r e v i s t a t r i m e s t r a l a d e l ' i n s t i t u t d ' e s t u d i s o c c i t a n s

Entrevista :Cristian Rapin

nº 146

issn 2105-620X

Sisqa : Una edicionaumentada en occitan

€

Dorsièr : Lo benevolat

dec de 2013gen/feb de 2014

4

2 n°146

Aquesta revista es publicada amb las ajudas de:

Editorial E per vos, a mitat vuege ò a mitat plen ? p 3

Actualitats AG de 2014 : Cap a l’oest, que serà a Periguers p 4

Collòqui a Marselha : "Quel avenir pour la langue d'oc" p 5

La caça als tresaurs d'Occitània p 6

Las paginas occitanas; An agut lo labèl Òc per l’occitan; Las ofertas del Servici de l’Emplec p 7

Una edicion de la SISQA aumentada en occitan p 8

Lo Pargue Naturau Regionau de La Santa Bauma p 9

Lenga, vin e cultura d'òc en tèrra dromenca. Una jornada dau patimòni occitan en Droma p 10

Dorsièr L'interés del benevolat dins las accions de terren p 11-14

Projèctes Rendut compte de l'assemblada generala 2013 d'ELEN p 15

Creacion d'IEO Formacion p 16

Divèrs Dictada Occitana 2014 p 17

Entrevista Entrevista ambe Cristian Rapin p 18-19

Francesca Zantedeschi : "Une langue en quête d'une nation" p 20-21

Publicacions Sortidas p 22

Tribuna Liura Colera: Pronostication p 23

Venètz sòcis de l'Institut d'Estudis Occitans!

Nom, prenom: …………………………………………………….………………………………………..

Adreiça:……………………………………………………………...…………………………………………

CP: ………... Vila: ………………………………… Corrièl: ...……………………………………………..

Vòli prene l'adesion per l'annada (recebrai la revista) 30 € - individual

12 € - estudiant e caumaire

38 € - cople e associacion

M'aboni a la revista Anem Occitans ! 4 n° l'an : 15 € 20€ fòra Estat francés (virament obligatòri, ref. bancàrias : CEMP 13135 00080 08106194919 56)

Abonament de sosten : a comptar de 25 €.

Vòli far un don de .......... €

l'IEO es reconegut d'utilitat publica : lo vòstre don es deductible dels impòstes. Per exemple, s’avètz un revengut impausable de 1000€, podètz faire un don d'un montant de 20% maximum siá 200€.

Auretz alara una reduccion d'impòstes de 66% de vòstre don siá 120€ de reduccion d'impòstes.

mandi un chèc de ...... € a IEO federal, 11 carrièra Malcosinat 31000 Tolosa

An obrat per aqueste n°146: Albert Arnaud, Alèxis Quen-tin, Ana-Maria Poggio, Audrey Veaute, Claudi Molinier, Giraud Delbès, Isabèla Costa, Isabèla Mejean, Laurenç Gòsset, Michèu Chapduelh, Miquèu Arnaud, Pèire Brechet. Crèdits fòto : ©Fotolia, cobèrta. ©Andriu de Gevaudan, Editorial, p.3. Domèni public, p17.

Institut d’Estudis Occitans 11 rue Malcousinat, 31000 Toulouse - 05 34 44 97 11

direccion@ieo-oc.org / www.ieo-oc.org

Editeur et directeur de la publication : Pierre Bréchet Imprimeur : Albédia Imprimeurs

137 avenue de Conthe BP 90449, 15004 Aurillac Cedex Dépôt légal : 4ème trimestre 2013

Date de publication : 10 décembre 2013

ENSENHADOR

n°146 3

Vaqui qu’arriba un còp de mai l’ora dei bilanç avans la temporada dei fèstas… Que regardarem ? Lo gòt a mi-tat vuege ò lo gòt a mitat plen ? La mitat vueja ? Ges d’avan-çada sus la signatura de la Carta europenca dei lengas minorizadas, ges d’avançada sus la lèi… Lo President que va de recu-lons… mai nautrei pasmens que siam totjorn aquí !

Siam totjorn aquí, mai que mai determinats a faire avans e a regardar lo gòt a mitat plen emai se s’emplis qu’au gota a gota. Volèm veire que la pression dei multiplas associacions prò-chi lei deputats e senators fa-guèt tornar lei lengas regiona-las dins la lèi de refondacion de l’escòla, volèm veire que lo rapòrt de la comission Filipetti fa de pro-posicions que se pòdon metre en plaça pron lèu… a nautrei de lo pas laissar enterrar, volèm veire nòstreis accions positivas ambé leis autrei len-gas de França, coma a l’U-NESCO, per exemple, volèm veire, totjorn ambé leis autrei lengas, l’eventualitat d’u-na accion comuna (coma en 2012), lo 8 de novembre de 2014 (avans leis eleccions), volèm crèire que nòstra temptativa de reactivacion de la Coordinacion Anem Òc capi-tarà, volèm veire l’accion de terren fruchosa dei multiplas seccions de l’IEO, volèm veire lo desvolopa-ment deis programas interre-gionaus entraïnats per l’IEO…

E coma siam de positius, sabèm l’ample de la tòca mai gardam la fe ; la fe dins l’aveni-dor, la fe dins la capacitat dei benevòles e dei professionaus de trabalhar de cotria (dins un monde que pron sovent lo be-nevolat basta plus per èstre operators e operacionaus) e progressar. Question complèxa de segur que lei situacions son variadas e qu’es necite de definir pron clarament lei ròtles, lei compe-téncias e lei poders de cadun per assegurar l’equilibre, la coesion e l’armonia de l’equipa que li donaràn la vitalitat e l’efi-cacitat. Un subjècte de l’i chifrar, avans que de festejar ? Alora per vos, es a mitat vuege ò a mitat plen ? En esperant la respònsa, vos desiram en totei un bòn bot d’an ! E rendetz-vos a l’an que vèn !

Pèire Brechet President de l’IEO

E per vos, a mitat vuege ò a mitat plen ?

EDITORIAL

Erratum : Avèm perdut a l’estampatge un tròç de l’Editorial del n° 145. Vaquí çò que mancava a la debuta : « Aquest an, l’arribada de la calor sembla d’aver avivat nòstrei politics que la temporada estivala siguèt richa en eveniments e prepaus

sus lei lengas regionalas. En dubèrtura, avèm agut una presentacion de l’Offici Public de la Lenga Occitana (OPLO) que vèn de capitar una promiera etapa decisi-va : faire aderir leis institucions ai principis d’organizacion administrativa d’aquesta organisme novèu. Organisme que concentrarà dins un promier temps seis esforç sus l’armonizacion de la politica linguistica interregionala amb una amira màger fòrta : la transmission de l’occitan

a la joinessa per formar de locutors complets. Serà dedicat a la lenga mentre que conservarà la responsabillitat de la politi ca culturala ai regions. Nos venguèt puei lo rapòrt de la comission Filippetti : de proposicions, un sòcle solide de desvolopar (li retrobam globalament lei revendi-cacions essencialas de la Crida Anem Òc) que pòt servir per apielar la mesa en plaça dei politicas publicas… mai de susvelhar , ara, s’en-

terraràn l’afaire au fin fons d’un cafochi ministeriau ò se i aurà una vertadiera volontat politica dau governament de lo metre en òbra. Ambé totjorn una meteissa conclusion : nos fau, au finau, « un acte juridic fòrt » una lèi, un Còdi per lei lengas regionalas ». »

4 n°146

Joan-Lois leveque, lo president

Novelum-IEO 24, la seccion depar-

tamentau, que confirmè la possibi-

litat de l’organizar dens lo son de-

partament. Ua escasença de ren-

contrar lo monde en har lo punt sus

l’ahar de l’associacion, solide, mes

tanben de har coneishança dab

las accions de terrenh de Novelum

e la politica, que va de cotrilha,

menada peu Conselh generau de-

sempuish mantunas annadas dab

l ’ I EO. D’alhors , que serà

l’oportunitat d’estudiar la comple-

mentaritat entre la politica asso-

ciativa, pòrta-paraula de la

societat civila, e las politicas publi-

cas en plaça o que son a se hicar

en plaça.

Pèire Brechet, lo President de

l’IEO, e l’ensemble deus membres

deu Conselh d’Administracion que

son donc uróses de convidar los

aderents a jorn de la lor cotizacion

aquesta dimenjada primavièra.

Mei d’entresenhas que seràn difu-

sadas a las seccions e aus ade-

rents, per corric e suu site de l’IEO,

au fur e a mesura que

l’organizacion se precisi. Mes que

podetz dejà notar la data, que

vos esperam enqüèra mei numeros

que de costuma per pensar l’IEO e

las soas accions.

Pensatz de reservar la vòsta

data !

ACTUALITATS

4 n°146

ACTUALITATS

Après Aush l’an passat, que cambiam, un còp mei, de region l’an que ven, los 26 e 27 d’abriu, dab l’Amassada

Generau de 2014 de l’Institut d’Estudis Occitans que serà organizada a Periguèrs, en Dordonha.

Los ancians presidents de Novelum Joan Ros, Micheu Chapduelh, Joan Ganhaire e l’actual president de l’IEO Dordonha Joan-Lois Leveque

n°146 5

ACTUALITATS

n°146 5

En aqueste 30 de novembre de 2013, son mai de 300 personas que respondèron « present » a la rampelada dau « Comitat Anem Òc ! Provença » per se clinar sus l’avenidor de la lenga occitana dins la région Provença-Aups-Còsta d’A-zur. Ampla question e pron com-plèxa aperaicí ! Lo public venguèt de totei lei caires de la region… totei genera-cions, totei categorias socialas e totei tendéncias recampadas. E que misèria ! sigueriam cons-trenchs de refusar de monde per una question de capacitat securità-ria de l’emicicle de la « Comunautat Urbana Marselha Provença Metro-pòla » dubèrt ai nòstrei participants per aquesta occasion. Una capitada bèla, un public, dins un promier resson, conquistat per la qualitat deis intervenents e de la reflexion. Ne’n tirarem lei conclusions detalhadas dins lei jorns que vènon.

Mai, dins un promier temps, lo sentiment refortit que la fòrça e la poissança la pescarem ben dins l’u-nitat, dins nòstra volontat e capaci-tat de trabalhar totei de cotria maugrat nòstrei divergéncias per butar e faire avançar nòstrei deci-deires. La tenacitat paga e siam totjorn aquí. Leis intervencions d’aquesta sesil-ha, an confiermat la definicion d’u-na lenga unica, richa de sei varie-tats ; nos an fach partejar l’expe-riéncia deis autrei lengas ; an pro-vat (un còp de mai) l’urgéncia d’una politica linguistica per metre en pla-ça lei condicions de sa revitalisa-cion ; la necessitat que dins lo re-larg occitan totei lei regions avan-çan ensems, man dins la man mau-grat de situacions pron diferentas… E vèn a nautrei, a la societat civi-la, de renforçar leis accions de ter-ren… de mostrar de lònga la multi-plicitat dei demandas… de bosti-

gar leis elegits de Provença-Aups-Còsta d’Azur tant despichós e tant crenhents. Avèm pas de perdre de temps de contúnia a se justificar. Siam legitimes, es la lenga dau país. I a una realitat de la demanda. L’avenir es dins l’accion : Anem ! toteis ensems i arribarem !

