BALEIKE159. ZENBAKIA. DOHAINIK2007ko URRIA

www.baleike.com

ZU

MA

IAK

O H

ILA

BE

TEK

AR

IA

G U R E Z U M A I Z A R R A : K A R M E L O Z E N D O I A

ELKARRIZKETAIñaki Agirrezabalaga eta Andoni Etxaniz,

Udal Gobernu berriko buruak

Aldi

Erosi, berritu, biziberritu, eta eraiki egiten ditugu etxebizitzak, eraikinak, baserriak, txaletak, lursailak, merkataritzako lokalak... Prezio onak, eta aurrekontuak konpromisorik gabe.

tel.: 685 781 613 - 943 862 326 inmozumaia@yahoo.es www.inmozumaia.com

HERNANI25000 metro.

Bista onak.

ERREXIL11.000 metro.

Sartzeko prest.

ZEGAMA6 logela.

Negozioarekin.

ALBISTUR

175.000 metro.

Sartzeko prest.

BELAUNTZASartzeko prest.

Negoziorako aukera.

ELGETA

Baserria eta

bi etxebizitza.

GETARIASartzeko prest.

Oso zabala.

ZESTOA Aukera ona.

Saltzeko presa.

HERNANI

17.000 m-ko lurzorua. Zumaian, Astigarragan, Ergobian…

AZPEITIA Sartzeko prest.

Negozioarekin.

AIA KApritxO hutSA.

SArtZEKO prESt.

GAZTELU300 m.

Dekoratzeko.

BERGARA150.000 m.

Sartzeko prest.

AZKOITIA100.000 m-ko pinudia.

Bordarekin.

ALDABA

16.000 m-ko pinudia.

AZPEITIA70.000 m-ko pinudia.

Bi borda.

ALKIZAR

150.000 metroko

metrajearekin.

BASERRIAK ETA LURZORUAK

AIA

txalet elkarri atxikia.

Zoragarria.

ORIO

Estreinatzeko.

hondartza bidean.

ZIZURKIL

24.000 m-ko etxebizitza

familiabakarra.

IGELDO

250 m-ko lurzorua duen

txalet txikia.

IRAETAZumaiako autobidetik gertu.

Aukera paregabea.

LASARTE5 txalet.

Azalera desberdinekin.

ANDOAIN txalet elkarri atxikia.

Sartzeko prest.

ZIZURKIL

ia estreinatzeko.

Etxe elkarri atxikia.

TXALETAK

ERREXIL

txalet elkarri atxikiak.

Eraikitzen.

HONDARRIBIAtxalet elkarri

atxikiak.

AZPEITIA

31.000.000 pezetatik.

LARRAUL

Azkenengo bi familiko

bi txalet.

AIZARNAZABALAzkenengo txaleta.

Eraikitzen.

ZUMAIA66.000.000-tik.

3 logela eta bi komun.

ALTZAGAAzkenengo txalet elkarri atxikia.

Aukera ona. 60.000.000 (BEZ-arekin).

DONOSTIA- KONTADOREAK

Azkenak salmentan.

ALTZOLA 32.000.000-tik.

3 logela eta bi komun.

LEGAZPIA Familiabakarreko 5 txalet.

Eraikitzen.

MENDARO39.000.000-tik.

3 logela eta bi komun.

AZKOITIA 38.500.000 pezetatik.

3 logela eta bi komun.

ERAIKUNTZA BERRIKO SUSTAPENAK

LOFT-AK EDO ESTUDIOAK

TXALETAK. ERAIKI BERRIAK

B A L E I K E 2 0 0 7 U R R I A �

BALEIKE159A

ZA

LA g

. zab

alet

a

hErri AlDiZKAriAJuan Belmonte, 29 beheatel.: 943 86 15 45e-maila: aldizkaria@baleike.com

ArgitaratzaileaBaleike Kultur Elkarteae-maila: elkartea@baleike.com

Administrazio batzordea: xabier Azkue, Gurenda Serrano

Koordinatzailea: Juan luis romatet, Gorka Zabaleta; Kazetariak: itsaso ibarra, Maitane urbieta, itziar Garate, izaskun urbieta, Maitane Agirre, iure Alzibar, Abelin linazisoro, haize Galarraga, Mikel Olasagasti, Joseba Alkorta

Kolaboratzaileak: xebas leiza, Miriam romatet, Dani Carballo, unai Gijarro, Joanito Dorronsoro, Eneko Dorronsoro, xabier Aranguren, xabier Aizpurua, ibon Aizpurua, Jon Maia, Natur taldea, Ander hormazuri, Aitor Manterola

Diseinua eta maketazioa: roberto Gutierrez

Hizkuntz zuzenketa: imanol Azkue

Publizitateatel. 943 86 15 45gurenda@baleike.com

InprimategiaAntza inprimategia(lasarte-Oria)tirada1.000 alelege gordailua: SS-405/94iSSN: 1136-8594

Baleikek ez du bere gain hartzen aldizkarian adierazitako esanen eta iritzien erantzukizunik.

Argitalpen honen edizioko laguntzaile:

6baleike+

16izpiak eta hizkiakJOSE MARI LLAVORI

AITOR LEIZA

19UDAKO ARGAZKI LEHIAKETA

21erretratuaLUIS LLAVORI

25gure zumai zarraKARMELO ZENDOIA

Bi gurpil ardatz berean

13txokorik txokoARDANTZARA,ARDANTZABIDETIK

BALE

IKE+

BI GURpIL ArdAtz bErEAnTESTUA ETA ARGAZKIAK: GORKA ZABALETA

Iñaki Agirrezabalaga eta Andoni Etxaniz. EAkoa bata, ANV-EAEkoa bestea. Zumaiako Udal Gobernu berriaren bi buruak dira, maiatzeko hauteskundeen ondoren. Alkate Agirrezabalaga, zinegotzi Etxaniz. Udal Gobernuak jakin mina piztu du herritarren artean. Baleike-k azterketa jarri die mahai gainean.

BALE

IKE+

� B A L E I K E 2 0 0 7 U R R I A

BALE

IKE+

Azken hilabete hauetan bizitza aldatu omen zaie. Ez da gu-txiagorako, beraien ardura baita, maiatzeko hauteskundeen ondoren, Zumaiako Udala aurrera ateratzea. Sentsazioak onak dira gehienetan, baina “Bertigoa” ere sentitzen omen dute zenbaitetan, “iritsi ezina” beste batzuetan. “Martxan zegoen gurpil batean sartu gara, eta horri neurria hartu behar zaio au-rrena, gero guk nahi dugun bidetik eramateko”. Horretarako, egunean lehenbailehen jartzeko, ia egunero biltzen omen dira gauean. “Udal Gobernua osatzen dugun bost zinegotziak bil-tzen gara eta bakoitzak duen informazioa ekartzen du. Ordu batak ere ematen digu batzuetan”. Badakite, gainera, jakin mina dagoela herritarren artean. Elkarrizketa honetan saiatu dira hainbat gairi erantzuna ematen. Gainontzean, “pazientzia” eskatzen dute.

Politika egiteko modua izan da EAJri gehien leporatu diozuena. Kudeaketa hotz-hotzean hartuta, nola balora-tuko zenukete haiek egindako lana?

Iñaki Agirrezabalaga: Haiek egindako lana hauteskunde kanpainan baloratu genuen. Ondoren, hauteskundeak etorri ziren. Alderdi bakoitzak jasotako boto kopuruaren balorazioa ere egin genuen. Gaur egun arte, EAJk emaitza haien inguruan eginiko hausnarketa ez dakit zein den. Gustatuko litzaidake ja-kitea zein den EAJren erantzuna, batez ere iruditzen zaidalako azkenaldian erakusten ari diren jarrerak hausnarketa hori egin ez duten seinale direla.

Andoni Etxaniz: Batzuk agintari lanetan aritu dira azken urteotan, eta iruditzen zait herritarrak aginduak izateaz nazkatu direla eta politika egiteko beste modu bat eskatu dutela. Guk hori eskaini diegu.

Baina zuek nola topatu duzue Udala?I.A.: Ekonomikoki superabita dago eta nik ez dakit hori ona

den edo ez, baina egia da aukera ematen duela gauzak egiteko. Langileen aldetik, itxuraz, ez hain ondo. Gauza batzuk ondo samar eta beste batzuk ez hain ondo.

