11121P0110 unibertsitatea

V. UDAKO EUSKAL UNIBERTSITATEA

IRUINEA 1.977

D MAILAKO IKASTAROA

IRAKASLEAK: Rikardo Badiola

Juan Luis Goikoetxea

Juanjo Zearreta

I

EUSKAL DEKLINABIDEAREN EGITARAUA

1.- Nor, Zer, Zein. Bereizkuntzak eta nola erabil.- Euskal dekli-

nabidearen berezitasun nabarmenak: Mugagabea, batekoa, edo sin-

gu1arra eta anitza edo plura1a.- Fonetikazko arau batzu.- Eus-

kal deklinabidearen zenbait berezitasun.

2.- Euskal deklinabidearen kasuak. Bokalez bukatzen den bizigabe

baten deklinabidea, adibide gisara.- Kontsonantez bukatzen den

bizigabe baten deklinazioa.- Kontsonantez bukatzen den bizidun

baten deklinazioa.- Bokalez bukatzen den bizidun baten deklina-

zioa.- Bokalez bukatzen den leku izen baten deklinazioa.- Eus-

kal izen deklinabidea: Berezitasunak; kasuak; adibideak eta be

raien atzizkiak.- Euskal toki deklinabidea: Kasuak; erak; atziz

kiak.- Euskal hitz berezi batzuren deklinazioa.

3.- Euskal izenordeak: Pertsonarekikoak, erakusleak eta mugagabeak.-

Beren berezitasunak.

Euskal galdegileak.- Zeintzu diren.

5.- Euskal aditzondo edo adberbioak.- Denporarekikoak.- Tokiareki-

koak.- Nolakoak.- Zenbatezkoak.- Baiezkoak.

6.- Euskal esannahi mailak.- Konparatiboak.- Superlatiboak

7.- Euskal zenbakiak.- Beraien deklinazioa.

8.- Euskal lokarriak: Baina, arren, hain zuzen

9.- Euskal hizki nabarmenenak.- Hitz erakarriak: a) Aurrizkiak, b)

erdizkiak, c) atzizkiak.- Nola 1or hitz nerdaratikoak".- Hitz

berriak, bi hizki baino gehiagozkoak.- Hitz elkartuez ariketak.-

Hitz erakarrien ariketa.- Hitz elkartuak.- Sortzeko era.- Eus-

kal hitz konposaketa moetak.- Nola adierazi erromanzeetako zen-

bait expresio.- Hitz elkartuez orientabide ortografikoa.- Eus-

kal izen atzizkiak aditzaz.- Aditz atzizkiak: Infinitibo atziz-

kiak.- Gerundio atzizkiak.- Erlatibo aditz atzizkiak.- Beste

zenbait atzizkiren berezitasunak.

10.- Euskal zenbait hitzen jokoa eta esannahia: Honen, horren, hain.-

Euskal zenbait esaera berezien jokoa. Izan eta egon aditzak.

11.- Euskal izenordeak.- Bat, batzu, batzuk; Nor, nortzu, nortzuk.-

Euskal graduapena.- Zenbait hitz eta lokarrien idazteko erak.

12.- Euskal deklinabideari buruzko ariketa batzu. Euskarazko na"

itsatsiaren zerrenda.

II

13.- Euskal deklinabidearen zenbait kuadru.

"ASKA" eta "AHIZPA" HITZEN FORMAK

Mugagabea batekoa anitza anitz hurbila

1. NOR - ZER - ZEIN Aska Aska Askak Askok

2, NORK Askak Askak Askek Askok

3. NOREN Askaren Askaren Asken Askon

4. NORI Askari Askari Askei Askoi

5. NORTAZ Askaz Askaz Askez Askoz

6. ZERIK Askarik - - -

7. ZERTZAT Askatzat - - -

8. NON Askatan Askan Asketan Askotan

9. NONGO Askatako Askako Asketako Askotako

10. NONDIK Askatatik Askatik Asketatik Askotatik

11. NORA Askatara Askara Asketara Askotara

Mugagabea Batekoa Aldtza Anitz hurbila

1. NOR Ahizpa Ahizpa Ahizpak Ahizpok

2. NORK Ahizpak Ahizpak Ahizpek Ahizpok

3. NOIZEN Ahizparen Ahizparen Ahizpen Ahizpon

4. 'IORT Ahizpari Ahizpari Ahizpei Ahizpoi

5. NORTAZ Ahizpaz Ahizpaz Ahizpez Ahizpoz

6. NOR Ahizparik - - -

7. NORTZAT Ahizpatzat - - -

8, NORENGAN Ahizparengan Ahizparengan Ahizpengan Ahizpongan

9. NORENGANAKO Ahizparenganako Ahizparenganako Ahizpenganako Ahizponganako

10. NORENGANDIK Ahizparengandik Ahizparengandik Ahizpengandik Ahizpongandik

11. NORENGANA Ahizparengana .hizparengana Ahizpengana Ahizpongana

"ETXE" HITZAREN FORMAK

Mugagabea Batekoa Anitza Anitz hurbila

1. ZER Etxe Etxea Etxeak Etxeok

2. ZERK Etxek Etxeak Etxeek Etxeok

3. ZEREN Etxeren Etxearen Etxeen Etxeon

4. ZERI Etxeri Etxeari Etxeei Etxeoi

5. ZERTAZ Etxez Etxeaz Etxeez Etxeoz

6. ZERIK Etxerik - -

7. ZERTZAT Etxetzat - - -

8. NON Etxetan Etxean Etxeetan Etxeotan

9. NONGO Etxetako Etxeko Etxeetako Etxeotako

10. NONDIK Etxetatik Etxetik Etxeetatik Etxeotatik

11. NORA Etxetara Etxera Etxeetara Etxeotara

Oharra: A + A = A : Alaba + a = AlabaA + = E : Alaba + en = AlabenE + E = S3 : Etxe + en = Etxeen