P.AM

Mai d’entresenhas : ieopaca@ieo-oc.org

6 n°146

ACTUALITATS

Lo primier temps de la descobèrta dels indicis de la caça als tresaurs d'Occitània es a s'acabar. Venem d'encontrar Philippe Reclus, animator a cò de Web Tresor, que bota en plaça de caças als tresaurs e de rallyes d'una durada que pòt anar d'una jornada fins a d'annadas. Çò qu'es lo cas per la caça d'Occitània que dura dos ans. Foguèt l'escasença de far lo punt sus l'operacion de comunicacion a l'en-torn de las estructuras que participan a la caça d'Occitània. Per participar a la caça als tre-saurs e ensajar de ganhar un prètz d’una valor de 1000€, un aventurièr dèu s'enregistrar sul siti de web-tresaur : http://occitania.web-tresor.com/, descargar un passapòrt, anar encontrar las estructuras que participan a la caça dels tresaur, res-pondre a una enigma sus plaça per obténer un tampon per lor passapòrt. Aquel passapòrt balharà accès a d'in-dicis per anar descubrir lo tresaur qu'es amagat endacòm en Occitània.

A partir del primier de genier los tampons validats per l'IEO federal balharàn accés a un nombre equiva-lent d'indicis que seràn meses en linha un aprèp l'autre fins al moment de la descobèrta del tresaur. Podretz venir descubrir la caça als tresaurs a Tolosa en genièr de 2014 pendent una conferéncia de premsa organizada a ........ Una enigma suplementària serà botada en plaça ambe l’ajuda de las seccions departamentalas de l’IEO. Un pargamin codat que se podrà trobar sus l’estand de l’IEO a l’Estivada de Rodez balharà una enigma qu’ajuda-rà los participants a descubrir lo tre-saur. Lo còde podrà ésser destriat ambe los QR còde (còde que se pòt legir ambe un telefonet e que balha un ligam sus internet) que seràn dis-pausats a cò de las seccions departa-mentalas de l’IEO e que balharàn cadun accés a una letra del còde. Serà un biais de far conéisser las sec-cions despartamentalas !

Un dels labelizats “Òc per

l’occitan” prepausa de

reviscolar las caças als tresaurs

e prepausèt una caça pel

territòri d’Occitània.

6 n°146

Vos remembretz benlèu la caça als tre-saurs sus França 3 dins las annadas nonantas? La caça dels tresaurs de Web Tresor seguís lo meteis principi. Avetz un airal geografic definit e vos cal ensajar de botar la man sus un tre-saur amagat ambe l'ajuda d'indicis. Aquels indicis son balhats segon los tampons recoltats pendent la primièra fasa de la caça a cò dels luòc parte-naris. Cada tampon correspond a un dels 17 indicis. Los luòcs partenaris son : 11 – Canet-Gite figuerolle 15 – Aurillac-Ostal del libre 15 – Mourjou-Maison de la châtaigne 31 – Saint-Jean-Chambres d'hôtes des pais 31 – Toulouse-Le peilharote 31 – Toulouse-IEO section fédérale 32 – Mauvezin-vvf village 32 – Saint-Clar-Musee de l'école publi-que 32 – Simorre-Musée paysan Emile 40 – Capbreton-Adishatz 46 – Castelnau Montratier-Salaison lou pais 47 – Frespech-Souleilles 81 – Cordes sur ciel-La talvera 82 – Saint-Aignan-Le gite du chat per-che 83 – Toulon-Ostau dau bergantin 84 – Avignon-Imagine Tours 87 – Magnac-Ot.

n°146 7

Las ofèrtas del Servici de l’Emplec

Retrobatz aquelas anóncias e plan d’autras sus www.emplec.com. Emai lo Servici conta amb sa pròpria newsletter: anatz sus lo site oficial de l’IEO,

dins la seccion Letras d’informacion, per i vos marcar.

ENCARGAT D’INICIACION/SENSIBILIZACION À L’OCCITAN

Nivèl en occitan: Se saber exprimir Missions: Animar intervencions de sensibilizacion dins ecòlas mairalas e primarias deu Gers. Le projècte peu moment es sus ua unica vila : l’Isla de Baish.

Expériencia demandada: Debutant acceptat Contacte: olivierberard@yahoo.fr

PROFESSOR(A)

Nivèl en occitan: Mestresa correnta Missions: Los establiments de Castèlnau d’Ari (“Las Fontanilhas” e “Blasi

d’Auriol”) son en cèrca d’un professor d’occitan per 6 meses. Expériencia demandada: Debutant acceptat

Contacte: collègi de las Fontanilhas collègi Fontanilhas : 04 68 23 19 16.

Las paginas occitanas

Las paginas occitanas, qu'es lo site internet de l’IEO qu'a per objectiu de balhar entresenhas (contactes, de-talh de las activitats, ua fotografia) de tots los qu'an ua activitat en rapòrt dab la lenga occitana; actors, artistas, escrivans, botigas, artesants, labelizats, « suportaires » de l'occitan, associacions, hestenaus, etc... etc... Un tau site qu'a la volontat de balhar un imatge lo mei precis de la situacion de la lenga que sia au mon-de. L'IEO a Tolosa que perpausarà un site navèth, abans la fin deu mes de genièr, entà perméter au monde, d'ua faiçon mei simpla, d'emplear fichas. Atau, de faiçon organizada o espontanèa, cadun que pode-rà perpausar 1 o mei d'ua ficha, en occitan e en fran-cés, que corresponi aus sons centres d'interés o a un espaci geografic precis. De mei en mei, entà organizar mercats dab productors occitans, o convidar un contai-re, la tau basa de donada que deu estar aisidament consultabla e lo son contengut tengut a jorn. L'IEO que

comunicarà de cap a las soas seccions regionaus e de-partamentaus au moment de la mesa en plaça efecti-va deu site. L'adreça ne cambiarà pas: www.paginas-occitanas.org, « l'art del bon trobar ! » !

ACTUALITATS

TRADUCTO/ADAPTATOR DOBLATGE DE DESSENHS ANIMATS

Nivèl en occitan: Mestresa correnta (Provençau)

Missions: Que cèrca l’associacion Conta’m un traductor/adaptator (Hemna/Òmi) tà adaptar dialògues de dessenhs animats a l’occitan (modalitat provençau). Formacion especifica au doblatge assegurada per Conta’m. Un tribalh

d’adaptacion que pòt estar miat a casa quauques òras per mes en complement d’ua auta activitat.

Contacte: Conta’m : cast.contam@orange.fr

8 n°146

ACTUALITATS

Dempuèi 2010, l'occitan es pre-sent al salon de la qualitat alimentà-ria pendent 4 jorns al parc de las exposicions de Tolosa. E dempuèi 2011, l’equipa del labèl « Òc per l’occitan » participa a la mesa en

plaça d'accions per rendre mai visi-bla la lenga occitana ambe l’ajuda de degustacions bilingüas e dels la-belizats que i son presents. Lo salon, en fach, pausa la ques-tion de l'occitan segon 3 axes: L’occitan coma mejan de co-

municacion per la venta d’un produch : la preséncia d’una crotz que restaca un produch a un terrador, associada o pas a un nom en occitan… Participa a balhar una coe-réncia entre un productor la-

belizat e lo public en balhent d’elements de comunicacion.

L’occitan coma element de co-municacion del Salon el me-teis : en 2012, lo menut del restaurant de la Carniseriá foguèt traduch en occitan, e lo menut occitan èra escrit d’un biais identic al menut en fran-cés. Aquesta annada aquela iniciativa serà renovelada e un segond restaurant, lo res-

taurant BIO, se i ven jónher. D’un autre costat l’occitan s’im-pausa pichon a pichon dins la comunicacion de la Region Miègjorn-Pirenèus amb una preséncia escrita e orala dins

lo blòg de la Region. L’oralitat de la lenga, l’expe-

riéncia que voldriá generali-zar l’emplec de l’occitan dins lo metrò a Tolosa, a mostrat l’importancia d’aquela etapa critica d’entendre parlar occi-tan, fin a un usatge normal. La programacion d’aquesta an-nada insistirà sus la preséncia de monde qu’an la capacitat de parlar la lenga. Lo parte-nariat organizat ambe la FI-MOC permetrà de far ausir la

lenga suls medias. Cal que i aguèsse mai d’occitan a l’es-crit coma a l’oral, aquò nos sembla una objectiu normal, al mens per l’IEO.

Una autra iniciativa, serà la difu-sion de pegasolets especifics pels labelizats “Òc per l’occitan” pre-sents a la SISQA. Aquels pegasolets, de tres centimetres, seràn a ajustar suls produches crompats o sus lor embalatge. Aital lo consomator prendrà amb el a son ostal un tròç

de publicitat pel labèl que li balha-rà benlèu enveja de s’interessar a la demarcha del labèl “Òc per l’occi-tan”. Aquela accion, sa presa en compte pels labelizats e pel public coma element de curiositat, de sim-patia o de rejècte, serà particulara-ment estudiada en seguida.

La SISQA es subretot la possibili-tat de descubrir de produches e de biaises per los emplegar. D’anima-cions son organizadas dins d’espacis definits sul salon. Pòdon ésser d’ani-macions/degustacions o de corses de cosina. Ambe l’ajuda dels labeli-zats presents sus la SISQA e d’autres

contactes exteriors, l’occitan serà emplegat al mens dins una anima-cion per jorn que siá dins las degus-tacions o dins un talhèr de cosina. E ambe totjorn l’idèia de la SISQA qu’es de centrar sus l’origina e la qualitat del produch. Un salon aital es tanben un mo-ment de rencontre. Per nosautres, es un biais d’obrar ambe de gens que parlan la lenga occitana e que son capables de presentar un produch, una filièra, un biais de trabalhar

davant un public e aquò en lenga nòstra. Lo mai encoratjant es que nombre d’eles son plan contents d’a-ver aquesta de parlar la lenga que son encara a emplegar en çò d’eles e que n’an pas vergonha !

8 n°146

n°146 9

Entre totei lei pargues naturaus regionaus de França, lei solets pron avançats dins lo domeni de la lenga son lo Pargue naturau regionau d’Armorica, lo Pargue naturau re-gionau dau Aut Lengadòc que vèn

d’aver lo labèu « Òc per l’occitan ». En Provença de PNR n’i a mai d’un pasmens ges an donat una pla-ça a la lenga. Dins l’espaci de la Santa Bauma, un pargue nòu es a mand d’espelir. D’unei associacions e particulars que agisson dins lo re-larg dau pargue an decidit d’agir. Es coma aquò que se formèt lo Co-mitat provençau per Santa Bauma. Dins un esperit de dubertura totala, se son units sota la meteissa devisa « Si bolegam per la Santa Bauma »

leis adèptes de la grafia mistralen-ca coma de la grafia classica, totei per la promocion de l’occitan. Avís, aquí siam en Provença e devèm fa-ciar leis arlèris que sostènon la Len-ga Provençala ! Dins lei tèxtes iniciaus dau Par-gue, se parlava pas de lenga. La cultura èra mesclada dins « la pro-teccion e la gestion dei patrimònis

naturaus, culturaus e paisatgiers ». Es per aquò qu’un dei trabalhs pre-miers que lo Comitat s’èra donat foguèt de presentar au Sindicat mix-te sa contribucion per la carta dau PNR. Tre la començança lo Comitat

provençau per Santa Bauma a pre-pausat una vision larga. Divèrs pon-chs foguèron ansin marcats : l’ex-pression lingüistica e cultura, melho-rar la difusion e la creacion, enfin agir sus l’esfèra economica. Per afortir lei ponchs desvelopats, lo Comitat provençau per Santa Bau-ma, a obtengut lo sostenh e l’ajuda de professors d’universitat, especia-listas dins la lingüistica, l’ensenha-ment o lo desvelopament duradís. Tre la començança, per qu’aqueu

projècte ague de sens, a semblat que faliá sortir de la folclorizacion, dau musèu onte tant de monde vòlon nos estremar. La lenga, la cultura devon èstre assimiladas a un aigre per favorizar de logicas divèrsas. Lei 1000 ans d’istòria que son dar-rier nautres son d’atots gròs. An re-velats coma leis abitants se son adaptats pauc a cha pauc a son mi-tan. Uei lei causas van lèu, tròp lèu,

pasmens demòran lei fondamentas que permeton ais òmes de se situar, e per lei novèus arrivants, de se crear de racinas. Coma cadun o saup lo problèma

primordiau per la lenga es la trans-mission e que l’avenidor son lei dròl-les. Es per aquò que lo Comitat es-pèra poder espandir sus lo territòri entier dau pargue çò que se passa a Aubanha. Dins aquela vila, se trò-ba un important grop escolar d’en-senhament continut de la lenga re-gionala onte se practica un ensenha-ment dau provençau e aqueste es agropat a un pòste de professor d’occitan. Lei dinamicas creadas e prepau-

sadas an donat un resultat pichon mai pasmens significatiu. Onte au començament fasián que mencion de « patrimòni culturau », ara parlan de lenga e de cultura de desvelo-par. La batèsta es pas ganhada, mai lo camin es plus barrat.