A.E.: Kriterio ekonomikoa azken muturreraino eraman dute eta horren ondorioak ikusten dira. Azpikontratazio gehiegi daude eta barrura begira ere Udaleko lantaldea asko murriztu da, eta soldatak ere iruditzen zait ingurukoen azpitik daudela nabarmen. Beti estutzen ibili dira eta tentsioa leku guztietan nabaritzen da. Aurreko kudeatzaileentzat dena kostua zen. Guk uste dugu inbertitu egin behar dela, dirutan, baina baita konfiantzan ere. Beste tratu bat eman behar zaie langileei.

Zumaiako Jarduera Plana 2005-2015

Lehendik martxan jarritako zenbait proiektu daude burutzeko. Horietako batzuk, Zumaiako Jarduera Pla-nean aurkitu ditugu, Udalaren webgunean. Zer asmo ditu Udal Gobernu berriak proiektu bakoitzarekiko?

Odieta-Eusebio GurrutxagaI.A.:.:Eusko Jaurlaritzak Izartu programaren bidez ematen

dituen dirulaguntzak aprobetxatu behar ditugu. Denboraz na-hikoa larri gabiltza, baina horrek ez du esan nahi proiektuaren zenbait gauza aldatuko ez ditugunik.

A.E.: Aurreko gobernuak ez zuen frontoia estaltzeko inten-tziorik; orain, berriz, estali egingo da, gure ustez garrantzitsua delako inguru horretan aterpea egotea. Zazpigarren koadrorai-no egongo litzateke estalia, eta aztertuko da estaldura mugikor batekin atzeraino botatzeko aukera. Hori bai, frontoia ez da lehiatzeko izango, horretarako frontoi berria izango da.

Andoni Etxaniz: “Udalean kriterio ekonomikoa azken muturreraino eraman dute eta horren ondorio-ak ikusten dira orain. Azpikontra-tazio gehiegi daude”

Pilotalekuaren atzealdean etxebizitza berriak egingo dira.

I.A.:Hala ere, hau ez dago erabakita, azken uneko beste pro-posamen bat ere egin digutelako pilota elkartekoek. Guk na-hikoa garbi dugu zer nahi dugun, baina ikusi behar da proiektu urbanistikoan nola eragiten duen.

Aldaketa gehiago izango al dira hasierako proiektuan?I.A.: Proiektuan bertan gauza batzuk definitzeko daude, eta

hor egon daitezke aldaketa batzuk. Esate baterako, definitze-ko dago Erkibetik Torreberriraino joango den pasabide estalia. Eta etxebizitzen kudeaketa ere aztertu egin behar da. Txosten bat eskatu dugu jakiteko nolako tratuak egin ziren eta ikusteko zerbait egin ote daitekeen.

Jadarre-Zubitxiki-Amaiako plazaA.E.:Ideia deituko nieke, proiekturik ez baitago. Ideiak inte-

resgarriak dira, hala ere.I.A.:Zumaiako ibilbide eta zirkulazioak proiektu integral bat

behar dute. Bada garaia herriko plano osoa ireki eta gaian adi-turen batek hiru edo lau aukera eskaini ditzala. Proiektu horre-tatik zehaztu beharko lirateke oinezkoen, bizikleten eta ibilga-iluen eremuak zein diren. Hori egiteko diru kopuru bat jasoko da hurrengo urteko aurrekontuetan. Orain arte gauzak zatika egin baitira, osotasuna kontuan hartu gabe.

Zubia kiroldegiaren pareanI.A.: Aurrera doa. Dagoeneko egin dugun prozedura admi-

nistratibo baten zain gaude, baina proiektua eta exekuzioa es-leituta daude.

Zumaia Lantzen izan da aurreko legegintzaldiko eztabaida-

gai nagusia. Zuek gogor kritikatu duzue bere kudeaketa, zego-

zkionak baino lan gehiago hartu dituelako bere gain. Zuen iri-

tziz, Zumaia Lantzenen betebeharra Babes Ofizialeko Etxeak

sustatzea da eta ez beste hainbat herri lan egitea. Etxebizitzak

sustatzeko tresna egokia bada, zergatik ez da egokia beste

lan batzuk egiteko?

I.A.: Zumaia Lantzeneko administrazio kontseilua Udaleko zi-

negotzi talde batek osatzen du, baina eguneroko jardunari erant-

zuteko gaitasunik ez duenez, kudeaketa enpresa baten esku utzi

da, Esarberen esku. Hori azken 15 urtean horrela izan da, eta

denbora horretan iruditzen zaigu hasieran zituenak baino egin-

kizun gehiago hartu dituela, eta gainera bizio edo ohitura txarrak

ere hartu dituela.

A.E.: Duela 15 urte horrelako zerbitzu bat eskaintzeko gaitasuna

zuten enpresa gutxi zeuden. Esarbe aurkeztu zen eta soldata ere

hark jarri zion bere buruari. 15 urte hauetan monopolioa izan due-

la esan genezake. Gure ustez, Zumaia Lantzenen kudeaketa be-

rriro lehiaketa publikora atera beharko litzateke.

I.A.: Guri iruditzen zaigu horrelako tresna bat edukitzea egokia

dela zenbait lan aurrera eramateko, baina beharrezkoa denean

soilik. Arazoa da gehiegi erabili dela eta horrek ohitura txarrak

sortu dituela.

Jadarretik Amaiako Plazaraino trafikoa eta aparkalekuak aldatzeko proposamena dago Jarduera planean.

Zumaia LantzenEztabaidagai nagusia aurreko kurtso politikoan

� B A L E I K E 2 0 0 7 U R R I A

BALE

IKE+

BALE

IKE+

pUBLIZITATEA

B A L E I K E 2 0 0 7 U R R I A �

Herriko kultur jardueren premiei egokitutako proiektua gauzatu nahi da Alondegian, eraikina barrutik erabat berrituz. Proiektu hau ere aurreko legegintzalditik dator. Dagoen bezala gauzatu da, edo izango al du aldaketarik?I.A.: Ez da gauzatuko aurreikusi bezala. Aldaketak izango

dira proiektuan. Interesa daukaten herriko taldeekin eta

eragileekin egin ditugu dagoeneko bilera pare bat, eta laster

beste bat egingo dugu. Guretzat garrantzitsua da jendearen

iritzia. Agian galdera ez da Alondegian zer egin behar dugun,

Zumaiak zer behar duen baizik. Beharrak definitu eta orduan

ikusiko dugu nolakoa izan behar duen Alondegiak.

Alondegia

Urolako Erriberak berreskuratzeaI.A.:Etorkizunari begira heldu beharreko gaia da. Eusko Jau-

rlaritzako ingurumen Sailarekin bat egikaritu beharreko lana da hori.

Pilotaleku berriaA.E.:Aurrera doa. Pilotalekua egiteko lurrak Udalak karga-

rik gabe, lanean hasi ahal izateko dena garbi eta libre, emango dizkio pilotalekua egin behar duen promotoreari. Ozio enpre-sak han utzi zituen lurrak kentzea falta da, Gas estazioko desbideratze lanak orain dela gutxi egin dira eta.

Hauteskunde garaiko proposamenak

Hauteskunde garaian zuen alderdien asmo zehatzen berri jaso genuen gure postontzietan. Asmo haiek gau-zatzeko aukera duzue orain, ados jarriz gero. Ondorengo hauek, esate baterako:

EAk kirol etxe bat proposatzen du gaur egungo an-bulatoriorako; ANV-EAEk, berriz, gazteen esku uztea, haien beharretarako eta haiek kudeatuta.

I.A.: Udal konposizio atomizatu bat daukagu eta horrek akordioetara iristeko askorekin hitz egin beharra ekartzen du. Gure ustez garrantzitsua ideia da, kirol-etxe bat izatea. Toki egokiena zein den aztertu beharko litzateke.

A.E.: Zorionez, legealdi honetan zenbait lokal geldituko dira Udalaren esku, eta horiekin zer egin erabaki behar dugu. Esate baterako, anbulatorioa, Erkibe edota karmeldarren komentua. Aztertu beharko da zer behar ditugun Zumaian eta horiei eran-tzuten saiatuko gara. Guk gure proposamenak egingo ditugu,

besteenak entzuteko prest gaude, baina erabakia zumaiarrena izango da.