"GURASO" HITZAREN FeRMAK

Mugagabea Batekoa Anitza Anitz

1. NOR Guraso Gurasoa Gurasoak Gurasook

2. NORK Gurasok Gurasoak Gurasoek Gurasook

3. NOREN Gurasoren Gurasoaren Gurasoen Gurasoon

4. NORI Gurasori GuraGoari -111rasoei Gurasooi

5. NORTAZ Gurasoz Gurasoaz Gurasoez Gurasooz

6. (ZERIK) - NOR Gurasorik - - -

7. (ZERTZAT) - NORTZAT Gurasotzat - - -

8. NORENGAN Gurasorengan Gurasoarengan Gurasoengan Gurasoongan

9. NORENGANAKO Gurasorenganako Gurasoarenganako Gurasoenganako Gurasoonganako

10. NORENGANDIK Gurasorengandik Gurasoarengandik Gurasoengandik Gurasoongandik

Ll. NORENGANA Gurasorengana Gurasoarengana Gurasoengana Gurasoongana

L2. NOREKIN Gurasorekin Gurasoarekin Gurasoekin Gurasookin

L3. NOREKIKO Gurasorekiko Gurasoarekiko Gurasoekiko Gurasookiko

"LUR" HITZAREN FORMAK

Mugagabea Batekoa Anitza Anitz hurbila

1. ZER Lur Lurra Lurrak Lurrok

2. ZERK Lurrek Lurrak Lurrek Lurrok

3. ZEREN Lurren Lurraren Lurren Lurron

4. ZERI Lurri Lurrari Lurrei Lurroi

S. ZERTAZ Lurrez Lurraz Lurrez Lurroz

6. ZERIK Lurrik - - -

7. ZERTZAT Lurtzat - - -

8. NON Lurretan Lurrean Lurretan Lurrotan

9. NONDIK Lurretatik Lurretik Lurretatik Lurrotatik

10. NORA Lurretara Lurrera Lurretara Lurrotara

11. NORAKO Lurretarako Lurrerako Lurretarako Lurrotarako

VIII

"311,30" eta "SIBAR" IZENEN FORMAK

1, ZER Bilbo Sibar

2. ZERK Bilbok Eibarrek

3. ZEREN Bilboren Eibarren

4. ZERI Bilbori Eibarri

5. ZERTAZ Bilboz Eibarrez

6. ZERIK Bilborik Eibarrik

• 7. ZERTZAT Bilbotzat Eibartzat

8. NON Bilbon Eibarren

9. NONDIK Bilbotik Eibarretik

10. NORA Bilbora Sibarrera/

11. NORAINO Bilboraino Eibarreraino

12. NORANTZ Bilborantz Eibarrerantz

13. NONGO Bilboko Eibarreko

Oharra:

Kontsonantez bukatzen diren leku izenak deklinatzerakoan

bi joera ezberdin nabari dira: bata atzizkiak bat e • e loturarik

gabe ezartzekoa (Eibartik, Eibarko, Eibarra, Eibarraino ...) eta

bestea, hemen jarria, ene ustez zabalduena eta argiena dena. Ipa-

rraldeko euskaldunekin batera jokatzeko, gainera, horixe dugu ego

kiena.

IX

EUSKAL ERAKUSLEEN DEKLINABIDEA

Batekoa

1. Nominatiboa Hau Hori Hura

2, Ergatiboa Honek Horrek Hark

3. Datiboa Honi Horri Hari

4. Genitibo posesiboa Honen Horren Haren

$. Soziatiboa Honekin Iiorrekin Harekin

6. Destinatiboa Honentzat Horrentzat Harentzat

7, Bitartezkoa Honez Horrez Harez

8, Inesiboa Honetan Horretan Hartan

9. Elatiboa Honetatik Horretatik Hartatik

10. Alatiboa Honetara Horretara Hartara

11. Alatibo mugatzailea Honetaraino Horretaraino Hartaraino

12. Alatibo direktiboa Honetarantz Horretarantz Hartarantz

13. Genitibo lekuzkoa Honetako Horretako Hartako

14, Partitiboa Honetarik Horretarik Hartarik

8. Inesiboa Honengan Horrengan Harengan

9. Elatiboa Honengandik Horrengandik Harengandik

10. Alatiboa Honengana Horrengana Harengana

11. Alatibo mugatzailea Honenganaino Horrenganaino Harenganaino

12. Alatibo direktiboa Honenganantz Horrenganantz Harenganantz

13. Alatibo destinatiboa Honenganako Horrenganako Harenganako

EUSKAL ERAKUSLEEN DEKLINABIDEA X

Anitza

1. Nominatiboa Hauk Horik Haik

2. Ergatiboa Hauek Horiek Haiek

3. Datiboa Hauei Horiei Haiei

4. Genitibo posesiboa Hauen Horien Haien

5, Soziatiboa Hauekin Horiekin Haiekin

6, Destinatiboa Hauentzat Horientzat Haientzat

7. Bitartezkoa Hauez Horiez Haiez

8. Inesiboa Hauetan Horietan Haietan

9. Elatiboa Hauetatik Horietatik Haietatik

10. Alatiboa Hauetara Horietara Haietara

11. Alatibo mugatzailea Hauetaraino Horietaraino Haietaraino

12. Alatibn direktiboa Hauetarantz Horietarantz Haietarantz

13. Genitibo lekuzkoa Hauetako Horietako Haietako

14. Partitiboa Hauetarik Horietarik Haietarik

8. Inesiboa Hauengan Horiengan Haiengan

9. Elatiboa Hauengandik Horiengandik Haiengandik

10. Alatiboa Hauengana Horiengana Haiengana

11. Alatibo mugatzailea Hauenganaino Horienganaino Haienganaino

12. Alatibo direktiboa Hauenganantz Horienganantz Haienganantz

13. Alatibo destinatiboa Hauenganako Horienganako Haienganako

1. Nominatiboa

2. Ergatiboa

EUSKAL IZENORDEEN DEKLINABIDEA

Zu

Zuk

Zuek

Zuek

Hi, Gu, Zu, Zuek)

Gu

Guk

Ni.