Miquèu Arnaud

n°146 9

Una contribucion d’accions per una presa en còmpte de la lenga e de la cultura occitanas dins la carta e lo programa dau pargue

ACTUALITATS

10 n°146

ACTUALITATS

Un quarentenau de personas ven-

guèron sus la jornada, lei vinhairons

prevists, encara en vendemias, po-

guèron pas èstre presents.

De matin, se faguèt una formacion

a la tasta dau vin, bilingüa, per l'Uni-

versitat dau Vin, partenari de la jor-

nada. Après la presentacion dau vo-

cabulari especific per parlar dau vin

(lei mòts dau vin), per l'uèlh, lo nas, la

boca e l'ensems, tastèrem 6 vins occi-

tans despariers, 2 blancs, un de

Provènça e un dau Lengadòc, un rosat

de Marcilhac, tres roges, Còstas de

Ròse e Galhac. Escambièrem sus la

color, leis aròmas, lo gost e lei sabors.

L'aperitiu permetèt de presentar

nòstre trabalh ais elegits. L'après

miègjorn, faguèrem la visita dau

Castèu que recampa ara una museo-

grafia novèla sus la vinha e lo vin

dempuei l'antiquitat tre ara, alberga-

da dins lei polidas salas dau castèu,

cofidas de gipsaria. Lo libret bilingüe

de presentacion fuguèt balhat ai visi-

tors.

L'après-miègjorn s'acabèt a l'en-

torn d'una discutida sus l'utilisacion de

la lenga occitana per la promocion

dau vin. Duberta ambé la presenta-

cion de çò que se fa en Miègjorn Pire-

neus per lei produchs locaus, e de

testimoniatges filmats de vinhairons

labelizats "òc per l'occitan", la discuti-

da s'alestissiá ambé d'intervencions

localas, jaças occitanas per exemple,

que mostrèron que la lenga es un bòn

mejan de faire lo ligam ambe lo país,

de parlar dau país ai toristas e qu'a-

quò lor agrada, en particular lei noms

de luòcs e la toponimia. Laurenç Gos-

set, director de l'IEO Federau, pre-

sentèt lo procès de labelizacion « òc

per l'occitan », lei contractes, lo site,

l'anuari... M. Bonnet, vice president

dau licèu agricòla d'Aurenja, pre-

pausèt d'alargar un trabalh amb leis

escolans dau licèu dins l'encastre de

programa ajudat. Tot aquò ambé la

participacion de Ana-Maria Hautant,

conselhièra regionala de la region

PACA, que sosten aquel procediment.

Avèm pres lenga per la seguida tan-

ben per lo licèu que per se marcar au

labèl i jaças.

Lo ser, dins l'abadia de Boschet,

ambé lo sostenh dau comitat dei

fèstas, lo teatre de la Rampa nos es-

c a c a l a s s è t a m b é s a p è ç a

"L'Estanquet", brèvas de comptador,

istòrias de cafè... menadas a un ritme

d'infern amb un vam qu'es pas de

creire.

Isabèla Mejean

A q u e l a jornada en Droma foguèt l’escasença de difusir un filme f a c h e n c o l l a b o r a c i o n entre l’IEO e l’IEO 26. Mercés a l’equipa de Tévè Òc, Lisa Gròs e Miquèu Gravier qu’an entrevistat

tres vinhairons de Galhac labelizats “Òc per l’occitan” per los entrevistar e n l e n g a nòstrasubre lo ròtle del labèl. Las videòs son disponiblas sul siti internet : http://dai.ly/x17scxd e en DVD.

La jornada dau patrimòni occitan en Droma se debanèt lo dissabte 12 d'octòbre passat au Castèu de Susa la

Rossa puei dins l'abadia de Boschet.

10 n°146

11 n°146

Petitas novèlas del front… La creacion de l'Institut d'Estudis Occi-tans qu'es un ahar d'òmis e de hemnas que se son sentits concernits per la neces-sitat de s'organizar entà portar ua vo-lontat comuna de cap a la lenga occita-na; atau que s'organiza la societat civila, atau que s'ei creat, a Tolosa, l'IEO. Dab lo temps, l'IEO que tornè definir, lhèu non pas tan los sons objectius, mes los mejans de s'i escader; subretot que lo contèxte politic cambiè de faiçon impor-tanta, de la negacion complèta d’ua rea-litat de la lenga a la lei Deixonne, deu cambiament de la constitucion (art 75-1) a las promessas electoraus non tengudas, d’ua decentralizacion inacabada a la reorganizacion territoriau e l'afirmacion de las metropòlis au detriment de re-gions e departaments. Rai ! Pendent tot aqueste temps, l'IEO evoluè e qu'ac continhurà. Ua evolucion notabla, totun, qu'es la « professionaliza-cion » larga de l'accion culturau. A la

debuta, los òmis e las hemnas occitanistas recampats dens l'IEO èran, per natura, benevòles entà la lenga occitana e la lor associacion. Que calèva aver un pauc de temps totun, e, en mei d'un temps d'escri-tura, qu'èran numerós dens l'ensenhament (ensenhaires e professor) o dens las pro-fessions liberalas (ensenhament, avocat, etc...). L'organizacion, la preséncia suu terrenh ne hasèvan pas necèra d'aver monde embauchats entà menar las ac-cions. Dab l’estructuracion deu moviment culturau, que son arribats, a costat d’es-crivans, d’artistas e d’ensenhaires los « professionaus », qu’es a díser los sala-riats. Solide, que n’i avè dejà dens l’en-senhament associatiu (Calandreta), çò que permeteva a d’aubuns de viver e tribalhar mercés a la lenga occitana. Enta'us actors de terrenh, com la federa-cion tau qu'èra vaduda l'IEO, que calèva estar en contact dab las collectivitats, la vita vitanta; aquò demanda de menar accions dens lo temps de foncionament de la societat, qu’es a díser la jornada. E pauc a pauc, tà menar los projèctes, sa-

lariats que son arribats dens las estructu-ras. Quitament, tà estar mei eficaçs e poder ganhar en eficacitat, benevòles qu’an deishat lo lor mestièr tà s’investir com salariats dens lo moviment associa-tiu. Lo salariat, un « messia » que s’ignò-ra? Qu'ac cau diser, quin que sia lo do-meni, l'embaucha d'un salariat (o salaria-da), un còp hicadas en plaça las accions tà poder seguir la soa activitat (pagament – donc finanças, gestion fai-çon ressorças umanas, definicion d'un objectiu), qu’es purmèr sentida com un desvolopament important per l'associa-cion. Qu’es la possibilitat de tribalhar pendent la jornada, de responer a las sollicitacions deus uns e deus autes, d'en-contrar los partenaris publics e los sala-riats de las autas associacions, de soar, escriver, mandar corriers, pagar factu-ras... Qu’es tanben, petit a petit, préner lo risc de destrusir l'existent ! Pr’amor, quan calèva esperar que lo benevòle e sia tornat deu son tribalh, e que, militant de purmèra, e sia « connec-tat » pendent de longas oras tà responer aus uns e aus autes, que pòt arribar que sia consultat, adara, un còp l'ahar aca-bat, ganhat o perdut. De mei, lo tribalh deu salariat, qu'èra pensat sovent a la debuta com un complement deu tribalh benevòle, que vad lo tribalh deus bene-vòles; qu'es a díser qu'a la plaça d’ua situacion de complementaritat, que’s tro-bam dens ua situacion desequilibrada per natura, on lo salariat pòt estar me-nat a har lo son tribalh en mei de l’activi-tat iniciau deus benevòles. Totun, degun se planh : lo salariat qu'es valorizat dens la soa activitat, los benevòles que vesen mei d'activitats e de resultats. Los bene-vòles que se poden tanben investir dens mei de causas, pr'amor que i aurà tos-temps ua activitat en çò de l’associacion. De temps en quant, solide, qus’s cau re-campar en AG, en CA, en burèu, en acamps de tribalh, en comissions, per préner decisions pertocant a l’ahar de l’associacion, au tribalh deus salariats. Qu’es atau, per un doble moviment d’im-

n°146 11

DORSIÈR

plicacion dens las activitats per l’un, d’in-vestiment dens activitats annèxes peus autes, qu’un descalatge temporau e d’objectius se pòt crear entre salariats e benevòles. Atau, ua professionalizacion qu’es mau organizada, que n'impliqui pas los benevòles, que deishi a pensar que tot se poderé har sonque dab los salariats, o que los benevòles ne'n profietan tà s'in-vestir dens autas causas, que pòt entrai-nar tan un desengatjament deus benevò-les com un isolament deus salariats. Las annadas 2000 qu'estón las annadas de la professionalizacion, de la creishuda, tanben, de las iniciativas entà la lenga; quan un projècte comun ne demandava pas que de se recampar 3 còps l'an, los benevòles qu’èran disponibles e impli-cats. Dab la professionalizacion, lo segui-ment de l'accion collectiva e la responsa-bilizacion de cap aus partenaris de l’ac-cion associativa, que demanda d'ac har 6 còps l’an, o mei, quan los benevòles son membres de mei d’ua associacion/estructura. Que cau plan insistir suu ròtle d'un salariat e sus qu’eu pòt estar reprochat; lo mei sovent, lo futur salariat qu’a son-que responut a un besonh exprimit per l’associacion (pòle emplec, servici de l'emplec). L'associacion emplegaira que prenó donc la responsabilitat d'embau-char quauqu'un e de se n’ocupar; qu'es a díser pagar salari, seguir los congets e las condicions de tribalh, definir e acom-panhar dens las accions a menar. En d'autes mots, que parlan aici d'un objec-

