140. zenbakia (2014ko uztaila)

24
a rtzape 140. zenbakia - 2014ko uztaila GETArIArrON TOPAGUNEA BOST KONTINENTEAK ] GETArIArrAK FLYSCH TrAIL LASTErKETAN ANE AZKUErEN IPUIN BErrIA] Bizitza oso bat lehorreratzean Manuel Gorostiaga

description

 

Transcript of 140. zenbakia (2014ko uztaila)

Page 1: 140. zenbakia (2014ko uztaila)

artzape140. zenbakia - 2014ko uztaila

GE

TA

rIA

rr

ON

TO

PA

GU

NE

A

BOST KONTINENTEAK] GETArIArrAK FLYSCH TrAIL LASTErKETAN

ANE AZKUErEN IPUIN BErrIA]

Bizitza oso bat lehorreratzean

Manuel Gorostiaga

Page 2: 140. zenbakia (2014ko uztaila)

]

Page 3: 140. zenbakia (2014ko uztaila)

artzape140. zenbakia

2014ko

uztaila

[argitaratzailea] Gure Txeru Elkartea [koordinazioa] Izaskun Urbieta [maketazioa]

Monika Uzkiza [lan taldea] Aritz Iribar, Eider Iribar, Izaro Uzin, Izaskun Larrañaga, Nerea Kamio,

Josune Urresti, Jon Ander de la Hoz , Iker Alberdi, Alain Inza, Unai Mateos, Haritz Esteban,

Amaia Iribar, Amets Etxabe, Amaia Irazabal Aitor Irigoien, Beñat Gereka, Mikel Mugika,

Getaiko Gaztetxea, Iturzaeta herri eskola, Elan-Euskadi GKE, Markos Aizpurua, Andres Alberdi eta

Ereinten kultur zerbitzuak. [kolaboratzaileak] Ane Azkue eta Amaia Irazabal.

[argazkiak] Artzape [publizitatea] Artzape [inprimaketa] Gertu [tirada] 1170 ale

[lege gordailua] SS-504/01 [ISSN] 1578-469X

Getariako Udalak eta Foru Aldundiak diruz lagundutako aldizkaria

artzapeEskualtxeta kulturguneaKrixketaneko Iturrigaina

Tel.: 943 00 05 [email protected]

2014ko uztaila artzape-3

3/Bertsotan

4/Gutunak

5/Txapakalezka - Artzapetik begira

6 -7/Zer berri - Bi hitzetan

8-15/ Elkanoren Lehorreratzea

16-17/Hari tartian

18/Historiaren katebegiak

19/Herriko toponimia - Txikiegia agian

20/Iritzia

21/Elan- Euskadi

22/Agenda - Telefono interesgarriak

- Farmaziko guardiak - Denborapasak

23/Herriko gutixiak - Zorion agurrak

] bertsotan / Getaiko Bertso eskola Abuztuan zazpian

Getaria adi

berriro ere buelta

eman munduari

ongi etorria emanez

itsas gizonari

Doinua: Bertsuak jarri dizkat

5 8 - 11

12

Page 4: 140. zenbakia (2014ko uztaila)

ahatsaga Goiko eremuan aldaketak ekarriko dituen hitzar-men berri bat ari da prestatzen Udala. Eta horren ondoriozegongo diren aldaketak auzoaren onerako, eta modu berean,herriaren onerako izango direlako ziurtasuna dugu. Aurreikusia zegoen planteamenduan hobekuntzak emateaespero da, bai eraikitzeko dauden etxebizitzei dagokienean,baita urbanizatzeko dagoen lur eremuan zein bidearen garape-nari dagokionean ere. Negoziaketak aurreratuta daude, baina arduraz jokatu nahidugu, eta hitzarmena sinatu ostean emango diegu herritarreihonen guztiaren berri, sakontasun eta zehaztasun osoz. Orainarte herriko beste gai eta proiektu nagusiekin egin dugun beza-laxe.Egia da, Sahatsaga Goiko hainbat lan denboran luzatu egindirela, eta oraindik egiteke daudela. Hori bai, aurreko asteanPNV-ko Udal taldeak, Andoni Aristiren hitzetan, eginiko hain-bat adierazpen gezurtatu nahi ditugu. Herritarren, eta berezikibertako bizilagunen artean nahasmena sortzea delako halakoidatzien helburu bakarra. Eta Udala egiten ari den lana kalte-tzeko beste maniobra partidista bat izan dela uste dugu.1) Izan ere, Udal gobernua osatzen dugunetik, Sahatsaga GoikoUrbanizazio proiektua hobetzea lortu dugu hainbat puntutan:• Eremu guztiko aparkalekuak ordenatu dira, eta horretazgain, aurreikusita zeudenak baino 20 aparkaleku plaza gehiagosortu.• Etorkizunean norabide bakarreko plangintzatik bi norabide-koa izatera pasa da errepidea.• Polikiroldegitik Museora doan espaloi estua zabaldu egin da.• Eskola ondoan, autobusak buelta emateko leku berria eginda.• Hondakinak gaika biltzeko espazio berria egin da, eta auzo-konposta gunea ere bai. 2)Etxebizitzak 2012an eskrituratzeko ahalegin berezia egin zenUdaletik, ikusirik 2013an indarrean sartuko zen erreformakkaltetu egingo zituela bertako bizilagunak. Gestio honek bizila-gunei aurrezki handia suposatu zien, bereziki BEZari eta beredesgrabazioari zegokionean. Honetan, enpresa eraikitzaileakegindako ahalegina ere azpimarratzekoa da. 3)Etxe babestu hauekin herritarren behar guztiei erantzun ego-kia eman zitzaiela esatea ere ez zaigu zuzena iruditzen, ondo-rengoa kontutan izanda:- Zerrendetara aurkeztu zirenetatik %60 aukerarik gabe geratuziren.- Tasatutako 1,7 tipoko etxeetako zerrenda guztia pasatu eginda, eta herritarrentzat dirutza gehiegizkoa zenaren seinale dahori.

] gutunak

S

4- artzape @topagunea.com

Zure gutuna Artzapen argitaratzea nahibaduzu, Txeruko postontzian utzi, Eskualtxetaraekarri edo [email protected] helbidera bidalizure izen-abizenekin. Gutunak gehienez 200 hitzizan beharko ditu eta luzeagoak direnak moztekoeskubidea izango du Artzapek. Ez dugu testuiraingarririk onartuko eta Artzapek ez du bere gainhartuko argitaratzen diren iritzien gaineko erant-zukizunik.

Udalaren oharra, Sahatsaga goiaren inguruan

- Babes ofizialeko 30 etxetik 9 logela bakarrekoak izatea ez datorbat herritarren eskariarekin. 4) Azkenik, etxebizitzetako ur hornidurarako ezarritako ur bon-bari dagokionean, guztiz harrituta hartu ditugu Andoni Aristi-ren hitzak. Izan ere, bonbeoak jartzea ez da inondik inora izanUdal honen erabakia. Eta hori ondo dakite, hainbat aldizazaldu izan baitugu batzordetan. Amaitzeko, argi utzi nahi dugu, guk orain arte bezala ahalik etaondoen lanean jarraituko dugula, herritarrentzat onurak lor-tzeko eta denon artean Getaria hobe bat eraikitzeko ilusioz.

Getariako Udala

ondakinen bilketan Getariako Udala (Bildu buru dela)EZNAHIKOtik ez da irten ikasturte honetan ere.Etxean hondakinak ondo sailkatzen (bereizten) ari garen fami-liok badakigu egunerokoak erakutsita organikoa, paperak,plastikoak eta beirak berezituz gero gelditzen den errefusa hus-keria dela, astean poltsa txiki bat baino ez, besteekin konpara-tuta apenas pisurik ez duena. Errefus hori da ontzi berdeetarabota beharko litzatekeen hondakin bakarra. Hala da, eta halaxeerrepikatzen digute Europako zein bertako erakundeek. Bainagetariar askok ontzi berdeak askoz hurbilago dauzkagumarroiak, horiak eta gainerakoak baino. Getariako Udalakgauza bat esan eta gero praktikan gaizki egin dezagun errazta-sunak jartzen dizkigu!!??