Nik

Hi

Hik

3. Datiboa Niri Hiri -Guri Zuri Zuel

4. Genitibo posesiboa Nire - ene Hire Gure Zure Zuen

5. Soziatiboa Nirekin Hirekin Gurekin Zurekin Zuekin

6. Destinatiboa Niretzat -enetzat Hiretzat Guretzat Zuretzat Zuentzat

7. Bitartezkoa Nitaz Hitaz Gutaz Zutaz Zuetaz

8. Inesiboa Niregan Hiregan Guregan Zuregan Zuengan

9. Elatiboa Niregandik Hiregandik Guregandik Zuregandik Zuengandik

10. Alatiboa Niregana Hiregana Guregana Zuregana Zuengana

11. Alatibo mugatzailea Nireganaino Hireganaino Gureganaino Zureganaino Zuenganaino

12. Alatibo direktiboa Nireganantz Hireganantz Gureganautz Zureganantz Zuenganantz

13. Nirekiko Hirekiko Gurekiko Zurekiko Zuenkiko

Oharra:

Bitartezkoa izan daiteke "nitaz" edo "datibo + buruz ► : niri buruz, guri buruz

EUSKAL DEKLINABIDEA

Bibliografla

1) HACIA LA LENGUA LITERARIA COMUN.

L. Villasante - Editorial Aranzazu 1970.

2) EUSKAL DEKLINABIDEA.

Mikel ZArate - Editorial Leopoldo Zugaza. Durango 1976.

3) LA DECLINACION DEL VASCO LITERARIO COMUN.

L. Villasante - Editorial Aranzazu 1972.

4) EUSKAL HIZTEGI MODERNOA.

Itabat Editorial CINSA. Bilbao 1977.

5) EUSKALDUNENTZAT GRAMATIKA.

F. Mendizabal Editorial Aranzazu 1974.

6) PALABRAS VASCAS COMPUESTAS Y DERIVADAS.

L. Villasante - Editorial Aranzazu 1974.

7) LEHEN URRATSAK.

Euskaldunen Alfabetatzea /1.

XII

EUSKAL ADITZAREN PROGRAMAKETA

1) SARRERA GISA

2) ADITZA ZER DEN

- Gure burukizunak, gure asmoak, gure gogoak azaltzeko hitzak

erabiltzen ditugu.

- Eta hitzak elkarrekin loturik eta egokituz esaldi bat sortzen

dugu.

- JEsaldi horren barnean, aditzak, egoera, izaera edo ekintza

adierazten du. Ulerkuntza hau Aditz Nagusiak ematen du. Baina

ba dira beste zehaztasun batzu ere: noiz gertatzen den, nork

egiten duen, nori gertatzen zaion eta abar; eta hau, guztiau,

Aditz Laguntzaileak ematen du.

- Aditz gabe ez da esaldirik. Aorregatik, esaldi batetan aditza

ARDATZA dela, esan dezakegu.'

3) EUSKAL ADITZAREN EGOERAK

Gorago aipatu bezala, egoeraren bt-cri iditz Nagusiak ematen du.

Eta Aditz Nagusiaren egoerak sei dira:

3-1) Gertatzen

-TZEN - Ekartzen

- Ten - Ikusten

3-2) Amaitua

Ikasi duzia

Etorri zara

3-3) Btorkizuna

Ikasiko duzu

Izanen zara

3-4) EGITEKO ASMODUNA

Ikasteko

Etortzeko

3-5) ORAINTXE GERTATZEN ARI DENA

- Egoera hau sintetikoetan bakarrik agertzen da.

3-6) USTEZKOA

Subjuntiboa e o Nahiera Etor dadin / Ekar dezan

Potentziala edo Ahalera Etor naiteke / Ekar dezaket

Etor nintekeen / Ekar nezakeen

Etor ninteke / Ekar nezake

Inperatiboa edo Agintera Etor Hadi / Ekar ezak

4) EUSKAL ADITZAREN ALDIAK

Aditzaren aldiak eta pertspnak aditz laguntzaileak emanak iza-

ten ditugu,

- Euskaraz hiru denbora edo aldi nagusiak ditugu:

4-1 ORAINALDIA

dut

naiz

4-2 IRAGANA

Nuen

Nintzen

4-3 HIPOTETIKOA

Banu - Nuke

Banintz - Nintzateke

) ADITZAREN MOETAK

Buskal Aditzak, beste hizkuntzetan gertatzen den bezala, le-

-2-

-3-

hen banaketa zabal bat onhartzen du:

5-1 Aditz Intransitiboa edo Iragangaitza

5-2 Aditz Transitiboa edo Iragankorra

- Lehen banaketa horren arauera, esan dezagun, gehienetan erda-

raz aditz intransitiboak direnak euskaraz ere intransitiboak

izaten direla, erdaraz transitiboak direnak, euskaraz ere

bai.

- Ba dira beste banaketa batzu ere, baina ez gara horietan sar-

tuko.

6) EUS KAL ADITZAREN PERTSONAK

- Euskal Aditzean, 7 pertsona ezberdinek har dezakete parte:

NiHi. - MutilHi - NeskaHu raGuZuZuekHaik

7) EUSKAL ADITZAREN JOKATZE ERAK

- Euskal aditzek, bai Intransitiboak bai Transitiboak, bi joka-

tzeko era har dezakete:

SOILA edo Sintetikoa

+ Hitz batez azaltzen da:

Nator, NaizDatorkio, ZaioDakar, DioDakarkio, Dakartsu

KONPOSATUA .°°)

+ Guttienez, bi aditzez osatua:

Etorri naiz

Etorri zaio

Ekarri du

Ekarri dio

8 EUSKAL ADITZAREN ERA SOILA

- Egun, era Soilean jokatzen diren euskal aditzak gutti dira,

gero eta guttiago.

- Gehien erabiltzen ditugunak:

Intransitiboak

EgonEtorriIbiliJoan

Transitiboak

EkarriEramanEdukiErabili

- Ba dira beste batzu ere, bai Intransitiboak bai Transitiboak,

baina aurrekoak baino guttiago erabiltzen dira.