Karmeldarren komentuan aterpetxe bat proposatzen duzue bi alderdiok.

A.E.: Hori da gure proposamena, baina lehenengo beha-rrezkoa da kultur proiektu orokorragoa egitea eta dauzkagun beharretatik edo etorkizunean izango ditugunetatik azpiegitu-rak ondo aprobetxatzea; gaur egun Udalak dauzkan lokaletako asko ez daude behar bezala aprobetxatuta.

I.A.: Garbi dago aterpetxea behar dela eta hori leku egokia dela horretarako.

EAk zubi bat proposatzen du ontziola ondoko aparka-lekua eta moila lotzeko.

I.A.: Hurrengo aurrekontuetan diru bat jarriko da gaia tek-nikoki aztertzeko eta guk jakiteko zer aukera dauden. Horren arabera erabakiko da zein den onena.

A.E.: Garbi dago leku horri ez zaiola behar bezalako erabi-lera eman. Herrira gerturatzerik balego, etekin handiagoa ate-rako genioke. Hala ere, zubia egin edo ez, eta nolako zubia egin herritarrek erabakiko dute, galdetu egingo zaie.

Ontziola ondoko aparkalekua eta moila lotuko dituen zubiaren proiek-tua egingo da 2008an.

Babes Ofizialeko Etxebizitzak sustatu behar direla bi alderdiek esaten duzue. Edonork esango luke Zumaian inguruko herrietan baino askoz etxebizitza babestu ge-hiago egin direla…

A.E.:Asko egin dira, baina egin behar ziren beste batzuk negoziatzeko erabili dira. Amaiako plazan egin behar zirenak Oikian egingo dira, esate baterako, komentuaren truke. Azken sei urteetan Zumaian bider lau egin du etxebizitzen prezioak. Beraz, etxebizitza asko egin dira, baina beste neurri batzuk ere hartu behar dira. Gainera, iruditzen zaigu babeseko etxebizit-zak alokairuan eman behar direla.

I.A.: Guk ere pentsatzen dugu etxebizitzak dagokien lekuen egin behar direla. Baina beste kontu bat ere badago: etxebizi-tzak egin dira, bai, baina nola egin dira? Kooperatiba bidez. Udalak lurrak erosten zituen eta gero promotoreen esku uz-ten zituen. Baina zein ziren promotoreak? Etxeetako jabeak, kooperatiban antolatuta. Horrek esan nahi du arrisku guztiak

Iñaki Agirrezabalaga:“Zumaian mugikortasun proiektu integral bat behar dugu, oinezkoen, bi-zikleten eta ibilgailuen eremuak zehazteko ”

Udal Gobernu honek sorreratik jasan behar izan du testuinguru politikoaren presioa. Le-henik, Ezker Abertzaleak hauteskundeetara aurkezteko izan zituen oztopoak; gero, akordio-aren berri eman ondoren, batez ere Gipuzkoako EAko zuzendaritzak azaldutako aurkako jarre-ra. Oraingoz aurrera egin duzue, baina kanpotik datozen mehatxuak hor daude. Esate baterako, ANV legez kanpo uzteko asmoak, edota ETAren atentatu baten ondorioz sor daitezkeen presio-ak. Azken horri erreparatuta, hitzartuta al du-zue zein izango den Udal Gobernuaren erantzu-na ETAren atentatu baten aurrean.

I.A.: Udalerrirako politika adostu dugu. Gure eginkizuna batez ere Zumaia aurrera ateratzea da, eta horretarako modua eta helburuak zehaztu ditugu. Politika orokorra-ri dagokionez, bakoitzak bere balorazioak egiten ditu. Errespetuz, bakoitzak bere planteamenduari eutsiko dio.

A.E.: Puntu batzuetan ados gaude eta horiek azpima-rratu nahi ditugu; beste batzuetan ez gaude ados eta hori ere onartzen dugu, errespetuz jokatu nahi dugu bestea-rekiko.

[Elkarrizketa hau urriaren 5ean egin zen]

Testuinguru politikoa

10 B A L E I K E 2 0 0 7 U R R I A

Izen-abizenak: Andoni Etxaniz OsaJaioterria: ZumaiaJaiotze-data: 1972-06-05Ikasketak: Lan heziketaNoiztik politikagintzan: 2003tikNor duzu eredu politikagintzan: Alde batetik, nire familia, eta bestetik, nola ez, kartzelatu berri dituzten kide mordo bat. Batzuk, zorionez, libre daude oraindik. Zein ez ditudan ere esango dizut: Josu Jon Imaz, Azkuna eta Zenarruzabeitia. Zeintzuk dira zure jarrera politikoaren funtsezko oinarriak: Justizia, berdintasuna eta askatasuna.Zumaiarentzat duzun amets bat: Zumaiarrek ez dezaten hemendik alde egin geratzeko aukerarik ez dutelako.Zumaiako txoko bat: Bakarra?

BALE

IKE+

jabeek hartu dituztela. Dena ondo badoa, arazorik ez, baina ez bada horrela, arazoak hasten dira. Gauzak erraztu beharrean, arrisku guztiak etxebizitza baten premia duen horrengan uzten dira.

Hutsik dauden etxebizitzekin zerbait egin al dezake Udalak?

A.E.: Azterketa bat dago eskatuta eta datu horiek ditugunean jarriko gara lanean. Badaude mekanismo batzuk horien merka-turatzea laguntzeko, laguntzen bitartez.

Udal irekia proposatzen da, eta kudeaketa gardena: udal batzorde irekiak eta edonork parte-hartzekoak, he-rritarren arretarako bulegoa, bilerak auzotarrekin, galde-ketak aldian behin…

I.A.: Erabat ados gaude. Guk ere auzotarrekin zuzeneko elkar informazio bat izan behar dugula proposatzen genuen. Udalak herritarrengandik ahalik eta hurbilen egon behar du eta hori ahalbidetzeko mekanismoak ezarri behar ditugu. Galde-ran aipatutako neurri horiek bide horretatik doaz.

A.E.: Ezker Abertzaleak beti defenditu du hori: kudeaketa irekia eta gardena, zintzoa, eta hori pixkanaka gauzatzen joan-go gara, ekintza eta neurri zehatzekin. Adibidez, auzotarrekin bilerak egiten hasiak gara, eta, unean uneko proiektuak ikusita, zumaiarrei zuzenean galdetzea ere beharrezkoa izan daiteke.

Autobus zerbitzu publikoa aztertzea planteatzen da.I.A.:Lehen aipatutako plan orokor horrek esango digu zer-

bitzu hori behar den eta nolakoa izan behar duen. Zorionez, laster tekniko gehiago iritsiko dira Udalera eta hasiko gara gaia aztertzen. Baina kontuan hartuko dugu.

Zumaiarren beharrekin bat etorriko den haurtzainde-gia proposatzen du ANVk.

A.E.: Bi gela daude eta bietan eskaria eskaintzaren bikoitza da. Bere garaian txikiegia egin zen eta orain arazo bat daukagu. Lokalak begiratzen ari gara, baina bitartean behin-behineko ir-tenbide bat behar dugu. Hurrengo hilabeteetan emango zaio erantzuna arazoari, baina ez da horretan geldituko. Behar be-zalako haurtzaindegia eraiki behar da.

ANVk dio Udalean 50 lanpostu sor daitezkeela.A.E.: Hau guretzat arazo nagusietako bat da. Udala des-

lokalizaturik dago, zerbitzu gehienak azpikontratatuta: kale garbiketa, lorezaintza, San Juan egoitza, Algorri, Branka… Azpikontratatu direnean, gainera, Udalak ez ditu behar be-zala zaindu langileen lan baldintzak, eta hortik etorri dira gero arazoak. Kontratazioan, politika neoliberala azken mu-turreraino eraman da, eta orain lan asko dago honi buelta emateko.

I.A.: Egia da langileen aldetik nolabaiteko egonezin bat ikusi dugula. Ezin dut ziurtatu 50 lanpostu sortu litezkeenik, baina egia da ere zenbait zerbitzuk betetzen duten papera berraztertu behar dela. Gabezia bat dago arlo honetan, eta horrek esfortzu bat egitea ekarriko du. Horretarako prest gaude.

