13/05/2013 | GAINDEGIA | 943 304 65

EUSKAL HERRIKO 20 UDALERRI “HARRIBITXIAK” 20 udalerri bizitasun ekonomiko eta sozial altuarekin

Edukia

Udalerri harribitxiak

Lehenengo 20 udalerriak 1

Oreka demografiko kaxkarra 2

Neurketarako adierazleak 2

Udalerrien mapa 3

Lehenengo 20 udalerrien taula 4

Gaindegia, Euskal Herriko

ekonomia eta gizarte garapenerako behategia

www.gaindegia.org

www.basqueinfo.net komunikazioa@gaindegia.org

943 304 365

Udalerrien bizitasun ekonomiko eta sozialak desoreka handiko erronka ekartzen du. Egun udalerri hauek nagusiki Iruñerrian eta kostaldeko bigarren lerroan kokatzen dira. 5.000 eta 20.000 biztanle arteko udalerriak dira gehien bat. Euskal Herria 685 udalerrik osatzen dute (gainera, badira, izaera baxuagoko entitate anitz). Hala eta guzti ere, mendeetan zehar izaera instituzional eta sozio-ekonomikoko hainbat prozesu historikoren behatzaile izan gara. Instituzio antolaketa zentralistaren baitan identitate handieneko lurralde eremuen bazterketa ezagutu dugu. Bestalde, gune batzuen potentzial ekonomikoak, batez ere kostaldekoek, garapen prozesu ekonomiko eta sozial bizkortuak erraztu dituzte. Honek guztiak garapen ekonomiko eta sozialeko gune garrantzitsuko geografia sozio-ekonomikoan kokatzen gaitu, baita, ordea, prozesu honen eraginik jasan ez duten beste askoren artean ere. Euskal Herriaren lurralde garapeneko ikuspegi batetik, beti ere ekonomia eta gizarte alorrean, ezinbestekoa da gune guztien garapen orekatuena behatu eta eskaintzea. Alta, zilegi da galdetzea ia baldintza hauetan lurraldearen osotasunari dagokion bizitasun ekonomiko eta soziala bermatzea posible ote den edota saihestu ote daitekeen erakargarritasun ekonomiko eta sozial altuaz mesedetuta dauden guneen erakargarritasuna, batez ere hiriburuak eta hauen eragin esparruak. Helburua bizirik dagoen lurralde arteko lehiakortasunaz jabetzean datza. Izan ere, honek geografia kontzentratuago bat eragiten baitu hutsarte zabalekin. Euskal Herriko udalerrien jasangarritasunaren eztabaidak ikuspegi desberdinak izan ditzake, hala eta guzti ere, oinarrizko gaietan lurralde orekatu bat bermatzearen erantzukizuna gailentzen da. Ikuspuntu honetatik, Gaindegian, ikuspegi bateratzaile batetik, udalerri bakoitzaren bizitasun ekonomiko eta soziala neurtzeko eredua garatzen saiatu gara (udalerri osasuntsua demografikoki, lanarekin, zerbitzuak…). Datozen urteetan zehar garatzen jarraitzeko proiektua izan arren (datu zein analisietan) esku artean ditugun emaitzek gure geografiaren alor edo atal interesgarriak bistaratzen dituzte.

Udalerri mailako euskal harribitxiak

Oreka demografiko

kaxkarra

Neurketarako adierazleak

2

Euskal Herriko udalerri batzuentzat etorkizun zehatz gabea erakusten du errealitate demografiko heterogeneoak. Epe motzean joera aldatuko ez balitz, hurrengo hamarkadan Euskal Herriko 21 udalerrik desagertzeko arriskua izango lukete. Epe luzeagoan, udalerri kopuru horri beste 18 batuko litzaieke. Faktore desberdinen uztarketak, ezbaian uzten dute udalerri txiki askoren etorkizuna Nafarroa Garaian epe ertainean, bederen. Faktore horien artean daude, biztanleria bolumenaren galera, bizitza-proiektua aurrera eramateko adinean dagoen biztanleriaren ihesaldia, batez ere emakumeak, zahartze indize altua eta amatasun indize baxua edo hutsala.

Zerrendako 20 udalerriak

Ikerketaren arabera, puntuaziorik onena

duten 20 udalerriak batez ere euskal

kostaren bigarren lerroan kokatzen diren

udalerriek eta Iruñearen eragin esparru

zuzeneko udalerriek osatzen dute.