- Hauetariko batzu guztiz defektiboak geratzen dira, eta orain-

dik gordetzen dituzten adizkiak oso gutti dira eta denbora edo

pertsona batzutan, bakarrik erabiltzen dira.

- NOLA JOKATZEN DIREN.

Intransitiboak L

N©R - Nator, NaizNOR-NORI - Natorkio, Natzaio

NOR-NORK - Dakar - DutTransitiboak

NOR-NORI-NORK - Dakarkio - Dio

- Edozein eratan, zati ezberdinak daude eta zati hauek, aditz

era bat sortzeko derrigorrezkoak gertatzen ba dira, ZUTABE

-4-

izena hartzen dute.

- Beraz Aditz Soila ondoko hirlk zutatie hauen gainean eraikia

dugu:

NORNORINORK

- Hiru zutabe hauek ez dute beti elkarrekin agertu beharrik, ba

tzutan bat bakarrik agertuko da, bestetan, bi eta inoiz hiru-

-s-

644,,H

GZZD/Z/L/B

rak elkarrekin.

- NOR ZUTABEA7)

NiHiHuraGuZuZuekHaik

- NORI ZUTABEA

Niri aniar ara

Hiri-Mut.Hiri-Nesk.Hari ---Guri • 1•111.9•111111

Zuri n•••

Zuei ••• 1111•• 11•10.

Haiei ••• 111•1.111•n

- NORK ZUTABEA

Nik • WO•ON/a

Hik-Mut.flik-NeskHark ••••••n 01.1

Guk •nnnn•••n

Zuk •n••n ••• 1111110

Zuek Iffi• n••nn

Haiek dwoma.mo

Bizkaieraz

STK - AN NA

Hiri

T soSkuTsuT sueTse

T DAK - AN - NA0GuZuZueE

T DAKN

GuZuZueTE E

9) EUSKAL ADITZAREN ERA KONPOSATUA

- NOiZ erabiltzen den:

- Sintetikeraz,edo Era Soilean ez dauden denborak egi-

teko. ea) ~R,

- Eggnero adierazteko 1(9.r. 49

- Sintetikeraz edo era soilez jokatu ezin diren aditzak

jokatzeko.

- Exia . konposatuan, bi adi-Uek hartzen dute parte:

- Aditz Nagusia

- Aditz Laguntzailea

- Aditz Nagusiaren denborak:

- Intenporala o- Oraina- Iragana- Etorkizuna

- Aditz Laguntzaileak:

Intransitiboak

Transitiboak

IzanEdin/Eiten

Ukan/BdunEzan/Egin

10) NOR - Adizkiak

10-1. SOILA

A EgonEtorri.IbiliJoan

B- ERAK

Egite ERA

OrainaldikoaIraganekoaBaldintza aurrekoaBaldintza ondorioa

Aginte ERA

10-2, LAGUNTZAILEA

A IzanEdin / Eiten

B - Egite ERA

OrainaldikoaEgunerokoaLehentxoagokoaGerokoa

AtzokoaBaldintza aurrekoaBaldintza ondorioa

Nahi ERA

OrainaldikoaIraganekoa

Ahal ERA

OrainaldikoaIraganekoaBehar badakoa

Aginte ERA

11) NOR-NORK - Adizkiak

11-1. SOILA

A - EdukiEkarr(i)Erabil(i)Eraman

B - ERAK

ERA

OrainaldikoaIraganekoaBaldintza aurrekoaBaldintza ondoriokoa

-7_

11-2. LAGUNTZAILEA

A - Ukan - EdunEzan Egin

- ERAKEgite ERA

OrainaldikoaEgunerokoaLehentxoagokoaGerokoaAtzokoaBaldintza aurrekoaBaldintza ondoriokoa

Nahi ERA

OrainaldikoaIraganekoa

Ahal ERA

OrainaldikoaIraganekoaBehar badakoa

Aginte ERA

12) NOR-NORI - Adizkiak

12-1. SOILA

A - EgonEtorr(i)Ibil(i)Joan

B ERAKEgite ERA

OrainaldikoaIraganekoaBaldintza aurrekoaBaldintza ondoriokoa

Aginte ERA

12-2. LAGUNTZAILEA

A - IzanEdin - Eiten

B - ERAKEgite ERA

OrainaldikoaEgunerokoaLehentxoagokoaGerokoaAtzokoaBaldintza aurrekoaBaldintza ondorioa

Nahi ERA

OrainaldikoaIraganekoa

Ahal ERA

OrainaldikoaIraganekoaBehar badakoa

Aginte ERA

13) ZER-NORI-NORK - Adizkiak

13-1. SOILA

- EdukiEkarriErabiliEraman

B - ERAKEgite ERA

OrainaldikoaIraganekoaBaldintza aurrekoaBaldintza ondoriokoa

Aginte ERA

13-2. LAGUNTZAILEA

A - Ukan - EdunEzan - Egin

B - ERAK

Egite ERA

Orainaldikoa

Egunerokoa

Lehentxoagokoa

Gerokoa

Atzokoa

Baldintza aurrekoa

Baldintza ondoriokoa

Nahi ERA

OrainaldikoaIraganekoa

Ahal ERAermooman

OrainaldikoaIraganekoaBehar badakoa

Aginte ERA

;1113LIOGRAFTA

1) LARRESORO - Suskara Batua zertan den

Sdit. Jakin - Aranzazu, 1)74

2) R.M. AZKUS - Morfolopjia Vasca

E4it. La Gran Enciclopedia Vasca - 1')6)

3) J. INTXAUSTI - Euskal Aditza

2dit. Franciscana - Aranzazu, 1'.)60

I

EUSKAL ANALISIAREN EGITARAUA (R. BADIOLA)

1.- Analisi Morfologikoa.- Euskal Terminologia.- Oharrak.

2.- Analisi Sintatikoa.- Izen Sintagma.- Aditz Sintagma.- Izen Sin-

tagma "nor" erara, "nork" erara.- Aditz Sintagma. Bere osaga-

rriak.- Adibideak,

3.- Euskal analisian.- Erabiltzen den hiztegia eta bere azalpena.-

Oharrak.