Agintariek diru publikoa, guztion dirua alegia, arazoa sortzekobitartekoak jartzen xahutu beharrean, hobe lukete beraien bete-beharrari eustea. Herritarrok ingurumen osasungarri bateanbizitzeko eskubidea daukagu, eta, beste eskubideak bezala,eskubide hori ere bermatzea agintarien betebeharra da.Zabor edukiontzia kendu eta errefusaren bilketa era pertsonali-zatuan egiten duten bilketa sistemek oso emaitza onak ematendituztela erakutsi dute. Badira hori horrela dela frogatu dutenhainbat sistema ezberdin. Aldiz, zabor edukiontzia mantentzenden ereduetan porrota gauza ziurra da. Zabor edukiontzia kale-etan mantentzeak ez dauka inolako zentzurik.

Hemendik Getariako Zero Zabor Taldeak horixe eskatu nahidiogu Udalari, behingoz pauso erabakigarriak eman ditzanhondakinen bilketa sisteman.

Getariako Zero Zabor taldea

Getaria zabor kontuan EZNAHIKOA

H

Page 5: 140. zenbakia (2014ko uztaila)

2014ko uztaila artzape-5

artzapetik begiratxapakalezkaAitor Irigoien, Beñat Gereka eta Mikel Mugika]

Getarian, kultura eta festetako ekintzenantolaketaz hitz egitea, Erunez hitz egi-tea da. Beti martxan, gogotsu eta ilusioz,lanerako prest, udal bulegoetan, liburu-tegian edota kalean.

Aspalditik genuen berari ere, omenal-ditxo moduan, espazio txiki bat ematekogogoa, baina ez da elkarrizketa etamedioetan atera zalea… Eta horrexega-tik, are eta poztasun haundiagoa ematendigu Txapakalezka atalean ateratzekokonbentzitu izanak. Hona hemen, primi-zian, bere iritziak eta hitzak…

Erun gabe… Getaian festa eta kultura-

rik ez!

Ez, ez… noski ni gabe ere festa eta kul-tura oparoa egongo zela, dudarik gabe!

Guk bizitza guztian ezagutu zaitugu

udaletxean eta liburutegian… Baina

benetan zenbat urte daramatzazu?

Urte dexente! Uste det 1991ko ekaineanhasi nintzela. Elkanoren lehorreratzeatokatzen zen gainera, eta lanean hasi etasegituan jarri behar izan ginen mar-txan… Eskerrak frexko-frexko etagogotsu ginen… Liburutegiari dagokio-nez, orduan moilan, Itxas-Etxeko eraiki-nean, zegoen eta Amaia Lasa aritzen zenbertan.

Urte hauetan guztietan zenbat eta nola

aldatu dira herriko kultur eskaintza eta

festak?

Aldaketa askorik ez dela egon esangonuke, Getarian beti egon izan baita parte-hartze eta laguntzeko prestutasun haun-dia… Hori bai, orokorrean hitz eginda,gaur egun gazteak lehen bezala ez direlainplikatzen ere antzematen da. Bainadenetarik dago!

Gu txikiak ginenean, nahiko gerra ema-

ten genizun liburutegian… a ze iskanbi-

lak! Hobeto portatzen al dira gaur

egungo gaztetxoak?

Desberdin esango nuke. Lehen, izuga-rrizko iskanbilak egoten ziren bai: haurpila bat, zarata, jendea kanpora botabeharra gaizki portatzeagatik… Uuufff!Zer izaten zen hura! Orain jendea gu-txiago eta talde txikiagotan etortzen da…Hala ere, lehen haurrak inuxenteagoakzirela iruditzen zait…

Hainbeste urtetan hamaika (mila) anek-

dota eta pasadizo bizitzea tokatuko zi-

tzaizun. Kontatzea dagoen bat…

Zenbat istorio! Behin su-estintorea hustuzuten batzuk pasilloan. Eta beste behin,liburutegiko sarrailara “loctite” pega-mentua bota zuten, eta ezin atea ireki…Akordatzen naiz herrian dendaz dendaibili ginela, ea haurren batek “loctite”erosi ote zuen galdezka… eta azkeneanzein izan zen jakin genuela! A ze urteak!(Barreak)

Zure esperientziatik, liburutegian zer

aldatuko edo hobetuko zenuke?

Liburutegien jarduna eta funtzioa askoaldatu da azken urteotako aldaketekin(internet, mugikorrak…). Ondorioz,Getariako liburutegiak ere birmoldaketa,eguneraketa bat beharko luke, ordena-gailuak… jarriz. Baina horretarako den-bora behar da.

(Off the record) Amaitzeko galdera

intimo bat: duela 20 urteko argazkitako

Erun ikusi… eta orain berdin-berdin

zaudela konturatu gara. Zein da Pano-

ramix-en edabe miragarria? Zein da

sekretua?

(Lotsatuta) Hasteko, mila esker!!! Bainanik uste begi onekin ikusten nauzuelakodela hori! Sekreturik ez dago… agianjende gaztearekin eta kultura arloan ari-tzeak ematen duen bixitasun puntuhorrek eragingo du...

Ane Azkue

Mendian egarri eta itsasoan gose

Azkenaldian, Getaria txakolina edan etaantxoa jateko txoko bihurtu da. Askodira kanpotik larunbat edo igande pasaetortzen direnak, eta guztiek ere gus-tuko dituzte Getariako kaleetan hainbattabernek eskaintzen dituzten urtekoardo zuri freskoa eta oliba-oliotan pres-tatutako antxoa bizi-biziak eta hegaluzesamurra.

Antxoa udaberrian eta hegaluzea udagaraian arrantzatzen dituzte, eta moduaskotara prestatu daitezkeen jaki goxoeta finak dira. Antxoaren kasuan, tamai-naren arabera modu batera edo besteraprestatu daiteke. Adibidez, tamaina txi-kikoak berakatza txiki-txiki egin eta oliobero-berotan frijitzea da onena. Ez dagohorrelako aho gozagarririk. Atuna,berriz, nire uste apalean, ez dago etxeanegindako tomatearekin jatea bainogauza hoberik!

Antxoa freskoa getariar erara jan nahibada, hona hemen sekretua: ogi-xerrahartu, gainean antxoa frijitua jarri, etaesku batekin ogi zatia eusten den bitar-tean, beste eskuaz lagunduta, antxoarigaineko haragia jan. Ondoren, bizkarre-zurra baztertu, ogiari kosk egin, etaazken zatia, ogi-olio busti eta guzti, denabarrura. Tamaina handikoak, oliotan etaozpinetan prestatu daitezke. Prozesualuzea izan ohi da, eta esku-lan izugarriadu.

Gipuzkoako kostan arrantzatutako etaekoitzitako arrain freskoa jatea bainoplazer handiagorik egongo da noski, etabaita bertan ekoitzitako burbuiladunardo zuria baino goxoagorik ere, bainagauza bakoitzak du bere momentua, etahori aprobetxatzen jakin behar da.

Laster ditugu festak herrian, eta horre-kin batera, baita zenbait bikotek egin-dako marmitakoak ere. Denak zeinbaino zein goxoagoak gosearen aurrean.Prestatu koilara eta egin zanbulla geta-riar erara!

Jan eta edan gustuko duzun hori.

Gure omenaldiTXoa

ESKLUSIBA MUNDIALA!!!!: Elkarrizketan: Erun Ortiz

““Lan neketsua da batzuetan, bainapoza ematen du jendea ekintzetan

gozatzen ikusteak, eta gainera maitatua sentitzen naiz““

Page 6: 140. zenbakia (2014ko uztaila)

Iaz “Arrautza Gorringo” ipuina argitaratu zuen Anek, eta orain, bigarren batekindator: “Pepi, baziren bi piper”. Lehenengo ipuina ikusi zenutenek, marrazkiez osa-tutako istorio bat zela ohartuko zineten, hau da, batez ere ilustrazioaren bidea har-tutako ipuin bat, koloretsua eta argia, testu askorik gabe. Bigarren honekin ere ildobera hartu du, baina oraingo honetan protagonistak aldatu egin dira.

Hala ere, janariekin jolasten jarraitu du egi-leak. “Bi piper dira liburuko protagonistak,Pe piper berdea eta Pi piper gorria. Piperberdeak euria behar du bere koloreari distiraateratzeko, eta piper gorriak, berriz, eguzkia.Bi piperren arteko kolore ezberdintasunaazal kolorea ezberdinarekin alderatu dut, etaezberdintasunaren gainetik integrazioarenmezua zabaldu nahi izan dut”. Iraileaninprimitzeko asmoa du Anek.