tiu associatiu que s'apieja sus ua estructu-ra professionau, un budgècte e projèctes. Los salariats ne se poden pas sentir in-vestits d'ua mission isolada; que son em-bauchats, e ad aqueste titol que deven render comptes aus que son en dret d’ac demandar; Dens un CA, lo burèu qu’a ua responsabilitat de cap aus salariats, e tan lo president com lo clavaire qu’an un ròtle important, dens las associacion de tipe 1901. Que son en responsabilitat. Quauques annadas a, qu'assistim a ua crisi importanta en çò deu malhum Sortir deu Nucleari, pr’amor los emplegats èran opausats aus administrators sus los objectius e lo foncionament de la lor as-sociacion. Un benevòle que ne s'investeish pas dens la soa associacion, e pòt criticar l’ahar de l’accion collectiva e/o salaria-da ? Quan ua associacion pren la decision d’accions que van mecanicament entrai-nar ua baisha de ressorças e ua mesa en dangièr de las finanças, donc de l’em-plec, qu’avem lo risc d’opausar benevò-les a salariats. Se lo mecanisme qu’es evident, l’associacion que pren un risc de cap a ua reaccion deus salariats, qu’es quauqu’arren fòrça uman, e quitament normau. Qu’èm dens un esquèma econo-mic classic, que lo monde associatiu n’i escapa pas, e que deu estar pres en compte. Las associacions que pagan tal-has, qu’aplican convencions deu tribalh : que son dens la societat, non pas en de-hòra o a costat. E lo militantisme ? Lo militantisme deu benevòle, qu'es lo son engatjament dens l'associacion per menar accions, de cotrilha dab l'ensem-ble deus benevòles e deus salariats, se n'i a; un benevòle non militant ne serveish pas a « gran causa », a har numerós sus la huèlha de preséncia (lhèu e seré dejà ua bona causa !) ? Lo militantisme deu benevòle, qu'es ua quasi obligacion en-ta'u moviment occitan. Solide, per tornar mei especificament a l'IEO e a la soa federacion, los aderents benevòles ne son pas per natura militants: que poden seguir cors de lenga, de teatre, o tot simplament sostiéner l'accion de la lor associacion; que son adesions meritablas e que hèn necèra, mes ne se pòt pas con•hóner lo nombre d'aderents dab lo nombre de militants. Los aderents mili-tants per ua associacion, que son tanben los que s'engatjan per la lor associacion; qu'es possible d'estar militant per ua associacion, reconegut per aquò, e non pas dens d'autas; l'òmi ne se pòt pas

multiplicar, e qu'es complicat de s'engat-jar dens totas las accions menadas; l'efi-cacitat deu militant ne se pòt donc pas definir proporcionau au nombre de las soas annadas d'adesion o de cartas d’associacions diferentas. Quitament a còps, las ditats associacions qu’an objec-tius desparièrs, vèire opausats (a cadun la soa esquizofrenia) Lo militantisme deu salariat qu’es tan-ben ua question complicada. Quan se recerca ua competéncia particulara, lo moviment culturau occitan que hè la jòga d'embauchar salariats qu'an purmèr la competéncia « tecnica » abans la de la lenga, manca per l'ensemble de las ac-cions ligadas a l'ensenhament de cap aus adultes. Atau, los emplecs de cargats de mission, comptables, ligaires, que deman-dan purmèr ua eficacitat abans d’aver ua lenga mairau; aicí, lo pragmatisme de las associacions qu'es normau : qu’es tos-temps possible d’apréner a un salariat a parlar, charrar, escambiar dens la lenga. Lo contra, que diram, qu'es estat ensajat mei d'un còp, e sovent ; qu'es sovent ua vertadèra catastròfa. Ne son pas nume-rós los qu’an la dobla competéncia - que podem esperar las promocions deu Mas-ter especializat de l'Universtitat deu Mi-ralh que seràn efectivament los cadres deu moviment associatiu de doman. Lo militantisme incompetent o mau utilizat, per un salariat, que pòt significar la me-sa en dangièr reau d'ua estructura : difi-cultat a analizar lo problèma, la soa origina, procediment de licenciament o de fin de contracte, etc… Dens ua socie-tat reoccitanizada ideau, que i auré soli-de competents e incompetents ; e tots, o briga, que parlarén la lenga. La capaci-tat a parlar la lenga occitana n’es donc pas un critèri d’intelligéncia - solide ne parlam pas aicí deu bilinguisme precòç. De la medeisha faiçon, se un salariat arrefusa parlar la lenga, o de l’apréner, qu'es tanben un problèma de cap a la legitimitat de l'accion d’ua associacion, subretot se lo son prètzhèit qu’es la so-cializacion de la lenga... Precaritat, caritat Per natura, los salariats que son sub-metuts a la precaritat de la lor associa-cion; quin associacion se poderé engatjar uei en tot embauchar en CDI un salariat shens préner un risc financièr per la soa estructura, subretot en absencia de convencionament pluri-annadièr dab los finançaires (collectivitats, Estat). Atau, CAE, CDD e estagis que son numerós, e

12 n°146

DORSIÈR

n°146 13

L’occitan jol signe del cam-biament

L’importància del benevolat dins las accions de terren es a l’ora d’uèi una de las paradoxas mai grandas : tot se paga a la susfàcia de la planeta e s’as pas lo sòu, veses un pauc çò que te demòra de far. Mas es aquí l’escasença de bailar sens, lo sens que ditz la vida, a la causa occitana. Es metre aquí l’occitan en fasa amb una realitat qu’arribam pas mai a mestrejar. Coma o ditz lo president de l’IEO cal vigilància, tenacitat, accion… Sèm a l’ora del Mega… : Las mega-lopòlis onte l’uman ven escobilha, las entrepresas transnacionalas qu’asagan la planeta, las culturas intensivas e l’ele-vatge intensiu per alimentar una distribu-cion granda e tot aquò sul mòde de la mondialisacion. Alara es aquí que nòstra preséncia, nòstra accion, nòstra paraula pren Sens. Dintram pas dins lo passeisme "d’un còp èra" mas mossegam a plen caís dins la realitat a fargar uèi. De que vòl dire focalisar sul local ? Es pas se tancar dins lo sòmi de son pichòt canton, mas es do-brir la pòrta a un aire cargat d’oxygèn. Es aquí sus plaça que las solucions se devon trapar e pas dins un rebomb dins un espaci colonisat pel poder fosc de l’argent. Se trapa que lo còrs noirrís l’esperit e se trapa que l’esperit a comprés aquò : gaita un pauc los "mercats païsans" que fan la nica a la Distribucion Granda ; dins las vilas un fum de monde van cap a

aqueles pichòts productors que un còp per setmana tenon de mercats amb los legums del luòc… Aquò es una debuta ! L’afar occitan deu èsser en fasa amb aquela debuta de presa de consciéncia. (se pòt far una animacion occitana, musi-ca, danças…, metre los noms dels legums en occitan…) Mas çò qu’es important es de far com-prene qu’aquela pichòta presa de cons-ciéncia es la clau de l’avenidor. Alara aquí la paraula occitana (o sa revirada) ven en fasa amb los mots d’es-per : tornar prene la mestreja del luòc e pas se prestar al jòc de mariòtas del consumerisme grandàs. Nosautres, Occitans que sèm demo-rats leials a la tèrra, al campèstre nòstre,

a sa lenga e a sa vida culturala, nos tra-pam amb una mena de calelha per es-clairar la via de deman. Vesètz que lo trabalh que nos espèra es pas de bricolatge, se cal revirar las mar-gas e se bolegar las neurònas. A Besièrs aquò se sentís, los candidats a las eleccions municipalas que venon nos demandan de trapar qualqu’un (una femna) per assegurar un pòste d’adjunt a la "vida occitana" dins lo novèl conselh municipal… I cal veire d’esper !

Claudi Molinièr

estagis que son numerós, e quasi la nòr-ma. Qu’es a díser qu'a la « precaritat » de la lenga, que se demanda, per las

associacions e los Conselh d'Administra-cion, d'acceptar la precaritat de l'emplec. Qui pòt díser lo sentit de salariats de cap ad aquesta situacion ? Per acabar, pr’amor que cau acabar Atau, se l'arribada de professionaus que hasó necèra per l'efi-cacitat deu moviment culturau en lo tot per-méter a desvolopar las

soas accions, qu’es necessari los benevò-les e damorin au mei pròche deus sala-riats, de las lors accions, questions, etc…

Salariats « abandonats » qu'an l'obliga-cion, per natura, de contre-ròtlar per defaut çò que se passa e guardar lor estatut de salariat. Quan la moneda pu-blica es limitada, e que l'associacion ne pòt pas foncionar shens salariats, lavètz quina faiçon de tornar balhar de vam a l'accion associativa. Lo militantisme qu’es donc a la basa de tot. E que passa, per un benevòle, per lo son engatjament vo-lontari dens la soa associacion.

Laurenç Gosset

DORSIÈR

14 n°146

L'accion occitana al terren local

L'aflat de l'IEO, çò sembla que venga d'èstre generalista dins lo domèni cultu-ral occitan, et estructurat d'un biais geo-

grafic. Passi sus l'aspècte generalista que, per còps, nos pòt menar a escam-pilhar las accions e las fòrças, mas que nos fa pasmens èstre presents dins los maites territòris de la cultura occitana, e

saique nos escapar de las amiras tròp particularas. Mas vòli parlar puslèu de l'estructuracion de l'IEO en seccions re-gionalas e departamentalas, de lor vida e de las òbras dels militants al nivèl lo-cal.

Aquí sèm al ras del país, al mai prò-che del mond del país. Aquò es essencial per enrasigar l'accion occitana, la far conéisser e saique partejar. Dins aquesta

amira, lo relais dels cercles locals es in-dispensable per complir lo prètzfach. L'IEO d'Erau es la seccion departamenta-la que recampa mai de cercles. Aquò ten a son istòria ; lo ròtle d'Ives Roqueta foguèt tras qu'important. Ne sèm a l'ora

d'ara a 26 cercles occitans e associa-cions sòrres, totes aderents a l'IEO. Aquestes son presents sul terren local, coneguts.dels estatjants per sos sòcis,

gents del ròdol, e per las accions que menan de long de l'annada. : corses de

lenga, talhièrs divèrses, animacions talas coma cafès occitans, presentacions de libres, representacions de teatre, de musica, de cant, de contes, balètis, fèstas divèrsas. Los cercles participan a l'ani-macion de la vila o del vilatge, solets o

en cooperacion amb d'autres grops qu'es un biais de se far conéisser e de far reconéisser çò que portam. Aquò's la vida culturala occitana al nivèl mai infe-rior - géograficament ! - qu'es pas mens

eficaç per portar la lenga e la cultura. De mai aquestas accions porgisson d'es-casenças als actors culturals occitans que ne son en cèrca de longa. La SD ajuda aquestas accions e lor balha resson per n'assegurar la capita-

da. La bastison d'un calendièr es causa utila e necessària, pasmens es pas tot-jorn aisida. La SD d'Erau a engimbrat una operacion d'ajuda financièra per de prestacions dins una mena de coopera-

cion :entre IEO, cercles e intervenents. Un autre aspècte qu'aital se desvolo-pa, son los contactes amb las collectivi-tats localas e las autoritats qu'aital son menadas a conéisser lo mond cultural occitan. Son elas qu'an poders e mejans

per permetre e saique favorizar d'au-

tras operacions talas coma senhalizacion dins la vila e los servicis municipals, ac-

cès al bulletin municipal, intervencions dins las escòlas, grépias e autras establi-ments, plaça a la cultura occitana dins lo programa municipal, eca. Segur qu'es pas totjorn aisit, aquò se fa pas del pri-mièr còp, cal paciéncia e obsrtinacion,

saique testarditge. Èstre caput, aquò's mestièr per un militant. Se pòt pas acaptar que se cal batre per far reconéisser per aqueste mond, l'occitan dins son estatut de lenga verta-

dièra. Que mai d'un còp nos cal rebutar los compliments de manténer las tradi-cions, de reviscolar lo polit temps passat. La venguda d'artistas, d'escrivans por-taires d'una lenga viva e de las valors del temps de uèi, i pòt ajudar.