4.- Euskal analisi sintaktiko eta morfologikoaren zenbait adibide.-

Azalpenak.- Kuadruak.

Euskal esaera menperatuen eredu batzu, laburpen gisara.- Noiz-

koak.- Helburuzkoak.- Zergatikakoak.- Baldintzazkoak: errealak;

irrealak; ahalezkoak.- Nahizetakoak.- Modalak.- Erlatibozkoak.-

Azalpenezkoak.- Harridurazkoak.- Ezezkakoak.- Galderazkoak.- Ad

berbialak.- Adjetibazkoak.- Koordinatuak.- Oharrak.- Adibideak.

6,- Zer den esaera bat euskaraz.- Zer den yuxtaposizioa.- Zer den

koordinazioa.- Koordinazio kopulatiba; Adibideak.- Koordinazio

distributiba; adibideak.- Disyuntiba koordinazioa; adibideak.-

Adbersatiba koordinazioa; adibideak.

7.- Sustantibazko esaera menperatuak. Aditz buru esaerak: moetak;

adibideak.- Osagarri zuzenezko esaerak; adiUdeak; moetak.- Ze

harkako galdera esaerak; adibideak; moetak.- Izen laguntzaile

II

diren osAgarrizko esaerak; moetak; adibideak.- Oharrak.- nKon

sekutsio tempororumn; adibideak.- Esaldi nagusi eta menperatu

joskera.- Aldi batetako edo berniko esaldi menperatuen josker.

adibideak.

8.- Zeharkako galdera esaldiak; moetak; adibideak.- Izen laguntze2

ko osagarri esaldiak; adibideak.

9.- Erlatibozko esaldiak.- Zer diren.- Moetak; adibideak.- Euska-

raz 11-n n atzizkiaren esannahiak; adibideak.- Euskarazko adje-

tibazko esaldiak eta haren aurresana isilik egonik; adibideak.•

Erlatiboaren izen menperatzea; moetak; adibideak.- Erlatibozko

esaldiak ”zein n hitzaz; moetak; adibideak.

10.- Euskal esaera menperatu zirkunstantzialak.- Tokizko esaera zir

kunstantzialak; moctak; adibideak.- Denboralezko esaerak; moe-

tak; adibideak; berezitasunak.

11.- Moduzko esaerak; azalpena; moetak; adibideak.- Moduzko konpara

tibak; azalpena; adibideak.- Kantitatezko konparatibak; azal-

pena; moetak; adibideak.

12.- Helburuzko esaerak edo finalak; azalpena; mbetak; adibideak.-

13.- Zergatikako esaerak edo kausalak; azalpena; moetak; adibideak.-

Kasu bereziak; adibideak.

III

14.- Kontsekutibazko esaerak; azalpena; esaera moetak; sailak; adi

bideak.

15.- Baldintzazko esaerak; azalpena; esaera moetak; sailak; adibi-

de batzu; baldintza edo hipotetik era azaltzeko zenbait modu;

sailak; adibideak.- Baldintzazko ezezkako esaerak; adibide ba

tzu.

adibide batzu; esaera moe

tak: baina, nahiz eta, - gatik ...; oharrak.

17.- Euskal gerundial eta partitzipial esaerak; azalpena; esaera

moetak; adibideak.- Zenbait kasu berezi; azalpena; adibide ba-

tzu.

18.- "Bait" Aurrizki menperatzailea; azalpena; esaera moeta batzu.-

Nola erabiltzen den galderazko izenordeez; azalpena; adibideak.-

Galderazko izenorderik gabe; azalpena; zenbait adibide.- Auto-

re batzuren testigantza.- "Bait" aurrizkiaren idazkera; adibi-

de batzu.

IV

BIBLIOGRAFIA:

1) Altube Seber: ERDERISMOS. Bilbao, 1975.

2) Azkue Res. MORFOLOGIA VASCA. Bilbao 1923. (Reproducci6n

facsimil).

3) Bloomfield Leonard: LENGUAJE. Edit. Universidad Mayor de

San Marcos. Lima 1964.

4) Etxaide Ignacio M§: TRAXAD0 ,M $1g DEL_IDIOMA EVSKARO.

Donostia 1912.

5) Lafon Ren6: LE SYSTEME DU VERBE BASQUE AU XVI SIECLE. Pu-

blications de L'universit6 de Bordeaux 1943. 2 vol.

6) Larresoro: SUSTRAI BILA. ZENBAIT EUSKAL KORAPILO. Irakur

Sail. Donostia 1970.

7) Lenz Rodolfo: LA ORACION Y SUS PARTES. Santiago de Chile

1944.

8) Martinet Andr6: ELEMENTOS DE LINGUISTICA GENERAL. Edit.

Gredos. Madrid 1972.

9) Mitxelena Luis: FONETICA HISTORICA VASCA. Donostia 1961.

10) Roca Pons INTRODUCCION A LA GRAMATICA. Barcelona 1970.

EUSKAL JOSKERA

Egitaraua.

R. Badiola

A.- Bibliografa. Euskarazkoa eta nazioartekoa.

B.- n Literatur-euskera n . Seber Altube, nEuskera n 1956, 3-13 horr.

C.- "Comunicacidn del P. Villasante sobre la r6plica clel Sr. Altu-

be al Sr. Michelena acerca de sintaxis vasca n n Euskera" 1956,

14-18 horr.

0.- Euskara idatziaren joskera.

B.- Euskal-joskera,

F.- Euskal joskerari buruz zerbait.

G.- Ariketa batzu.

II

A.- BIBLIOGRAFIA

1.- Ibon Sarasola: Euskal literaturaren historia. LUR Argit.

2.- Koldo Mitxelena: Historia de la literatura vasca. Minotauro

3.- Erzibengoa eta Ezkiaga: Euskal literaturaren historia. Etor

Argit.

4.- Euskal Literaturaren historia. Euskal kultura, La Salle 1/1.

5.- Joseba Intxausti: Euskal aditza. Arantzazu. Oinati.