B A L E I K E 2 0 0 7 U R R I A 11

Izen-abizenak: Iñaki Agirrezabalaga AlkortaJaioterria: Zumaia

Jaiotze-data: 1977-02-21Ikasketak: Zuzenbidea

Noiztik politikagintzan: 1998tikNor duzu eredu politikagintzan: Carlos

Garaikoetxea lehendakariaZeintzuk dira zure jarrera politikoaren

funtsezko oinarriak: Ideiekiko leialtasuna, gardentasuna, zintzotasuna, besteen jarrerak

ulertaraztea.Zumaiarentzat duzun amets bat: Zumaia

hobe bat.Zumaiako txoko bat: Algorri, esate

baterako.

12 B A L E I K E 2 0 0 7 U R R I A12 B A L E I K E 2 0 0 7 U R R I A

pUBLIZITATEA

B A L E I K E 2 0 0 7 U R R I A 1�

TXO

KORI

K TX

OKO

8. ibilbidea

Ardantzara, Ardantzabidetik

San Telmo kalea hasten den ho-rretan, barrenaldean, hasten da, baita ere, Ardantzabide, Ardan-tzara eramango gaituen bide lau eta zuzena.

Bidetik abiatu eta ezkerraldean, Beheko alberga egon zen, eliza-tariaren azpialdean; 1889an eraiki zuten eta albergarako ura Sanjua-niturritik ekarri zuten: han sobra-tzen zen ura biltegi batean jaso-tzen zen (albergaren goialdean), eta aprobetxatu egiten zen. On-doan, albergari pusketa bat janda, Telefonikako etxea egon zen.

Ezkerraldean, Goiko kaletik, Albergako eskailerak daude, eta hortik aurrera etxe segida bat da-tor. Bitxia da, guztiak ere etxabeak edo sotoak dira Ardantza-bide aldetik, eta etxeko sarbidea Harategia kalearen aldetik daukate guztiek, bizimodua nondik egiten zen seinale. Izan ere, behealdean, gaur egun etxeak eraikitzen ari diren eremu handi horretan, bidearen ondoan, garai batean Mareaerrota-ren ur biltegia egon zen; itsasgoran bete egiten zen eta behe-rakoan errotaren gurpilari eragiten zion urak.

Laster arrasto gutxi geratuko da, baina oroimenean ora-indik oso bizirik daukagu Carmelo Unanueren lantegia. Garai batean, Zumaiako fabrikarik handiena ere izan zen, eta hainbeste jendek egiten zuen lan, hain handia zen, sirena ere erabiltzen zuten lanera deitzeko eta lanaldia amaitu zela

adierazteko. Unanuek lantegia itxi eta gero ere, Zumaiako enpresa ba-tzuek hor jardun zuten lanean edo biltegi gisa erabili dute, eta Aupa Etxebeste pelikulako eszena batzuk hor filmatu zituzten.

Eskuinalderago, San Telmo ka-leko etxeak eta Larretxo ingurua, eta Larretxoko harrobia ere bai, Aizgain etxea eraikita dagoen le-kuan. Honela ageri da inguru hau 1916ko zita batean, udal agiri ba-tean: “a causa del acarreo por ca-rros de las tierras del terreno del Sr. Elorriaga y piedra del solici-tante se ha puesto en bastante mal estado para los carros el camino denominado de Inchaurchueta o

Ardantza y necesitando utilizar el solicitante dicho camino, por tener en explotación en dicho lugar una cantera de piedra para que en la actualidad tiene una demanda de importancia, solicita el arreglo de susodicho camino”.

Ezkerraldetik, Goiko kalera aldera, Intxaurtxuetako es-kailerak egon ziren, Ardantzabidetik Udaletxera zuzenean, eta laster berreskuratuko dituzte. Inguru honen berri ematen da hainbat udal agiritan, gehienetan txarrerako, gainera. Hau 1884koa da: “Uno de los señores concejales hizo presente que en el sitio de Inchaurchueta junto al lavadero, se tiraban toda clase de inmundicias y por lo tanto se debía de cerrar con puertas para evitarlo”. Arazoa ez zen konpondu, ordea,

XABIER ETA IMANOL AZKUE

1. Parrokiaren tentetasuna. Beheko alberga izan zen lekuan, merezi du gelditu eta Parrokiaren dorreari begira-tzea; ederra da, eta tentea; begiratzeko, nahitaez kokotsa jaso beharra dago!

1

Aspaldian harraldean ibili gara, Sakonetatik Getariara, eta gaurkoan berriz ere herrigu-nera bueltatuko gara; hala ere, ezin esan kos-taldetik asko urrunduko garenik, Ardantzara etorriko gara eta: itsasoa haserre bada, ederki asko entzuten da olatuen marmarra Ardantza

ingurutik, eta kresala usaintzea ere ez da zaila.Santa Klara eta Arridokieta, alde batetik; Al-gorri eta San Telmo, bestetik; bi mendixken artean, zuloan, Ardantza. Zorte pixka batekin, Ardantzako astoaren arrantza ere entzungo dugu.

3

5

2

4

76

2. Ardantzabide. Ardantzabide zuzen doa Algorri aldera. Gaur egun nahikoa zaila litzateke argazki hau egitea, eskuinaldeko pabiloi guztiak bota dituzte eta. 3. Etxeak, etxeak, etxeak… Aizgain etxearen baratzean lehengo harrobiaren arrasto ugari daude, eta oinetan Algorriko harri gorri berbera geratu da agerian, Carmelonean etxe berriak egiteko zulatu dutenean. 4. Ardantzako iturria. Lotsatuta bezala, zuhaitz artean gordeta eta ezkutatuta, Ardantzako iturria. Makina bat tuntux eta marmita bete dira hemen, etxera ura eramateko. 5. Ardantzatik San Telmo. Goian ikusten da, gainean, San Telmo ermita; beherago, Itxas-ondo etxea, eta beherago Ardantza (Akebarro) eta Ardantzaundi.6. Ardantza Algorritik. Algorritik Ardantza aldera begiratuz gero, ederki ikusten da sakonunean dagoela, bi mendixkaren arteko lautadan. Etxe guztien gainetik, Parrokia, beti handi eta dotore.7. Ardantzatik San Telmo. Etxe gutxi egongo dira Zumaian Itxas-ondo bezain labar ertzean daudenak. Eskuinaldetik, bidea doa Algorrigañetik; ezkerraldetik, berriz, Ardantzara jaitsiko gara.

B A L E I K E 2 0 0 7 U R R I A 15

Galderanola izena dute Ar-dantzabidetik Udale-txera zuzenean doa-zen eskailerek?

Txapartegik emandako tarta eder bat zozketatuko dugu.Erantzunak elkartea@baleike.com

helbidera bidali. Erantzunekin batera, izen abizenak eta telefono zenbakia adierazi.

Aurreko zenbakiko eran-tzuna: ArranaitzIrabazlea: Ez dugu erantzunik jasoAnimatu!

eta hauxe dio 1935eko beste zita batek: “el lavadero públi-co existente junto a las escaleras de “Intxaurtxueta” está en un estado de suciedad y deterioro que no debe consentirse”. Atzealdean eta ezkutuan egotearen desabantailak, nonbait.

Intxaurtxuetaren segidan, baratze batzuen ondoren, Zelaia-zpi dago, eta hurrena, bidearen kontra Erreta lursaila. Aurre-ra doa bidea eta halako batean ezkerraldeko eraikin zaharrak bukatu egiten dira, eta mendi malda dator zuzenean bideraino. Inguru hori, Kastorrenekotik Ardantzabidera datorren bidea-ren bidezidorraren behealdeakoa, Ardantzabarrena da. Gure bidearen eskuinaldean, Ardantzako erreka dator. Bide laburra egiten du lurraren azalean, lurrazpiratu egin zutelako aspaldi, Amaiako plazara eta Urolara joateko. Horren arrastoa izan dai-teke duela gutxi Amaiako plazan aurkitu duten arkua.

Bideari jarraituta, Ardantza baserrietara iritsiko gara, baina aurretik Zuhatzeta etxola dago, bidearen eskuinaldean. Garai batean, moztutako belar lehorrarekin zuhatzak (edo metak) egiten zituzten hemen eta hortik datorkio izena.

“Ardantza” hitzak “mahastia” esan nahi du, eta arrastoa

ematen digu pentsatzeko garai batean hemen bereziki lan-duko zela mahatsa.