Aital amb de mejans modèstes, òm pòt arribar de portar l'occitan e sa cultu-ra cap a un public que n'es aluenhat. Segur cal de preséncia, cal de trabalh. Doncas cal de mond, de militants, mai la

causa a l'ora d'ara se faga rara. Mas l'òbra es necita, indispensabla.

Albert Arnaud

Que soi volontari, e tu ? Qu'ac avèm dit, lo moviment associa-

tiu qu'es purmèr basat sus l'engatjament benevòle. Per l'IEO, l'abencia complèta de benevòles dens lo foncionament de l'associacion que seré equivalent a’u reconeisher un estatut de servici public com ua agéncia, departamentau o re-

gionau; lhèu i auré mei de moneda, mes lhèu ne seré pas mei l'expression d'ua societat civila que pòt estar privada de mejans d'expressions per las politicas publicas, las d’uei o de doman.

Lo constat que sembla partetjat : dens la societat actuau, que i a mensh de locutors, e qu’avèm mestièr de mei d’accions. Que hè donc necèra de re-campar lo maximum de monde per me-

nar los projèctes. La responsabilitat, qu’es tanben de non pas ensajar de har las causas, e d’esperar deus autes. E cada nivèu qu’a mestièr de monde per aumentar lo dinamisme de l’accion asso-ciativa occitana, la visibilitat e l’eficaci-

tat de las nostas accions. Atau, un cèrcle

locau qu'aurà besonh de monde tà estar presents suu terrenh, au contacte de la

poblacion, mes tanben deus elegits (comunas, departaments, etc.) enta'us perpausar accions entà la lenga, enta’us incitir a menar accions, entà rembrembar las promessas. Qu’es tanben lo cas au nivèu de l'IEO « federau » : per exem-

ple dens l’edicion, qu’avèm mestièr de « volontaris » per participar au comitat de lectura, illustrar un obratge, hicar en forma lo tèxte o lo corregir,... Per las accions interregionaus, la toponimia que

s'ei organizada a l'entorn de la Comis-sion Toponimica Occitana e deus sons membres. Peu bilinguisme precòç, que hè necèra correspondents departamentaus e sian formats sus las questions de l'inte-rés deu bilinguisme per anar a l'encontre

deus parents, de collectar comptinas, racontes peus mainats,... Que cau poder ahornir ua informacion importanta e per-tinenta dens las « paginas occitanas », participar a las animacions perpausadas

per l'IEO pendent l'Estivada,... Qu'avèm mestièr los aprenents e contunhin de par-lar occitan un còp la pòrta deu cors bar-

rada, per las carreras de las vilas, dens los transpòrts en comun, au cafè,... Oc,

l'IEO qu'a mestièr de tota mena de vo-lontaris, pr'amor la lenga qu'a mestièr de volontaris. E seré donc lo moment de formar locutors militants, pr'amor au rit-me actuau, los aprenents que deven es-tar sensibilizats a l'usatge, a la necessi-

tat de l'utilizar la lenga, de participar a las accions de l'IEO, d'estar volontaris d'aquestea mena. Arreganhar ? Rome-gar ? Esperar ? Agir ? Fin finau, e caleré lhèu los locutors formats per l’IEO e sian

militants, e militants per l’IEO, e non pas sonque consumidors ? Per l'occitan, que soi volontari ! Un eslogan per doman ?

Laurenç Gosset

DORSIÈR

n°146 15

ELEN/EBLUL-França

Divendres 22 de novembre 2013 se recampèron a l’Ostau de Bretanha a Paris los representants de cada lenga regionala al dintre de ELEN/Eblul-França (Occitan, Breton, Gallo e lengas d’oil , Basco, Catalan, Còrsa, Criòla, Alsacian e Francic, lengas criòlas e amerindianas de Guiana) Faguèron lo bilanç de l’annada passada que saguèt plan cargada. D’en primier Elen-Eblul constata que dins l’annada las promessas electoralas del président de la Republica de ratificar la Carta Europeenca per las Lengas Minoritarias saguèron enquera un còp

pas tengudas. Al nivel nacionau , chalìa esser fòrça present per ELEN per defendre dins la lei Peillon los esmendaments perfin d’aparar melhor las lengas nòstras dins l’ensenhament public. Al nivel internacionau, ELEN faguèt quatre intervencions a l’ONU del temps del Forom de las Minoritats e del Esami Periodic Universau de la França pels drechs de l’òme a Geneva. Segon los grands textes, pactes e convencions internacionalas, se vei que la França respecta pas sas lengas minorisadas e pratica de contunh una discriminacion linguistica. ELEN/EBLUL-FRANÇA vai atanben contunhar de lònga son trabalh amb

l’Unesco per far coneisser melhor la situacion de las nòstras lengas e per p o r t a r d e p r o j e c t e s a m b l’organisacion culturala. Lengas representadas a ELEN/EBLUL-FRANÇA: Occitan (Institut d’Estudis Occitans), Breton (Kevre Breizh), Gallo e Oil (DPLO), Catalan ( Bressòlas e Federaciò) Alemand d’Alsaça e Mosela (Culture et Bilinguisme), Basco (Euskalconfederazioa) . Observadors : CCEE Guiana, Kol Kreyol.

Alexis QUENTIN (IEO)

n°146 15

ELEN EURÒPA L’endeman, lo dissabte 23 de novembre s’acampèron a Paris, a l’Ostau de Bretanha, de delegacions vengudas de tota Euròpa per representar las lengas minorisadas del continent, aquò saguèt una capitada, lo malhum ELEN s’espandìs: gaelic d'Escòssa, galès, manx, cornic, ongrès d’Eslovaquia e de Romania, alsacian (alemand d'Alsaça e Mosela),occitan, breton, gallò e lengas d'òil, catalan de Rosselhon, valencian (catalan),catalan de Catalonha, basco, asturian, aragonès, sarda, ladin, pomarski(Polonha), carelian de Finlanda, lapon/sami, estonian oriental, odmorta d'Oral (Russia e Estonia), tatar d'Oral ( Russia et Estonia), mòrdve d'Oral

(Russia e Estonia),armon (aromanès de Grèçia e Balcans), alemand de Polonha, turc de Grèçia, eslovène d'Italia. De las terras gaelicas al ponent, a las còlas de l’Oral en Russia al levant, aquel malhum de la societat civila s’assolida e a per tòca d’aparar unses quaranta milhons de locutors de lengas minorisadas, populacions tant granda coma aquela d’un païs desconegut. Las situacions son plan differentas d’un Estat a l’autre mas se vèi que totas an un besonh mai fòrt de sostenh de l’Euròpa e de las institucions internacionalas per far prodel a lor batesta quotidiana e per melhorar lors drechs e lors situacions localas. En mai de l’Onu e de l’Unesco, lo trabalh d’ELEN al prèp de la

Commision europeenca e del Parlament europeenc es estat reconfortat pel vòt massiu del Parlament en favor del Rapport Alfonsi. Emai la competencia linguistica saguèssa aquela dels Estats, apareìs benlèu la possibilitat d’agure mai de subvencions d’Euròpa en favor de programmas culturaus, educatius o pels medias coma las radios per exemple que son una quarantenada dins lo continent a diffusir d’emissions en lengas minorisadas. Lo malhum ELEN dèu contunhar de s’afortir e d’esser lo pòrtavotz de las nòstras lengas, aura es partit per trabalhar tot l’an que vèn.

Alexis QUENTIN (IEO)

PROJÈCTES

16 n°146

Lo CA de l'IEO federal a votat lo 24 d'abril de 2013 la creacion d'un departament pedagogic de l'IEO. De fait, los corses d'occitan per adultes representan una activitat màger del malhum IEO. 380 lòcs son recen-sats, l'IEO assegura 1/3 d'aqueles corses e 5000 adultes son formats a l'occitan cada an.

Mai d'una enquèsta sociolingüistica fa véser qu'existís una vertadièra demanda per aprene l'occitan, coma per exemple la de Miègjorn-Pirenèus de 2010: 22% de las personas interrogadas (siá 1 persona de 5 !) se desiran perfeccionar, aprene o inicar a la lenga nòstra. Ara, aquò's vengut lo moment de trabalhar amassa per respondre milhor a d'aquesta demanda. Per aquò vos prepausam de crear amassa lo departa-ment pedagogic de l'IEO: IEO Formacion Perqué ?

Per valorizar l'accion pedagogica que menam.

Per captar un public interessat per las nòstras for-macions

Per porgir als apreneires una formacion de qualitat. Aquela mesa en òbra d'un departament pedagogic IEO pòt permetre:

La mutualizacion de çò existent e de l'engenhariá.

Crear de plans de formacion dins lo cadre de DIF, CIF, CNFPT e CNFEL.

Coordonar una vertadièra campanha de comunica-

cion.

Prepausar una ofèrta pedagogica espandida: cor-ses setmanièrs, estagis mesadièrs, formacion intensi-va, auto-aprendissatge ambe tutorat e estagi en immersion, corses de civilizacion, talhièrs de practica o encara talhièrs de teatre.

Çò segur, la necessitat de mai d'eficacitat impausa mai d'una causa coma:

La criterizacion de l'ensenhament.

L’avaloracion: DCL, Convencion ambe l'Universitat.

La conformitat dels cursus al Cadre Europenc de Referéncia per las Lengas.

La proteccion juridica de la proprietat intellectuala comuna del malhum IEO.

Cossí foncionarà IEO Formacion ? La mesa en plaça d'aquel departament pedagogic « IEO Formacion » foncionarà a partir de la volontat de las dife-rentas estructuras de l'IEO e mercés a de convenciona-ments annadièrs que definiràn los objectius annadièrs. IEO Formacion avia aquela crida a totas las seccions de-partamentalas o regionalas que vòlon participar. Per aquò far, nos podètz contactar a: Joan-Pau Becvòrt: 06-85-47-77-44 o jpbec-vort@ieo31.com Giraud Delbés: 05-61-11-24-87 o gdelbes@ieo31.com

16 n°146

PROJÈCTE

n°146 17

PROJÈCTE

A Castras, se farà a la sala Loïsà Paulin (carrièra Loís David a Castras), a 14h30. Aquesta còp, quina causida? L’autor serà lo Sèrgi Viaule, nascut en 1950, qu'a fòrça escrich, mas fins ara pauc publicat. De totjorn, balhèt la prioritat a l’accion militanta. En literatura de definís mai coma lector que non pas autor. Pr’a-quò, poesias, contes, racontes e novèlas son pareguts jos forma de brocaduras. Amb la retirada professionala se consa-cra a la mesa en òrdre de sas òbras romanescas. Na Balfet foguèt son primièr titol publicat. Lèu seguit de La venjança de N'Isarn Cassanha. D'autres son a mand de paréisser. Emai se se crei ad-dicte a la poesia, a pas de genre literari de predileccion. I a totjorn 4 categorias : pichons, col-legians, liceans, adultes ; e prèmis de ganhar pels 3 ganhants de cada catego-

ria. Tot lo monde pòt venir a l'espectacle pendent la correccion, es a gràtis. Vespertin pels escolans, taulièr de libres, taulièr de golardisas, aperitiu. Per la dictada de Castras, podètz de-mandar d'entre-senas e vos marcar abans lo 23/01 al Centre Occitan del País Castrés : 05 63 72 40 61 - aza-lais@wanadoo.fr Aquela manifestacion se tendrà dins mai de 40 vilas, de Bordèu a Niça e fins a Barcelona, çò que marca la volontat de maitas personas d'aprene a escriure la lenga. Es a gràtis e cal pas aver paur de se lançar ! E cadun se'n tornarà ambe son diplòm ! Los diferents centres pòdon prene lo tèxt prepausat per Castras, al mens per la zòna lengadociana, mas an tota liber-

tat de se causir quicòm mai. Per s'entrainar, de dictadas son pre-vistas tot lo mes de genièr dins lo cèrcle de Castras pendent lors corses e talhièrs, e/o lo podètz far tanben sul siti de la mediateca numerica Occitanica del Cir-doc. E per s'entre-senhar sus totes los au-tres centres, aquesta meteissa adreiça : Centre Occitan del País Castrés : 05 63 72 40 61 - azalais@wanadoo.fr

Dempuèi sa creacion a Castras en 1998, la Dictada Occitana arriba a sa 17ena edicion ! Aquesta se farà lo dissabte 25 de genièr de 2014.

