LEHEN MUNDUKO GERRA

ZERGATIAK

Bake-armatua

Inperialismoa

Balkanak

SARRERA:

GERRA!!!

Eta Alemanian, Ingalaterran,

Frantzian…. Ikuskizun

berdina: ejerzitoan alistatzeko

ilada luzeak, frontera joateko

nahia eta nonahi euforia

berdina. Baina…ZERGATIK?

SARRERA: Europa 1910

LEHEN MUNDU GERRAREN JATORRIAK

1. Aliantza sistema eta Bake Armatua

2. Potentzien arteko istiluak

3. 1914.Ko krisia

ALIANTZA-SISTEMA ETA BAKE ARMATUA

1.- ALIANTZA-SISTEMA

a) Eragilea: Bismark

b) Arrazoiak:

a) Frantzia isolatzea(Alsazia eta Lorena)

b) Balkanak (Austria eta Errusia)

c) Helburua: Europan orekamantentzea

2.- BAKE ARMATUA

a) Gilen II

b) Politika oldakorra

c) Helburua: Potentzia

d) Bloke Militarrak:

a) Aliantza Hirukoitza

b) Entente Hirukoitza

e) Armen norgehiagoka

Europako blokeak 1914an

POTENTZIEN ARTEKO ISTILUAK

INPERIALISMOA

1. Kapitalismoaren garapena

2. Inperialismoa

kapitalismoaren asken fase

bezala.

3. Potentzien arteko tentsioak

areagotu ziren. (Frantzia

eta Ingalaterra vs.

Alemania eta Italia)

EKIALDEKO AUZIA

1. Turkia “Europako

gaixoa”

2. Errusia: Portu beroak

3. Austria: Zabaltzeko

eremua

4. Serbia Handia (Bosnia)

5. Gerra Balkanikoak

Gastu militarrak

BALKANETAKO KRISIA

Austriar Artxidukearen erailketa serbiar abertzale baten eskutik Bosnian.

Austriaren ultimatum-a.

Aliantza-Sistema martxan jarri zen.

Lehen Mundu Gerra (1914-18)

LEHEN MUNDUKO GERRA

EZAUGARRIAK

FASEAK

BAKEA

EZAUGARRIAK

1. Potentziek gerra laburra espero zuten baina lau urte luze

bitartean garatu zen, inoiz izandako gerrarik odoltsuena

bihurtzeraino.

2. Arma berriak (ametralladora, tankeak, kalibre handiko

kainoiak, urpeontziak, hegazkinak, gasa…)

3. Atzeguardiaren mobilizazioa:

1. Emakumeak lanean

2. Propaganda

3. Gerrako ekonomia

GERRAREN FASEAK

1. Mugimenduen gerra: Schlieffen Plana:

1. Inperio Zentralen hasierako konkistak

2. Fronte egonkorrak (Marne)

3. Ekialdeko frontea.

1. Balkanak (Serbia)

2. Austriar-Inperioaren porrota

2. Lubakien Gerra:

1. Verdum, Somme,

2. Bigarren mailako fronteak:

1. Dardaneloak: Galipolis

2. Afrika: Alemaniak koloniak galdu

3. Ekialde Hurbilean: Lawrences

Arabiakoa

4. Itsapeko gerra

GERRAREN FASEAK (II):

1917ko krisia:

Sobietar iraultza (Brest-

Litovsk)

EE.BBak gerran sartu

Erasoaldi Handia

EE.BBen laguntza

Alemaniako barne arazoak

Nekea

Armistizioa (1919-XI)

GERRAREN ONDORIOAK

GALERAK

EUROPAKO MAPA BERRIA

ALEMANIA

Gerraren biktimak

VERSAILLESEKO ITUNA

Aliatuen helburuak:

Alemaniaren suspertzea eragoztea.