Ardantza inguruko lehenengo baserria Ardantzatxiki da. Hortik ikusiko dugu Ardantza etxea, berria, Ardantzako iturriaren inguruan. Iturriak han jarraitzen du, Aitzalderen barrenaldean, zuhaitz artean, eta garai batean ba omen zen Ardantzako alberga ere inguru honetan: “Labadero de Ar-danza: Que se componga el Labadero y Albergue de la fuente de Ardanza y para este efecto dio comision al dicho Don Juan Antonio de Muguerza” (1787ko udal agiri batean).

Ardantzatxikiren ondotik, bidea beste Ardantza baserrie-tara doa: Ardantza (edo Akebarro, nagusietako bat Itziarko Akebarro baserrikoa zelako) eta Ardantzaundi. Azken ho-rrek dolarea ere ba omen zeukan, garai batean. Horien ondo-tik, goraldera doa bidezidor bat (aspaldian sasitzak jana) San Telmo aldera, Itxas-ondo etxearen albotik.

Hor utziko dugu gaurkoa, eta hurrengoan San Telmo ermi-tatik aldapan behera egingo dugu, San Telmo eguneko proze-sioan bagindoaz bezala. TX

OKO

RIK

TXO

KO

123

4

7

5

6

MozoloaHegazti hau tamaina txikikoa da. Gutxi gorabehera, usapalak (tortolak) baino txikiagoa da, baina sendoagoa ere bai. 21-23 cm-ko luzera du eta hegotik hegora 55 zentimetrora irits daiteke. Burua biribildua eta belarri

moduko gandorrik gabekoa, apo hontza eta hontza ertaina ez bezala. Bizkarra iluna du, zuritasun batzuekin, eta azpia argiagoa du. Bere begiak horiak dira eta erdian beltza dute. Ondo datorkio ezaugarri hau, egunez ere ondo moldatzeko balio dio eta. Horregatik, oso erraza izaten da ikustea (dauden tokietan, noski), batez ere egunsentian eta ilunabarrean,

1� B A L E I K E 2 0 0 7 U R R I A

orduan mugitzen direlako batik bat, beharren arabera goizeko eta arratsaldeko ehiza gehiago luzatuta (batez ere kumatze garaian).Ez da oso gautarra eta beste hontzen janari bihur daitekeenez, gauez isilago eta lasaiago ibiltzen da. Sagu, satitsu eta beste karraskari txikiak ditu gogokoen, baina zomorro handi, sugandila edota txoriren bat

harrapatzen badu, ez dio muzin egiten. Gogoko ditu toki zabalak, zuhaitz gutxirekin eta sastraka batzuekin. Gipuzkoan toki horiek kostaldean ematen dira gehien, eta horregatik aurki daiteke gurean mozoloa. Guk habia horma zahar batean aurkitu genuen, baina gordelekurik ez dauden lekuetan untxiek utzitako zuloak erabiltzen dituzte.

IZpIAK ETA HIZKIAK

argazkia

MozoloaJose Mari Llavori

testua

Aitor Leiza

B A L E I K E 2 0 0 7 U R R I A 17

1� B A L E I K E 2 0 0 7 U R R I A

Piraguismoko Munduko Txapelketa DVDan

Baleike Kultur Elkarteak DVD batean jaso ditu joan den irailean hungarian jokatutako Munduko

txapelketetan gertaturikoak. ia 40 minutuko erreportajean, itxas-Gaineko bost protagonisten proben irudiak eta elkarrizketak bildu ditugu. Baleikek urrats garrantzitsua egin du DVD honekin, lanerako ildo berri bat zabaltzen baitu. Eskerrak eman nahi dizkio itxas-Gain

elkarteari egin duen ahaleginagatik. Baleikeko bazkideek doan jasoko dute ale bana. hortik

aurrerakoak salgai jarriko dira, bost euroan.

30 E BAKARRIK

B A L E I K E 2 0 0 7 U R R I A 1�

UDAKOARGAZKI LEHIAKETA

peio Romateten Kimetz argazkia aukeratu dute Baleike.comeko

erabiltzaileek eta epai-mahaiak aurtengo Udako Argazki Lehiake-

tako onena. Gai freskoa eta dinamikoa izatea, eta mugimendua

adierazteko erabilitako teknika baloratu ditu epai-mahaiak. Saria,

bi lagunentzako bazkaria edo afaria TALAIpE jatetxean. Baleike.

comeko erabiltzaileen arabera ere peio Romatetena izan da arga-

zkirik onena, 254 puntuko balorazioa jaso baitu (bataz bestekoa x

boto kopurua). Hori bai, Haritz Altzibarren ponpeiako argazkia ez

du urruti izan, 252 puntu lortu baititu. Horregatik, hain estu egon

denez, biek jasoko dute ZELAIn talasoterapia zirkuitua gozatzeko

txartela.

Zorionak irabazleei eta mila esker parte hartu duzuen guztioi.

1. saria: KIMETZ argazkia. Egilea: pello Romatet.

LEH

IAKE

TApeio Romatetek irabazi du Baleikeren Udako Argazki Lehiaketa

20 B A L E I K E 2 0 0 7 U R R I A20 B A L E I K E 2 0 0 7 U Z TA I L A

pUBLIZITATEA

B A L E I K E 2 0 0 7 U R R I A 21

ERRE

TRAT

UA

Bere lehen pasioa musika izan zen.15 urte zituela hasi zen gitarra ikasten Mu-sika Bandan, garai hartako zuzenda-ri Joxe Mari Lizasoren gidaritzapean. “Bandari beste ikuspegi bat eman nahi zion Lizasok, eta gitarra, baxua eta ba-teria sartu zituen. Berekin solfeoa ikasi nuen. Aspergarria zela esaten nion nik, eta berak ezetz, gero eskertuko nuela. Arrazoia zuen”.

Zenbait arazo zela medio, Lizaso-ren helburua ez zen gauzatu eta Luisek Banda utzi zuen benetan gustuko zuena egiteko. “Donostian egiten ziren lehiake-tetan parte hartu nuen hiru urtetan, kan-tautore moduan. Familiakoak ikustera joaten ziren. A zer lotsa pasatzen nuen! Lehen bietan finalera heldu nintzen eta hirugarrenean pentsatu nuen: ‘Aurten irabazi behar diat!’. Leok’k taldean jotzen nuen ordurako eta bertako piano jolea eraman nuen. Eta bai eraman ere. Ez ge-

nion batak besteari entzuten, eta ni kanta bat jotzen ari nintzela, bera beste bat jo-tzen ari zen. Laster asko bota gintuzten kalera”.

Soldaduskara joan behar zuen kide baten ordez sartu zen Leok’k taldean. “Baxua jotzera sartu nintzen taldean, bai-na entseguetan gitarra ere jotzen nuen. Taldearen ordezkariak ikusi ninduen eta gitarra jotzera pasa nintzen”. Urte mu-gitu haietan hainbat dantzaldi eman zi-tuzten. “Burgoseko epaiketen garaia zen eta beldurrez egoten ginen, gehienbat Bizkaian. Entzuleak berotu egiten ziren zenbait kantarekin eta guardia zibilak be-hin baino gehiagotan sartzen ziren haiek jipoitzera”. Bizpahiru urteren ondoren, soldaduskak deituta, taldea utzi behar izan zuen.

Bizitza musikara bideratzea pentsaezi-na zen. “Ez nuen planteatu ere egin. Ga-raiak desberdinak ziren eta orduan rock

ARGAZKILARIA OBJEKTIBOAREN AURREANOlarro Eguneko argazki rallya irabazi berri du. Ez da, ordea, irabazten duen lehen saria, eta ziur aski ez da az-kena izango. Ia argazkilari guztiek bezala, kamera aurrean jartzea ez du gustuko, baina hizketaldi bat izateko prest agertu da. Familia beti familia.

JUAN LUIS ROMATET

Luis Llavori Romatet Argazkilaria eta musikaria

Jaio: Zumaian, 1951n.Gitarra jotzen: 15 urte zitu-enean hasi zen Musika Bandan. Ondoren, Leok’k, Ekain eta Leiho taldetan aritu da.Argazkigintzan: 1980ko ha-markadaren amaieratik. Ordutik hainbat sari irabazi ditu, bai txa-pelketatan, bai argazki rallytan.