6.- Aditz laguntzaile batua. Euskera XVIII, 1973 BILBO. EUSKALTZA-

INDIA.

7.- P. Altuna: Euskal aditza. Mensajero Argit.

8.- Larresoro: Euskara batua zertan den. Jakin Argit.

9.- ITABAT: Euskalduntzen. 2k CINSA Argit.

10.- ITABAT: Euskara hizkuntz ariketak. CINSA Argit.

11.- ITABAT: Alfabetatzen 1. CINSA Argit.

12.- Koldo Mitxelena: Sobre el pasado de la lengua vasca. Auflamen-

di, Donostia 1964.

13.- A. Tovar: E1 euskera y sus parientes. , Minotauro, Madrid 1959.

zxz

14.- R. M. Azkue: Morfologla Vasca t La Gran Enciclopedia Vasca.

15.- Koldo Mitxelena: Fon6tica hist6rica vasca. Donostia, 1961.

16.- Pedro de Irizar: Homenaje a D. Julio de Urkijo. Tomo I 1949-

51. "Los dialectos y variedades del vascuence".

17.- Mitxelena: Textos arcalcos vascos. Minotauro. Madrid 1964.

18.- J. S. Martin eta S. Basauri: Hegatsez. Kuliska-Sorta, 7 zen-

bakia.

19.- Batzuk: Lur eta gizon. (Euskal Herria). Jakin Argit.

20.- Larresoro: Elsa Scheelen. (nobela). LUR Argit.

21.- L. Villasante: La declinaci6n del vasco literario comdn. Aran-

tzazu. Oinati.

M. Zarate: Haurgintza minetan. Etor Argit.

23.- J. A. Peru Abarka. La Gran Enciclopedia Vasca.

K. Alkorta: Giza zirriborroa. , Etor Argit.

25.- X. Gerefio: Wora naramazue. LUR Argit.

26.- Eusebio Osa: Pedagogia eta gizartea. LUR Argit.

27.- Federiko Labala: Euskal Herriaren Historia. Jakin Argit.

G. Aresti: Euskal Herria. (poesia). LUR Argit.

IV

29.- G. Aresti: Harrizko Herri hau. LUR Argit.

30.- A. Huxley (X. Amurizak itzulia): Bai mundu berria. LUR Argit.

31.- X. Kintana: Behin batean. LVK Argit.

32.- Koldo Mitxelena: Lan hautatuak. LUR Argit.

33.- A. Sagarna: Soziologiaren hastapenak. LUR Argit.

34.- X. Kintana: Linguistika orain arte. LUR Argit.

35.- J. M. Barandiaran: Lehen euskal gizona. LUR Argit.

36.- G. Garate: Marxen marxismoa. Etor Argit.

37.- X. Gereflo: Andereflo. (nobela). Kriselu Argit.

38.- S. Altube: Erderismos. Euskaltzaindia. IKER.

39.- X. Gereflo: Arantza artean. (nobela). LUR Argit.

40.- Gandiaga: Hiru gizon bakarka. Gero Argit.

41.- Gaur S.C.I.: Euskara gaur. LUR Argit.

42.- X. Mendiguren: Europako ezker berria. Gero Argit.

43.- Txinpartak: Zaldi hegalaria. CINSA Argit.

44.- Txinpartak: Sindbaden ibilketak. CINSA Argit.

45.- J. A. Loidi: Hamabost egun ur gainean.

46.- Orixe: Euskaldunak. Auñamendi 100 zenbakia.

47.- Kirikiño: Abarrak.

48.- T. Aguirre: Garoa. Kresala. Auñamendiko Lorea.

49.- J. F. Bilbao: Ipuin barreka. Jakin Argit.

50.- Mugika: Pernando Amezketarra.

51.- R. M. Azkue: Aintzinako ipuinak.

52.- M. Ugalde: Sintesis de la 11§ del Pais Vasco. Hora H. Madrid.

53.- I. Sarasola: Txilardegi eta Saizarbitoriaren nobelagintza.

Kriselu. Donostia 1975.

54.- M. Pidal: Toponimia prerrom4nica. Gredos Artit.

55.- Alicia Illera: Estilistica po6tica y semi6tica literaria.

Alianza Universidades.

56.- V. Barbero: Sobre los origenes sociales de la reconquista.

Ariel quincenal.

57.- V. M. Aguiar e Silva: Teoria de la literatura. Gredos. Madrid.

58.- Jean Cohen: Estructura del lenguaje po‘tico. Gredos Argit.

59.- E. Coseriu: Teorla del lenguaje y lingUistica general. Gredos.

60.- F. de Sausssure: Curso de lingUistica general. Losada.

61.- N. S. Trubetskoy: Principios de fonologia. Cincel.

62.- C. Pleyan, G. L6pez: Sintagma. Teide.

63.- T. Sebeok: Estilo del lenguaje. CAtedra.

64.- A.A.V.V. (Batzuk): Presentaci6n del lenguaje. Taurus. Madrid

1972.

F. Mora: Indagaciones sobre el lenguaje. Alianza. Madrid 1970.

66.- H. Fodor: Filosofia del lenguaje. Matz Roca. Barcelona 1971.

67.- Ad. Chaff: Introducci6n a la semAntica. Fondo de cultura eco-

ndmica. M6xico.

68.- W. Alston: Filosofia del lenguaje. Alianza. Madrid.

69.- A. Adorno: Ideologia como lenguaje. Taurus. Madrid 1971.

70.- Rezkinov: Semi6tica y teoria del conocimiento. A coraz6n. Ma-

drid 1970.

71.- A. Schaff: Lenguaje y actividad humana. Convivium 27 zenbakia

1968, 5-20 horrialdera.

72.- Leo Spitzer: LingUistica e H§ literaria. Gredos. Madrid,

73.- Bruno Snell: La estructura del lenguaje. Gredos. Madrid.

74.- B. Pottier: LingUistica moderna y filologla hispAnica. Gredos.

VII

75.- H. Weinrich: Estructura 7 funci6n de los tiempos en el lengua-

.122. Gredos. Madrid.

