12_patata1.ppt
18
Transcript of 12_patata1.ppt
DESKRIBAPENA
Patata edo lursagarra barazki borobila da, azal marroixka eta mami horixka eta haritsua dituena.
Solanazeoen familiako landare belarkara, 50 cm-rainokoa eta giza elikaduran erabiltzen diren tuberkuluak ematen dituena. Foliolo obalak dituzten hosto pinatuak, zimatan elkartuta dauden lore zuri edo moreak
eta baia-motako fruitua ditu.
8. milenioan, Espainiako konkistatzaileek Europara barneratu zuten 8. milenioan, Espainiako konkistatzaileek Europara barneratu zuten patata, asko kostatu zitzaien patata hemengo dietan sartzea bere patata, asko kostatu zitzaien patata hemengo dietan sartzea bere gai toxikoak zirela eta bere zati berdeetan.Tradizionalki oso elikagai gai toxikoak zirela eta bere zati berdeetan.Tradizionalki oso elikagai ohikoa izan da Irlandan edo Galizian. Gaur egun, Arabako patata ohikoa izan da Irlandan edo Galizian. Gaur egun, Arabako patata preziatua da geurean.preziatua da geurean.Berrehun urte baino gehiago dira Euskal Herrian landatzen hasi Berrehun urte baino gehiago dira Euskal Herrian landatzen hasi zirela. Euskal Herriaren adiskideen elkarteak ekarri zuen 1772an, ez zirela. Euskal Herriaren adiskideen elkarteak ekarri zuen 1772an, ez zuten Gaztelatik ekarri, Irlandatik baizik, han oso zabalduta zuten Gaztelatik ekarri, Irlandatik baizik, han oso zabalduta baitzegoen. Gobernuak behartu zituen Arabako nekazariak patata baitzegoen. Gobernuak behartu zituen Arabako nekazariak patata landatzera.landatzera.Irlandatarrek ezusteko handia hartu zuten mildiu-izurria izeneko Irlandatarrek ezusteko handia hartu zuten mildiu-izurria izeneko patataren gaixotasuna sortu zenean Phytophthora infestans onddo patataren gaixotasuna sortu zenean Phytophthora infestans onddo baten ondorioz, patata-landareak herdoildu eta hil egiten ziren. baten ondorioz, patata-landareak herdoildu eta hil egiten ziren. Gaixotasun honen eraginez, Irlandan gosete izugarria igaro zen.Gaixotasun honen eraginez, Irlandan gosete izugarria igaro zen.
PATATAPATATAEtimologia eta hazien laborantzaEtimologia eta hazien laborantza
Patata hitza quechua terminotik dator. Printzipio batetan konkistadoreek Patata hitza quechua terminotik dator. Printzipio batetan konkistadoreek patatari papa eta batata hitza eransten zioten. Papa hitza 1540. urtean patatari papa eta batata hitza eransten zioten. Papa hitza 1540. urtean lehendabiziz izan zen idatzia, eta batata patata esanaiarekin 1606. urtean lehendabiziz izan zen idatzia, eta batata patata esanaiarekin 1606. urtean erabiltzen hasi zen.erabiltzen hasi zen.
Esaten da Españian eta Españia Berrian nahiago zen patata hitza erabili Esaten da Españian eta Españia Berrian nahiago zen patata hitza erabili paparen ordez, papei( aita santua), ez ofenditzeko. Beste herrietan paparen ordez, papei( aita santua), ez ofenditzeko. Beste herrietan Canarietan izan ezik han papa deitzen zaio.Canarietan izan ezik han papa deitzen zaio.
Sailkapen zientifikoa
Erreinua:Plantae
Klasea:Magnoliopsida
Ordena:Solanales
Familia:Solanaceae
Generoa:Solanum
Espeziea:S. tuberosum
ETIMOLOGIAETIMOLOGIA
HAZIEN LABORANTZAHAZIEN LABORANTZA Pataten laborantza lur ehunduetan hazten da. Lur hauetan Pataten laborantza lur ehunduetan hazten da. Lur hauetan
bere nutriente eta nitratoen absorzio lortzen da sustraietatik bere nutriente eta nitratoen absorzio lortzen da sustraietatik punteraino. Absorzio honekin patatak indar eta nitrogenoa punteraino. Absorzio honekin patatak indar eta nitrogenoa lortzen du, baina garbito ez geroz propietate hauek galtzen lortzen du, baina garbito ez geroz propietate hauek galtzen ditu. ditu.
LABORANTZA
Lursailen prestaketaNeguro, nekazariek beren lurrak prestatzen dituzte. Lurra lantzen dute patatak hobeto hazteko. Lur ereitea martxoan eta apirila artean izatenda. Lur ereitea lur motaren arabera izaten da.
Ereite lanakPatatak zulo txikietan landatzen dira, uzta errezagoa izateko.
Zuloak nahiko handiak ez badira, patatak kanpo aldera haziko dira eta eguzkiarekin berdeak jarriko dira.