BI HITZETAN

22 B A L E I K E 2 0 0 7 U R R I A

and roll-a zerbait ‘satanikoa’ zen. Eza-gutu nuen pertsona batek Bartzelonara joatea gomendatu zidan, baina etxeko zaharrena nintzen eta 16 urterekin lane-ra sartu nintzen”. Hala ere, lanordueta-tik kanpo musika egiten jarraitzen zuen: “Egunean bost bat ordu pasatzen nituen musika entzuten eta gitarra jotzen. Amak esaten zidan, ‘gitarrarekin pasatzen ditu-zun ordu guztiak ikasketetara zuzenduko bazenitu, jada injinerua zinateke!’”.

Zumaian mugimendu handia zegoen garai hartan musikaren inguruan. “Mu-sikaren Meka “Taosa” zen. Blues-rock eta rock sinfonikoaren garaia zen. Do-nostiatik Zumaiara etortzen zen jendea musika entzutera. Gu ere han egoten ginen: gin-tonik bat hartu, zigarrotxo bat erre eta arratsalde osoa egoten ginen mu-sika entzuten”.

Soldaduskaren ondoren, Ekain taldean jo zuen. “Arrakasta izan genuen iraun genuen urteetan. Hilabete batzuetan 25 kontzertu ere eman genituen”. Luma eta Leiho taldetan aritu ondoren, orain hiru urte Leok’k taldea berpiztu zuten. “Sa-harako emakumeen aldeko egitasmo bat zegoen martxan Zestoan eta parte har-tzera gonbidatu gintuzten”. Orain urte bat kaleratu zuten lehen diskoa, Saemel izenekoa, eta argitaratutako 1.000 alee-tatik lehen hilabetean 400 inguru saldu zituzten. Albiste txarrak, ordea, etortzear zeuden. “Beatles, Rolling Stones, Led Zeppelin eta beste talde batzuen kantak jotzen genituen, euskarazko hitzekin. Horien ordezkariek nolabait gure berri izan zuten eta diskoa erretiratzera be-hartu gintuzten. Notario baten aurrean txikitu behar izan genituen gelditzen ziren aleak”. Musikari guztiek, baina, ez zuten berdin jokatu: “Bob Dylanek baimena eman eta itzulitako testua bi-daltzeko eskatu zigun”. Bigarren diskoa bidean dago. Ezer gerta ez dadin, kantu gehienak beraiek konposatutakoak izan-go dira, baina Dylanen harribitxiak lekua izango du.

Argazkigintza du beste zaletasuna. Familian ondo errotuta dagoena, gaine-

ra. ‘Birusa’ anaia Joxe Marik pasa zion: “1974. urtean izango zen. Joxe Mari men-dian ibiltzen zen eta handik argazkiak ekartzen zituen. Gozamena zen hura eta sekulako inbidia ematen zidan.1978an, ezkondu nintzenean, kamera txiki bat erosi nuen Kanariar Uharteetan eta ha-rekin hasi nintzen poliki-poliki; serio, be-rriz, orain 15 urte”.

Familiarteko rallyaJoxe Mari, Juan Ramon eta Luis, hiru

anaiak, maila handiko argazkilariak dira eta beraien artean pike sanoak egoten dira: “Rallya egin izan dugu Gabonetan familiartean. Juan Ramonen Zarauzko lagun batek gaiak ematen zituen kartazal itxi batean eta ama eta emazteak izaten ziren epaileak. Urtezahar gauean, 12ak baino lehen, argazkiak erakusten geni-tuen eta sari banaketa egiten zen. De-nontzat egoten ziren sariak, baina azkena geratzen zenak egurrezko koilara bat ja-sotzen zuen. Hain zen polita, azkenean denok joaten ginen haren bila. Kostata, baina lortu nuen bat”.

Ordutik gaur arte makina bat argazki rally irabazi ditu. Ez hori bakarrik: BBC kateak antolatutako lehiaketa batetako finalaurrekora heldu ziren Itzurunen aterata zituen lau argazki. Hori dena ja-kinda, Luisek dio sariak lortzea ez dela dena, “nahiz eta irabazitako sariekin kamera berri bat erosi nuen. Rallyetan oso giro ona izaten da eta horrexegatik bakarrik ere merezi du joatea”. Baina zer behar du argazkigile batek rallyetan ibil-tzeko? “Txapelketa normaletan gai bat ematen dizute eta harekin mirariak egin ditzakezu. Rallyetan ez da hori gertatzen, denbora gutxi izaten da eta argazkiak

ateratzeko. Egileontzat ona dela esango nuke, argazkia momentuan ikusi behar izaten da eta. Horretan asko lagundu dit Javier Carballok; maisu bat izan dela esan daiteke”.

Zumaiako argazkilariak aski ezagunak dira jada inguruko herrietan antolatzen diren txapelketatan: “Azpeitikoak rallyko

“Argazki digitalek xarma eta erroman-tizismoa kendu diote argazkigintzari, baita sinesgarritasuna ere”

ERRE

TRAT

UA

B A L E I K E 2 0 0 7 U R R I A 2�

azkeneko aldian Laxaro Egañak, Peio Romatetek eta bere alaba Amaiak eta nik irabazi genituen sariak. Faborez, gehiago ez joateko eskatu ziguten, besteei auke-rak emateko. Inbidia galanta dute.”

Teknologia digitalak argazkigintza-ra eraman duen iraultzan alde onak eta txarrak ikusten dizkio: “Alde batetik,

merkeago da orain argazkigintza, baina xarma eta erromantizismoa kendu dio. Lehen, errebelatzetik etorri zain egoten ginen argazkiak ikusteko; orain, kamera bertako pantailan ikus daitezke. Bestalde, argazkigintzak zuen sinesgarritasuna gal-du duela esango nuke, ordenagailuekin edozer gauza egin daiteke eta”.

Sariak sari, argazkigintza denbora pasa bezala ikusten du oraindik: “Argazkilari profesionala bihurtzea pauso oso han-dia da. Lourdes emazteak askotan esan dit denda jartzeko, baina nik ez dut hor barruan egon nahi, nik mendira joan nahi dut argazkiak ateratzera. Hori da gusta-tzen zaidana”.

24 B A L E I K E 2 0 0 7 U R R I A

pUBLIZITATEA

B A L E I K E 2 0 0 7 U R R I A 25

Karmelo Arroan jaio zen, baina Zubi Txikiaren ondo-ondoan zegoen Xague-neko etxean hazi eta hezitakoa da. Umo-re handiko gizona, pilotazale amorratua eta amateur ibilitakoa bere garaian. Aperribaitarren familiarekin uztartu zen eta Karlox Aperribaiekin harremanetan jarri ondoren, umorea oraindik gehiago handitu zitzaion. Gu elkarrizketa hauek egiten hasi ginenean, Karlox ja zenduta zegoen, lastima, Karmelok, hala ere, ja-rraitzen du bere umore finaz bazterrak pozten. Elkarrizketa hau egiterakoan gerra garaiko zenbait kontu Arantxa bere emazteak argitu dizkigu eta, beraz, Arantxa izenarekin azalduko dira.

Noiz jaio hintzen?1.927-ko Azaroak zazpian.

Aurten laurogei urte egin behar orduan. Haurtza-roan non ibiltzen zineten jolasean?Ni Arruan jaixoa nauk. Ama partotik hil zikan eta zortzi egun nizkala ekarri niñuen Xagueneko etxea. Goikoetxeatarrak. Eta hor bizi izan nauk beti, ezkondu arte. Zubi Txikixen aldame-nean.

Jolasean etxe inguruan ibiltzen al zineten?Gure jolasa frontoia huan, besterik ez ziuan. Eurixa eiten zunian, eskoba ta zerrautsa-eta geuk eukitzen giñien txa-bolan gordeta eta frontoia lehortzen

giñien. Konbeni huan, ba. Baserritarrak mezetatik frontoira etortzen zianian txanpon batzuek-eta beti manejatzen gi-txitien, ba. Gainuntzian, estazixo aldian ere ibiltzen gitxuan, Luix eta Estanis Azkue eta hoixek hor bidian aldapa ba-ten barrenian bizi hittuan, ba, eta hantxe bueltaka. Baina normalian herrira juten gitxuan.