18 n°146

ENTREVISTA

Laurenç Gòsset : Cristian, qu’èretz

un mainat au parat de la dusau

guèrra mondiau. De quina faiçon

avètz viscut l’influéncia de la guèr-

ra sus l’usatge de la lenga, la soa

socializacion ?

Cristian Rapin : Abans la guèrra, la

societat qu’èra subretot rurau ; lo

monde n’èran pas acostumats a se

voler vestir de la medeisha faiçon, a

voler uniformizar ua faiçon de se

comportar, de minjar,... Qu’èri acos-

tumat a enténer lo monde parlar la

lenga, l’estiu, en çò deus obriers,

deus paisans, de la poblacion au sens

larg tanben.

Mes la guèrra que contribuè a accen-

tuar la rompedura sociau entre lo

monde de la vida e lo deu campèstre,

com a desvolopar ua volontat comu-

na de parlar e se comportar d’ua fai-

çon identica, dens la seguida de la

victoria, com un contrapunt a las

privacions de la guèrra. La borgesia

occitana ne la volè pas mei parlar, la

lenga, e l’autra part de la societat

que n’èra vergonhosa ; qu’èra un

marcor identitari d’atardat au mo-

ment que n’i avè pas mei qu’un país

que sortava « victorios » de la guèr-

ra, e que volèva existir au nivèu in-

ternacionau.

LG : Quin èra l’usatge de la lenga

dens la familha vòsta?

CR : N’avi pas nada conciéncia, en

tot estar mainat, de çò que entenavi

au contacte de la familha, au país,

l’estiu. A l’epòca, la lenga n’èra pas

enqüèra vasuda ua passion tà jo. Qui-

tement, ne se parlava pas briga la

lenga, entre jo e los parents. Mes au

cafè, en d’autes endrets, per las car-

reras a còps, qu’entenavi la lenga, e

qu’amolonavi causas, expressions,

shens que me’n rendi compte. De

mei, lo men pair, policièr, acuelhava

sovent monde en dificultat a l’epoca,

e que n’i avè fòrça qu’èran deu país.

LG : Aquesta passion qu’avètz per

la lenga occitana enqüèra uei, e

nos pode re t z d í s e r qu in

s’ei precisada?

CR : Qu’ei trapat lo « virus » au

contacte d’òmis com Joan Bonafos,

qu’encontrèi au licèu Lacanal a Paris,

eon èri professor de castelhan. De-

mèi, qu’ei comen- çat a estudiar la

lenga pr’amor deus mens contactes

en çò de l’Institut d’Estudis Castel-

hans, mes tanben deus « Amics de la

lenga d’Oc », o Bernart Lesfargues.

Qu’ei trantalhat un chic entre la len-

ga occ i tana c l a s s i ca e l a

« francizada », abans de préner posi-

cion. Me caló tanben causir entre lo

gascon, qu’avi entenut mainat mes

que lo monde ne gausavan pas parlar

en public, e lo lengadocian, varianta

de la lenga per la quau, a l’epòca, i

avè dejà fòrça documents e libes de

qualitat. N’èra pas lo cas donc deu

gascon, que los escrits n’èran pas

coerents e qu’insistivan tròp sus las

particularitats e diferéncias locaus.

Enfin, qu’ei causit d’anar de cap au

lengadocian après quauques tentati-

vas avortadas de har un lexic en gas-

con ; que’m sentavi en manca de le-

Qu’èm a Agen, Olt e Garona, a quauques kilomètres de l’estadi Armandi. Cristian Rapin que’ns acuelha dens lo son apartament, que partatja, dab la soa hemna, Annie. Ua gata que’s passeja entre lo burèu e la taula on un carton de libes recentament editats nos espia. La rason deu noste encontre, la « sortida » en çò d’IEO Edicions deus tòmes 6 e 7 deu diccionari francés/occitan segon lo lengadocian. Atau « lo Rapin » qu’es acabat… enfin, que serà a véder. Que’s lo pur-mèr encontre fisic desempuish qu’escambiam, per telefon o corrier, suus manescrits : apondons, questions, correccions, que n’i avó e que n’i aurà. Sensacion estranha, la de presentar au nom de l’associacion au son autor ua òbra debutada per d’autes, en 1991 (sic). Quant de cambiaments entre-temps per la lenga occitana ? Desapareishuda de locutors, mes arribada tanben de l’informatica que nos poderé ajudar a non pas véder desapareisher la lenga occitana com tan d’autas abans. Cristian qu’es calme, quitament se los espera desempuish tan de temps, aquestes dus tòmes, enqüèra mei que l’ensemble deus soscriptors e deus afogats de la lenga occitana. Eth, vasut en 1931 dens la banlega parisenca, on lo son pair qu’èra en « emigracion » pr’amor deu son mestièr (policièr) - la soa familha qu’es originaria de Torneins – que pre-nò, longtemps a, la decision de menar ua accion importanta entà la lenga, la de perpausar un diccionari, un diccionari en mei d’un tòme. Que tornam dab eth sus aquesta istòria, que ne s’acaba pas uei.

n°146 19

LIBRES

Prèmi Paul Froment

gitimitat de menar un tau tribalh

dinc a la fin. Au contra, d’amics que

m’an donc conselhat de har un tri-

balh equivalent, e mei complet, peu

lengadocian. Qu’avi jà començat a

notar de vocabulari au fur e a mesura

de las meas lecturas. Qu’ei purmèr

completat dab citacions tiradas de la

literatura contemporèa. Enfin, com

volevi tanben amuishar l’usatge an-

cian deu vocabulari, que’m soi inte-

ressat a tèxtes de la literatura occita-

na en generau.

LG : Lo tòme 1, editat en 1991,

que marcava la purmèra estapa de

l’edicion deu tribalh vòste. E nos

poderetz un pauc mei detalhar lo

procediment editoriau ?

CR : Ua subvencion deu CG d’Òlt e

Garona me permeté d’acabar lo tri-

balh, dab lo sostien de l’EOE, que

n’èri pròche, e de l’IEO. Solide, que i

avè avut lo tribalh de Mistral, lo d’A-

libert per l’IEO, mes qua mancava

quauqu’arren de navèth. Qu’es dens

aqueste esperit qu’ei començat e aca-

bat aqueste tribalh. Solide, qu’èra

previst e sia editat mei d’òra. Quita-

ment la fasa de preparacion qu’estó

mei longa que prevista. Lo tòme 5

que sortí en 2005. Mercés a IEO Edi-

cions, los dus darrèrs tòmes que vie-

nen de sortir e ne soi plan urós.

Qu’esperi e serà un utís important

peu monde, per l’aprentissatge, soli-

de, mès tanben entà perméter au

monde d’enriquir lo lor vocabulari

dab expressions idiomaticas e ua co-

neishança mei bona de la nosta lite-

ratura. Qu’es l’usatge de la lenga que

me motiva, e lo diccionari, adara

acabat, que i deu participar. Qu’ac

esperi !

Augan, dens la sala d’animacion

de ferrièr a Pena d’Agenés, es lo Cris-

tian Rapin que recebó lo 41au prèmi

Paul Froment, que’u estó acordat per

la jurada en reconeishança deu son

tribalh deus bons entà la lenga occi-

tana, lo diccionari occitan-francés en

7 tòmes. IEO edicions e lo son direc-

teur editoriau Estèfe Ros que son

particularament uros de l’aunor hèit

a Cristian Rapin, que recompensa a

l’encòp l’investiment de l’ostau d’edi-

cion en favor de l’aprentissatge e de

l’ensenhament de l’occitan, e lo tri-

balh, sapient e rigorós, deu son au-

tor, que sabó utilizar la riquesa de la

lenga com la de la soa literatura. La

ceremonia qu’estó seguida de « la

Patacada », pèça de Marcèu Esquieu

interpretada per la tropa de l’Escòla

Occitana d’Estiu (IEO-47).

Lo prèmi Paul Froment qu’estó

creat en 1972 per Marcel Garrouste, a

l’epòca conse de Pena d’Agenés, e

Marcèu Esquieu, professor de letras

classicas e d’occitan, dus occitanis-

tas, tà recompensar autors occitans

en tot rénder un omenatge a Paul

Froment, defuntat en 1898. Despa-

reishut a l’atge de 23 ans, Paul Fro-

ment qu’es l’autor de «Flous de Pri-

mo» (Flors de Prima) e «A trabès re-

gos » (A travèrs regas).

n°146 19

ENTREVISTA

20 n°146

IEO : Francesca, vos poderetz presentar en quauques mots FZ : Que soi istoriana. Qu’ei hèit estudis a l’Universitat de Venicia, puish a l’Institut Universitari Europèu de Florença, on ei obtengut lo men doctorat en istoria e civilizacion en 2009. IEO : A partir de quin moment la question occitana suscitè lo voste interés ? FZ : Dètz ans a, au parat deus mens estudis universitaris, qu’ei menat un tribalhòt sus la question catalana en Catalonha nòrd (Rosselhon) peu periòde 1880-1920. Los sapients estudiats qu’èran membres deu Felibrige e/o de la SLR. IEO : E perqué avètz causit d’estudiar mei precisament aqueste periòde, mauconeguda ? FZ: En fèit, lo periòde n’es pas tan mauconegut, pr’amor es lo moment que se parla fòrça de Mistral e deu Felibrige, e que los estudis e son numeros sus aquesta question ; mes lo subjècte, eth, que s’amerita d’estar mei conegut. A partir deu moment qu’èri interessada peu procediment de construccion nacionau, e que la lenga n’èra lo signe lo mei evident d’ua particularitat occitana, e de la quasi abséncia d’òbras sus aquesta question, l’idea d’estudiar las accions e lo tribalh de la SLR que’m semblè evidenta.

IEO : Lo catalan qu’es sovent citat com un exemple, en Euròpa, de construccion d’ua nacion ? E pensatz que lo modèle catalan se pòt aplicar a l’occitan ? FZ : non, n’ac pensi pas, pr’amor lo contèxte, lo periòde e las situacions que son fòrça desparièras.

