ANIMALIEN HARREMAN-FUNTZIOA

1 ESTIMULUAK HARTZEA• Nerbio-sistema:

– Erantzun azkarra– Lokomozioaz arduratu

• Sistema endrokrinoa:– Hormonen bidezko erantzuna– Astiroagoa– Iraunkorragoa

1.1. Errezeptoreak• Estimulua hartzeaz arduratzen dira

SENTIMEN ORGANOAK• Ukimen-organoak:

– Kontaktuz, presioz, beroz edo hotzez aktibatu

• Oreka-organoak:– Azkartzeak, errotazioak edo norabide aldaketak nabaritu– Estatozistoek egiten dute hori– Ornedunetan belarrian

• Entzumen-organoak:– Intsektuek antenetan– Saguzarrek ultrasoinuak orientatzeko– Ornodunetan oreka ere erregulatzen du

• Usaimen-organoak:– Substantziak gas egoeran egon behar dira, edo

partikula edo tanta txiki moduan– Artropodoek antenetatik eta moluskuek tentakuluetatik

usaintzen dura» Ornodunetan ahoarekin

komunikatuak

• Ikusmen-organoak:– Argiak estimulatzen ditu– Sinpleenek argiaren intentsitatea bereizi bakarrik– Animali denek ez dute espektro bera ikusten:

• Erleek ultramorea bakarrik ikus dezakete

• Nerbio-bulkada: neuronetan zehar bidaiatzen duen seinale elektrokimikoa

2.1. Neuronen zeharreko transmisioa• Despolarizazio izeneko prozesu baten bidez gertatzen da

2 NERBIO KOORDINAZIORAKO SISTEMA

Mintza polarizatuta dago: kanpoan karga + eta barruan -. Geldialdiko gaitasuna deitzen zaio. a) Estimuluak Na+ ioiak barrura sartzea eragiten du. Polarizazioa aldatu: barruan + eta kanpoan -. Ekintza gaitasuna.b) Despolarizazioak alboko guneei eragiten die, hauek ere depolarizatuz.c) Domino efektuaz despolarizazioa transmitituz doa: nerbio-bulkadad) Mintz osoa zeharkatzean, errepolarizazioa gertatzen da

NERBIO BULKADA: mintz plasmatikoaren despolarizazioa

Sodio-potasiozko bombak mantentzen du polarizazioa (kanpoan + eta barruan -)

Hedatze-abiadura• Mielina-zorroa izateak seinalearen transmisioa azkartzen du• Ranvierren nodulu batetik bestera gertatzen da

2.2. SinapsiaHiru eremutan gertatu daiteke:• Neurona - neurona• Neurona - muskulu edo guruin zelula• Sentimen zelula – neurona

Neurona presinaptikoa: bulkada daraman neurona

Neurona postsinaptikoa: bulkada jasotzen duena

Nerbio-bulkada

Neurona presinaptikoa Neurona postsinaptikoa

SINAPSI ELEKTRIKOA• Neuronak bata bestetik oso hurbil daudenez ioiak batetik

bestera pasatzen dira proteina baten laguntzaz.• Oso azkarra da.

SINAPSI KIMIKOA• Neuronen arteko aldea handiagoa: arrail sinaptikoa• Axoien muturrean: bukaera-botoia• Horien barruan neurotransmisorez (azetilkolina,

adrenalina…) beteriko besikula sinaptikoak daude• Nerbio bulkada iristean,

neurotransmisoreak askatu egiten dira

• Errezeptoreetara joaten dira• Despolarizazioa gertatzen da

zelula postsinaptikoan

ERREZEPTOREAK• Errezeptore espezifikoak daude

neurotransmisore bakoitzarentzat• Errezeptorea aktibatu orduko, neurotransmisorea

askatu egiten daNEUROTRANSMISOREAK• Errezeptoretik askatu ondoren:

– Batzuk entzimek suntsaitzen dituzte– Beste batzuk berriro besikuletan sartzen dira

• Errezeptore bat izan daiteke. Azetilkolina adibidez:– Suspertzailea: garuneko neuronetan– Inhibitzailea: sistema kardiobaskularrean

Adrenalina:

PLAKA ERAGILEAK• Neurona eta muskulu zuntzen arteko sinapsi guneak dira• Sinapsi kimikoaren antzekoa

• NERBIO-SISTEMA ZENTRALA (NSZ):– Entzefaloa eta bizkarrezur-muina

• NERBIO-SISTEMA PERIFERIKOA (NSP):– Nerbio eta gongoil periferikoak

4 ORNODUNEN NERBIO-SISTEMA

NERBIO-KOORDINAZIOA

4.1. Nerbio sistema zentrala• Hezur sendoek eta meningeek babesten ditu:

• Substantzia grisa: neuronen gorputzak metatzen diren tokiak

• Substantzia zuria: nerbio kordak metatzen diren tokia. Mielina zorroak zuriak direlako.

ENTZEFALOAREN ATALAK

Hormonak isurtzeko guruinak

•Gizakietan dago garatuen•Bi hemisferio•Zisurak ditu

Zenbat eta eboluzionatuago, garrantzia txikiagoa

•Jarrera•Oreka•Ikasitako mug.

Garuneko lobuluak:

Zer kontrolatzen da non?

BIZKARREZUR MUINA• Funtzioa:

– Nerbio bulkadak garraiatu: sentimen nerbioen bidez entzefalora eta entzefalotik nerbio eragileetara

– Jarduera erreflexuak• Burmuinaren ezkerraldeak

gorputzaren eskuineko zatia kontrolatzen du, eta alderantziz.

4.2. Nerbio-sistema periferikoa• Nerbio-sistema zentraletik sartu eta irteten diren nerbioak• Organismo osora iristen da• Nebio motak:

– Nornazkoaren arabera:• Sentimen-nerbioak• Nerbio-eragileak• Nerbio mistoak

– Abiatzeko lekuaren arabera:• Buruezurreko nerbioak• Bizkarrezurreko nerbioak

NERBIOAREN EGITURA

• Nerbio-sistema somatikoa– Modu kontzientean kontrolatu– Eskeletoko muskuluekin lotua

• Nerbio-sistema autonomoa– Oharkabean egiten diren ekintzak:

• Arnas mugimenduak• Bihotz-taupadak• Digestioan diharduten guruinen kontrola

– Honen barruan daude:• Sistema sinpatikoa: organismoa ekintzarako prestatu• Sistema parasinpatikoa: organismoa erlaxatu

EGINTZA ERREFLEXUAK• Garunak ez du parte hartzen• Ziztada edo erredura baten aurrean