Ane Azkuek bigarren

liburua idatzi du

6- artzape @topagunea.com

] getarian zer berri?

Sahatsaga kiroldegiak

antolatu ditu udalekuak

Udalekuak aurten Sahatsaga kiroldegiak antolatu ditu iaz moduan. UrritzaAisialdi Taldeak antolatu nahi zituen baino baimenak ezin izan zituen lortu. Bitxandatan izen emateko aukera izan dute txikitxoenek.

Argazkia San Fermin egunekoa da, egun horretan “bota ura” ezin izan zuten egineguraldi kaxkarra zela eta. Horregatik, beste egun batera atzeratu behar izanzuten.

Getariarrak

bikain

Flysch Trail

lasterketanUztailaren 13an jokatu zen FlyschTrail lasterketa. Espainiako kopa-rako puntuagarri, urtetik urterakorrikalari gehiagok hartzen duteparte lasterketa ikusgarri honetan.Aurten esaterako, 400 pertsonekeman zuten izena, eta azkenean302k amaitu zuten. Getariarrak ereizan ziren bertan, eta horietatikUxoa Irigoien izan zen lasterketako31,2 kilometroak amaitzen lehena.02:56:39ko denborarekin, sailkapenorokorreko 69. postuan amaituzuen, nesketan laugarrena izanik.Denboraldi bikaina egiten ari denseinale! Hemen dituzue herritarguztien denborak.

VI. ZUMAIAKO FLYSCH TRAILMENDI LASTERKETA

Espainiako Kopa-ko proba

31,2 kilometro

400 pertsona izena emanda, 302 iritsi helmugara.

Postua Korrikalaria Denbora

69 Uxoa Irigoien 02:56:39106 Zigor Saizar 03:09:21116 Aitor Irigoien 03:13:56155 Xabier Txueka 03:26:37156 Aitor Adrian 03:26:41

Argazkia: Baleike.

Page 7: 140. zenbakia (2014ko uztaila)

Europako Hiri Jasangarrien PlataformakUdalsarea 21ek garapen jasangarriarenarloan egindako lana goretsi du, tokikomailako garapen jasangarriaren espa-rruan eta Tokiko Agenda 21 garatzenegindako lana Europako ekimen azpi-marragarrien artean sartuta.

Europako Hiri Jasangarrien Plataformakhelburu nagusitzat du tokiko mailakogarapen jasangarriko ekimenak lagun-tzea eta sustatzea. Gainera, tokiko eki-menak goresteko, sortzeko eta abianjartzeko ekitaldiak antolatzen ditu.

Euskadi eta Tokiko Ekintza Planak nahizTokiko Agenda 21 nabarmentzekoakdiren Udalsarea 21 goresteaz gain, pla-taformak Dublin, Oslo eta Tallinn hiriakere goretsi ditu, biodibertsitatearen zeinekosistemen, mugikortasun jasangarria-ren eta energiaren arloetan abian jarri-tako ekimenengatik.

Dublinen, garai batean txokolate-fabrikaizandako eraikina zaharberritu, etaekoizpen jasangarriko abeltegi bihurtudute, irlandar hirian pestizidarik gabekoeta erleak, arrainak eta hegazti jakin ba-tzuk errespetatuko dituen nekazaritzasustatzearren. Era berean, kafe-hondarbirziklatuzko substratuan gourmet on-ddoak hazteari ekingo diote.

Bestalde, Tallinn da lehen hiria bereherritarrei kosturik batere gabekogarraio publikoa eskaintzen diena.Horren helburua Estonian ibilgailu pri-batuaren erabilera murriztea da, kutsa-dura atmosferikoa eta zirkulazio-istripularriak nabarmen gutxitzeko.Oslok CO2 isuriak % 50 murriztu nahiditu 2030 urterako, hiriak klima aldaketaglobalari egiten dion ekarpena txikitzea-rren. Horretarako, Norvegiako hiribu-ruak urtean 410.000 tona har ditzaketenbi errausketa-instalazio ditu, biogas-ins-talazio batez gainera, elikagaien honda-kinak dituena hornigai, eta biogasa etaongarri biologikoa ekoizten dituena.

Informazioa gehiago:Tel. 943 [email protected]

] bi hitzetan

2014ko uztaila artzape-7

Barbara Stammelen

“Human Stains” erakusketa

Koldo Mitxelenan

Barbara Stammel artista alemaniarrak “Human Stains” izeneko erakusketa duikusgai Donostiako Koldo Mitxelena liburutegian. Bertako Ganbara aretoanegongo da obra irailaren 6a arte. Guztira 12 koadro biltzen ditu erakusketa honek,eta pertsonen aurpegietan, erretratuetan, du oinarria. Gizakiaren estutasun egoe-rak aurkezten dira bertan, eta nahiz eta pertsona ezagunen aurpegietako ezauga-rrietatik hartu inspirazioa, pertsona ezezagunak islatu ditu Barbarak.

Abuztuan urtero egiten dugun moduan, ez da Artzaperik kaleratuko. Beraz, irailaarte! Gure Facebook orrialdean ere oporrak hartuko ditugu. Ondo pasa Salbato-reak eta uda Artzapeko lan talde guztiaren partez!

Urrian urteko kuota

Urrian urteko kuota pasako dugunez kontu korrontea edo banketxez aldatu badu-zue jarri gurekin harremanetan datuak aldatzeko: [email protected] hel-bide elektronikoan, 943 000 548 telefonora deituta edo/eta Txeruko postontziandatu berriak utziz.

Abuztuan

oporrak

hartzen

ditugu

Hondartzan Hondartzan ere irakurri ere irakurri Artzape!!Artzape!!

Page 8: 140. zenbakia (2014ko uztaila)

Izaskun Urbieta ] Elkanoren lehorreratzea

8-artzape @topagunea.com

Abuztuaren 7an, seiga-

rren aldiz antzeztuko

du Elkanoren papera

Manuel Gorostiagak.

Aurretik, tripulazioko

kide izan zen urte

askoan, eta aurten, agur

esango dio poztasun eta

une bereziak eman diz-

kion lehorreratzeari.

“Hemendik lau urtera

lehorretik ikusiko dut,

eta badakit pena

emango didala, baina

uzteko momentua dela

sentitzen dut”

onartu du.

Eginiko ibilbideari

buruz hitz egin dugu

berarekin.

Manuel Gorostiaga: “Lurrari musu eman nionean

jende guztia txaloka hasi zen”

Page 9: 140. zenbakia (2014ko uztaila)

] Manuel Gorostiaga

2014ko uztaila artzape-9

1995ean atera zinen lehenengo aldiz

Elkano gisa. Aurtengoarekin seigarren

aldia izango duzu. Nola laburtuko

zenuke urte guzti hauetako eginkizuna?

Egia esan beti berdina egiten dugu, ezdira aldaketa handiak ematen lehorre-ratze batetik bestera. Eta urte guzti haue-tan, eguraldi aldetik, denetarik probatudugu: eguzkia, haizea, galerna… Euriakbehintzat errespetatu egin digu. Eta inoizez dugu bertan behera utzi lehorreratzea.

Jakin dugunez, ez duzue entsegurik egi-

ten.

Keba, inoiz ere ez. Badakigu nola eginbehar dugun gure antzezlana eta aldehorretatik ez dago arazorik. Nik tripula-zioko kide bakoitzari barkutik zein orde-netan atera behar duten esaten diet, etanahikoa.

Esperientziak nerbioak lasaitzea eragin

dizu?

Ez pentsa. Gehiago edo gutxiago, ner-bioak beti izan ditut eta aurten ere urduriegongo naiz. Tripulazioarentzat eta nire-tzat, momenturik bereziena moilabarrura sartzea izaten da, eta ondorioz,hor izaten ditugu nerbiorik handienak.Nire lehenengo lehorreratzean ere unehau izan zen urdurien nengoena. Karro-zan uste baino lasaiago joan nintzen.

Nola pasatzen duzue lehorreratzearen

eguna arratsaldeko 17:00ak arte?