IEO : Uei, Catalonha que revendica ua independéncia en Euròpa. E pensatz Catalonha que s’ingereish dens la question occitana o agis de faiçon desinteressada ? Auta faiçon de pausar la question, quin se parla de l’occitan acèra ? FZ : Catalonha que revendica la soa independéncia dens un cadre politic definit desempuish la mesa en plaça

de la Constitucion espanhòla de 1978: qu’es lo d’ua comunautat autonoma, comunautat que ne representa pas l’ensemble deus país de lenga catalana, e ne’n ei pas tanpauc l’unica eretèra dirècta deus debats menats desempuish la Renaixança. Catalonha, mei d’un còp, que presentè l’interès d’un ensemble latin que s’articulava hòrt plan dab ua cèrta idea deu panoccitanisme au medeish periòde. Las faiçons deus catalans de cap a l’occitan (medeish grop linguistic o duas lengas diferentas) que variè dens lo temps pr’amor justament deus « interés nacionaus » de Catalonha. Actuaument, n’i a pas nada referéncia, dens los discors, a ua comunautat de lenga entre lo catalan e l’occitan. Catalonha que’s bat pr’amor deus sons interés particulars e que’s pòt (s’ac volem) l’esperar de realizar la soa independéncia – o de ganhar en autonomia – que demanda desempuish annadas. « Occitània » ne s’i es pas escaduda a bastir aqueste pantai nacionau pr’amor de mei d’ua rason qu’expliqui dens lo men obratge. IEO : Per tornar au vòste estudi, e seré possible de díser que los debats de l’epòca nos permeten d’estudiar e compréner diferentament los debats actuaus com, per exemple, a l’entorn, deu nom de la lenga ? FZ : Que pensi, e qu’ac ensagi

ENTREVISTA

Au parat d’un encontre a Tolosa per validar las darrèras modificacions au son manescrit, Francesca Zantedeschi,

que se passeja entre lo Piemont italian e la « Catalonha nòrd », qu’acceptè de responer a quauques questions

nostas. Lo son obratge en francés, “Une langue en quête d’une nation” (« ua lenga en quista d’ua nacion »), editat

queste deceme per IEO Edicions dens la colleccion Textes & documents, que nos conta las « tribulacions » deus

diferents actors implicats a l’entorn de la reconeishança de la lenga occitana au sègle XIXau, que’s centrat sus la

Société pour l’étude des Langues Romanes (SLR).

Anem a l’encontre deu son autor.

n°146 21

d’explicar dens « Une langue en quête d’une nation » los debats actuaus e son justament arguments en favor de ço que voli demonstrar, qu’es a díser aquesta lenga es enqüèra en quista d’ua nacion, e, ua faiçon disparièra d’ac díser, qu’es a cercar ua faiçon de se definir e de s’impausar coma ua lenga nacionau unica. IEO : E lo debat qu’existeish tanben entà lo catalan, que seré la « lenga deu Si » ? FZ : Se i a debat, efectivament, entà l’occitan, que demonstra la question n’es pas reglada entre los protagonistas. Ne pensi pas los Catalans agin definit la lor lenga com la « lenga deu Si » ! Las diferentas variantas que’s poden defin ir com « malhorqués, rosselhonés, etc.. ». Totun, lo sentis d’unitat de la lenga qu’es plan

present, quitament se cada grop dialectuau pòt revendicar las soas especificitats. Uei, l’Institut d’Estudis Catalans qu’es garant de l’unitat de la lenga, que tribalah a integrar las especificitats. Atau, lo cas deu « valencian » es diferent, mes aquò dessús , lo problèma qu’es eminament politic. IEO : Dens l’obratge, per parlar de la lenga, qu’utilisatz l’expression « lenga d’Oc », perqué ? FZ : Qu’es lo tèrme comun utilizat a l’epòca, e com lo men tribalh qu’es purmèr universitari, es donc lo qu’ei utilizat shens volontat d’entrar dens los debats actuaus. Dens un tribalh istoric, ne poish pas decidir o quitament aver ua opinion sus l’unitat o lo nom de la lenga. A l’epòca estudiada, l’unitat de la lenga n’èra pas unanimament reconeguda.

IEO : Lo Felibrige, associacion que la soa toca es la preservacion de l’obra deu son fondator, qu’es hòrt present a l’epòca. De mie, e los debats qu’èran numeros au sen deus diferents actors, a Paris, en Provença, a Montpelhièr. Que ne pensatz ? FZ : Se pòt pensar çò que volem de Mistral e deu Felibrige, mes shens l’accion de Mistral au sègle XIXau, la lenga qu’aurè perdut en visibilitat. A l’epòca estudiada, solide, n’i avè pas enqüèra de moviment occitanista, que lo tèrme s’es impausat dens la dusau partida deu sègle XXau. IEO : Quin es l’importancia de la filologia uei e quin son los eretièrs de Gaston Paris e Pau Meyer ? FZ : Los de Paris, que’us cau cercar, que pensi l’ei plan precisat, dens la disciplina universitaria que Paris cotribuè a crear. Que son donc los e s t r u c t u r a l i s t a s , d i s c i p l i n a independenta que estuida la lenga com còde, mes pas los dialectològs, disciplina independanta que ne tròba pas, d’aquesta passa, la soa plaça a l’Universitat. Totun, que pensi plan i agi un eretatge, indirècte lhèu, mes un eretatge au sens de la continhuacion d’ua tradicion dens la « linguistica monptelierana ». Que pensi n’es pas u n aza rd s e l ’ u n i v e r s i t a t montpelherana a desvolopat, subretot dab Ròbert Lafont e los sons sucessors, un corrent linguistic plan particular e autonòm per rapòrt a la linguistica « parisenca », dab la sociolinguistica e la pragmatica deu discors. IEO : Per acabar aqueste entertien, e nos podertz precisar sus qué tribalhat actuaument ? FZ : Que soi a man d’acabar un estudi sus los filològs e lingüistas rosselhonés deu sègle XIXau, en mei d’un dusau suu pan-latinisme en Euròpa, tostemps au medeish periòde.

n°145 21

ENTREVISTA

22 n°146

Francesca Zantedeschi : une langue en quête d’une nation. IEO Edicions, 202p. 22€. Las « tribulacions » deus diferents actors implicats a l’entorn de la reconeishança de la lenga occitana au sègle XIXau (veire entrevista p 20-21).

———— Cristian Rapin : Tòme 6 e 7 del diccionari francés/occitan segon lo lengao-cian. IEO Edicions, 40€ cadun. La fin d’un diccio-nari en mantunes tòmes començat en 1991 (veire entre-vista p. 18).

———— Peire Bec : L'Amour au fémi-nin : les femmes-troubadours et leurs chansons. Introduccion, causi-da de tèxtes e revi-rada en francès. Federop, 2013. 194p., 15€. Dins l’esperit d'es-pandiment de la literatura classica, una antologia dei trobairitz, qu'an portat aut la poesia e lei valors de corte-sia : la comtessa de Dia, Cla-ra d'Andusa, Azalaïs de Por-cairargas, Maria de Venta-dorn, Na Castelhosa,...

———— Paul Fabre : De Pèir de Garròs à l'abbé Fabre : trois siècles de poésie occi-tane, XVIe -XVIIIe siè-cles. PULM, 2013. 380p., 26€. Una autra antologia que mòstra la continui-tat de la literatura occitana despuèi lei trobadors fins au sègle XIXn. En mai dei dos autors citats dins lo titre, se i tròba d'escrivans impor-tants coma Loís Belaud de la Bellaudiera, Robert Rufin, Auger Galhard, Bertrand La-rada, Guilhem Ader, Pèire

Godolin, Francés de Corteta, Micolau Sabòli,…

———— Aurelià Lassaca : Pour que chantent les salamandres. Ed. B. Doucey, 2013. 112p., 14€. Vaquí una causa rara : una autora occitan vivènta pu-blicada en edicion bilenga per un editor non-occitan ! Es un mesclum de poèmas dejà pareiguts (Solstici, la Ronda del Fènix, …) e d' inedichs.

———— José Corredor Matheos : Le-tra a Li-Po. Revirat en occitan per Pèire Bec. N° 528 (especial) de la revista Lo Gai saber, març-abriu de 2013. José Corredor Mat-heos, nascut en 1929, es es-crivan (en castelhan) e tanben promotor de la cultura catala-na (rèsta a Barcelona despuèi 1936). Letra a Li-Po es una seguida de poèmas inspirats per la vida e la filosofía dau poèta chinés Li-Po (701-762).

———— Robert Lafont : La haute cons-cience d'une histoire. Actes du colloque de Nîmes. Trabucaire, 2013. 208p., 18€. Lo collòqui fuguèt organisat per l'as-sociacion Garda-rem la Tèrra en 2009, quauquei mes après la mòrt dau grand occitanista. Comunicacions e testimòniat-ges son centrats essenciala-ment sus seis escrichs politics : nacion, region, autonomia, … Contribucions de G. Agresti, P. Alliès, F. Dubet, D. Jullien, F. Martel, C. Torreilles,...

———— Hervé Terral : Figures(s) de l'Occitanie, XIXe - XXe siè-cles. L'Harmattan, 2013. 260p., 26€.

Recuelh d'un quinze-nat d'articles recents de l'autor a l'entorn de tres tematicas : "Du pays à l'espace monde ", "Langues", "Estrambord", per comprendre l'unitat e la diver-sitat de la cultura occitana.

———— Alem Surre-Garcia : Con-vivéncia, 2. Fondacion Oc-citània, 2013. 19p., 5€. Aqueste libreton es un recuelh cronologic dei tèxtes que fan referéncia au “biais de viure amassa dins lo respièch de l'alteritat” que fuguèt una marca de la civili-sacion occitana de l'Atge Me-jan.

———— Nicholas Evans : Ces mots qui meurent : les langues menac-ées et ce qu'e-lles ont à nous dire. La Décou-verte, 2012. 389p., 28,50€. L'autor es un linguista austra-lian, qu'a fòrça trabalhat sus lo terren per estudiar de len-gas pauc coneigudas, soventei-fes a mand de s'amoçar. Son libre es un argumentari en favor de totei lei lengas dau monde, sachènt que la mitat d'entre elas – tres mila ! - riscan de desasparéisser dins quauquei desenats d'ans.

———— Claudi Molinièr : Quina utò-pia per deman? IEO Erau, 2013, 44p., 5€. Aquelas qualquas paginas, dins una lenga simpla con-vidan a dintrar dins çò qu’es lo teatre del sègle que venèm de començar.

———— Frederic Vouland : La partida clandestina. IEO-Vendèmias, 2013, 162p., 13€.

C a v a l h o n , 1943 : Lo XIII es interdit, mas unes joves se recampan per jogar. Los Ale-mands, en cèrca de man-d’òbra pel STO, arrèstan una partida. L’eròi s’enfugís cap Anglatèrra amb Antonin, rescontrat a Lesin-han. Long del camin, sas pen-sadas venon un cant pel rugbí de 13.

———— Gui Viala : Jiròni lo salvatge. IEO de Tarn, 2013. 206p., 15€. Jiròni, escaissat “lo Salvatge” per son monde, a Durfòrt, vi-latjòt tarnés tranquillon, al pè de la Mon-tanha Negra... Nascut a la velha de la Granda Guèrra ont son paire periguèt, èra pas preparat a patir los dra-mas de l’autra, la de 39-45…

———— Coll : “Lengas” n°72. Presses universitaires de la Méditerranée, Université Paul-Valéry- Montpe-llier III, 2012. 19€. Aquel numerò de la revista tracta de de ques-tions tocant l’occitan e d’autras lengas. Contribucions de Jaume Costa, Felip Martel, Mederic Gasquet-Cyrus.