Ikerketak plazaratzen duen ondorio

nagusienetakoa da aipatutakoa eta

horretarako 40 aldagai aintzat hartu dira

guztira Euskal Herri osorako. Herrialdeka,

udalerri horietatik 7 Nafarroa Garaikoak

dira, 6 Gipuzkoakoak, 4 lapurdikoak eta 3

Bizkaikoak.

Egues, Aranguren, Berriobeiti,

Astigarraga, Irura, Mungia, Elortz,

Uharte Eguesibar, Orkoien, Zizur,

Senpere, Hazparne, Oiartzun, Asteasu,

Jatsu, Aduna, Ustaritze, Sopela,

Larrabetzu, Hondarribia.

Aurreko lan batean oreka demografiko kaxkarrenak zituzten udalerrietan gure arreta ipini

genuen. Orain bizitasun ekonomiko eta sozial altueneko udalerriak aurkeztu nahi izan ditugu.

Ugariak izan dira aintzat hartutako elementuak Euskal Herriko udalerrien bizitasuna

kuantifikatzeko garaian. Elementu horiek lau multzotan sailka daitezke: oreka

demografikoa, bizi-baldintzak, lana eta jarduera ekonomikoa eta zerbitzuetarako

irisgarritasuna.

Aldagai batzuk aipatzearren, demografiaren alorrean aintzat hartu dira hazkunde

demografikoa, zahartzea, jaiotze tasa edo gazte nahiz emakumeen iraute tasa. Bizi

baldintzen atalean, berriz, jarduera tasa eta langabezia, arrisku ekonomikoaren tasa,

biztanleriaren hezkuntza maila, etxebizitza parkearen eskaintza indizea edo genero

desberdintasunak. Lana eta jarduera ekonomikoan biztanleria aktiboaren egitura,

gizarte segurantzako afiliazioa, enplegua sortzeko balizko maila, industriaren maila

teknologikoa edo ehun ekonomikoaren bertakotze maila (atzerriko jatorria duten

ekintzekin alderatuz). Azkenik, zerbitzuei eskainitako atalean hauetarako 15etara

irisgarritasuna (helmugara iristeko erabili beharreko distantzia) dago.

Herrialdeka, bizitasun handieneko udalerriak Nafarroa Garaian Egues, Aranguren,

Berriobeiti, Elortz, Uharte Eguesibar, Orkoien eta Zizur dira, hauek guztiak

Iruñerriakoak. Gipuzkoako udalerriak dira, berriz, Astigarraga, Irura, Oiartzun, Asteasu,

Aduna eta Hondarribia, Donostialdea, Tolosaldea eta Bidasoa Behereakoak. Lapurdiko

udalerri guztiak herrialdearen ekialde eta erdialdean kokatzen dira, hauek izanik

Senpere, Hazparne, Jatsu eta Uztaritze. Azkenik, Bizkaiko udalerriak Mungia, Sopela eta

Larrabetzu dira (Plentzia-Mungia eta Bilbo Handia eskualdekoak).

3

Udalerrien tamainaren arabera bakarrak du mila biztanletik beherako muga, Adunak (Tolosa). Izan ere, hogei udalerri hauek gailentzen diren zerrenda honetan, azken 115 udalerriak mila biztanletik beherakoak dira. Datuek udalerri hauek jasan duten arretarik eza agerian uzten dute, batez ere, azken urtetako lurralde planifikazioari dagokionean, nahiz eta tokiko errealitate desberdinak elkar bizi diren. Aitzitik, bizitasun altua duten hogei udalerri hauek –eta beste askok– mesede izan dute euren kokagune geografikoa. Hiriburuekiko zein kostaldearekiko gertu baitaude eta gehienek errepide bidezko azpiegitura onak dituzte. Bestalde, duten bizi kalitatea aglomerazio handietatik urrun dago. Euskal Herriko zazpi hiriburuei dagokienean, Donostia dago posturik hoberenean (17), lehenengo hogeiren baitan dago, baina, lehenengo hogeiko zerrendatik kanpo geratu da herrialdeko hiriburu izateagatik bizi duen egoera pribilegiatua medio. Ondoren, Gasteiz (22), Iruñea (46), Baiona (59), Bilbo (114), Maule-Lextarre (149) eta Donibane-Garazi (348) daude.

4