Goizean geratzen gara eta hamaiketakofuerte bat egiten dugu Iribarren. Gero,14:00ak aldera barkurantz joaten gara.Azkeneko urteetan, Astilleron kafea har-tzeko ohitura hartu dugu, eta ondoren,San Anton mendiaren atzera joaten garaezkutatzera. Han denbora pasatzekoedariak ematen ditugu eta parrandatxoaegiten dugu. Kontu kontari ibiltzen gara,bata besteari adarra jotzen… Egia dalehen alkohol gehiago ematen zela, bainaorain zaintzen gara. Ez dugu behar bainogehiago edaten. Gainera herrirantz abia-tzen garenean serio jartzen gara etaaurreko festa guztia bukatzen da.

Elkanoren papera egiten hasi aurretik,

tripulante gisa joan zinen urte askoan,

22 bat urte.

Ez naiz gogoratzen zehazki zenbat urtezegin nuen tripulantearena. Erreferentziabezala daukat nire lehen aldian Isaak otezen Getariako alkate, eta Garaikoetxealehendakari. Argazkietan begiratuta,1983. urtea da hori. Baina uste dut,1979.

urtean egin nuela debuta, beraz 26 urteizango dira.

Zeinek esan zizun lehorreratzean parte

hartzeko?

Miguel Isastik aipatu zidan, orduan Elka-norena egiten zuenak. Gainera bereaurretik nire aitonak egin zuen Elkano-ren papera, 1922. urtean hasita, eta beno,arrazoi horregatik esango zidan niri.Isasti eta nire aitonaren garaian, urteroegiten zuten lehorreratzea. Beranduagojarri zuten 4 urtetik behin egitearena. Nirihorrela egitea tokatu zait.

Bi paperak bete dituzu: tripulantearena

eta Elkanorena. Zein ezberdintasun

daude?

Beno, Elkano azkenean figura bat da, etatripulantearen zeregina, beste guztienartean, errazago ezkutatzen da. Elkano

beti dago presente lehorreratze guztian.Aurrena joaten da barkutik ateratzean, karrozan ere bera da protagonista, lehe-nengo argazki guztiak berarenak dira…

Elkano portura iristen denean, musua

ematen dio lurrari. Hori zuk gehitutako

sinbolo bat da, ezta?

Lehen aldiz Elkanorena egin behar nue-nean, zerbait ezberdina egitea pentsatunuen. Alegia, aurreko biek egin ez zutenzerbait. Orduan, lurrari musu emateabururatu zitzaidan. Azken finean, 3 urtenabigatzen egon ondoren, lur hartzeakduen sinbologia modu batean, detailebatean, erakutsi nahi nuen.

Gogoratzen naiz barkutik saltatu, 4-5pauso eman, makurtu eta musu emannionean lurrari. Han ikusten zegoenjende guztia txaloka hasi zen. Harrezkero

““Gehiago edo gutxiago,

nerbioak beti izan ditut

eta aurten ere urduri

egongo naiz““

Page 10: 140. zenbakia (2014ko uztaila)

] Elkarrizketa / Elkanoren Lehorreratzea

10-artzape @topagunea.com

beti egin dudan zerbait da.

Urte guzti hauetan, hainbat momentu

bizi izan dituzu. Zein da bereziena?

Bereziak urte guztiak izan dira. Esperi-mentu asko egin dira, barku ezberdinakekarri dira, aldaketa txiki batzuk egindira… Ondoren, egunean bertan, egural-dia izaten da gure beldurra. Izan ere,eguraldiagatik arazo txikiak izan ditugubarkuan adibidez. 1995. urtean, olatubatek barkuaren muturra txikitu eginzigun, eta beste urte batean, moilara sar-tzerakoan galerna etorri eta barkuakzuen motor txikiak ezin zuen aurreraegin. Haitzetara goazen, baina han ber-tan Joaquin Bernardino zegoen beremotorrarekin eta lagundu egin zigun.Egia esan, gutxiago edo gehiago, betiegon dira anekdotak baina ondo ateragara eta horrela jarrai dezala.

Badirudi, barkuan gertatzen direla

anekdota guztiak. Kaleko zatian dena

ondo joan zaizu?

Orain dela hiru bat lehorreratze, udaraoso ona egin zuen, eta lehorreratzekoegunean ere izugarrizko beroa egitenzuen. Orduan, herri langileek, lurra man-gerarekin busti egin zuten, lurra osoberoa baitzegoen. Baina freskatu beha-rrean, kontrako efektua egin eta lurra,adokina gehienbat, irakiten jarri zen.Gure oinek erre-erre eginda bukatuzuten.

Entsegurik egiten ez duzuela esan

duzu. Baina aurreko Elkanorengatik

aholkurik jaso zenuen?

Ez. Nire aitonak eta Isastik egiten zute-neko oroitzapenak banituen, eta gaineratripulazioan joanda, badakizu gutxigorabehera nola egin behar den. Nireizeko batek esan zidan ea ba ote nekienegiten eta nire aurrekoak aholkurikeman zidan edo ez. Baina keba, aldehorretatik ni lasai ibili naiz beti.

Zure aitonari ikusten zenionean Elkano-

rena egiten, inoiz imajinatu al zenuen

zuk ere paper hori beteko zenuela?

Inondik inora ere ez. Hori ez da behin erejakiten. Baina esan zidatenean, ilusioaskorekin hartu nuen, jakina.

Tripulazioan joateak ilusioa egiten dizu,asko, eta Elkanorena egiteak ba, pentsa!Urte batzuk egon ziren inork ez zuenaatera nahi, baina orain, esan orduko prestazaltzen dira 17 gizonak.

Tripulazioaren osaketa nola egiten

duzu?

Nik beti azkeneko lehorreratzean atera-tako gizon berdinei ematen diet berriroateratzeko aukera. Horregatik prest dau-den edo ez galdetzen diet. Norbaitekezetz esaten badit, ea familiarteko edoezagunen bat duten galdetzen diet.Horrela berak hartzeko lekukoa. Bainaezetz esaten badit, nik bilatzen dutpapera egingo duen pertsona berria.

Zure azkeneko lehorreratzea izango

da?

Bai. 68 urte ditut, eta uzteko momentuairitsi dela pentsatzen dut. Aurreko leho-rreratzean ere, bezpera arte, ospitaleanizan nintzen ingresatuta. Beraz, aurtengoedizioarekin usteko moduan izango naiz.Pena ematen dit, jakina. Baina onartzen

dut adinez zahartzen ari naizela eta erreleboa eman behar dudala. Aurtengoa egiteko ustez ondo nago, osasunez ederkiaurkitzen naiz, kilo batzuk ere jaitsi ditut,eta ea dena ondo ateratzen den.

Pentsatuta al daukazu zeini eman oho-

rea?

Baditut buruan pare bat izen, bainaoraindik ez dut esango.

Serio hartzen duzu lehorreratzea.

Bai, oso serio. Beti hartu izan dut horrela.Kiloak jaitsi behar badira jaitsi egitenditut, eta gainerakoei ere esaten diet.Niretzat, errespetu handia duen antzez-lana da hau, eta ahalik eta errealisten etaondoen egiten saiatzen naiz. Zerbaitenardura hartzen duzunean, horrela eginbehar dela pentsatzen dut.

““Baditut buruan pare bat izen,

baina oraindik ez dut esango““

Page 11: 140. zenbakia (2014ko uztaila)

] Elkarrizketa / Elkanoren Lehorreratzea

TRIPULAZIOA

2014ko abuztuaren 7an Elkanoren lehorreratzean parte hartuko duten 17 gizonezkoetatik hiru berriak izango dira. Balen-tin Artanoren partez bere semea den Beñat Artano aterako da, Jesus Mari Aizpururen partez berriz, Mikel Larrañaga bereiloba, eta azkenik, Xabier Castilloren ordez bere anaia Carlos. Beraz, hauek izango dira aurtengo tripulazioa:

Elkano: Manuel Gorostiaga Jaime Burgaña

Beñat Artano Jose Mari Alberdi

Luis Berasaluce Iñaki Bikuña

Peio Isasti Florentino Saizabal

Jose Manuel Gorostiaga Mikel Larrañaga

Patxi de la Hoz Iñaki Urresti

Xabier Argibe Jabi Isasti

Jose Ramon Aristi Iñigo Isasti

Ibon Etxeberria Carlos Castillo

2014ko uztaila artzape-11

1922. urtean ateratako irudia.

