzten

Eskaini ziguten tea

Famili jator eta ugariak

Iriki beren ateak

Ta solasaldi luze haietan

Ez zen falta azukrea.

4.

Saharawiar kanpamentutan

Hainbatxo gauza ikusi

Antolaketa politikoan

Moldatzen dira ederki

Errekurtsorik ez dutela ta

Dena kapotik etorri

Basamortuan ezer ez baita

Ez edan, ez jatekorik.

5.

Bisita ugari egin genuen

Hainbat jende ezagutu

Ta salbuespen txiki batekin

Gu ez ginen ba damutu

Egoeraren gordintasuna

Ziguten azpimarratu

Nola berrogehi urte horrela

Ahal daitezken aguantatu.

6.

Herrialdea okupatuta

Ta haiek basamortuan

Tartean horma handi bat dute

Etorkizuna jokuan

Bitarte hortan borrokak darrai

Irauten ahal den moduan

Hango emakumeen irrintzia

Garaipenaren orduan.

7.

Basamortuan ez da ohikoa

Baina euria egiten du

Izi izi azda! Euripean

Haurrek honekin gozatu

Hondar artean urak dakarren

Igeltsoa da pilatu

Horren gainean haize boladek

Larrosa bat dute sortu.

8.

Basamortuko geologiak

Larrosa badu eratzen

Saharawiek pentsa ezazu

Zer gauza egin ahal duten

Erresistentzia, antolaketa

Saharawia ahalduntzen

Eguneroko borrokarekin

Kanpamentuak garatzen.

9.- Saharawiar irrintziaren

Sakontasuna eredu

Munduan zehar hau bezalako

Hainbat adibide dugu

Elkargaitezen zapaldutako

Nazio guztiak bat hartu

Eta sendoki elkar hartuta Inperioak borrokatu.

Lehenago aipatu ez badugu ere, esan beharra dago, Josune, Leizaran BHIko irakasle eta Leontxoren lankideak,

osasun arazoak direla eta, ezin izan duela bidaia gurekin egin. Hala ere, egun hauetan zehar berarekin argazkiak eta

bizipenak partekatuko ditugu, eta neurri batean bada ere, gurekin egon dela han.

Izan ere, egunero-egunero bidali dizkiogu Saharako argazki eta bizipenak, irudimenaren bidez bada ere, gurekin

bidaiatu ahal izateko. Berak material hori eskuratu eta Ainhoak idatzitako bidaiaren kronikarekin, Xabierren bertsoekin,

Itsasoren posterrekin eta beste guztiekin partekatutako bizipenekin Saharako bidaiaren albuma osatu du maitasun osoz.

Ea gustatzen zaizuen!