Irabazleen arteko oreka territoriala

Sobietar Batasuna isolatzea

Europako mapa berria:

Inperioaren deuseztapena

Austria-Hungariakoa

Otomandarra

Errusiarra

Balkanetan estatu indartsu bat

sortu bertako egoera egonkortzeko

(Yugoslavia)

Errusiaren inguruko osasun-lerroa

Alemania erruduntzat hartu

zuten eta itunaren bitartez

zigortu zuten

Kalte-ordainak

Armadarik ez

Koloniak galdu

Renania berma gisa okupatua

Danzig-ek bi alditan banatu

(DIKTAK)

Europa eta Ekialde erdikoa Parisko bakearen ondoren

ZERGATIK SINATU ZUEN

ALEMANIA?Alemaniak ez zuen onartzen Versailesen

ezarritako zigorrak baina hala ere sinatu

zuen. Zergatik?

Alemaniak errenditu zen Wilson

Presidentea proposatu zituen 14 puntu

horiek aplikatuko zirelakoan Baina

Versailesen Frantzia eta Belgikak bere

nahiak inposatu zituzten.

Alemania engainatua sentitu zen eta

hasiera batean ez zuen Ituna onartu

baina:

Aliatuek inbatsioarekin mehatxatu zuten.

Mugimendu espartakistak jarraitzen zuen

zabaltzen.

Sinadura horrek mendekurako gogoa

sustatu zuen eta gerorari begira

erabakiorra izan zen sentimendu hura.

Mugimendu espartakistaGerraren azken urtean Alemanian iraultza

komunista suertatu. Mugimendu espartakista

(Rosa Luxemburgo) boterea hartzen saiatu

zen. Egoera honen aurrean:

Alemaniak bake-ituna sinatu zuen

Weimar Errepublika osatu zen, Alderdi Liberalak

(Zentrum) eta Sozialistak sustatua.

Mugimendu espartakista gogor erreprimitu

zuten.(Bere buruzagiak erailak izan ziren)

Testua: Versailleseko Tratatua

Versailleseko Tratatua

Ameriketako Estatu Batuek, Britainiar Inperioak, Frantziak, Italiak eta Japoniak, tratatu honetan potentzia

aliatu nagusiak izendaturikoak (…) alde batetik, eta Alemania, bestetik, hurrengo xedapenak adostu dituzte:

42. art. Alemaniari gotorlekuak mantentzea edo eraikitzea debekatzen zaio, dela Rhin ibaiaren ezkerreko

aldean, dela eskuineko aldean (…)

119. art. Alemaniak uko egiten dio, potentzia aliatu nagusien eta elkartuen mesedetan, itsasoz haraindiko bere

jabetzen gaineko titulu eta eskubideei (…)

160. art. Armada alemaniarrak lurraldeko ordena mantentzea eta mugetako polizia izatea soilik edukiko du

helburu (…)

173. art. Nahitaezko soldadutza abolitua izango da Alemanian (…)

231. art. Gobernu aliatuek eta elkartuek deklaratzen dute, eta Alemaniak onartzen du, Alemania eta bere

aliatuak gobernu aliatuek eta euren nazioek erasoaldi alemaniarrak eta bere aliatuek inposaturiko gerraren

ondorioz pairaturiko galera eta oinaze guztietaz erantzule direla, eragin dituztelako.

232. art. Gobernu aliatuek eta elkartuek exijitzen dute (…) eta Alemaniak konpromisoa hartzen du, potentzia

aliatuen eta elkartuen biztanleria zibilari eta beren ondasunei eragindako kalte guztiak konpontzeko, (…)

428. art. Alemaniak tratatu hau beteko duela bermatzeko, Rhin ibaiaren mendebaldean dauden lurralde

alemaniarrak, zubi-buruekin batera, potentzia aliatuen eta elkartuen tropek okupatuko dituzte hamabost urtez.