Elizatik atera ondoren, arropazaldatuta, bost kontinenteak ordez-katzen dituzten bost neska ederre-kin abiatzen da Elkano karrozabatean Kale Nagusian zehar. Zatihorretan, Elkanok Valladolideraegindako bidaia irudikatzen da,Carlos I Espainiako erregearen(Pako Aizpuruak antzeztuta) ongietorria jasotzera, eta bide batez,bidaiaren berri ematera (1922anbere omenez eraikitako monumen-tura). Enperadoreak, Lurraren iru-dia duen eta “Primus circumdedistime” esaldia grabatuta duen arma-rria emango dio Elkanori.

Erregearen ondoan Garazi Zene-korta eta Amets Gonzalez Txabarriegongo dira.

Erregearen ongietorria

Page 12: 140. zenbakia (2014ko uztaila)

12- artzape @topagunea.com12-artzape @topagunea.com

Maialen Fernandez

Afrika - 19 urte

Intza Gurrutxaga

Europa - 18 urte

Lehendabiziko aldiz, zozketa bidez aukeratuak izan dira Elkanoren lehorreratzean 5 kontinenteak antzeztuko dituz-

ten emakumeak. Martxoan egin zen zozketa, eta guztira, 39 izan ziren izena eman zuten neskak. “Zozketa egitearen

alde gaude gu, horrela berdintasuna bermatzen baita karrozan atera nahi duten nesken guztien artean” adierazi

dute 5 neska gazteek. Errebindikazioa baina, beste arlo batera ere luzatu nahi dute. “Tripulazioa osatzen duten gizo-

nezkoak ere zozketa bidez aukeratuak izan beharko lirateke. Izan ere, ziur aski, mutil askok nahiko lukete bertan

parte hartu”. Zergatik izena eman zuten galdetzean,

denak ados jarri dira esaten “gure ustez, edozein

getariarren ilusioa da lehorreratzean parte hartzea,

eta guk ere arrazoi horregatik eman genuen izena”.

Zozketaren egunean ez zirela bertan izan aitortu

dute. “Baina guri tokatu zitzaigula enteratu ginenean

oso pozik jarri ginen noski, eta baita gure familikoak

ere”. Orain, urduri samar aurkitzen dira, baina eguna

iristeko irrikaz. “Nerbioak izango ditugu, hainbeste

pertsona kalean ikustean lotsa ere sentituko dugula

pentsatzen dugu, baina pozik gaude eta gogotsu”.

Maialen Urbieta

Ozeania - 21 urte

Maddi Erauskin

Amerika - 19 urte

Ainitze Gereka

Asia - 19 urte

Bost kontinenteak

““Guri tokatu zitzaigula enteratu ginenean oso pozik jarri ginen noski, eta baita gure familiartekoak ere””

] karrozako partaideak

Page 13: 140. zenbakia (2014ko uztaila)

Mari Carmen Lopezentzat eta Ana Alberdirentzat bosgarren

lehorreratzea izango da jostun bezala. “Berezia da guretzat lan

hau egitea, esfortzu eta denbora asko eskatzen digu, baina oso

lan eskertua da” azaldu dute.

Urte hauetan guztietan hainbat traje berri sortu dituzte. “Ez

dira urtero aldatzen arropak, baina tarteka egin dira berriak,

noski. Hori bai, lehorreratze bakoitzean pertsona bakoitzari

bere neurrietara egokitu diogu”.

Bost kontinenteak ordezkatzen dituzten nesken soinekoez gain,

Elkanoren trajea, tripulazioarena, Erregearena… eta beste hain-

bat arropa ere beraiek egindakoak dira. “Denak batera ez dira

inoiz aldatu, baina urteen poderioz, aldatzen edo berritzen joan

gara” esan dute. Berritzearen erabakia ez dute beraiek hartzen.

“Guri esan egiten digute lehorreratze bakoitzean zein traje

sortu behar diren, eta horren arabera ideia pentsatzen hasten

gara, modeloak bilatzen, telak, materiala… Gainera, kasu ba-

tzuetan, zaila da hemen tela edo apaingarri jakin batzuk bila-

tzea, orduan Frantziara joaten gara” kontatu dute.

Tripulazioaren kasuan, lehorreratze bakoitzean, 2 edo 4 traje

berritzen dituzte. “Batzuk oso zaharrak dira, eta pixkanaka

berritzen joan gara. Aurten esaterako, uste dugu denek izango

dituztela dagoeneko aldatuta”. Gainera, tripulazioaren kasuan,

bitxikeria bat ere badago: “Nao-tik jaistean dituzten arropak

berritzen ditugunean, ondoren zahartu egiten ditugu. Alegia,

puskatu, zikindu… Zahar itxura eman behar zaie”.

Nesken arropak lan handiagoa suposatzen diela aitortu dute.

“Bost kontinenteak ordezkatzen dituzten nesken soinekoek lan

gehiago eskatzen dute, denbora gehiago dedikatzea, eta

beraiek ere askotan etortzen dira probaketak egitera”.

Detaile eta zorroztasun asko behar duen lana da beraiena.

“Baina gustura egiten dugu guk, gainera ohore bat da festa

honetako trajeen jostunak gu izatea, nahiz eta, era berean,

erantzukizun handikoa izan. Egunean bertan ez gara oso

urduri ipintzen, ordurako gure lana eginda baitago, baina

momentu berezia da denak jantzita ikustea, bai”.

Benita Irigoien eta Mari Jose Bordagarai Asiak jantziko duen

soinekoaz arduratzen diren pertsonak dira. 2005ean Indiara

egin zuten bidaia baten ostean, hango jantziak ekarri zituzten

inauterietan mozorrotzeko. Erunek hain ondo zeudela jantzita

ikusirik, lehorreratzerako erabiltzea proposatu zieten. Hala,

2007ko lehorreratzean Izaskun Larrañaga Mari Joseren jantzia-

rekin atera zen.

Hurrengo lehorreratzean berriz, 2009an, Indiatik tela ekarri eta

beraiek josi zuten saria. Orduan, soineko berria, Nagore Alber-

dik jantzi zuen. Aurten ere, Asiaren papera egingo duen

Ainitze Gerekari beraiek arduratuko dira janzten.

Jostunak

] prestatzaileak

2014ko uztaila artzape-13

Mari Carmen eta Ana, Intzari soinekua probatzen.

Ainitze saria jantzita eta Benita eta Mari Jose apaingarriak ipintzen.

Page 14: 140. zenbakia (2014ko uztaila)

14- artzape @topagunea.com

] prestatzaileak

Arantza eta Itziar Larrañaga ahizpek badakite zer den karrozanateratzea. Itziar orain dela 23 urte, eta Arantza orain dela 7, biakAmerika izan ziren Elkanoren lehorreratzean. Orain ordea, 5kontinenteak ordezkatzen dituzten neskak orrazten ibiltzendira. “Hasiera batean beste ile apaindegi batera joaten ziren,Amaskarrera. Baina ni atera nintzen urtean, niri amak orrazteaeskatu nuen, gure ama ere ile-apaintzailea baitzen” azaldu duItziarrek. Ordutik, beraien ile apaindegian orraztu izan dirakarrozan ateratzen diren neskak. “Beno, nire ondorengo leho-rreratzean atera zirenak ez nago ziur, baina horien hurrengotikhasita, gaur egun arte bai” esan du.

Lan atsegina dela kontatu dute ahizpek, gustura eta ilusioz egi-ten dutena. “Lana suposatzen du, bai aurretik eta egunean ber-tan ere, baina ohore bat da guri lan hau ematea” azaldu dute.“Polita da, eta gainera konplizitatea lortzen dugu atera beharduten nesken eta gure artean, gainera gu ere hortik pasa gine-nez ulertzen diegu nola sentitzen diren” jarraitu dute. Izan ere,urduritasuna guztiek izaten dute. “Gu ere urduri jartzen garaegunean bertan, ez pentsa! Eta neskak ere probaketara urdurietortzen dira, bai. Batzuk ez dute adierazten, baina badakizubarrutik daramatela nerbio puntu hori”.

Orrazkera kontinente bakoitzak eskatzen duen ezaugarrienarabera egiten dute. “Egokitzen saiatzen gara, eta neska bakoi-tzak dituen ileari eta aurpegiko ezaugarriei ere begiratzendiegu, horrekin jokatzen dugu” esan dute. “Normalean bestelehorreratzeko antzeko orrazkerak eramaten dituzte, baina betizerbait aldatzen saiatzen gara, berrikuntzak sartzen”. Bostneska hauez gain, Erregearen ongietorrian ateratzen diren bineskak ere prestatzen dituzte.

