Laguntza gela

1

12

Gauzak: nolakoak diren

eta

nola aldatzen

diren

Laguntza gela

2

MATERIA

Espazioa betetzen duen

Pisatu ahal den

ZEREZ DAUDE EGINDA GAUZAK?

Gure inguruan mota askotako gauzak aurki ditzakegu.

Gauzak materiaz eginda daude. Adibidez: Liburu hau egiteko …

… erabili izan dira

edozein gauza da.

Laguntza gela

3

SOLIDOA

GASEOSOA

LIKIDOA

MATERIA

egoera

SOLIDOAK,LIKIDOAK eta GASAK

Materia egoera solidoan, likidoan edo gaseosoan egon daiteke.

NATURAN NAHASTE ASKO DAUDE

Gauza natural asko nahasteak dira. Adibidez:

Aireak oxigenoa, karbono dioxidoa

eta abar ditu. Itsasoko urak gatza du.

Laguntza gela

4

NAHASTEAK BEREIZI DAITEZKE

Nahaste bateko osagaiak bereizi egin daitezke.

Batzuetan, bereiztea oso erraza da.

Beste batzuetan, zailagoa izaten da eta laborategietan bakarrik egin daiteke.

Hareaz eta harriz osaturiko nahastea Urez eta gatzez osaturiko nahastea daukagu. daukagu.

Banatzeko bahea erabiltzen dugu. Banatzeko telazko edo paperezko

Baheak hareari pasatzen uzten dio. iragazkia erabiltzen dugu.

Harriak sarean gelditzen dira. Iragazkiak urari pasatzen uzten dio

Gatza gainean geratzen da.

Harea eta harriak bereiztuta ditugu. Ura eta gatza bereiztuta ditugu.

Bi teknika erraz

BAHETZEA

IRAGAZTEA

Laguntza gela

5

Muskukuei eta hezurrei esker

gauzak mugi daitezke

BULTZATU, ARRASTRATU…

HELDU, IGO, ESKEGI…

ALTXATU…

ZERGATIK MUGITZEN DIRA GAUZAK?

Pilota bat leku batean, geldirik uzten badugu, bertan egongo da “norbaitek” edo “zerbaitek” mugitu arte.

Pilota bat mugimenduan badago, mugituko da “norbaitek” edo “zerbaitek” gelditu arte.

Pil Gauzak indarraren bidez,

Ukit ukituta mugi daitezke

mu

Besoko indarrak erraketa mugitzen du. Eta erraketak pilota mugitzen du.

Pilota uretara botatzen badugu, haizeak edo urak mugitzen du.

“Norbait” edo “zerbait” hori da INDARRA.

Laguntza gela

6

ZERGATIK DESITXURATZEN

DIRA GAUZAK?

Solidoen forma aldatu egin daiteke. Horretarako indar bat aplikatu behar

diegu. Indar hori txikia edo handia izan daiteke.

Plastikozko bola

txiki bat erraz

desitxuratzen da.

Bloke handia

desitxuratzeko

indar handia

behar da.

Plastikozko

zotz bat erraz

desitxuratzen da.

Burdinezko

zotza ezin

da desitxuratu.

Freskagarri

poto bat erraz

desitxuratzen da

Kanika bat

ezin da

desitxuratu

TAMAINA MATERIALA FORMA

Material DESITXURAGARRIAK

indarra aplikatu gabe desitxuratzen badira.

plastilina

buztina

goma …

Material ZURRUNAK

Ez dira ia desitxuratzen. Indar handia aplikatuz apurtu egiten dira.

kristala

buztin egosia

granitoa …

Laguntza gela

7

- Ariketak

1- Erantzun:

Zerez eginda daude gauzak?

2- Zer materia erabili da gauza hauek egiteko?

boligrafoa mahaia kutxa ontzia

3- Izendatu eta lotu:

SOLIDOA

LIKIDOA

GASEOSOA

Laguntza gela

8

4- Aipatu SOLIDO batek eta LIKIDO batek osatutako nahaste batzuk.

5- Esneari azukrea eta kakaoa bota eta ondo eragiten diogu. Zertarako egiten dugu hori?

6- Nola bereiztuko zenukeen? Lotu:

Laguntza gela

9

7- kanika bat mahai baten gainean uzten badugu, zer gertatzen da?

8- Nola mugi daiteke jolastokiaren erdian dagoen pilota bat?

9- Zer egin dezakegu muskuluei eta hezurrei esker?

10- Esan gorputzeko zein ataletan dauden jarduera hauetarako behar diren

muskuluak

Laguntza gela

10

11- Sailkatu gauza hauek:

Kristalezko Plastikozko Edalontzia edalontzia

Gomazko Arkatza zinta

Borragoma Buztinezko ontzia

12- Deskribatu zer gertatuko litzatekeen…

ZURRUNAK

DESITXURAGARRIAK

Mailu batekin jotzean …

Eskuekin tiratuz…

Lurrera eroriz gero…

Artaziekin ebakitzean…

arraultza

ogi-mamia

papera

aluminioa

Kristalezko edalontzia

plastikozko edalontzia

puxika

iltzea

1 2

3 4