Testua: Kalte-ordainei buruzko iritzi bat

Kalte-ordainei buruzko iritzi bat

Gaiari buruzko beste alderdi batzuk alde batera utzirik, nire ustez, Alemaniak gerraren kostu osoa

ordaintzea ziurtatzeko egindako kanpaina gure gobernariek inoiz egindako ekintza larriena eta

aldrebesena izan da. Baldin eta Lloyd George eta Wilson jaunek ulertu izan balute haien arreta

eskatzen zuen arazo larriena ez zela politikoa edo lurraldeari buruzkoa, baizik eta finantzarioa eta

politikoa, eta etorkizuneko arriskua ez zegoela mugetan edo subiranotasunean, baizik eta elikagaian,

ikatzean edo garraioan, Europako etorkizuna guztiz bestelakoa izango al zen? Ez Lloyd Georgek, ez

eta Wilsonek ere, ez zituzten behar adina aintzat hartu arazo horiek, Konferentzia egin zen garaian

[…].

Beraz, Alemaniak ordaintzeko zuen ahalmenari buruz egindako kalkuluak ez zituzten batere aintzat

hartu hasiera-hasieratik […]. Oinarri faltsua izanda, ezin izan zen inolaz ere garatu finantza-politika

bideragarririk eta konstruktiborik . […] Frantziaren eta Italiaren finantza-egoera oso txarra zen, eta

horregatik, ezinezkoa zen bi herrialde horiek aintzat hartzea alemaniarren kalte-ordainei zegozkien

arrazoiak, baldin eta aldi berean ez bazitzaien haien gaitzez libratzeko aukerarik ematen. Nire iritziz,

Estatu Batuetako ordezkariek akats handia egin zuten, ez baitzuten izan proposamen konstruktiborik,

burua galdutako Europa minduari eskaintzeko . […] Clemenceauren asmoa nola edo hala Alemania

ahultzea eta suntsitzea zen […]

J.M. KEYNES, Las consecuencias económicas de la paz, 1920

Kalte-ordainak alemaniarren ikuspuntutik

ALEMANIA 1919-24

Kalte-ordainek hondamendira

eraman zuen Alemania. Markoa

erori zen erabat. Inflazioak klase

ertainak eta langileak arruinatu

zituen. Egoera honek

desegorkortasun soziala ekarri

zuen. Egoera honetaz baliaturik

Hitler estatu-golpe bat ematen

saiatu zen baina porrot egin zuen.

NAZIOARTEKO HARREMANAK

Alemaniak ezin zuen kalte-ordainak ordaindu.

Horren ondorioz Frantziarekiko harremanak

gaiztotu ziren. Frantziar armadak Rhur Arroa

okupatu zuen, bertan pilatzen baitziren

Alemaniako ikatz eta burdin erretserba

handienak. Erantzuna erresistentzia pasiboa

izan zen. Krisialdia areagotu zen.

NAZIOARTEKO

HARREMANAK (II)Egoera larria zen. EE.BB.ek

eta diplomaziak parte hartu

zuten egoera hori bideratzko:

•Dawes Plana

•Lokarnoko Ituna

Lokarnoko ispirituak

egonkortasuna ekarri zuen.

1925tik aurrera hazkunde

ekonomikoa etengabekoa izan

zen. Tentsio sozialak baretu

ziren. Poz handiko giroa

nagusitu zen. Hamarkada

zoriontsua Europara ere

ailegatu zen.

30EKO HAMARKADAKO KRISIA

29ko krak-a

Demokraziaren krisia

KRISIAREN JATORRIA

ZERGATIAK:

Gain-ekoizpena:

Gerra bitartean gerran sartuta zeuden

nazioek gerra-ekonomiari ekin zioten.

Nazioarteko merkatuan utzitako hutsunea

nazio berriek (EE.BB.-

ek, Japoniak, Australiak, Argentinak…)

osatu zuten hornitzaile gisa. Gerra eta

gerra ondoko krisialdia

bukatutakoan, ohiko estatu horiek ohiko

ekoizpenekin hasi ziren. Horrek salgai-

soberakinak ekarri zituen.