Garapena Eguzkia eta hezetasuna eta lurreko sustantzia nutritiboak ondo
garatzen dira landarean. Patatares landareak, etsai handi bat du: Phythophthora. Honek, pataren landarearen hostoei reagiten die.
Uzta bilketaPataten bilketa sustrailetikateratzeko makinekin egiten da.
Makinak, berriro ere lurra bota egiten du eta patatak bertan geratzen dira.
Biltegiratze lanakBiltegiratze lanak, patatak ondo garatzen direnean izaten dira.
Patatak espezieak, ekaina eta uztaila artean garatzen dira. Patata hauek, zuzenean eramaten dira biltegira. Biltegiratzean, patatak aireatu egiten dituzte ondo mantentzeko eta ez usteltzeko.
Patata % 72tik 75ra bitarte, urez osatuta dago, %16tik 20ra bitarte fekula almidonaren itxuran. %2,0tik 2,5ra bitarte, substantzi nitrogenatutan,
%0,15 lipidotan eta %1,0tik 1,8era bitarte fibra dietetika zelula bezala.Patataren beste osagai bat solalina da kantitate txikietan egiten da
(0,2 mg/g tan baino gutxiago). Bainan 1mg/g arte gehitzen da. Naiz eta konzentrazio hauetako patata oso toksikoa den, baina zuritzeak eta
tratamentu termikoak substantzia hau austea eragozten du, bainan hala ere, bere zapore mikatza ez da kentzen.
Klimari, lurrari eta tradizioan oinarritutako laboreari esker, gaur egun, Arabako Patata goren-goreneko kalitatezko elikagaitzat hartzen du kontsumitzaileak.Eusko Label-Kalitateak, ezarri diren kalitate-azterketak gainditzen dituzten patata motak soilik babesten ditu.Ingurugiroarekiko errespetu osoz erein, haziJanari azkarren kateen jokaldi nagusiak zerbitzu azkarra, ordutegi zabalak, prezio merkeak eta establezimendu sare itzela dira. Espainiako Hotel eta Jatetxeen Federazioaren arabera (FEHR), Estatuan badira horrelako ia 3.000 lokal, eta kopuru hori emendatuz doa. Baina haien arrakasta ez datza erosotasunean bakarrik: jan azkarrak, haiei buruzko iritzi ona izan edo ez, gure gustuak erakarri ditu, eta nutrizioaz den bezainbatean duen entzute txarra gorabehera, denok erori gara inoiz hanburgesa bat edo pizza zati bat jateko tentazioan. Elikatzeko ohituretan izandako aldaketen ondorioak nabaritu egiten dira: bi espainiarretik batek gehiegizko pisua du eta gaixotasun kardiobaskularrak, 2000. urtean %35eko hilkortasun tasarekin, Espainiako lehenengo heriotza kausa dira.
Patata tuberkulo bat da, solanáceas familiakoa. Gaur egun, patata barietate
asko dago, eta gehienengo herrialdeetan kultibatzen da.
Patataren propietateak: *Energia asko aportatzen diguen alimentu
bat da, gehien bat kirolariei.
*Purean eginda edota egosita bene-benetako alimentu digestiboak dira
*Potasioan faborezitu egiten du, gatzik gabe eta egosia badago.
*Gordiñik eta xehaturik badaude erredurak ez grabeak edo eguzkiak eginikoak badira
mina gutsituko dizu, baita begietako boltsal…
Patataren Propietateak
Ameritar eran beteriko patatak.4 pertsonentzako osagaiak:2 patata handi (300-350 gr.)
150g tipul berde txikitua140g tocino egosi eta txikitua
60g crema garratzaz 6 0g mantekila
Gatza eta pimienta 250g gazta xehatua (mozzarela)
Prestakuntza: 1. ur hotzean patatak garbito
2. patatak zilar paperean bildu.3. 350º tan labean sartu suabea egon arte
4. zilar papera kendu eta erditik moztu
PATATAREN BESTE FUNTZIOAKPATATAREN BESTE FUNTZIOAK
• Patatari hartzidura eginez gero bodka egin Patatari hartzidura eginez gero bodka egin dezakegu.dezakegu.
• Deshidratazio eta izoztuta dagoenean, chuño Deshidratazio eta izoztuta dagoenean, chuño (zimurtua) izena sortzen da.(zimurtua) izena sortzen da.
• Chuñoa (zimurtua) lehen pureak egiteko Chuñoa (zimurtua) lehen pureak egiteko erabiltzen zen zeren eta produktua biguinagoa erabiltzen zen zeren eta produktua biguinagoa egoten zen.egoten zen.
• Matias Bodinok 1650. urtean jakin zuen patata Matias Bodinok 1650. urtean jakin zuen patata jatean gorputzaren bolumena handitzen jatean gorputzaren bolumena handitzen zitzaiola.zitzaiola.
PATATA TORTILAPATATA TORTILA
• Horrelako Horrelako itxura hartzen itxura hartzen du.du.