Bost, sei urte hittuaneko konturik akordatzen al haiz?Sei urtekin ez. Gerrak erten zunian nik beatzi urte nitxikan, l.936ean. Zortzi eta beatzi urteko kontuak bai, baina sei urtekuak... Komunixo txikia ein gi-

ñunian-eta bai. Zazpi urte-kin ein giñien komunixo txikia. Akordatzen nauk tranbian jun nitxala ait-tena Arruara. Komunixo txikia orduan astegunian eiten huan, jaixan ez huan eiten. Aittak Arruan fe-rrokarriletan lana eiten zian, baskuetan, eta apopi-lo Azkuenian ziuan, eta ha-rena jun gitxuan Urolako tranbian, akordatzen nauk eskuan pa eman eta aittak zilarrezko bi duro eman zizkala, orduan hori asko huan, aittak hilian hainbes-

te irabaziko ote zun? Clau-dia arrebatzakoakin jun gitxuan. Aittari bixita ein eta buelta. Komunixo egunian ez huan estraordinaixoko ezer izaten, Azkueneko andriak eman ziana besteik ez. Bi galleta eman zizkan eta ni gustoa.

KArMELO ZENdOIA BArrUTIA(1)

GU

RE Z

UM

AI Z

ARR

A

ABELIN LINAZISORO

Bidabe azpiko horreta jun gitxuan erretratua ateatzea. Arpeixa tra-

po batekin tapatuta eta tripodeakin forografua. Fu! Kia makinak, eta fo-tografixak ez zian irten!

Izorrai.

2� B A L E I K E 2 0 0 7 U R R I A

Akordatzen nauk komunixoko erretra-tua atea behar giñula, baina ez dotore jantzita oain bezela, e?, zer jantziko nian, ba, orduan?, etxeko besteen gal-tzak moztu, pixkat arreglatu, garbitu bat edo beste eman eta horrela. Komunixo txikiko eguna pasa eta aste betera-edo, zeara jun gitxuan, Foto Gar-ek bazian, ba, denda?, ba hortxe bertan fotografo bat ziuan. Bidape Azpiko horreta jun gi-txuan erretratua ateatzea. Arpeixa trapo batekin tapatuta eta tripodeakin foto-grafua. Fu!, kia makinak, eta fotografixa atea ez! Guk, non da komunixoko erre-tratua? Eta hark: Makinak abeixa izan zian eta ez zian irten. Izorrai.

Komunixoko egunian aittarekin zita non egin huan?Aittak bazikian beatzi t´erditako trenian jungo nitzala. Baskuetako estazixotik Azkueneko taberna bizikeletan etorri huan.

Komunio txikiko garai horretan ze jolas motetan ibiltzen zineten?Betikuak. Mando-mandoka, kukuka, saltaka… Saltaka amorratuak gitxuan. Yeregineko tailer inguruan bueltaka zein leheno ailegatu. Hor bazeok, ba, Kar-melo Unanueneko itxia? Ba, hor leheno

almazen bat ziuan eta hor Esteibartarrak bizi itxuan, Donostira jun itxuan geo, eta horko lehengusu propixua Joxe Luix Etxaide huan, Zestuakua. Etxaide nola hil zien Baionan?, ba, horren aitta. Hura amandrianea etortzen huan eta saltaka oso azkarra huan, hiru urte zaharro gu baino eta seinek segi hari? Ezta!

Komunio txikia egin ondoren elei-zara jaiero joango zineten, ezta?Jode! Dudik ez. Hori obligazixua huan. Sei urte baino leheno Tuntuxenian ibili nitxuan. Geo, handik maristeta. Goizian zortzi t´erditan sartzen gitxuan eta ha-maika t´erditan erten, baina hamaika t´erditan beti kastiguren bat izaten nian, zopako ogixa neuk eamaten nian etxea eta beti berandu ailegatzen nitxuan. Beti kastigatuta. Eleizan berriketan ein huala, eo bezpeta ez hitxala jun eo zi-nea jun hitxala nahiko huan kastigua jasotzeko. Geo, eskolan beti izaten ittuk bi eo hiru txibato eta maisuak: A ver: Los que ayer fueron al cine. Zinea inor ez. Eta hoixetako batek: Ese fué al cine. Izorrai ni. Nahixo nian jotzia kastiga-tzia baino. Gero, bazkalonduan, ordu bata t´erditan sartu, lau t´erdixak arte. Bazkaldu eta andadios frontoira jun eta han ibiltzen gitxuan jo ta suan pelotan.

Ordu bata eta hogeita bostian han jo-tzen zien goitik txistua arbitroen txili-pitua bezelakoakin. Batzuek zuzenian gora eta gu Beheko Plazako itturrixan tragua ein eta gora. Eskolako itturrixan kriston kola eoten huan ba, presixoko ura eoten huan han, eta gu kolan ez eo-teatik Beheko Plazara. Ean bai, baina gora ailegatzeako atzea berriz egarrixak. Eskolan lau t´erdixak arte. Eskolan hile-ko aurreneko ostiala jai eiten giñien. Pri-mer viernes del mes, esaten zien. Bez-peran konfesatu eta ostial goizian eskola jun, han binaka filan jarri eta maristekin juten hitxan parrokira jauna hartzera eta arratsaldian jai, baina han ere “peligro”, eleizan hixketan-edo harrapatu ezkeo kastigatuta. Tristia horixe huan, jai euki eta arratsaldian kastigatuta eskolan. Os-tegun arratsaldietan ere jai izaten giñien, baina nik nahixo nian eskola. Deberra ematen zien! Jo! Kristona! Eta gainetik Santixora jun behar izaten nian etxeako egur bila, Zakariasenea tximilo bila... Jode! Ez huan astirik ezertako ere! De-berra ematen zien, hango dibujua eta hango kristoa! Ez huan astirik... Hura huan txarra. Eta jaietan eskola, e?

Eskolara? Zertara?Jaietan beatzi t´erditan eskola juten gi-

Maixuak: a ver, los que ayer fueron al cine. Zinea inor ez. Eta hoixetako txibato batek:

ese fue al cine. Izorrai ni.

GU

RE Z

UM

AI Z

ARR

A

2� B A L E I K E 2 0 0 7 U R R I A

pUBLIZITATEA

B A L E I K E 2 0 0 7 U R R I A 2�

txuan, han binaka-binaka filan jarri eta maristekin hamarretako mezeta. Bukatu eta berriro filetan eskola. Han asteko notak ematen zitien eta han ere izaten huan beti zeoze. Eleizan hixketan ein huala, eo beste zeoze ein huala edo ez hualako ein... Beti kastigatuta paeten kontra.

Zenbat denboran edukitzen zintuz-ten paretari begira?Ez zekiat, haixek nahi zuen arte. Ziga-rroa erre arte, errozaixua errezatu arte edo… denbora asko, ez zekiat bazkaldu edo zer eiten zuen. Geo etortzen ittuan barrutik eta halako batian: “Venga, mar-charos”, eta kalera.

Zuekin nola hitz egiten zuten? Euskaraz ala er-daraz?Erderaz. Dana erderaz. Orduan ez zien euskeraz eiten. Euskaldun bat ba huan Hermano Bitor-edo zana, baina guk beti erde-raz. Orduan ez zeoan eus-keraz eiteikan. Gu baino zaharro zianak uste diat euskeraz eiten zuela, gure etxeko Abelinok eta hauek uste diat baietz, Hermano Inaziokin-eta, baina guk dana erderaz. Eta eskola juten giñanian egunero Viva España kantatu behar hi!

Bueno, baina hori gerra bukatu on-doren izango huan, ezta?Bai, bai. Nik orduan hamaika-hamabi urte izango nitian.

Zumaiara gerra etorri zeneko kon-tuekin zerbait akordatzen al haiz?Denbora gutxiko kontua. Sartu hittuan eta gu mutil koxkorrak hortxe. Sol-dauak alde batian eta soldauak bestian eta gu hantxe bueltaka. Gainuntzian gauza gutxikin akordatzen nauk. Akor-datu… Akordatu… gosia zeola galan-ta. Alpiste falta. 1940-41-ean, hura go-sia! Baina 36-an… Akordatzen nauk…

Zubi Txikixan guardiak zibitian. Artian gorrixak deitzen zianak eta haietako bat gurena etorri huan, ez zekiat zein zan, Ardantza bidian tailerra zeukan bat-edo, gure etxea etorri zikun eta etxetik irteteko esan ziun, zubixa bota behar zuela-eta. Halaxe, etxetik aldegin ginien eta Alvarez praktikantiaren etxe azpira, bodega, jun gittuan. 70 metro-ra. Etxe hark gure itxiak baino gutxixo behar zian eroitzeko, baina… Bota zien zubi hori eta guk pentsatu ginien: Aibadio!, gure itxia eroita eongo dek. Jun gitxuan eta, keba, oso-osorik, le-hen bezela ziuan.