Espekulazioa

•Interes tasa altuak

•Burtsan etekin handiak akzioen

salerosketekin

•Bankuak mailegu handiak eman bai

enpresei, lortutako etekinekin bere

balantzeak orekatzeko, zein partikularrei

(aurrezkiak)

•Bankuek ere akzioetan diru handia

inbertitu

ONDORIOAK

EE.BB.ek Europan zituen inbertsio

guztiak aberriratu zituen. Dawes-

Plana bertan behera gelditu zen.

Inportazioak ere murriztu ziren. Hori

dela eta krisia Europan zabaldu zen.

Lehendabiziko biktima Alemania izan

zen. Geroago Ingalaterra eta Frantzia

eta azkenean Europa osoan Sobietar

Batasuna ezik.

Krisialdiak Demokraziaren ahulezia

agerian utzi zuen, batez ere gerra

ondoren sortutako estatu berrietan.

Muturreko ideologiak indartu ziren.

Komunismoak hartu zuen indarraren

aurrean Europa Zentraleko

errepubliketan irteera faszista

inposatu egin zen. Portugal, Grezia,

Polonia, Letonia, Estonia…

Alemanian ere Weimar Errepublikak

porrot egin zuen. Hitlerren ordua

ailegatu zen.

Industria-krisia

Sintesia (I)

XIX. mendearen azken herenean eta XX.aren hasieran, antzeko indarra zeukaten

bi bloke militar eratu ziren Europan, Aliantza Hirukoitza eta Entente Hirukoitza.

Elkarrenganako beldurrak, interes kolonialek eta Austriak eta Hungariak

Balkanetan zituzten asmoek euren arteko gatazka eragin zuten.

Gerrak hilabete gutxi irautea espero zen, baina lau urtez luzatu zen. Gerra

Entente Hirukoitzaren garaipenarekin bukatu zen.

Lehen Mundu Gerra Historiako gatazkarik luze eta odoltsuenetariko bat izan zen.

Eskura zeuden giza eta gauza baliabide guztien mobilizazioa beharrezkoa izan

zen, eta honek aldaketa handiak eragin zituen gerran parte hartzen zuten

herrialdeen barnean.

Pariseko Bakeak mapa europar erabat berria sortu zuen, non bi inperio

tradizional desagertu egin ziren (Austria eta Inperio Otomandarra) eta euren

ordez herrialde berriak agertu ziren. Alemaniari baldintza gogorrak ezarri

zitzaizkion, herrialde horretan atsekabe izugarria sortu zutenak.

20ko hamarkada argi-itzaletako garaia izan zen. Hasieran, krisi ekonomiko

gogorra bizi izan zen, gerraren osteko errekuperazioaren ondorioz, eta Alemania

eta Frantziaren arteko tentsioek iraun zuten. Baina 1924tik aurrera, ekonomia

hoberantz zihoala zirudien eta potentzien arteko ulertze giroa sortu zen, gerra

urruntzen zuela bazirudiena

New Yorkeko burtsaren crack-ak 1929an nazioarteko krisi ekonomiko larria

eragin zuen. Krisia konpontzeko nazioarteko elkartasun ezak estremismo

politikoa sendotu zuen.

Gerrarte garaian, gizartea modernizatu egin zen: masa-gizartea finkatu

zen, emakumeak bere egoera hobetu zuen eta hedabideak funtsezko papera

izaten hasi ziren.

Gerrarte garaia oso berritzailea izan zen kulturaren ikuspuntutik. Zientziaren

arloan fisika berria iritsi zen eta artearen arloan korronte kultural berriak agertu

ziren, Espresionismoa, Surrealismoa eta Abstrakzioa, esate baterako.

Arkitektura arloan, nazioarteko estiloa nagusitu zen.