Ile-apaintzaileak

““Lana suposatzen du,

bai aurretik eta egunean

bertan ere, baina ohore

bat da guri lan

hau ematea””

Page 15: 140. zenbakia (2014ko uztaila)

Isaura Arangurenentzat 5 neskak makillatuko dituen lehenaldia da, eta urduri samar dagoela aitortu du. Udaletik eskainizieten lan hau egitea, eta “baietz esan nuen, nola ez!” esan du.“Ilusioa egiten du horrelako muntai bat suposatzen duen festabatean lan egitea, jende askok ikusten du, eta neska hauekinmomentua konpartitzea polita izango dela uste dut. Aukeraezin hobea da, eta asko ikasiko dut”.

Horretan dabil, hain zuzen. “Neska hauek makillatzeko garaihartan emakumeak nola joaten ziren makillatuta begiratzen arinaiz interneten, beste urteetako lehorreratzeko argazkiak jaso-tzen ari naiz ikusteko nola joan ziren, jendeari galdetzen…Baina pixka bat lan zaila izaten ari da. Gehienetan ez ditut ger-tuko argazkiak lortu, eta urrutitik zaila da ikusten nola zeudenmakillatuta. Gainera antzinako aurkezpen bat da, eta ezin dagaur egungo makillaje estiloa erabili, beraz zaindu egin behardira detaile hauek”.

Makillajeari ez zaiola behar bezalako balorea ematen kontatudu. “Makillaje on bat izateko, lan asko hartu behar da, eta ezsoilik egunean bertan, baizik eta aurretik ere bai. Adibidez, aza-laren zainketa. Ez baduzu azala ongi zaintzen, makillajea ezzaizu berdin geratuko eta gaizki geratzen bada, denak hortazhitz egingo dute”. Gehien arduratzen dion neska Afrika ordez-katuko duena da. “Batez ere koloreagatik. Kolore beltz polit batlortzea ez da hain erreza, eta beltz faltsu bat ere ez da ondogeratzen. Orduan oreka bat bilatzea zaila da. Baina beno, horre-tan ari naiz, eta lortuko dugu”

Oihana Iribar eta Agurtzane Subijana “Itsaslur Gourmet” Geta-riako produktuen ekoizleen elkarteko kideak dira. Aurten,lehenengo aldiz, kanpoko kateringa ekarri beharrean, bertakoekoizleak izango dira luncha prestatuko dutenak. “Orokorrean,herrian bertako produktuen presentzia handiagotzea eskatugenuen bilera batean” aipatu du Oihanak. “Amaia Iribarri,Udaleko zinegotziari, komentatu genion eta baiezkoa emanzigun, beraien lan lerroetako bat bertan ekoitzitako produktueiindar edo bultzada handiagoa ematea zela, eta ideia ona irudi-tzen zitzaiela” jarraitu du Agurtzanek. Hortik abiatuta, urteanzehar zein ekintzak prestatuko ziren eta zeinetan parte hartukozuten zehaztu zituzten. “Lehorreratzeko luncha prestatzekoproposamena heldu zitzaigun geroago, eta guk baiezkoa emangenuen” esan dute.

“Guretzako dena berria da, gu ekoizleak gara, produktua egi-ten dugu baina hortik aurrerako elaborazioan ez gara adituak.Horregatik, katering enpresa batekin jarri ginen kontaktuan etagure produktuak oinarri hartuta prestatuko dute menua” adie-razi dute.

Luncha egingo den lekua ere berria da aurtengoan. Lehenengoaldiz, Balenciaga Museoan eskainiko da eta dagoeneko izandira hango arduradunekin hitz egiten. “Espazioa ikusten egongara, azpiegituraren ezaugarriak ikasten, protokolo gauzakzehazten… Azkenean 300 pertsonentzako luncha prestatukodugu eta lekua ondo neurtu behar da” adierazi du Oihanak.Urduri dauden edo ez galdetzean, ezetz esan dute. “Badakigugure produktua ona dela, eta beraz, alde horretatik segurantzadaukagu” esan dute.

*ITSASLUR GOURMET LUNCHA* - MAISOR hegaluze carpaccioa AROA marrubi eta modenarekin.

- SALANORT hegaluze bentreska, baxu egositako AROA orburuekin.

- Gilda, Getariako antxoarekin eta piperrekin.

- SALANORT olagarro nahaskia EZKURTXERRI hirugihar ketuarekin.

- AROA malko ilarrak iberikoen haragi-saldan.

- EZKURTXERRI txorizo kroketak anana zukuan.

- EZKURTXERRI “steak-tartare”a ali-oli goxoarekin.

- Udako AROA potxak EZKURTXERRI txistorrarekin.

- MAISOR berdel marinatua sagarrarekin.

- AROA baba petaloak oliba beltzen zopan.

- Getariako tomate txokolateztatuak arbekina tokearekin. - ITSASLUR sorbetea.

2014ko uztaila artzape-15

] prestatzaileak

Makillatzailea Luncha

Page 16: 140. zenbakia (2014ko uztaila)

16- artzape @topagunea.com

] hari tartian / Aritz Iribar

Bost ordezkariUztaileko alean Juan Sebastian Elkanoren lehorreratzean hainpaper garrantzitsua duten bost kontinenteetako ordezkarienjantziak aztertuko ditugu.

Lehenengo lehorreratzetik gaurkora, jantziak aldatzen joandira. Izan ere, informazio urritasunak zailtasun ugari sortuzituen arropak egiterako orduan. Gaur egun ordea, herrialdebertako ehunak ere lortzen dira jantziak egiteko.

Hasiera bateko jantzietan ez zen oso nabaria neska bakoitzakzein kontinente ordezkatzen zuen. Ohial zatiez eginiko jantzisinpleak ziren, osagarriekin toki bakoitzeko ezaugarrietaraegokituz.

Beranduago lehorreratze askotan ikusi izan ditugun prendakegin zituzten. Hauen kasuan kontinente bakoitzeko ezauga-rriak askoz nabarmenagoak ziren.

Gaur egungo jantziak honakoak dira:

Page 17: 140. zenbakia (2014ko uztaila)

Europa: Erdi Aroko soineko dotoregranatea, parpailezko ohialekinapaindua.

Asia: arrosa koloreko soineko luzeabertako ohial ezaugarritxu batezgurutzatua.

Afrika: kokoz eginiko bikinimoduko bat eta lastoz eginiko gona.

Ozeania: lumaz beteriko jantzia,bertako hondartzetako txirlezapaindua.

Amerika: saku formako soinekoa,larruzko zatiak dituela sorbaldetan.

2014ko uztaila artzape-17

Azken lehorreratzeetan aldaketa berriak izan ditugu jantzietan. Europako ordezkariaren soinekoa berria da, nahiz eta aurrekoa-ren ezaugarriak izan. Asiaren kasuan, jantzi orientaletik Indiako emakumeen jatorrizko jantzietara joan gara. Sari izeneko prendaberezia darama bertako ordezkariak. Senegaleko ehun oso bereziak ekarri zituzten duela bi lehorreratze Afrikako ordezkariarenarropak egiteko. Ozeaniaren kasuan ere, aldaketak egon ziren baina Europaren kasuan bezala, detaileak mantentzen dituzte(lumak eta txirlak). Amerika ordezkatzen duenaren soinekoa ere berritu egin zuten, itxuraz oso antzekoa ordea.

Aurtengoan izango al dugu aldaketarik?

Page 18: 140. zenbakia (2014ko uztaila)

18- artzape @topagunea.com18-artzape @topagunea.com18- artzape @topagunea.com

] historiaren katebegiak / Udaletxeko artxiboetatik ...EREITEN kultur zerbitzuak

18-artzape @topagunea.com

Aski ezaguna da Getaria munduari bira ematen lehena izan zen itsasgizonaren sorterria dela. Juan Sebastian Elkano zenaren pre-sentzia etengabea da Gipuzkoako kostaldeko herri honetan. Elkano izeneko kale, jatetxe eta arrantzale-kofradia; pertsonaiaren biestatua eta monumentua; bere jaiotetxea non zegoen adierazten duen plaka… Baina bada lau urtetik behin errepikatzen den etamunduaren lehen zirkumnabigazioarekin lotura duen ekintza bat ere. Itsasgizonaren memoria harriaren zurruntasunetik aldendueta bizirik mantentzeko ahaleginean edo, 1522an Victoria naoa San Lucar de Barramedako portura iritsi zeneko momentua an-tzezten dute Getariako herritarrek. Noiztik egiten da ordea Elkanoren Lehorreratzea?