76.- M. Alvar: Estructuralismo, geografla lingUisticay dialecto-

logia actual. Gredos.

77.- A. Martinet: E1 lenguaje desde el punto de vista funcional.

Edit. Gredos.

78.- L. Hjelmslev: Prolegdmenos a una teoria del lenguaje. , Gredos.

Madrid.

79.- E. A. Llorach: Gramtica estructural. Gredos. Madrid.

80.- W. Porzig: E1 mundo maravilloso del lenguae. Gredos.

81.- A. Martinet: Elementos de lingUistica general. Gredos.

82.- G. Mounin: Historia de la lingUistica desde los origenes has-

ta el s. XX. Gredos.

83.- A. Martinet: La lingtiistica sincr6nica. Gredos.

84.- L. Hjelmslev: E1 lenguaje. Gredos.

85.- B. Malmberg: LingUistica estructural y comunicaci6n humana.

Ed. Gredos.

86.- W. P. Lehmann: nIntroducci6n a la lingttistica hist6rica n . Edit:

Gredos.

R/_- pr.~4mno R. Adradost. n Linfftlistica estructural n . Edit. Gredos.

VIII

88.- H. A. Gleason: nIntroduccidn a la lingUistica descriptivan.

Edit. Gredos.

89.- A. Greimas: em6ntica estructural". Edit. Gredos.

90.- R. H. Robins: nLingUistica general tt . Edit. Gredos.

91.- J. Jordan y M§ Manolin: Introducci6n a la lingUistica rom4-

nica. Edit. Gredos.

92.- H. Hbrmann: nSicologia del lenguaje n . Edit. Gredos.

93.- L. Hjelmslev: nEnsayos lingUisticos n . Edit. Gredos.

94.- R. Ch. T. Scott: nEstudios de Metodologia LingUistican.

Edit. Gredos.

95.-0. Ducrot, Zvean Todorov: Diccionaire encyclopedique des

sciennes du langage. Editions du Seuil, 27, rue Jacob, Paris

VI. (Liburu hau oso ona eta beharrezkoa da linguistikarako).

96.- Bertil Malmberg: Los nuevos caminos de la lingtiistica. Edit.

s. XXI MAjico.

97.- Bertil Maimberg: La fon6tica. Endeba. Buenos Aires.

98.- Ram6n CerdA: La lingUistica hoy. , Edit. Teide. Barcelona.

99.-Jorgd Jorgan: Lingflistica romAnica. Edit. Alcal. Madrid.

100.-J. Lyons: Introducci6n a la lingUistica te6rica.. Edit. Teide.

IX

Barcelona.

101.- E. Alarcos Llorach: Fonologia espafiola. Edit. Gredos. Madrid.

102.- Imanol Laspiur: "Jakin 1968 ► . Maiatza-urria, 39-57 horrial.

103.- L. Villasante: "Fontes linguae Vasconum", 1974, 325-342 horr.

EUSKAL LITERATURA

I.- SARRERA

1 - Maila honetan eskatzen den literatura.

2 - Literatura eta herrigintza.

II.- Euskararen kanporarekiko H§.

1 - Euskaldunok euskararen aurrean.

2 - Euskara historian.

Literatura. Orokortasunak.

1 - Literatura eta hizkuntza literarioa.

2 - Literatura, irakurlea eta gizartea.

3 - Jenero literarioak.

4 - Literatura historian.

IV.- Ahozko literatura. Sarrera eta berezitasunak.

1 - Aspektu nagusiak.

2 - Poesia.

3 - Antzerkia,

4 - Narratiba.

5 Atsotitzak eta esakerak,

V.- Literatura idatzia. Sarrera.

VI.- XVI. mendea.

1 - Giroa eta literatura: Hastapenak.- Lapurtera preklasikoa.

2 - Idazleak: Bernat Etxepare - Joannes Leizarraga.

II

3 - Idazlanak: Linguae Vasconum Primitiae - Jesus Christ Gure

Jaunaren Testamentu Berria.

VII.- XVII. mendea.

1 - Giroa eta Literatura: Lapurtera klasikoa - Sarako Eskola -

Sarako Eskolatik kanpo.

2 - Idazleak: Pedro Axular - Etxeberri Ziburukoa - Arnault Oihe-

narte - Juan de Tartas.

3 - Idazlanak: Gero - Noelak - Oihenarten GaŠtaroa Neurtitze-

tan. Onsa Hiltzeko Bidia.

VIII.- XVIII. mendea.

1 - Giroa eta literatura: Lapurtera postklasikoa - Ipar Euskal

Herria Antzerkia - Larramendiren

Eskola Gipuzkera literarioaren has-

tapenak.

2 - Idazleak: Etxeberri Sarakoa - Pedro Ignazio Barrutia - Ma-

nuel Larramendi Agustin Kardaberaz - Sebastian

Mendiburu.

3 - Idazlanak: Otoitz Gaiak - Acto para la Nochebuena - Eskua-

raren Hatsapenak.

IX.- XIX. mendea.

1 - Giroa eta literatur jeneroak: Iparraldea - Bizkaiera lite-

rarioaren hastapenak - Gipuzkoako prosalari erlijiosoak -

Prosa ez erlijiosoa. Alegilariak - Bonaparte Printzea -

III

Poesia - Lore jokoak - Antzerkia - Bertso txapelketak -

Kazetaritza - Santuen biograffa eta eriskal prosa erlijioz-

koa.

2 - Idazleak: Juan Ignazio Iztueta - Frantzisko I. Lardizabal -

Indalecio Bizkarrondo "Bilintx" - Frai Bartolome -

Etxahun - Jean P. Duvoisin - J.B. Elizanburu - Es-

tebe Lapeyre - Frantzisko Laphite - Felipe Arrese

Beitia - Juan Antonio Mogel - Agirre Asteasukoa.

3 - Idazlanak: Gipuzkoako Probintziaren kondaira - Euskal Herrie-

tako Olgeta ta Dantzen gatz ozpindua - Olerkiak -

Kredo edo Sinhesten Dut Esplikatua - Bi Saindu

Heskualdunen Bizie,- Peru Abarka.