PUBLICACIONS

Du Bartàs : Tant que vira. [CD]. Sirventés, 2013. Am-be son 4en album, Du Bartàs fa virar sa musica a l’entorn d’una Mediterranèa insomesa e dubèrta sul mon-de. Los 13 titres de « Tant que vira… » infusan a l’occitan de sonoritats insoli-tas : cuatro sud-american, bendir o violon oriental.

n°146 23

Dempuei una bona part d’eternitat, fau de gròssas coleras e vos anóncie lo mai absurde que, fiau per gulha, risca de nos tombar dessús si contunham entau. Quau-ques jorns, quauquas setmanas, quauques mes après, rarament quauquas annadas, quò nos es efec-tivament tombat dessús e degun tròba pasmai que nadam dins l’absurditat : l’absurde es vengut la nòrma. De quò me fau ben tirar quela conclusion : ai lo don de pro-nosticacion, sei un endevinaire. Tan-ben, sens passar mai per l’exercici convengut de la colera sus l’actualitat, vos vau uei liurar direc-tament quauquas pronosticacions per un avenidor pròche. Totas an mai o mens a far emb l’ecologia. Lo parlament a adoptat en 2013 una lei que ditz que tornar semnar los gruns de sa recòlta, empeutar un pomier d’una varietat autorizada o gardar un masclon de son chabau e nuirit maison per ne’n far un repro-ductor, quo es de la « contrefaçon » sanccionada pro fòrt au benefici daus obtentors de la varietat que solets an lo drech de ne’n assegurar la reproduccion. En 2021 la lei será completada entau per l’enja uma-na : tota femna que se voldrá far far un enfant se deurá adreçar a Monsanto o autre que li mandará una « palheta » d’un reproductor omologat a l’ADN plan netejat. Los nenetons portarán un tatoatge indi-cant lor marca, valent a dire l’identitat de l’obtentor titulari dau brevet. Definitivament la paternitat será pas mai religada au semen mas a la pension alimentària a títol onerós. Après la lonjor de las bananas e lor « indici de corbadura », après las colors autorizadas per las merin-janas, la comission europenca, en 2014, vai enfin se clinar sus la lonjor de las biròtas, daus birons, de las q u e q u e t a s , d a u s v i e c h s … Z’esperavem dempuei mai de vint

ans. D’après las prumieras estima-cions, entre 20 e 25% daus euro-pencs de sexe mascle deurián èsser recalats e veire lor virilitat denaga-da. Per lo pastoralisme e lo retorn dau lop o l’introduccion d’orsas, sem arribats a un consensús, a un « gentlemen’s agreement » : l’olha

neteja la montanha, lo grand pre-dator minja l’olha e lo pastre tuca d’un còp l’autre quauqua indemnitat. A pas de que se plànher, lo pastre, que de tot biais podriá pas vendre sos anheus : arribam pas a minjar tots los que devem importar de Nòva-Zelanda, quo es pas per nos botar a minjar los daus paisans de chas nos. E per la lana ne’n parlam pas : tant que los pastres francés – passadistas coma son - refusarán de

far venir de las olhas vestidas d’acrilic, aurem pas de rason de las tondre. Dins las annadas passadas quauques ecologistas, segur quartai-rons de paisan, avián prepausat de las ajudas per permetre aus pastres de barrar los pasturaus e de crom-par daus chens especializats dins la proteccion daus tropeus contra los grands predators. En 2014, d’autres ecologistas, daus vertadiers quilhs, daus de París e dau govern, van far interdire las barraduras per « at-teinte au paysage », lo recors a tota dissuasion electrica o sonòra per « entrave à la prédation naturelle ». De mai los chens deurán èsser em-barrats la nuech per fin de pas em-paichar lo liure exercici de la loba-riá e de l’orsariá. En 2014 totjorn, se van trobar a l’entorn de la taula lo ministre de l’ecologia e lo de la cultura, un re-presentant de las associacions anti-corrida e un daus aficionados. L’anti e lo ministre de l’ecologia van pre-pausar l’interdiccion en França de la corsa a l’espanhòla. Au nom dau patrimòni immateriau de l’umanitat, lo ministre de la cultura vai prepau-sar de la gardar, mas de l’adaptar a nòstre temps : farán pasmai corre un taure dins l’arena, mas un insemi-nator. Lo consensús es obtengut quand promessa es facha au repre-sentant daus aficionados que los inseminators serán banuts e que aurán aurelhas e coa pro conse-quentas. Anatz veire ! Tornarem parlar de tot quò dins un an.

Micheu CHAPDUELH.

TRIBUNA LIURA Colera

ADREIÇAS

L’Institut d’Estudis Occitans de pertot

INSTITUT D’ESTUDIS OCCITANS (FEDERAL) 11, carrièra Malcosinat 31000 Tolosa 05 34 44 97 11 - direccion@ieo-oc.org www.ieo-oc.org

IEO EDICIONS 11, carrièra Malcosinat 31000 Tolosa 05 34 44 97 11 - ieo-edicion@ieo-oc.org www.ideco-dif.com

SECCIONS REGIONALAS IEO AQUITÀNIA 171, avenguda de la Palhèra 33600 Peçac 05 56 39 27 99 - ieoaquitania@ieo-oc.org http://ieoaquitania.free.fr

IEO AUVÈRNHE, BORBONÉS, VELAI 4, carrièra Sent Eutròpi 63000 Clarmont d’Auvèrnhe 09 54 49 26 63 - 09 59 49 26 63 ieoregionauvergne@gmail.com

IEO LEMOSIN Plaça daus vinhairons 19140 Usercha 05 55 98 28 90 - contact@ieo-lemosin.org http://www.ieo-lemosin.org

IEO LENGADÒC 15, avenguda Mas BP 60011 34501 Besièrs cedex 04 67 31 18 91- ieolengadoc@ieo-oc.org www.ieo-lengadoc.org

IEO MEIDIA-PIRENÈUS 11, carrièra Malcosinat 31000 Tolosa 09 62 56 09 91 - ieom-pireneus@ieo-oc.org www.ieomp.com

IEO PROVENÇA-AUPS-CÒSTA D’AZUR (CREO PROVENÇA) Ostau de Provença 8 bis, avenguda Jules Ferry 13100 Ais de Provença 04 42 59 43 96 - ieopaca@ieo-oc.org

IEO RÒSE-AUPS Chez Gerard Betton - Le Petit Avanon 07370 Auzon 04 75 23 02 71 - ieor-aups@ieo-oc.org

SECCIONS DEPARTAMENTALAS IEO 04-05 "ESPACI OCCITAN DEIS AUPS" 21, charrièra de l'Estampariá 05000 Gap 04 92 53 98 40 - ieo04-05@ieo-oc.org http://www.espaci-occitan.com

IEO AUPS MARITIMS "JÒRGI GIBELIN" En çò de J.P. Baquié 17, baloard Carabacel 06000 Niça 04 92 04 27 20 - ieo06@ieo-oc.org http://ieo06.free.fr

IEO ARDESCHA En çò de Denis Capian La Pastourelle A 07000 Privàs 04 75 64 87 74 - ieo07@ieo-oc.org

IEO ARIÈJA "OSTAL OCCITAN" 11, carrièra Henri Fabre 09100 Pàmias 05 61 69 60 96 - ieo09@ieo-oc.org

IEO AUDE 79, la Trivala BP 105 11022 Carcassona 04 68 25 19 78 - ieo11@ieo-oc.org http://perso.orange.fr/ostal.sirventes

IEO AVAIRON Ostal del patrimòni Plaça Foch 12000 Rodés 05 65 68 18 75 - ieo12@ieo-oc.org www.ieo12.org

IEO BOCAS DE RÒSE Ostau de Provença 8 bis, avenguda J. Ferry 13100 Ais de Provença 06 15 89 59 38 - ieo13@ieo-oc.org

IEO CANTAL 32, ciutat "Clair vivre" BP 602 15006 Orlhac 04 71 48 93 87 - ieo15@ieo-oc.org http://ieo15.cantalpassion.com

IEO CHARANTA "CONVERSA OCCITANA" 13, carrièra Gaston Agard 16800 Soyaux 05 45 38 03 08 - ieo16@ieo-oc.org

IEO DORDONHA "NOVELUM" Centre social e cultural 95, rota de Bordèu 24430 Marsac/ L’Isla 05 53 08 76 50 - ieo24@ieo-oc.org http://novelum.ieo24.online.fr

IEO DROMA "DAUFINAT, PROVÈNÇA, TÈRRA D'OC" Ostal dels Servicis Publics Servici de la vida associativa 1, avenguda St Martin 26200 Monteleimar 04 75 46 86 52 ieo26@ieo-oc.org www.ieo-droma.org

IEO GARD 4, carrièra F. Pelloutier 30900 Nimes 04 66 76 19 09 - ieo30@ieo-oc.org www.ieo30.org

IEO GARONA NAUTA Ostal d’Occitània 11, carrièra Malcosinat 31000 Tolosa 05 61 11 24 87 - ieo31@ieo-oc.org www.ieo31.com

IEO GÈRS 6, carrièra Lamartina 32000 Aush 05 62 05 53 98 - ieo32@ieo-oc.org

IEO GIRONDA Ostau occitan 171, avenguda de la Palhèra 33600 Peçac 05 56 36 30 27 - ieo33@ieo-oc.org ostau.occitan.online.fr

IEO ERAU 14, avenguda Estienne d'Orves BP 60011

34501 Besièrs cedex 04 67 31 18 91 - ieo34@ieo-oc.org

IEO GASCON LANAS En cò de Miquèu Baris 313, alèa de las Alaudas Partiment Sent-Robèrt 40440 Ondres 06 09 62 52 99 - ieo40@ieo-oc.org

IEO LÉGER NAUT "L'AURA" Centre Pèire Cardenal Charrièra Jules Vallès 43000 Lo Puèi de Velai 04 71 06 17 42 - ieo43@ieo-oc.org

IEO ÒLT Espaci Clément Marot Plaça Bessières 46000 Caurs 05 65 24 62 82 - ieo46@ieo-oc.org

IEO ÒUT E GARONA "ESCÒLA OCCITANA D’ESTIU" 16, carrièra pujòls 47300 Vilanuèva d’Òlt 05 53 41 32 43 - ieo47@ieo-oc.org

IEO PUÈI DE DOMA Centre J. Richepin salle B12 21, carrièra Richepin 63000 Clarmont d'Auvèrnhe 06 08 21 45 55 - ieo63@ieo-oc.org

IEO HAUTAS PIRENÈAS "NOSAUTS DE BIGÒRRA" Ostal de comuna 65350 Bouilh-Péreuilh 05 62 93 04 65 - ieo65@ieo-oc.org www.ieo65.com

IEO PARÍS En cò d'Alexis Quentin 31, carrièra Vandrezanne 75013 París ieo75@ieo-oc.org

IEO TARN 3, carrièra de la Torque BP 14 81120 Realmont 05 63 79 06 67 - ieo81@ieo-oc.org www.ieo-tarn.org

IEO TARN E GARONA "ANTONIN PERBÒSC" 307, avenguda de Montech 82000 Montalban 05 63 03 48 70 - ieo82@ieo-oc.org

IEO VAR "PROVÈNÇA TÈRRA D’ÒC" En cò de J. G. Babois - Plaça deis infèrns 83790 Pinhans 04 94 33 22 51 - ieo83@ieo-oc.org http://textoc.hostzi.com/ieo83.html

IEO VAUCLUSA 26, carrièra dels Tinturièrs 84000 Avinhon 04 90 67 16 90 - ieo84@ieo-oc.org

IEO VINHANA Madame Christiane Carron Résidence du Petit Breuil 37, rue de la Vallée 86000 Poitiers ieo86@ieo-oc.org