1922ko Irailaren 6an, Magallaesek hasi eta Elkanokbukatu zuen espedizioaren IV. mendeurrena bete-tetzen zen. Data esanguratsu hori gogora ekar-tzeko eta herriko seme den itsasgizon handiagoresteko nahiak, egun horretan ospakizun berezibat antolatzera bultzatu zituen getariarrak. Elkano-ren izena nazioartean goraipatzeko asmoz ekintzasorta bat antolatu zen, eta bertako eta atzerriko era-kunde eta pentsonaia entzutetsuei bertaratzekogonbidapena luzatu zitzaien. Programaturikoekintzen artean Elkanoren desfilea zegoen, horiizan zen Elkanoren Lehorreratzea antzeztu zenlehen aldia.

Egun berean, Elkanoren Monumentua bezela eza-gutzen den eraikinaren lehen harria jarri zen etaRamón de Cortazar, Casa Torres-eko Markesa,Ignacio Zuloaga eta Elias Salaberria herriko seme-tzako izendatu zituzten, besteak beste. Ospakizunhauetan, Alfonso de Churruca jauna izan zen,Getariako udaletxearen eta mendeurrenaren ba-tzordearen izenean, gonbidatuen aurrean hitz egi-teaz arduratu zena.

Lehen Elkanoren festa hau ezin hobeto joan zela dirudi. Izan ere, festaren biharamunean eginiko udal batzarrean baloraketa osopositiboa egin zen. Pozik azaldu ziren Getariara mendeurrena ospatzera etorri ziren pertsona eta ordezkaritzak ikusita, tarteanEspainiako Erregeak eta munduko potentzia garrantzitsuenen itsas ordezkaritzak.

Festaren prestakuntza, ordea, 1919. urte inguruan hasi zen. Donostian ohorezko batzorde bat eta zuzendaritza batzorde bat osatuziren eta Elkanoren urteurrena ospatzeko batzordetarako ordezkariak aukeratu ziren Getarian. Hauek festaren egitaraua zehaz-teaz eta hori gauzatzeko beharrezkoa zen dirua lortzeaz arduratu ziren, besteak beste. Baina Elkanoren festa egituratzeaz gain,Getariarrek herrian zenbait hobekuntza egiteko aukera paregabea ikusi zuten IV. mendeurrenaren antolakuntza aitzaki. Aipatze-koa da ospakizunak antolatzeko lortu zuten diru laguntzaren zati bat herrian zenbait obra eta berrikuntza egiteko aprobetxatuzela. Hau horrela, 1922ko uztailean, batzordeko idazkari nagusia zen Ramon Luis de Camio jaunak, mendeurrena ospatzekoGetariako udaletxea egokitzeko beharra azaldu zuen. Udaletxeari beste eraikin bat gehitzea zen asmoa, eta horretarako Gipuzko-ako Foru Aldunditik eta Estatutik jasotako dirulaguntzak baliatzea adostu zuten. 50 urte beranduago ere, 1972ko Elkanoren festaantolatu zenean, Getariarrek antzeko zerbait egin zuten. Oraingo honetan, aukera udaletxe zahar eta berrian zenbait berrikuntzaegiteko eta Elkanoren Monumentuan zenbait aldaketa burutzeko baliatu zuten. Hau ikusirik eta V. mendeurrena begien bistandagoen honetan, zer izango dute esku artean getariarrek?

Elkanoren izenean hiribildua biziberritzen

Page 19: 140. zenbakia (2014ko uztaila)

2004ko uztailaartzape -192011ko uztailaartzape-19

PROSTUA(Próstuanekuak)

Gaurkoa ere ez da toki-izena, Getariako familia ezagun batenezizen edo izengoitia baizik: Próstua/Próstuanekoak.

Etimologiari begiratuta, prostu hitzaren oinarrian gaztelaniazaharreko (erromantzeko) preboste hitza dago. Preboste hi-tzeko bokalen aldaketaz (metatesia), probestu sortu zen lehe-nengo, eta hortik, (pro[be]stu >) prostu. Aguazila esan nahi du.Prostuanekoak, beraz, Aguazilanekoak esan nahi du. Hiztegie-tan ageri diren hitzak dira bai probestu bai prostu (Azkuerenhiztegian edota Orotarikoan ikus daitezke).

Izenean gertatu diren aldaketak (preboste>probestu>prostu] nor-malak dira euskaraz.

Alde batetik, bokalen metatesia (ordena-trukaketa) dago: prEbOste/prObEstu. Gauza berdintsua gertatzen da, esaterako,Alberdi abizenean, non metatesia kontsonanteena den; oina-rrian ARbeLdi zena ALbeRdi bihurtu zen.

Bestetik, euskal ahoskeran ohikoa den bokal arteko b/d/g mol-deko soinuaren galera dago: probestu>proestu. Beste hauetangertatzen den fenomenoa ageri da: bokal arteko -g- soinua isil-tzea (dago> [dao] edo eguzki>[euzki]).

Bukaerako -(e)neko atzizkiak nongotasuna adierazten du; non-goa den bat: Genovevanekoa, Pierresenekoa, Píkotanekoa, Txa-nonekoa, Txipristinenekoa…

] txikiegia agian / Amaia Irazabal] herriko toponimia / Andres Alberdi

Idazteko.Gogora ekarri, berriz ahaztuedo beti oroitzeko.Galdetu eta, agian,erantzunen bat jasotzeko.Isiluneak puskatu edokontu handiz betetzeko.Amesteko eta ametsetatik esnatzeko.

Baliteke jolasten trabatzea,bota eta lasaitzea,edo irentsi eta damutzea.Erabiliz aberastea etagalduz pixka bat hiltzea.

Polit eta goxoak maitatzeko,zatar eta zakarrak beste batzuetarako.Askatasuna sentitu eta igorri,loturak eraiki eta hautsi.Oihu eginez edo xuxurlatuz,hasi eta amaierara ailegatuz,bestela, bidean zain geratuz.

Irribarre bat pizteko, etamalkoen gazia goxatzeko.Asmakizun eta ipuinetarako,errealitate gose direnentzako.Kontzientzia barne edo kanpo,zentzudun edo zentzubako.

Lur, itsaso, sabai,larunbat gau eta igande goiz.Dotoreziaz edo ganoragabez,harrotasun eta atsekabez.Ikasiz bete, irakatsiz hustu, bete hustu...izoztu edo bertan urtu.

Gaur egun Próstuanekuak zuten lokalabulego bat da.

Page 20: 140. zenbakia (2014ko uztaila)

20- artzape @topagunea.com20- artzape @topagunea.com

“Ni gaur Rominger”

] iritzia / Jon Ander de la Hoz

Gozategiren abesti batek hala dio: “Dena aldrebes, hamabosturte nituen, ta beste hainbat interes...”. Pasa zitzaizkigun guriere hamabostak, desagertu aurpegiko orbanak. Hortzetakoaparatuak. Amaitu ziren ohean, sofan edota hondarretanetzanda egoteko udara luzeak. Aldatu genituen Amabirjinamoilako bost orduko egonaldiak auto-ilarengatik. Umetan Ei-ffel dorrearen altuera zuen San Joan sua nekez heltzen da gerri-raino egun.

Udak xarma berezia zuen garai hartan. Tourra goiz eta arra-tsalde bizi genuen. Goizean moilan gure etapatxoak egitengenituen, eraso eta guzti. Joseba Beloki eta ni egun berean eroriginen maldan behera. Udara zen matematikekin ondoen mol-datzen ginen garaia: ez genituen ukitu ere egiten. Definitibuki,uda haiek beste zerbait ziren.

Mundiala ere futbolaren festa magikoa iruditzen zitzaigungarai hartan. Orain, oximoroi hutsa. Zer da, bestela, FIFAksumindutako brasildarren protestak erreprimitzeari bide emaneta favelen existentzia ezkutatzen duen bitartean frantziarrakpanparroi-panparroi “aux armes, citoyens” eta “formez vousbataillons” abesten ikustea?