X.- XX. mendea.

A) 1 - Giroa eta literatur jeneroak: Gerra aurreko literatura -

Sabino Aranaren giroa - Poesia - Antzerkia - Nobela - Prosa

literarioa - Kazetaritza - Literatura erlijiosoa - Republi-

ka garaiko literatura.

2 - Idazleak: Txomin Agirre - J.B. Eguzkitza - Ebaristo de Bus-

tinza "Kirikifio" - Resurrecci6n Maria Azkue Ju-

les Moulier "Oxobi" - Jose Maria de Agirre "Lizar-

di" - Esteban Urkiaga nLauaxeta".

3 - Idazlanak: Garoa - Kresala - Bihotz Begietan - Hitz lana -

Bide barrijak - Arrats-berean.

B) 1 - Giroa eta literatur jeneroak: Gerra ondoko literatura: Poe-

cia An+.742trkin Marratiha - Prosa ez literarioa.

IV

2 - Idazleak: Salbatore Mitxelena - Nikolas Ormaetxea ► Orixe n -

Jean Etxepare - Jon Etxaide.

3 - Idazlanak: Arantzazu - Euskaldunak Kito-n Arrebarekin.

C) 1 - Giroa eta literatur jeneroak: Etendurako literatura. ETA -

Poesia - Antzerkia - Narratiba - Prosa ez literarioa.

2 - Idazleak: Jon Mirande - Jean Diharce nIratzeder n - Jose

Azurmendi - Gabriel Aresti - Jose Luis Alvarez

Enparanza nTxillardegin.

3 - Idazianak: Harri eta Herri Leturiaren Egunkari Ezkutua.

D) 1 - Giroa eta literatur jeneroak: Egungo literatura - Poesia -

Antzerkia - Narratiba - Prosa ez literarioa.

2 - Idazleak: Bitoriano Gandiaga - Ramon Saizarbitoria.

Idazlanak: Egunero Hasten delako - 100 metro - Elorri -

Hiru gizon bakarka.

EUSKARAREN

IRAKASKUNTZA

ZENBAIT OHAR METODOLOGIKO

I - HIZKUNTZEN IRAKASKUNTZA.

0.- Sarrera

1.- Hizkuntzen 6zagutze maila

2.- Hizkuntzak ikasteko bide,desberdinak

a - Gramatikak

b - Metodoak

3.- Euskal Herriaren eta euskararen kasua

Euskaldunen klasifikapena

Motibapenaren arazoa

Multzo bakoitzekoekin zer egin

4.- Hizkuntzak irakasteko metodoen sailkapen llaburra

Irudien bidezkoa

Metodo audiobisualak

Metodo programatuak

5.- Haurrak eta perbsona nagusiak

6.- Zenbat metodo moderno moeta egin ote daiteke

7.- Euskara ikasteko metodoen biblioerafia.

II - EUSKALDUNTZEN METODOA.

Sarrera

Euskalduntzen delakoa metodo bat

Nortzuentzat egina den

a - Hizkuntz egituren menperatzea

b - Egiturak eta ideiak

II

III

c - Egitura sinple eta konposatuak

d Egitura berriak erdara erabili gabe nola azaltzen

diren

e - Egituren ordenamenduaren garrantzia.

Metodoaren prestaketan emaniko pausuak

Metodoaren mailakapen orokorra.

III - EUSKALDUNTZEN 1

1 - Liburua nolakoa den eta zertzu gauza dituen

Egiturak

Hiztegia

Horrialde bakoitzaren egituraketa

Pertsonaiak

Egitura bakoitzaren barianteak eta ikasgaien egituraketa.

2 - Metodologi aldetiko zenbait puntu

Egitura bakoitza azaltzean eraman behar den ordena edo

prozesua.

Beste gomendio batzu

3 - Ohar orokor batzu Euskalduntzen 1 liburuari buruz

4 - Ikastaldia emateko metodo praktikoa

Ikastaldia etxean prestatzen

Ikastmidia ematen

IV - EUSKALDUNTZEN 2

1 - Irakurgaiak nola landu behar diren

2 - Metodologia aldetiko gauza berriak

3 - Ariketa eta elkar hizketen garrantzia.

V - EUSKALDUNTZEN 3.a,

Metodologi aldetiko puntuak

Erritmu aldaketa

E3 liburuak dituen berezitasunak

Elkar hizketen garrantzia

Aditzari norainoko garrantzia eman behar zaion

Dialektulogia

A riketak

Diktatuak

Itzulpenak

Oharrak

VI - ARIKETAK PRESTATZEKO METODOLOGIA

1 - Sarrera

2 - Ariketa hitzaz zer adierazi nahi dugun

3 - Ariketa multzoek nolakoak izan behar duten

4 Ariketak noiz egin behar diren

5 - Ariketak aurrera eramateko edo gidatzeko moduak

6 - Ariketa moetak

a Entrenamendu hutsa diren ariketak

b - Lan sortzaileak

7 - Ariketak prestatzeko teknika

8 - Ariketa nola aurkeztu eta gidatu behar diren

9 - Diktatuak gidatzeko teknika

IV

VII - ELKAR HIZKETAK PRESTATZEKO METODOLOGIA

1 - Elkar hizketa tipoak

- Elkar hizketa paraleloak

- Textutik kanpoko elkar hizketak

2 - Gaia nola aukera

Elkar hizketa paraleloen kasuan

E2 liburua

E3 liburua

- Textutik kanpoko elkar hizketen kasuan

- Ikasleen iniziatibak

3 - Elkar hizketa nola presta etxean

4 - Zenba:Lt adibide

5 - Elkar hizketa nola gida

6 - Elkar hizketak eta hiztegi berria

7 - Noizik behin komeni den elkar hizketen arintzea

8 - Zer luzeratakoak izan behar duten

9 - Elkar hizketa zuzentzeko zenbait galdera

10 - Elkar hizketa labur bat

-o0o-