Akordatzen al haiz Zumaiatik bida-liak izan ziren herritarrez?Akordatuko ez nauk, ba. Gure aitta, Arruakua, aurrea jun huan eta Basaurin egon huan kartzelian. Eaman zituzten jendeen artean Karlox, ama, eta arrebak eaman zituela uste diat. Kamioietan. Ama eta urtebeteko Koro behintzat bai. Alaba zaharrenak Donostian neskame zibela uste diat. Arantxa, kontatuiozu honei nola izan zan hori.

ARANTXA: Gure aitta aurrea junda zeon, eta orduan “Huérfanos de Gue-rra” jasotzia esijitzen zuen eta nola gure ama ume askoekin eaman behar zuen,

ba, ni Lasarteko famili batera eaman niñuen. Ama bost umekin bialdu zuen Zumai-tik. Carmen, Anjeles, Ma-ria Luisa, Karlox eta Koro. Karlox atzea berriz etorri ein zan, ba.

Etorri nondik?ARANTXA: Hura frentea itsasoz jun zan aittakin. Bai-na Ondarruan oaindik gaz-teegia zala-eta aittak atzea berriz Zumaira bialdu zun. Eta amak Karloxei esaten zixon: Han jun behar dezu

zuk kamino Bilbao. Eta Kar-loxek: Baita zuk ere neekin batea. Ai! Desastrea!

Eta zu, Lasarten.ARANTXA: Eta Miren Donostixan. Hau ere “Huerfanos de guerra” zea ho-rrekin.

“Huérfanos de guerra” kontu hori nola zan?ARANTXA: Orduan abeatsai esijitzen zixuen “Huérfanos de Guerra” jaso-tzia. Gu famili oso ezaguna giñan eta Donostixan zeon gure izeko Angelaren bidez gure amak konsegitu zun Miren eta ni jasotzia. Miren Donostira eta ni Lasartera. Zumaitik ama-eta bialdu bai-no lehenotik gu han giñan.

Ostegun arratsaldietan jai izaten ginien, baina nik nahixo nian eskola. Deberra ematen zien! Jo! Hango dibujua eta hango kristoa! Eta gai-

netik santixora jun behar izaten nian etxeako egur bila, zakariasenea tximi-lo bila… ez huan astirik

ezertako ere!Jarraituko du.

GU

RE Z

UM

AI Z

ARR

A

�0 B A L E I K E 2 0 0 7 U R R I A

urria eta azaroaA

GEN

DA

Urria- Osteguna, 18: 22:15ean Aita Mari aretoan, zine

forum: “La vida de los otros”- Ostirala, 19: 22:00etan Aita Mari aretoan,

antzerkia “Lapurzuloa”- Igandea, 21: 12:00etan Aita Mari aretoan,

haur antzerkia “Ni ez naiz Txotxolo”

12:30ean Artadiko elizan, kontzertua: ARRAGA Abesbatza (Kanbo)

- Igandea, 28: 17:00etan Maria eta Jose

aretoan, Gipuzkoako Bertsolari Txapelketako bigarren Final Laurdena.

- Asteazkena, 31 17:30ean haur liburutegian,

Miriam Mendozarekin beldurrezko ipuinak

19:00etan Alondegian, Baleikek eta Txinpartak elkarrekin antolatuta, literatur emanaldi musikatua: HAMAR MEZU ETA DEI BAT. patxi Zubizarreta, Txema Garcés eta Josetxo Goia-Aribe.

22:15ean Aita Mari aretoan, zine forum : “Zodiac”

Azaroa- Astelehena, 5 22:00etan Aita Marin, zinema

soziala: -“Súper B y la Música Cubana” ,“Súper B y los medicamentos” , “Montaña de luz” eta “La Chivichana”

- Asteartea, 6

22:00etan Aita Marin, zinema soziala: “Rasgando Velos” ,“Video de Familia”, eta “Sueño de Mujeres”

- Asteazkena,7 22:00etan Aita Marin, zinema

soziala: “Jose Manuel: la mula y el televisor”, “Gotica a gotica”, “Al compás del pilón”

- Osteguna, 8 22:00etan Aita Marin, zinema

soziala: “Barrio Cuba”, “Fidel, el hombre de las cucharitas”, “Casas en la paltalla”

- Larunbata, 10 19:00etan Aita Marin, Zarzuela

ikuskizuna Bizkaiko parkison elkarteak antolatuta.

- Osteguna, 15: 22:15ean Aita Mari aretoan, zine

forum: “parís, je t’aime”Ostirala, 2319:30ean San pedro abesbatzaren

Santa Zezilia eguneko kontzertua.22:00etan Ubillos Musika etxean,

Klarinete maratoiko kontzertua: “Musikak eta hitzak”

Larunbata, 2419:30ean Maria eta Jose aretoan,

Zumaiako Musika Bandaren kontzertua

Igandea, 25: 12:00etan Aita Marin, haurrentzat

opera ikuskizunaOsteguna, 29:17:30ean haur liburutegian, pello

Añorgaren ipuin kontaketa 22:15ean Aita Mari aretoan,

zine forum: Llach: “la revolta permanent”.

Ostirala, 30:22:00etan Aita Mari aretoan,

antzerkia: Oihulari Clown taldearen “Encantadas”

Deialdiak- Urriaren 25etik 28ra Alondegian. ASTEBURU MIKOLOGIKOA- Azaroak 5-8 22:00etan Aita Mari zinean,

Zinema Sozial Zikloa.- Azaroaren 19tik 25ra MUSIKA ASTEA- MUSIKA MAKETENTZAT

DIRULAGUNTZAK: oinarriak kultur etxean. Dirulaguntza eskaerak aurkezteko epea: azaroaren 23a.

- Azaroaren 22tik 25era KLARINETE MARATOIA

IkastaroakTel: 943-861056foronda@zumaia.net

- TAI-CHI: Errefortzu saioa. Urriaren 18an hasita. Ostegunetan 18:00etan. Izen ematea: 30 euro.

- HAUR pLASTIKA TAILERRA: Urriaren 8tik maiatzaren 27ra. Astelehen eta astearteetan 17:30ean. Matrikula: 100 euro.

- YOGA: Astearte eta ostegunetan 18:30ean kultur etxean.

- pINTURA TAILERRA: Astelehenetik ostegunera. Urriaren 1etik aurrera.

- BI ARRI: Eskulanak, Tifany,

patchwork eta Josteko lan txikiak.Egunero, goiz eta arratsaldez

Alondegia eraikuntzan. Informazioa, Izen- ematea: 646 85 42 90 / 660 98 32 89

- KUTXA GELAK : Informazioa eta izen ematea: www.kutxasocial.net edo 902540040 tel.zkian.

- K.Z.Gunea: Internet ikastaroak. Informazioa: 943-862866

- “21 ORDU EUSKARAZ HOBETO IDAZTEKO IKASTAROA”: Urriaren 20an hasita, 7 larunbat jarraian. Informazioa: 943-865025 edo euskaratxanpan@zumaiakoudala.net.

- “INDARKERIA HARREMAN AFEKTIBOETAN. TRATU TXARRETIK TRATU ONERAKO BIDEA” pepa Bojok zuzendutako Tailerra. Azaroko ostiraletan. Informazioa Branka Gizarte Zerbitzuetan. 943-862200

Erakusketak- Urriaren 1etik 14ra: Forondan,

“Zumaia Garbia” marrazki lehiaketako lan onenen erakusketa.

- Urriaren 15etik 21era: MALEN ETXEA elkarteak antolatuta “pOBREZA 0” erakusketa.

- Urriaren 25etik 28ra: ASTEBURU MIKOLOGIKOA

- Azaroaren 9tik 18ra: ARAN SANTAMARIAren “Hamaika” erakusketa

- Azaroaren 23tik abenduaren 9ra: J.R.Llavori “pauso galduen lurraldea”

B A L E I K E 2 0 0 7 U R R I A �1