Izugarrizko danbada izan da azken egunotan Alemania etaArgentinaren arteko partidan protesta kamiseta bat soineanzelaira salto egin zuen baten irudiak ez zituztelako eman. Bla-tter eta enparauek ez dute protestak aireratzeko zirrikiturikutzi nahi izan, batez ere, euren erakundeak kritika gogorrakjasoko lituzkeelako. Gosea edozein bazterretan aurki dezake-zun tokian 44.000 eserlekuko futbol zelai bat egin dute, Ama-zonas erdian, 286 milioi dolar ordaindu dena. Ez dago talderikinguru horretan, eta eraikina kartzela abangoardista bilakatze-kotan dabil gobernu brasildarra. Kartzela abangoardista, txa-pelketa honen metafora.Lehen onak eta txarrak zeuden, indio eta bakeroen pelikuletanbezala. Ohartu gara ez dela hala. Ohartu gara armadak arma-da esan nahi duela, Getarian eta Gazan. Ezizena karraio. Esandigute konfrontazioa dela besteari kalterik egin gabe zureadefendatu nahi izatea. Esan digute oker gabiltzala. Sartu digutebegi-belarrietatik irteteko bidea egitea ez dela irtenbidea. Laueta danborjolea garela, ia nora goazen. Inuzenteegiak garelamunduan gure lekua aurkitu dezakegula pentsatzearren. Ume-tako uda haietan Pantani ginela pentsatzean bezala. Inuzentee-giak.

Pedro Migel Etxenikeri entzun nion zientzia dela arlorik baiko-rrena, bere oinarria problemen erantzuna aurkitzea delako.Gizartean, eta bereziki gazterian sakondu behar dela. Hordagoela edozer aldatzeko giltza. Baikorra, optimista izan behardela. Baliteke Etxenikek ere umetan uda bikainak igaro izana.

Umetako etapek ez zuten harbiderik. Maldak ere, beheraka.

Page 21: 140. zenbakia (2014ko uztaila)

] elan-euskadi

1993an Tomás Gutierrez Alea kubatar zinegileak “Fresa y cho-colate” pelikula egin zuen. Pelikulak arrakasta izugarria izanzuen Kuban eta Kubatik kanpo. Askok , Kubako erregimenarikritika zorrotzak besterik ez zituzten ikusi, hala ere, iraultzatikegindako zineak behin baino gehiagotan zentzu kritikoa man-tendu zuen, prozesu iraultzailearen akatsak agerian utziz. Ba-tzutan, kritikak askoz zuzenagoak izan ziren, beste batzuetansutilagoak, baina esan daiteke nola edo hala, tolerantziarengaiak esparru nagusia eta futsezkoa betetzen zuela kubatarzinegileen lanetan.

2014an, Ernesto Daranas beste belaunaldiko kubatar zinegileakCONDUCTA filmea estrenatu du. Ernesto Daranasek, besteakbeste Gutierrez Alea, Humberto Solás zinegilen haria jarraituz,gai polemikoak jorratzen ditu: La Habanako auzo marginalaketa bertako azpimundua, hau guztia, (CHALA) mutiltxo batenegunerokotasun eta begiradatik ikusita. Istorio honetan, Cha-laren irakasleak (Carmela) esfortzu handia egingo du Chalarenbizitza orekatzeko testuinguru zail eta kontraesanez betean.Berriro, tolerantziaren konzeptua agertuko zaigu giltzarri.

Estreinaldi hau Irailean izango da Elan-Euskadiren eskutik etadata zehaztuko dugu.

“Conducta” Filmea irailean

Page 22: 140. zenbakia (2014ko uztaila)

] abuztuko agenda

22-artzape @topagunea.com

Kuadrillen arteko EuskalZorolinpiadak, IV. FutbitoTxiki Txapelketa eta Gazteenarteko II. Patata-tortillarenoinarriak Udaleko orrialdeanikusi edo/eta ArtzapekoFacebook orrialdean.

5etik 9ra:SALBATORE JAIAK

5, asteartea EUSKAL HERRIA EGUNA

6, asteazkena SALBATORE DEUNARENEGUNA

7, osteguna ELKANOREN LEHORRERATZEA

8, ostirala JAN FESTA!

9, larunbata KOADRILEN EGUNAMARMITAKO LEHIAKETA

2, larunbata16:00etan: Herriko frontoian,IV. FUTBITO TXIKI TXAPELKETA.

3, igandea12:00etan: ESTROPADAK. V. GETARIAKO BANDERA.

18:30ean: Frontoian, HAURREN BINAKAKOESKUZ PILOTATXAPELKETA. FINALA

4, astelehena11:00-13:30 // 16:30-19:00:HAUR-PARKEA, frontoianeta Harritarten.

Oharrak:- Izen-ematea: uztailaren21etik 25era, eguerdiko13:00ak arte.

- Uztailaren 28an, eta izenaeman dutenen artean zozketaegingo da.

- Iazko saridunek zozketapasa gabe onartuak izangodira, jakina izenaeman behar dute eta bikoteberdina izan behar du.

- Iaz zozketatik kanpo geratuzirenak aurten zuzenean sar-tuako dira, betiere izena ematerakoan bikotebera baldin bada.

- Partehartzaile kopurua 38bikote izango da.

- 600 lagunentzako lekuaegongo da bazkaltzeko.

- ADI!!! Uztailaren 29an,30ean eta abuztuaren 1ean,BAZKALTZEKO KOPURUA-RENKONFIRMAZIOA eta TIKE-TEN SALMENTA!!!).

Udal bulegoa 943 896 024

Faxa 943 140 190

e-mail: [email protected] 943 140 432

Kirol-portua 943 580 959

Taxiak

Javier 607 720 242

Carlos 607 403 498

Udaltzaingoa 943 896 146

Liburutegia 943 896 147

Anbulatorioa 943 140 653

Botika 943 140 441

Herri Eskola 943 140 729

SOSdeiak 117

Kofradia 943 140 200

Telefono interesgarriak

FULDAIN

FARMAZIA-ren

zaintza egunak:

abuztuak 11etik 17ra

( biak barne )

] KIROLA

] HAUR - PARKEA

] MARMITAKO

TXAPELKETA

] JAIAK

DENBORAPASEN SOLUZIOAK

SUDOKUA

ZI

ZI

- Nola dago arbola? - Printzipio filosofikoa.

Lehendabizi...

2- 3-

1-

1- 2- Ten-te

Tente

3- Bi Zi

Bizi

T

JEROGLIFIKOAK

] TXAPELKETAK

Page 23: 140. zenbakia (2014ko uztaila)

] zorion agurrak

2014ko urtarrilartzape -23

] herriko gutixiak / Sokoa taberna

Mojitoa

Osagaiak:

Azukre-koskor bat (beltzarana)

Ron txupito bat

Soda 0,20 cl

Gela txikituta (edalontzia betea)

Limoi bat

Mendafina (sorta bat)

Egiteko era:

Mendafina eta limoi zukua batera bihurritu, eta ondoren azukrea bota. Jarraiangela eta rona gehitu, eta amaieran soda botila txiki bat. Amaitzeko, guztia bateranahastu eta edalontzi gainean limoi pusketa bat jarri apaintzeko. Edateko lastotxoa ahaztu gabe! On egin!

Ikusirik atal hau ez dela asko

erabiltzen, ba al duzue zati hau

aprobetxatu eta bertan idatzi

edo argazkiren bat bidaltzeko

proposamenik?

Eta bide batez, gustura al

zaudete Artzapeko atalekin?

beste atal berriren bat egotea edo

kolaboratzeko gogoz bazaudete

idatzi gure posta elektronikora:

[email protected]

Sokoa tabernaren partez,

ondo pasatu jaiak,

asko dantzatu, disfrutatu,

eta ligoteo sanua egin!

Eider IribarAbuztuak 11

Zorionak lan talde guztiaren partez!

Page 24: 140. zenbakia (2014ko uztaila)

5E

usk

al H

erri

a eg

un

a

-6

Salb

ado

re d

eun

aren

eg

un

a

8Jan

festa! - 9

Ku

adrila eg

un

a marm

itako

a7 Ekanoren Lehorreratzea

ONDO PASATU JAIAK!!

abuztuaren

5etik 9ra